Кәсіпорынның баға және тарифтеу саясаты: қиыншылықтары мен оны қазіргі талаптарға сай жақсарту жолдарын теориялық және тәжірибелік тұрғыда зерттеу

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .: 1 БАҒА МЕН ТАРИФ САЯСАТЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

3: 5

КІРІСПЕ . . .: 1. 1 Баға, тариф экономикалық категория ретінде және оның функциялары

3: 5

КІРІСПЕ . . .: 1. 2 Кәсіпорынның бағалық, тарифтеу саясаты және баға стратегиялары . . .

3: 12

КІРІСПЕ . . .: 1. 3 Шетелдегі баға саясаты мен тарифті реттеу тәжірибесі . . .

3: 19

КІРІСПЕ . . .: 2 ЭКОНОМИКА СЕКТОРЛАРЫ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ САПАСЫ МЕН ТАБИҒИ МОНОПОЛИЯЛАР САЛАЛАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН БАҒАЛАУ . . .

3: 30

КІРІСПЕ . . .: 2. 1 Кәсіпорындардың тұрақты дамуындағы баға және тариф саясатының ерекшеліктері . . .

3: 30

КІРІСПЕ . . .: 2. 2 Ұлттық компаниялардың өнімдеріне баға белгілеуге әсер етуші факторларды бағалау және қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерін талдау . . .

3: 34

КІРІСПЕ . . .: 3 ОТАНДЫҚ КӘСІПОРЫНДА БАҒА, ТАРИФТЕУ САЯСАТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕХАНИЗМДЕРІН РЕТТЕУ МЕН ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . .

3: 43

КІРІСПЕ . . .: 3. 1 Баға және тарифтеу саясатының негізінде бәсекелік ұстанымды жоғарылату стратегиясы . . .

3: 43

КІРІСПЕ . . .: 3. 2 Табиғи монополиялар салаларындағы реттеуді дамыту және жетілдіру, ұзақ мерзімді перспективаға жоспарлау жолдары . . .

3: 51

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 58

КІРІСПЕ . . .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 61

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Нарықтық экономикада тауарларда бағалар үнемі ауытқып отырады. Тауардың нақтылы түрлері және нақтылы кезеңдері үшін бағаны өзерту бағыты әртүрлі болуы мүмкін. Сонымен Қазақстан экономикасының жалпы дамуына және шаруашылық жүргізушінің әрбір субъектісінде баға ерекше рол атқарады. Осыдан барып баға құрылымы жөніндегі саясатының мәндері туындайды. Кәсіпорын шығаратын өнімнің бағасы оны анықтайтын пайдасының маңызды факторы ғана емес, сонымен қатар тауарды ойдағыдай өткізудің жағдайына байланысты.

Белгіленетін бағаның деңгейі сатып алушының артықшылығына оларды сол немесе басқада өнімді сатудан алатын болжамды пайданы көрсетеді. Егер де баға тауарларға тым жоғары белгіленсе, онда мұндай тауарлар сатып алынбайды. Ал сатып алынған күнде ол аз мөлшерде өтеді. Тәжірибеде баға стратегиясының тұтас бөлігі болады.

Баға саясатын дұрыс таңдау өзінше қарапайым жұмыс емес. Ең алдымен оны және басқада баға саясатын өндіріске енгізу үшін бағаның қазіргі жағдайындағы деңгейін күнделікті қадағалау қажет.

Нарықтық экономика жағдайындағы экономикалық субъектінің баға қоюы көбінесе мемлекеттің экономикалық саясатына байланысты. Отандық кәсіпорынның көпшілігінде бағаның маркетингтік саясатымен маркетингтік бөлімдерінің менеджерлері айналысады. Кез-келген ашық акционерлік қоғамда баға саясатын марктингті басқару бөлімінің мамандары іске асырады. Бұл жалпы алғанда бағаның дұрыс шешім қабылдауына әсер етеді. Көптеген кәсіпорында баға саясатымен экономика немесе басқа бөлімдерінің қызметкерлері айналысатындықтан тұтынушымен байланыс жасалмайды. Бұл баға бойынша әрқашан дұрыс шешім қабылдауға келе бермейді. Жоғары бағалар тауар өткізуді тежейді. Ал төмен бағалар бәсекелестердің назарын аудартады, сондықтан нарықтық жағдайды үнемі талдап отыру керек.

Тарифтер - ерекше түр тауарларының бағалары - қызметтер бағалары. Қызметтеің ерекшелігі - оның нақты материалдық-заттық формасы болмауында. Осыған байланысты сатып алушы қызметті сатып алуы кезінде оның (қызметтің) сапасы туралы толық түсінігін алуға мүмкіндігі болмайды. Сатып алушы сатып алатын қызметі туралы ақпаратты тек оның сатушысы арқылы біледі. Қызмет көрсету кезінде өндіріс мерзімі тұтыну мерзімімен дәлме-дәл келеді, яғни мұнда делдалдың көмегі қажет емес. Бұл қызметті бағалаудың ерекшілігін шарттайды және «қызметтерге арналған тарифтер» ұғымын түсіндіреді, бірақ «қызметтерге арналған бағалар» ұғымын қолдану дұрысырақ болар.

Жұмыстың мақсаты ─ Кәсіпорынның баға және тарифтеу саясаты: қиыншылықтары мен оны қазіргі талаптарға сай жақсарту жолдарын теориялық және тәжірибелік тұрғыда зерттеу және нақты тұжырымдар мен ұсыныстар жасау.

Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:

- Баға, тариф экономикалық категория ретінде және оның функциялары, факторларының мәнін ашып көрсету;

- Кәсіпорынның бағалық, тарифтеу саясаты және бағалық стратегияны таңдауын анықтау;

- Нарық жағдайында шетел мемлекеттерінің баға саясаты мен тарифті реттеу тәжірибелерін зерттеу;

- Кәсіпорындардың тұрақты дамуындағы баға және тарифтеу саясатын экономикалық талдау;

- Ұлттық компаниялардың өнімдеріне баға белгілеуге әсер етуші факторларды бағалау және қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерін талдау;

- Баға және тарифтеу саясатының негізінде бәсекелік ұстанымды жоғарылату стратегиясын құру;

- Табиғи монополиялар салаларындағы реттеуді дамыту және жетілдіру ұзақ мерзімді перспективаға жоспарлау жолдары ұсыну.

Зерттеу объектісі ─ ҚР ұлттық компаниялары мен кәсіпорындары.

Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негізін Кәсіпорынның баға және тарифтеу саясаты: қиыншылықтары мен оны қазіргі талаптарға сай жақсарту жолдары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары мен жарлықтары, отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулықтары мен оқу құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ арнайы заңдар, заңнамалық құжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен ҚР ұлттық компанияларының статистикалық мәліметтері мен жылдық есептемелік құжаттары құрайды.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен пайдалынылған әдебиеттер көздерінен тұрады. Диплом жұмысының кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялық және әдістемелік негізі, қарастырылған.

Бірінші бөлімінде баға мен тариф саясатының теориялық негіздері, қазіргі нарықтық экономикадағы орны анықталып жазылды.

Дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде ұлттық компаниялардың өнімдеріне баға белгілеуге әсер етуші факторларды бағалау және қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерін талдау және кәсіпорындардың тұрақты дамуындағы баға және тарифтеу саясатын экономикалық талдау бойынша талдау жасалады. Яғни сол кәсіпорын өнімі қаншалықты бәсекеге қабілетті екендігі талданды.

Жұмыстың үшінші бөлімінде отандық кәсіпорында баға, тарифтеу саясатын қалыптастыру механизмдерін реттеу мен оларды жетілдіру жолдары қарастырылды.

1 БАҒА МЕН ТАРИФ САЯСАТЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Баға, тариф экономикалық категория ретінде және оның функциялары

Баға - бұл ақша сомасы. Осы үшін тауарды алушы сатып алуға ал өндіруші сатуға дайын деген ұғымды білдіреді. Нарықтық қатынастар жағдайында бағаның рөлі кез-келген коммерциялық ұйымдар үшін кенет артады. Мұндай жағдай көптеген себептерге себепші болады. Баға деңгейіне тәуелді болатындар:

- коммерциялық ұйымның пайда мөлшері;

- ұйымның бәсекеге жарамдылығы және оның өнімдері;

- кәсіпорынның қаржы жарамдылығы және оның өнімдер.

Сауда экономикалық кәсіпорындар баға негізінен 5 қызмет атқарады;

1) Есеп қисап қызметі - бұл өнім өндіргенде қоғамдық қажетті еңбек шығыны процесінің өзгеруінде байқалады және әртүрлі өнімді өндіру қалай немен жүзеге асқанын көрсетеді.

2) Ынталандыру қызметі- бұл кезде баға өндіріс тиімділігіне әсер етіп, өнімді жаңғыртуға, жаңа технологияны қолдануға, өнім сапасын арттыруға күш салады.

3) бөлу мен реттеу қызметі - бұл нарық жағдайында бағаның бөлу қызметі сұраным мен ұсынымды реттеу және тұтыну мәртебесінің өзгеруі кезінде байқалады. Баға түскен кезде тұтынушы көп сатып алады. Мейлі тамақ болсын, киім болсын, кейде қымбаттау өнімдерді де ала салады. Әрине бұл процесс кері де болуы мүмкін. Бағаның араласуымен ұлттық табысты бөлу және қайта бөлу, ұдайы және материалдық, ұлғаймалы, материалдық емес өндіріс саласын қаржыландыру жүзеге асырылады.

4) Тұтыну бұл нарықтық тепе-теңдік сақтағанда тұтыну мен өндірісті теңгергенде байқалады. Сұраным мен ұсыным арасындағы тепе-теңдікті бұзғаны жайлы баға белгі береді және оны жөндеу үшін шара қолдануды талап етеді.

5) Ақпараттық - тұтынушыға сатытушылар тарапынан тауар ұсынымы туралы белгі береді және олар өз өкілі үшінқанша алғысы келетіндігін баяндайды [1] .

Баға және құн нарықтық экономикада әлемнің кілті болып табылады. Бірінші кезекте өндіріске тауар өткізуге құн қалыптасуына, құрылуына, үлестірілуіне, пайдаланылуына және ұлттық пайдаға жатады. Бағаның 2 теориясы бар. Ойшылдардың пікірінше 1-ші теория құнын көрсетеді, ал 2-ші теория тауар бағасын көрсетеді . Осыдан баға бұл тауардың құн көлемінің ақшаға шағылуы, баға тәуелді құн деңгейінен және тауардың ұсынысы мен сұранысының арасын көрсетеді. Бағадан баға белгілеу тауарды және қызмет көрсетудің бағасының % көрсетеді. Баға мен құн ұқсас ұғымдар алайда бір келкі пара-пар деп түсінуге болмайды. Құн тауар өндірісінің шығындарын көрсетеді ал жекелеген тауардың бағасы нарықта байқалады және ол құннан әбден ауытқуы мүмкін, себебі оған сұраным мен ұсыным, пайдалылық, инфляция және т. б. формалары ықпал жасайды. Нарық субъект арасында қатынасы құн механизмі тауар ақша қатынасы, сұраныс, ұсыныс және тауар айналымы заттың пайдалылығы оның адамды қанағаттандыру қасиеті тұтыну құны деп аталады. Тұтыну құнына ие болған тауар құнға да ие бола алады. құн тауарға сіңген қоғамдық еңбек пен айырбас арқылы байқалады

Баға жүйесі және классификациясы

1) Нарықтық экономикалық жағдайда нарық және бағаның барлық құралдарының даму деңгейі мен механизмі сұраныс және ұсыныс арқылы сипатталады. Сұраныс тұтынушының белгілі бір уақытта белгілі бір жерде тауар немесе қызметті сатып алу мүмкіндігі және қалауы. Сұраныс көлемі белгілі бір жерде анықталған уақыт арлығында берілген жағдайда сатып алуға мүмкіндігі бар. Тауарлар немесе қызметтер саны тауарға және оны анықтайтын факторға деген сұраныс көлемінің өзара байланысын сұраныстың жалпы функцияларында көрсетіледі:

Qux= f(Px, Py…Pz, I, W, Tx, F, S, q) (1)

Мұндағы:

Qux - уақыт бірлігіндегі х тауарына сұраныскөлемі;

Px- х тауарың бағасы;

Py, Pz - бірін бірі толықтырушы тауардағы ауыстырушы, тауар бағасы;

I - сатып алушының табысы;

W- тұтынушының сатып алу қабілеті;

Tx - сатып алушының талғамы және артықшылығы;

F - тұтынушының болжамдары;

S - берілген тауармен қанағаттандыратын қабілеттілік;

Q - сатып алушының саны.

Сұраныс заңы тауарлар мен қызметтер саны мен баға арасындағы байланысты көрсеттеді. Осы өзара байланысты тауардың қандай көлемі әртүрлі бағада сатып алынатынын көрсететін сұраныс тәсілі түрінде ұсынуға болады. Сұраныстың өзгерісі келесі жағдайлармен түсіндіріледі:

- тұтынушының біраз бөлігі тауарларды төмен бағада сатып алады.

- Төмен бағалар сатып алушының біразын басқа тауарларға қарағанда берілген тауарларды алуға итермелейді. Егер тауардың бағасы жоғары болса, сатушы белгісінің саны оны сатып алудан бас тартады.

2) Нарықта бағаны белгілеуде ұсыныстың рөлі өте зор болып келеді. Яғни ол анықталған уақытта, анықталған жерде сатушының сатып алушыға ұсынуға мүмкіндігі бар тауарлар саны. Ұсыныс төмен бағаға қарағанда жоғары баға кезінде сатушылар тауарының көп бөлігін сатуға қоятынын көрсетеді. Ол сатушының жоғары пайда алуға тырысқандығынан болады. Егер баға өскенде сұраныс қисығы төмендесе, онда ұсыныс қисығы өседі. Ұсыныс функциясы тауар ұсынымымен оны анықтайтын факторлардың арасында өзара тәуелділікті көрсеттеді. Бұл тәуелділік келесі түрде болады:

Qsk = f(Px, Py…Pz, K, L, N, q) (2)

Мұндағы:

Qsk - уақыт бірлігіндегі х тауарына деген ұсыныс;

Px - х тауарының ұсыныс бағасы;

Py, Pz - бәсекелес тауарлар мен берілген тауарлар бірлесе өндіретін тауарлар бағасы;

K - өндірістің технология деңгейі;

L - салықтар;

N - өндірістік ресурстарға төлем;

Q - сатушылар саны.

Сауда кәсіпорынның жағдайында өзекті мәселенің бірі бағаның экономикалық базасын дұрыстап анықтау себебі бағаның деңгейімен кәсіпорын тиімділігі байланысты. Көтерме баға деңгейімен кәсіпорын тиімділігі байланысты, бөлшек баға деңгейімен жұмыскердің нақты жалақысы байланысты. Баға тарихи категория болып табылады. Баға деңгейі ғана емес, сондай-ақ экономикалық мазмұны уақыт талабына сай өзгереді.

Бөлшек көтерме жіберілу бағаларын базалық құрылымын қалыптастыру, тауарқозғалысы кезіндегі бағаны есептеудің әдістері

Осылайша кәсіпорын көтерме бағаны мына формуламен (1) есептейді:

КБ = Ө _қ + Р

(3)

мұнда КБ - көтерме баға

Ө _{Қ -} өнім бірлігінің толық өзіндік құны

Р - пайда, рентабельдік нормасы

Кәсіпорын өндіруші жіберілу бағасын мына формуламен (2) есептейді:

Ж _б = КБ + А + ҚҚС

(4)

мұндағы Ж _б - жіберілу бағасы

КБ - көтерме баға

А - акциз мөлшері

ҚҚС - қосымша қосылған салық

Бөлшек немесе жеке баға мына формуламен (3) есептеледі:

Б _б = Ж _б *(Б _жсаб ) + СУ

(5)

мұндағы Б _б - бөлщек баға

Ж _б - жіберілу бағасы

Б _жсаб - басқа жабдықтаушының сатып алу бағасы.

Баға тауар құнының ақшалай өтемі болып көбінесе тауар шығыны мөлшерінен ауытқып отырады. Нақты механизм және ауытқу түрлері бағаға сұраным мен ұсынымның әсер ету дәрежесіне байланысты. Мемлекеттің бағаны реттеу мүмкіндігіне әлеуметтік факторларға айналымдағы қағаз ақша санына сондай-ақ инфлиция деңгейіне бәсеке сипатына, өндірушінің нарықтағы монополиялық жағдайына, пайдалылыққа, экономикалық тұрақсыздыққа әсер етеді [2] .

Бағаның элементтері өндіріс пен айналым аясында болатын қосымша өнімнің әртүрлі формалары және оған айналыс шығындарында қосамыз. Жоспарлы экономика жағдайында бағаны құру принципі мынаған негізделген: баға тауарды тікелей өндірген кезде немесе оны өндіргенге дейін анықтау қажет. Бұл жағдайда нарық баға деңгейіне ешқандай әсер етпейді. Нарықтық баға құрлымына өту баға моделін, оның қалыптасу принципін өзгертеді. Себебі баға деңгейі нарықта қалыптасады немесе тауардың өткерілу аясында жүзеге асады.

Экономикадан еркін бейлеген елдерде көтерме және бөлшек бағалар кеңінен қолданылады. Оларға деген қолданыс сұраным мен ұсынымның өзара қатынасымен жүргізіледі. Нарықтық экономикада бағаның мынадай түрлері қалыптасқан:

Өндіріс бағасы - өндіріс шығындары жиынтығы және барлық авансталған капиталдың орташа шығынынан құралады.

Ұсыным бағасы - сатушының еш нәрсе қоспаған арнайы ұсталымы.

Базистік баға - сатушы мен сатып алушы арасындағы алдын ала келісілген баға.

Сатып алу, сату бағасы - сатушы бағасы немесе шартта тауарды жеткізуді көрсету.

Көтерме баға - ірі тауарларды сауда және өнеркәсіп кәсіпорындарына жеткізуде қолданылады.

Бөлшек баға - тауарды сатып алушыға бөлшектеп сатқан кезде қолданылады.

Монопольді баға - монополиялар бекіткен жоғарғы немесе төменгі өндіріс бағасы.

Номиналды баға - арнайы прескурантта, анықтамаларда жарияланады.

Анықтамалық баға - жасалған істің сандық нәтижесін көрсеттеді және базистік бағаның қалыптасуында қолданылады.

Қатты баға сату, сатып алу шартында көрсетіледі және өзгертуге болмайды.

Әлемдік баға - халықаралық сауда бағасы.

Өтімді баға - сұранымы жоғары ерекше тауар бағасы.

Нарықтық экономика жағдайында өндіріс тауарлы өндіріс екенін көрсетеді және тауарлардың бағасы негізінде олардың құнына жатқызады. Тауарлы өндірісте баға құнының ақшалай түрінде болады.

Нарықтық жағдайда тауар бағасы сұраныс пен ұсынысқа нарық жағдайда және тауардың бәсекеге жағдайында құрылады.

Тауарлардың бағасы, айналым қызметі мемлекет ықпалынан еркіндік дәрежесі, тұрақтандыру деңгейі негізделуі, уақыт әрекеттері сипаттарын топтастырады, тауарларға айналым бағасының қызмет теу тарифтері және т. б. ажыратылдады. Қорыта айтқанымызда еркін бәсекедегі нарық бағалары өндірілген тауарлардың біртектілігі және өзара алмасушылығы.

Еркін бәсеке жағдайында бірде- бір кәсіпорын баға құрылымына елеулі ықпал ете алмайды, тауардың бағасы тек қана сұраныс пен ұсыныстың жиынтығының ықпал жасауынан қалыптасады. Жеке кәсіпорындарды баға саясаты, яғни бағаны реттеу қабілеттілігі болмайды. Ол тек қана нарықтық бағаға бейімделеді [3] .

Нарықтағы кәсіпорынның баға белгілеу әдістері.

Баға стратегиясы- тарихи қалыптаса отырып еркін нарық жағдайында сатып алушы мен сатушы бір-бірімен мәмілеге келген соң баға белгіленеді. Сатушы өзінің ойындағы бағасынан көп сұраса, сатып алушы төлейтін мөлшерден аз беруге тырысады. Саудаласа отырып олар екуіне ыңғайлы бағаға тоқталады немесе сұраным мен ұсыным әсерінен қалыптасатын тепе-теңдік бағаға келіседі. Соңғы 10 жылдықта батыс елдерде сатып алушылар таңдауында бағалық емес, бәсекелестік факторлар көбірек байқалады. Олар кәсіпорынлардың біркелкі өнім түрлерін кеңірек ұсынуы, өнімді жиі шығарып алмастыру оның сапасын ауыстыру, өнімнің техникалық сипаттамасын жетілдіру, сатлған өнімнің кепілдік мерзімін ұзарту және кепілдікті жетілдіре түсіру т. б.

Өндіруші кәсіпорынлар қазіргі кезде баға құрлымы факторының үнемі өзгеруі жағдайында бәсекелестік орта жағдайының ауысуында қызмет жасауға тура келеді. Кәсіпорын өздеріне баға бөлімін құрып, олар бағаны белгілеумен айналысады және баға құрылымына стратегиялық көзқарасты қалыптастырады. Кәсіпорындағы баға бөлімі бағаны жоспарлап отырады.

Баға құрылымы стратегиясы компанияның жалпы мақсатымен байланыстырады. Әртүрлі кәсіпорынлар әртүрлі мақсат қойып соған қарай нарықтық бағалық стратегиясын айқындайды. Сондықтан да кәсіпорын алдында әрбір жағдайға қарай қандай мақсатқа тауар бәсекелестігі көмегімен бәсекелестік қиын ортаға нені шешу керектігін белгілеп алады. Кәсіпорын бастапқы бағаны бекітеді. Содан кейін қоршаған бәсекелестік ортада оған әсер ететін әртүрлі факторларды есепке ала отырып реттейді:

1. Кәсіпорын пайда табуды көздейді. Нарықта сату үлесін молайту немесе өнім сапасын жақсарту;

2. Кәсіпорын тауардың көлемін болжайды;

3. Кәсіпорын шығындар сомасының өндіріс деңгейінде қалай өзгеруіне есеп жасайды;

4. Кәсіпорын бәсекелесінің бағасын ескеріп оны өз тауар бағасы ретінде қолданады;

5. Кәсіпорын баға құрылымының «орта шығынмен қоса пайда» тауар құндылығының негізінде бағаны бекіту күнделікті баға деңгейіне байланысты бағаны белгілеу;

6. Кәсіпорын тауарға бағаны психологиялық қабылдайды, толық ескере отырып міндетті түрде тексерген соң түпкілікті белгілейді.

Ұсынатын баға кәсіпорынның баға саясатына дәл келіп тәжірибеде одан ауытқымауы керек. Нарық экономикасына өтпелі кезеңде баға түрлері және алуан түрлілігіне байланысты сыныпталады. Тауар айналымы саласында қызмет көрсету бағасы бірінші немесе негізгі белгі бойынша сыныпталады. Баға негізгі түрлерге бөлінеді:

1. өнеркәсіп өнімінің көтерме бағасы;

2. құрылыс өнімінің бағасы;

3. ауылшаруашылық көтерме сатып алу бағасы;

4. бөлшек сауда бағасы;

5. жүк және жолаушылар көлігінің бағасы;

6. тұрмыс және коммуналдық қызмет көрсету бағасы;

7. сыртқы сауда айналымының қызмет көрсету бағасы.

Өнеркәсіп өнімінің көтерме бағасы кәсіпорынлардың, өнеркәсіптің, кәсіпорынның өнімін сатып алу және өткізу бағасы 2 түрге бөлінеді: кәсіпорынның көтерме бағасы; өнеркәсіптің көтерме бағасы.

Кәсіпорынның көтерме бағасы өнім дайындаушы баға бойынша кәсіпорында көтерме өткізу ұйымдарға немесе кәсіпорындарға шығарылған өнімді өткізеді. Негізгі көтерме баға кәсіпорында жоспарлау, талдау және есептеу арқылы анықтайды. Кәсіпорында көтерме баға өзіндік құннан пайда, акциздерден және ҚҚС құралады. Өнеркәсіптің көтерме бағасы кәсіпорындар мен ұйымдар өнім бағасы жабдықтау, өткізу арқылы ұйымдарға төленеді.

Құрылыс өнімдері бағасы мынадай түрлермен бағаланады:

1. сметалық құн - құрылыс объектісінің шекті мөлшер шығындары;

2. келісім баға- мердігерлер мен тапсырыс берушілердің арасындағы келісім;

3. көтерме сатып алу бағасы- келісімді баға сұранысымен ұсынысының ара салмағымен белгіленеді.

1) Кәсіпорын баға стратегиясы таңдау үшін оған қандай факторлар әсер ететінін біле отырып, оларды талдауы қажет. Бағаға әсер ететін негізгі факторлар:

1. өңдіріс шығындары;

2. тұтынушылар;

3. тауар қозғалысына қатынасушылар;

4. бәсекелестер;

5. мемлекет.

Өңдіріс шығындары түпкі бағаға аса қатты әсер етеді. Шығындар көлемі шикізат сатып алуға, жұмысшылардың жалақысын төлеуге, трансфортқа, қоршаған ортаны қорғауға кеткен қаражатқа байланысты. Бұл шығындар бағаны белгілеу кезеңінде есепке алынып, бағадағы пайданың үлесіне қарай баға деңгейі белгіленеді.

Баға деңгейі тұрақты болғанда шығындар көлемінің өзгерісі пайданың әр қалай көлемде түсуін белгілейді. Бағаның негізгі элементі - өзіндік құн, ал оның құрылымының маңызды бөлігін материалды шығындар құрайды. Өзіндік құнды азайту үшін факторлық талдау жүргізіп, жаңа технологияларды енгізу, өндірісті ұйымдастыруды, еңбек өнімділігі мен басқаруды жақсарту есебінен оны түсіру жолдарын анықтау қажет. Өнімнің өзіндік құнының азаюы пайда мен рентабельділіктің артуына едәуір әсер етеді. Өнім бағасына кіретін рентабельділіктің деңгейі кеңейтілген ұдайы өндірісті қамтамасыз ету, шығындарды жабу және бюджетке салық пен төлемдерді төлеу үшін жеткілікті болуға тиіс [4] .

Шығындардың өзгермелі және тұрақты деген екі түрі болады.

Тұрақты шығындар өндіріс пен өткізу көлеміне қатыссыз қосымша шығындар екені белгілі. Компания өндіріс көлеміне қарамастан, ай сайын жалға алғаны үшін ақыны, несие үшін процентті, жылу ақысын, жалақыны т. б. төлеуге міндетті. Бұлар тұрақты шығындарға жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.