Жеміс ағаштарының өсіру технологиясы

I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
1.1 Қызылорда облысының климаты ... ... .3.4
II. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... .5.19
2.1Жеміс ағаштарының өсіру технологиясы...5
2.2 Жемістің энтомофагтары ... ... .7.15
2.3 Жемістің акарифагтары ... ... ...16.19
III. Қорытынды ... ... ... ... ... .20
IV Пайдаланылған әдебиеттер

1971 жылы қабылданған биологиялық күрестің халықаралық ұйымының уставы бойынша зиянды организмдердің зақымдануынан болатын шығынды азайту үшін немесе оны болдырмау үшін тірі организмдердің немесе олардың тіршілік әрекеттерінің өнімдерін пайдалануды биологиялық қорғау шарасы деп атайды.Биологиялық қорғауды жүзеге асырудың бұл бағыты пестицидттерді тек дақылдардың өніміне тікелей қауіп төнген кезде ғана пайдалануды қарастырады.Мұндай жағдайда өсімдіктерді пестицидттермен баптау жұмысы мүмкіндігінше талғап әсер ететін препараттармен энтомофагтар үшін қауіпсіз кезеңде жүргізіледі. Сонымен, қатар энтомофагтардың белсенділігін арттыратын бір қатар агротехникалық шаралар жүзеге асырылады.Ондай шараларға жататындар:паразиттердің және кейбір жыртқыштардың қосымша тамақтануы үшін қорек нысанын жасау.Мысалы, жеміс бақтарының аралықтарына жол бойымен жер суарғыш канал жағасына гектары мол өсімдіктер егу отамалы дақылдардың егістіктерінде топырақты қопсытып, ,жұмсарту және т.б.

1. Искендирова Р. А., Тұтқабаева А. Өсімдікті биологиялық қорғау. - Алматы, 2013
2. Сагитов А. О., Ашықпаев Н. Дүйсенбекова П. Өсімдікті биологиялық қорғау. – Алматы, 2013
3. Тілменбаев А., Жармұқамедова Г. Энтомология. – Алматы, 1994

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1.1 Қызылорда облысының климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-4
II. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5-19
2.1Жеміс ағаштарының өсіру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ...5-6
2.2 Жемістің энтомофагтары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7-15
2.3 Жемістің акарифагтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16-19
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
IV Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...21

Кіріспе

1971 жылы қабылданған биологиялық күрестің халықаралық ұйымының уставы бойынша зиянды организмдердің зақымдануынан болатын шығынды азайту үшін немесе оны болдырмау үшін тірі организмдердің немесе олардың тіршілік әрекеттерінің өнімдерін пайдалануды биологиялық қорғау шарасы деп атайды.Биологиялық қорғауды жүзеге асырудың бұл бағыты пестицидттерді тек дақылдардың өніміне тікелей қауіп төнген кезде ғана пайдалануды қарастырады.Мұндай жағдайда өсімдіктерді пестицидттермен баптау жұмысы мүмкіндігінше талғап әсер ететін препараттармен энтомофагтар үшін қауіпсіз кезеңде жүргізіледі. Сонымен, қатар энтомофагтардың белсенділігін арттыратын бір қатар агротехникалық шаралар жүзеге асырылады.Ондай шараларға жататындар:паразиттердің және кейбір жыртқыштардың қосымша тамақтануы үшін қорек нысанын жасау.Мысалы, жеміс бақтарының аралықтарына жол бойымен жер суарғыш канал жағасына гектары мол өсімдіктер егу отамалы дақылдардың егістіктерінде топырақты қопсытып, ,жұмсарту және т.б.
Зиянкестерге қарсы биологиялық қорғау шараларында микропрепараттарды пайдаланудың да маңызы өте зор. Мысалы, энтобактерин және дендробацеллин сиякты бактериялық препараттар капуста және шалқан ақ көбелектеріне , капуста, алма және жеміс күйелеріне , жұпсыз сақиналы және сібірлік көбелектерге және басқа зиянды қабыршақ қанаттыларға қарсы кең түрде қолданылады.

1.1 Қызылорда облысының табиғи климат жағдайы

Сырдарияның сол жақ жағалауында - Жаңадария мен Қуаңдария өзендірінің құрғақ арналары кесіп өтетітн Қызылқұм топырағының төбелері мен кең жазықтығы, оң жақ жағалауында үстірттері (Егізқара, 288 м.), құм учаскелері (Арысқұм және өзгелері), сорға толы таяз шұңқырлар кездеседі. Солтүстігінде - құм төбелері массивтері (Кішкентай Барсұқ және Қарақұм топырағы) бар. Оңтүстік-шығыс бөлігінде Қызылорда облысының аумағына Қаратау тауының жоталары кіреді (биіктігі 1419 м-ге дейін).
Оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа дейін облыс орталығы арқылы ағып өтетін, ұзындығы 1 мың км. созылған, көптеген арналар мен ағыстарға тараған үлкен иреңді арнасы бар Сырдария өзені-ең ірі жалғыз өзен болып табылады. Тасқындардан қорғану мақсатында өзен жағалауының бойымен қорғаныс бөгеттері салынған; 1956 жылы Сырдария өзеніне Қызылорда плотинасы салынды;1958 жылы Жаңадария арнасымен жайылымдар мен егістікті суландыруға өзен суы жіберілді.Жазды күндері кеуіп кететін көптеген тұзды көлдер бар (Жақсықылыш, Қамыслыбас, Арыс және т,б.); Көпек және Терескен көлдерінде -- емдік қасиетке ие батпақтары бар. Қызылорда облысының шегінде солтүстік-шығысында Сарысу өзенінің сағасы кіреді.Аумақтың біршама бөлігі өсімдігі аз топырақтары орналасқан; яғни қатайған жерлерінде жусанды бетегелер, тұзға бейімделген өсімдіктер, көктемде құмдақ және сортаң жерлерде тұрақсыз өсімдіктер сорты; құмдардың арасында дүзгіндер өседі. Құм төбешіктері сексеуіл, жыңғылдар, теріскен, бұйырғандар, жусандармен бекіген.Шөл далада көптеген жыртқыш аңдар (түлкі, қарсақ, қасқыр және т,б.) және тұяқтылар (киік), сонымен қатар кеміргіштер мен құстар (бұлдырлар және өзгелер) кездеседі, Сырдария өзенінің атырабында ондатра бейімделген.
Облыс аумағының негізгі бөлігі Тұран ойпатында, шығысында Қаратау тауының жоталары, солтүстік-батысында Арал маңы Қарақұмы, оңтүстік-батысында Қызылқұм орналасқан. Қызылорда облысының климаты жазы ұзақ мерзімді ыстық және қары аз қысқа мерзімді суық, күрт өзгермелі континентті. Мұндай климаттық режим еуроазиялық материгінің ішінде орналысуымен, оңтүстік аймаққа жақындығымен, атмосфераның ауысымдылығының ерекшелігімен және өзге де факторлармен сипатталады. Климаттың континенталдығы көптеген метеорологиялық элементтердің
тәуліктік, айлық және жылдық өзгеруімен байқалады.Жазы ыстық және ұзақ мерзімді.Бұл кезеңде температурадағы күрт өзгеру сипаты байқалмайды. Кейбір жерлерде шілде айының орташа температурасы 36-39 0С. Облыс аумағының басым бөлігінде температураның абсолютты максимумы 44-48 0С құрайды. Қыс мезгілінде облыстың солтүстік және оңтүстік аймақтарынының арасында температурада айтарлықтай айырмашылықтары бар. Мысалы, ең салқын ай-қаңтардағы орташа температура 35-360 С градусты құрайды.
Солтүстікке ашықтылық қасиеті облыс аумағына кедергісіз салқын ауа массасыынң енуіне мүмкіндік береді және нәтижесінде қыс айларында күрт салқындайды. Ауа температурасының абсолютты минимумы 420 С градусқа дейін жетеді. Құрғақшылық - облыс климатының ерекшелектерінің бірі. Жауын-шашын өте аз жауады. Орташа жылдық мөлшері 100-190 мм аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі. Облыс аумағының барлық бөлігінде солтүстік-шығыс бағытындағы күшті және жиі желдер болып тұрады. Оның орташа жылдық жылдамдығы секундына 3,1 метрден 6 метрге дейін ауытқып отырады. Қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып кетеді, нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады. Жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады.

2.1.Жеміс ағаштарын өсіру технологиясы .
Жеміс ағаштары -- жеміс өндіру мақсатымен қолдан өсірілетін және жабайы (көп жылдық) ағаштар, бұталар, лианалар(2-сурет). Жеміс ағаштары орталық діңгек пен бұтақтар жиынтығынан құралады. Кейбір жеміс ағаштарының екі және одан да көп діңгегі болады. Діңгек -- жеміс ағаштарының ортаңғы бөлігі, ол тамыр мойыншасынан басталып, жоғары бағытта тік орналасады. Сонымен қатар діңгек тамыр жүйесі мен сабақ жүйелерінің морфол. әрі функциялық байланыстарын қамтамасыз етеді. Діңгектің тамыр мойыншасынан бірінші тармақталған жанама бұтаққа дейінгі бөлігін -- сидам, сидамнан жоғары соңғы жылғы өскінге дейінгі бөлігін -- орталық жетекші, ал соңғы жылғы өсіндісін -- бойөркен деп атайды. Сидам биіктігі сорттың өсу күшіне байланысты мынадай топтарға бөлінеді: сидамсыз (40 см-ге дейін), аласа (40 -- 60 см), орташа (70 -- 100 см), жоғары (130 см-ден жоғары) сидамды. Жеміс ағаштарының бөрікбасы діңгекте орналасқан барлық жанама бұтақтар жиынтығынан құралады. Жеміс ағаштарынан Қазақстанда раушангүлділер тұқымдасы (алма, алмұрт, өрік, шабдалы, т.б.), жиделер тұқымдасы (жиде, тікенжиде), жаңғақтар тұқымдасы (грек жаңғағы), тұт тұқымдасы (тұт, т.б.) өсіріледі. Әсіресе, алма, алмұрт, шие ағаштарының маңызы зор. Солтүстік облыстарда алма ағашы, оңтүстікте, мұнымен қоса алмұрт, өрік, шие, шабдалы, жаңғақ өсіріледі. Бұлардың жемістері әрі тағам, әрі тамақ өнеркәсібінің шикізаты. Шекілдеуікті және сүйекті жеміс ағаштары құрамында қант, жаңғақ тәрізділерде май, тікенжидекте түрлі витамин көп.
Жеміс ағаштарын ең дұрысы учаскенің солтүстік, солтүстік-батыс немесе солтүстік-шығыс бөлігіне орналастырған жөн. Дақылдарды бөлек отырғызу барысында олардың жарық сүйгіштігін ескеру керек және өсімдіктер оңтүстіктен солтүстікке қарай өсуі керек. Учаскенің солтүстік жағына алма және алмұрт ағаштарын, олардың арасына орта бойлы көшеттерді - шиені, алшаны, жидек бұталарын отырғызған дұрыс болады. Жидек бұталарын бақша қатарларының арасына, жүзімді - бақшаның оңтүстік немесе оңтүстік шығыс шекарасына қарай, шарбаққа жақын отырғызу керек. Алма көшеттерін отырғызатын шұңқырларды ертерек әзірлеу керек, топырақтың отыруына уақыт қалдыру үшін оларды кем дегенде көшет отырғызардан бір ай бұрын дайындаған дұрыс. Шұңқырларды тереңдігі 60 см-ге дейін, диаметрін 1-1,2 м-ге дейін, көшет отырғызылатын орынннан алынған топырақтарды органикалық тыңайтқыштармен араластырып қазады.Жерді жырту алдында органикалық және минералды тыңайтқыштар себу қажет. Құмдауыт және қатпарлы болып келетін топыраққа қайта жырту алдында көң себу керек. Көктемде учаскені екі-үш рет тереңдігі 18-20 см етіп қайта өңдеп немесе күрекпен қайта қазып шыққан жөн, бұнымен қоса тамыр кеміргіш арамшөптердің тамырларын, зиянкестер жұмыртқаларын (саратан қоңыз, бұзаубастан және т.б.) мұқият теріп шығады. Алмалардың піскенін екі белгісі бойынша анықтайды: ең алдымен бұл жемістердің сорттарына байланысты түсі мен дәмінің сипатына қарай; екіншіден - сау алмалардың үзіле бастауына қарай. Сақтау үшін алмалардың барлық сорттары жарай бермейтінін ескеру керек. Тек күзгі және қысқы сорттар ғана жақсы сақталады. Олардың толық пісуі өнімді жинап алғаннан соң белгілі бір уақыттан кейін келеді: сортына байланысты - күзгі сорттары 15-30 күннен кейін, ал қысқылары - 2-6 айдан кейін тұтынуға әбден лайық болады. Алма желдетілетін, ауа температурасы 3°С, ауа ылғалдылығы шамамен 85-95% орындарда жақсы сақталады. Бұндай жағдайлар жертөле немесе үй астындағы қоймаларда жасалуы мүмкін.

2.2 Жемістің энтомофагтары
Жеті нүктелі қан қоңызы. Жеміс ағаштарына зиян келтіретін өсімдік бітелерінің негізгі жыртқыш энтомофагы. Оның қысқы мекендерін әр жерден кездестіруге болады. Бірақ Қазақстанның оңтүстік-шығысында көпшілігі тауда, кішігірім тастардың астында, тырбиған бұталардың арасында және тағы басқа қалтарыс жерлерде қыстап шығады (1-сурет).

1-сурет. Жеті нүктелі (Coccicella septempunctata)

Қоңыздардың қысқы ұйқыдан оянып, тау етегіндегі егіншілік аймағына ауысу мерзімдері олардың қыстаған жерлеріне байланысты. Далалық жазық жерде қыстаған қоңыздар наурыз айының бас кезінде-ақ қимылдап, белсенді өмір сүруге кірісе бастайды. Ал биік тауда қыстайтындары мамырдың орта немесе аяқ кезінде ұшып шығады. Алматы облысының тау етегіндегі аймақтарында жеті нүктелі қан қоңызы жылына екі-үш ұрпақ беріп өсіп-өнеді. Жұмыртқаларын 30-50-ден топтап, өсімдік бітелерінің шоғырларына орналастырады. Өсімталдығы 500-600 жұмыртқа. Қоректенуі жағынан-көпқоректі (полифаг). Өсімдік бітелерінің біраз түрлерімен қоректенеді. Өсімдік бітелерімен зақымданған жас жеміс ағаштарында оның басқа кокцинеллидтерден гөрі сан мөлшері басым болады. Жеті нүктелі қан қоңызы астық тұқымдас өсімдіктерді зақымдайтын бітелерді жеп құртады. Жаздың аяқ кезінде, өсімдік бітелерінің басқа түрлері азайғанда, ол басқа кокцинеллидтер ұнатпайтын қырыққабат бітесімен қоректенуге көшеді. Оларды бітемен зақымданған әртүрлі шөптесін өсімдіктерден көп мөлшерде кездестіруге болады (сүттіген, түйежапырақ, сиыржоңышқа т.б.). Жалпы алғанда жеті нүктелі қан қоңызы өсімдік бітелері бар жерлердің бәрінде кездесе береді.
Жеті нүктелі алтынкөз. Бұл түр жеміс бақтарында, астық пен көкөніс дақылдардың егістерінде кездеседі. Ересектерінің түсі ашық-жасыл, өте ірі болады-қанаттарының өрісі 35-40 мм 1-сурет. Пілләға оранған қуыршақ күйінде түскен жапырақтардың арасында, кейде ағаш қабығының астында қыстайды. Ересек особьтарының ұшып шығуы мамырдың үшінші онкүндігінде басталады да, біраз қоректеніп алған соң жұмыртқалауға кіріседі. Бұл кезде олар өте мешкей келеді. Ал жүргізілген тәжірибелерде, оның бір жұп особы 10 күн ішінде алма және өрік ағаштарынан жиналған жеміс биттерінің 1706 особын жеп құртты. Жеті нүктелі алтынкөз жұмыртқаларын топтап (әр тобында орта есеппен 60 жұмыртқа) көбінесе ағаш және шөптесін өсімдіктердің бітелермен зақымданған жапырақтарының астыңғы бетіне салады. Бірінші ұрпақтың жұмыртқа салу кезеңі 1,5-2 айға созылады. Осы мерзім ішінде бір аналығы орта есеппен 900-ден аса жұмыртқа салады. Дернәсілдері маусым айының бірінші онкүндігінің аяқ кезінде шыға бастайды да, ал жаппай өрбуі осы айдың соңында байқалады. Бұл түрдің дернәсілдері басқа түрлердікінен гөрі өте мешкей. Бір дернәсілі өзінің даму кезеңінде 200 өсімдік бітелерін жеп құртады.

2-сурет. Жеті нүктелі алтынкөз
(Chrysopa septempunctata Wesm)

Алтынкөз дернәсілдерінің жылыжайда өсірілген қиярдың бітелеріне қарсы қолдануы өте жақсы нәтиже көрсеткен. Жеті нүктелі алтынкөздің дернәсілдері кәдімгі алтынкөздің дернәсілдеріне қарағанда әлдеқайда мешкей болғандықтан олардың жіберу мөлшері өте төмен. Қияр өсімдігінің 70-80 дана бітесіне қарсы жыртқыштың бір дернәсілін, яғни жыртқыш-құрбан жүйесі бойынша 1:70 есебімен жіберген жеткілікті болатыны анықталды.
Мүсінді алтынкөз. Алтынкөздердің кең таралған түрлерінің бірі. Зерттеулер бойынша Қазақстанның оңтүстік-шығыс бөлігінде кең таралған түрлердің бірі. Ересек бөжек фазасында да, дернәсіл кезінде де негізінен өсімдік бітелерімен қоректенеді. Алматы жеміс аймағында екі ұрпақ беріп өсіп-өнеді 2-сурет. Қуыршақ күйінде жерге түскен жапырақтардың арасында қыстайды. Ересектері маусымның бірінші онкүндігінде ұшып шыға бастайды. Ал олардың ең көп мөлшерде кездесетін кезеңі маусымның аяқ кезі. Жұмыртқаларын бір-бірден салады. Төменгі жастағы дернәсілдері қоңыр түсті, содан жетіле келе ақшыл қоңыр түске енеді. Бірінші ұрпақтың негізгі бөлігі жұмыртқаларын тамыздың ортасына дейін салып бітіреді. Әрбір ұрғашы бунақдене өз тіршілігінде 500-ден аса жұмыртқа салады. Бірінші ұрпақтың дамуы орта есеппен 35-37 күнге созылады.

3-сурет. Мүсінді алтынкөз (Ch.formosa Brauer Ch. Ventralis prasina Burm);

Бұл түрдің екінші ұрпағының ересек особьтары шілденің үшінші онкүндігінде ұшады. Олардың өсімталдығы бірінші ұрпақтың өсімталдығына қарағанда әлдеқайда төмен. Оның себебі, жаздың екінші жартысында негізгі қорегі-өсімдік бітелерінің азаюына байланысты олар жеткілікті түрде қоректене алмайды.
Мүсінді алтынкөз емен, жаңғақ, долана, алма, алмұрт, алхоры, өрік және тағы басқа жапырақтары қалың ағаштардың көпшілігін, сонымен қатар айқышгүлді, бұршақ гүлді тұқымдас өсімдіктерде мекендейді. Ересектері мен дернәсілдері өсімдік бітелерін ұнатады.
Меруерт реңді алтынкөз. Алматы облысында негізінен жабайы өсетін ағаш-бұталарда көбірек кездеседі. Ересектері көкшіл түсті, қанаттарының көлденең жүйкелері қара, ал бой жүйкелері жасыл. Кәдімгі алтынкөзге қарағанда ірілеу, қанаттарының өрісі 28-33 мм 3-сурет. Жылына екі ұрпақ беріп көбейеді. Бұл түрдің қуыршағы пілләға оранған күйінде жерге түскен жапырақтардың астында, топырақ арасында, кейде ағаш қабығының астында қыстап шығады. Ересектерінің ұшып шығуы мамырдың үшінші онкүндігінде, ал жаппай ұшуы маусымның басында байқалады.

4-сурет. Меруерт реңді алтынкөз (Ch. Perla L.);

Бұл түрдің ересектері негізінен өсімдік бітелерімен қоректенеді, өте қомағай болады. Олардың бір жұбы 10 күн ішінде орта есеппен жеміс бітелерінің 785 особын жеп құртатыны анықталды. Біраз күн қоректеніп алған соң (5-6 күн) аналықтары жұмыртқалауға кіріседі. Олар жұмыртқаларын жеміс бітелерінің арасына жекелеп орналастырады. Маусымның бірінші онкүндігінде дернәсілдер шыға бастайды. Басқа алтынкөздердің дернәсілдері сияқты оларда жылдам қозғалады және өте қомағай келеді. Әрбір дернәсіл өзінің даму кезеңінде жеміс бітелерінің 955 особын жеп құртады.
Ақжолақты алтынкөз. Алматы жеміс аймағында кең таралған. Ересектері ақшыл жасыл түсті, арқасында ұзынынан созылған ақ жолағы бар. Қанаттарының өрісі 27-29 мм. Дернәсілдері жеміс бітелерімен және жеміс кенелерімен қоректенеді. Ақжолақты алтынкөз қуыршақ фазасында пілләға оранған күйінде қыстайды. Ересектері маусымның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.