Сәбізді өсіру технологиясы
1. Кіріспе
1.1. Сәбізді өсіру технологиясы ... ... ... .3.5
1.2. Сәбіз зиянкестері мен аурулары ... .6.11
2. Негізгі бөлім
2.1. Жалпы қорғау шаралары ... ... ..12.14
2.2. Химиялық қорғау шаралары ... ...15.19
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
4. Пайдаланылған әдебиеттер
1.1. Сәбізді өсіру технологиясы ... ... ... .3.5
1.2. Сәбіз зиянкестері мен аурулары ... .6.11
2. Негізгі бөлім
2.1. Жалпы қорғау шаралары ... ... ..12.14
2.2. Химиялық қорғау шаралары ... ...15.19
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
4. Пайдаланылған әдебиеттер
Сәбіз дәмді мінездеме және тойымдылық арқылы аса бағалы болып табылады. Оны шикі түрінде жеуге болады, түрлі тамақтарды дайындау үшін пайдалауға болады. Сәбізді 4000 жылдан бері асқа пайдаланады. Айтылмыш көкөніс оның емдеуші қасиеттеріне байланысты жоғары бағаланады. Сәбіз келесі ауруларды емдей алады: бронхит, қан айналым аурулары, көз көру бұзылғанда, шек құрылыстарына және теріге пайдалы.
Сәбізге ең қолайлы бұл құм араласқан; ылай араласқан, торф қосылған жерлер, олардың беттері қатпайды. Жерді тырмалау өсімдіктердің жақсы өсіуне ықпалын тигізеді және тамыржемістердің қалыптасуына жақсы әсер етеді. Одан басқа оларды жинауға ықпалын тигізеді.Сәбіз басқа дақылдардың алдында егіледі және олардың өсіуне жақсы әсер етеді.[1]
Сәбізге ең қолайлы бұл құм араласқан; ылай араласқан, торф қосылған жерлер, олардың беттері қатпайды. Жерді тырмалау өсімдіктердің жақсы өсіуне ықпалын тигізеді және тамыржемістердің қалыптасуына жақсы әсер етеді. Одан басқа оларды жинауға ықпалын тигізеді.Сәбіз басқа дақылдардың алдында егіледі және олардың өсіуне жақсы әсер етеді.[1]
1. «Көкөніс шаруашылығы» А.С. Тұрбекова / Алматы 2013/ 92 бет
2. http://dkz.mzsr.gov.kz/kk/node/1123 [2]
3. http://dkz.mzsr.gov.kz/kk/node/1123 [3]
4. А.Ж. Агибаев, С. Ысқақ, Р.Д. Карбозова «Зиянды нематодалар, кенелер және кеміргіштер» [4]
5. http://webcache.googleusercontent.com/
search?=cache:http://www.agroway.kz
/kz/agroinfo/10-2012-01-19-06-57-50/18--------qq [8]
2. http://dkz.mzsr.gov.kz/kk/node/1123 [2]
3. http://dkz.mzsr.gov.kz/kk/node/1123 [3]
4. А.Ж. Агибаев, С. Ысқақ, Р.Д. Карбозова «Зиянды нематодалар, кенелер және кеміргіштер» [4]
5. http://webcache.googleusercontent.com/
search?=cache:http://www.agroway.kz
/kz/agroinfo/10-2012-01-19-06-57-50/18--------qq [8]
Жоспар:
1. Кіріспе
1.1. Сәбізді өсіру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-5
1.2. Сәбіз зиянкестері мен аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-11
2. Негізгі бөлім
2.1. Жалпы қорғау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12-14
2.2. Химиялық қорғау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15-19
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
4. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
Кіріспе
4.1. Сәбізді өсіру технологиясы
Сәбіз (Daucus carota L.) - екіжылдық өсімдік. Бірінші жылы тамыржеміс пен жапырақ дегелегін, екінші жылы - гүлсидамдар мен гүлшоғырын қалыптастырады.
1-сурет. Сәбіз
Сәбіз дәмді мінездеме және тойымдылық арқылы аса бағалы болып табылады. Оны шикі түрінде жеуге болады, түрлі тамақтарды дайындау үшін пайдалауға болады. Сәбізді 4000 жылдан бері асқа пайдаланады. Айтылмыш көкөніс оның емдеуші қасиеттеріне байланысты жоғары бағаланады. Сәбіз келесі ауруларды емдей алады: бронхит, қан айналым аурулары, көз көру бұзылғанда, шек құрылыстарына және теріге пайдалы.
Сәбізге ең қолайлы бұл құм араласқан; ылай араласқан, торф қосылған жерлер, олардың беттері қатпайды. Жерді тырмалау өсімдіктердің жақсы өсіуне ықпалын тигізеді және тамыржемістердің қалыптасуына жақсы әсер етеді. Одан басқа оларды жинауға ықпалын тигізеді.Сәбіз басқа дақылдардың алдында егіледі және олардың өсіуне жақсы әсер етеді.[1]
Сәбізді отырғзуы үшін жерді дайындау. Жер егістің астында ұқыпты өңделінген болу керек, беті бір тегіс болу қажет.
Көктемгі жерді дайындау. Көктемнің кезінде жерді дайындау егілетін мерзімдеріне тәуелді болады. Ерте егілген мерзімдерге:
Ерте көктемдегі бірге - екі із тырмалау. Жердің әрі қарай өндеу даланың және топырақтың тығыздығының дәрежесіне тәуелді болады егер топырақ күзден тұтас дайын болса , бір тырмалаумен шектеледі;
- арамшөптермен күшті лас болушылық жағдайында және суық көктемде култивациалауды тұқымның егілетін тереңдігіне жасайды.
Сәбіздің тыңайтқышы. Сәбіз органикалық тыңайтқыштың биік жағымдарына деген өте сезімтал. Сәбіздің астына жас боқтықты енгізу болмайды, себебі пәлектің күшті көбеюі не себеп болады , тамыржеміс бұтақтанады және олардың дәмді сапалары нашарлайды, егілген сәбізді шыбын жейді.
Егу. Егу мерзімдері сұрып және өндірістің мақсаттарына тәуелді болады. Сәбіздің егісінің үш түрі болады: күздік, көктемгі және жазғы. Қыс алдындағы егісті аяздың түсіуінен 10 - 20 күн бұрын жасайды, жер толықтай суықтан қытып калмау керек. Ерте көктемгі егістер сәбізді жазды күні ерте тауар ретінде пайдалану мақсатпен істелінеді. Егуді ауа райы қолайлы болған кезде бастайды жердің құрамындағы ылғалдылықты барынша пайдалану үшін. Күзгі және қысқы игерушіліктің ең ыңғайлы мерзімі болып мамыр айының бірінші жартысы есептеленеді және 25 мамырға дейін. Сәбіз егілгеннен кейін жердің шли қатты кебуіне жол бермеу керек .
Егінді күту. Сәбізді өсіру арамшөптерді азайту, аурулармен және зияндықтармен күресу, уақтылы суару және қатараралық реттеуден құралады. Арамшөптерді жою үшін сәбіздің егіндеріне гербицидтерді(топырақты) қолданады.
Суландырудың және суландырудың техникасының әдіс-айлалары, сәбіздің суару режимі. Сәбіз біргелкі құрғаққа шыдамды мәдениет болып табылады, бірақ оңтүстікте, тұрақсыз дымданудың зонасында, тұрақты егістерді алу суғарған жағдайда ғана болады.
Сәбіздің су тұтынуы оңтайлы сумен қамтамасыз етілгенде 4000 - 5500 мЗ га құрайды. Суару мерзімінің басталуы ауа райына байланысты, көбінесе суару сәуір айының соңында мамыр айының басында басталады және жиынға 2-3 апта қалғанда бітеді, тамыржеміс жарылмау керек және механикалық теру жағдайы жақсару қажет. Тамшыдай суландыру әрдайым өсімдіктің даму фазасымен сәйкес жүргізіледі.
Зиянды жәндіктер мен аурулардан қорғау. Сәбіз , әсіресе, оның шырынды тамыржемісі ауруларға және зиянды жәндіктерге өсірілген және сақталған кезде жақсы нысан болып табылады.
Жинау және сақтау. Көбіне сәбізді қолмен жинайды. Байлам сәбізі жапырақпен жиналады және шоқшаларға байланысады. Кеш пісетін сәбіз басында жартылаймеханикалық әдіспен жиналады ал кейін қолмен жиналады. Сәбіздің тамыржемістер көкөніс қоймасында және жертөлелерде үйіндімен сақтайды, арада штабель, пирамида, жәшіктерде және полиэтилен қаптарда, ал да шыңырауда және траншеялерде сақтайды. Бұл ретте қызым 1 - 20 С тең және салыстырмалы ылғалдылықты 90 - 95 % ұстап тұрады.
Сәбізді көкөніс қоймасында сақтаса, ол жиі ылғалданады және шіриді. Сол себептен көкөніс қоймасында әрдайым ауасын тазарту керек немесе тамыржемістерді қаптармен және, маталармен бастырып қою керек.Сәбізді жәшіктерде сақтау үшін олардың түбіне ылғалды құм(2-3 см) себеді , оның устіне тамыржемістерді бірнеше қатар етіп жинайды да олардың үстіне тағы да құм себеді. Сәбіз полиэтилен қаптарда 20 -25 келә салмақпен жақсы сақталады.
Қапшықтарды байламау қажет,себебі онда көмірқышқыл газ жиналмауы керек. Сәбізді жіңішке буртта сақтауға болады, бірақ мұндай тәсіл ауа райына тікелей байланысты[2].
4.2. Сәбіз зиянкестері мен аурулары
Сәбіздің шыбыны. Шіркейдің ұзындығы. 3-5 мм. Мұртшасы және сирақтары сары. Балаңқұрттың ұзындығы 6-7 мм, қуаң, жылтырақ. Сәуірдің соңында - мамырдың басында шыбынның көктемгі тұқымының жастарының ұшуы басталады. Мамырдың соңында жұмыртқалардан балаңқұрттар шығады кейін жас өсімдіктің түптеріне өтіп кетеді және оларды кеміреді. Екінші тұқым тамызда шығады және бірінші сияқты, сәбіздің егіндеріне зиян келтіреді.
Күрес шаралары: Штефесин, 2,5 % к.э.- 0,3 л- га күту кезеңі өңдеуден кейін 20 күн. Волатон, 50% к.э. 2 л- га күту кезеңі өңдеуден кейін 20 күн.[3]
2-сурет. Сәбіз шыбыны
Ұзынша кене - Tyrophagus putrescentiae Schrn R.Ұн кенелері (Acaridae) тұқымдасына жатады. Кең таралған түрлердің бірі.
Денесі мөлдір, денесі ұзынша, ұзындығы 0,23 - 0,43 мм. Түсі ақшыл, денесінің соңғы бөлігінде 14 қылшықтары бар.
Көп қоректі кене, масақты дақылдардың дәндерінде және олардан жасалған азық-түлік түрлерінде кездеседі. Көп мөлшерде оны сақтауға қойылған көкөністерде, пияз, сармысақ, картоптан кездестіруге болады.
Бұл кене қоректік заттардың ішіне енуге тырысады.
Ұзынша кене жылу сүйгіш, салқын температура жағдайында тіршілігін тоқтатады. Оның өсіп дамуына қолайлы температура 25-30°С, ауаның ылғалдылығы 80-90%. Бұл кезде қорегінің дымқылдығы 16-17 және 17-18% жетуі мүмкін. Қолайлы жағдайда кененің бір ұрпағының дамуы 2-3 аптаға созылады және әрбір аналық кене 130-150 жұмыртқа салады. Жалпы кененің бір ұрпағының дамуы қоршаған орта жағдайларына байланысты 2-7 аптаға созылады. Гипопус стадиясы болмайды. Ауа температурасы 9°С, ал дәннің дымқылдығы 12-13 пайыздан төмен болған жағдайда кененің тіршілігі тоқталады. [4]
3-сурет. Ұзынша кене
Жалпақ шыртылдақ - Selatosomus latus F. Солтүстік, Шығыс, Сібір және Орта Азияның оңтүстігінен басқа жерлердің барлығында кездеседі. Қазақстанда Орал, Ақтөбе, Қостанай, Ақмола, Павлодар, Қарағанды, Семей және Шығыс Қазақстан облыстарында таралған.
Денесі жалпақтау келген, ұзындығы 9-13 мм, мұртшалары қысқа, көк-жасыл реңді қара қоңыз. Дернәсілдерінің де денесі жалпақ, ұзындығы 22 мм дейін, қоңырқай сары түсті, құрсағының 10 - бунағының ұшында тереңдеу шұңқыр болады.
Бұл түрдің ересек қоңыздары солтүстік аудандарда мамырдың басынан маусымның ортасына дейін, Семей облысында сәуірдің екінші жартысынан бастап кездеседі. Олардың дернәсілдерінің даму 2-4 жылға созылады. Қуыршақтануы сәуірдің аяғы мен мамырдың басында өтеді. Жаңа ұрпақтың қоңыздары қуыршақтан күзде шығады, бірақ олар жер бетіне көтерілмей топырақ арасында қыстайды.
Негізінен өсімдігі сирек жеңіл саз топырақты немесе құм топырақты жерлерді мекендейді. Әр түрлі өсімдіктреді, жүгеріні зақымдайды. [5]
4-сурет. Жалпақ шыртылдақ
Саңырауқұлақ аурулары
Ақ шірік. Ауру қоздырғышы - Sclerotinia sclerotiorum dBy. саңырауқұлағы. Қоздырғыш барлық көкөніс және күнбағыс дақылдарын залалдайды. Инфекция егістікте және қоймада склероций түрінде сақталады. Қыстап шыққан склероцийлардан қалта мен қалтаспоралары бар апотецийлер немесе жіпшелер өнеді. Өсімдіктің бастапқы залалдануы қалтаспора немесе жіпшемен өтеді.
Вегетациялық кезеңде ауру баяу дамып, ал өнімді қоймаға салған кезде ол қарқындап, қоздырғыш тамыржемістің барлық бөлігіне таралып кесел асқынады. Уақытымен (мезгілінде) жиналмаған, солыңқыраған, суыққа ұрынған тамыржемістер ауруға төзімсіз келеді. Сондай-ақ, азот тыңайтқытарының артық мөлшері кеселдің дамуына әсерін тигізеді. Қоймадағы жоғары температура қоздырғышқа қолайлы жағдай туғызады.
Саңырауқұлақ 0ºС температурада дами бастайды, ал 15-20ºC бұл үдеріс қарқындай түсіп, тамыржемістің тыныс алуы жиіленіп, оның едәуір қоры осы үдеріске жұмсалып, ауруға тез шалдығады. Егістікке отырғызылған ауру тамыржемістер (тұқымдық) дамуының бастапқы кезеңінде шіріп, жойылады.
Ауруға шалдыққан тамыржеміс жұмсарып, суланып, шіріп, бірақ жемістің түсі өзгермейді. Тамыржемісте саңырауқұлақ жіпшумағынан түсі ақ, тығыз мол өңез түзіліп, жіпшумақ бөліктері олармен тікелей жанасқан басқа тамыржемістерге таралады. Жіпшумақ үстінде ірі, түсі алғаш ақ, кейін қараятын склероцийлар пайда болады. Бұл ауру қоймада сәбізді, петрушканы, пастернакты, сельдерейді залалдайды.
5-сурет. Ақ шірікпен ауырған сәбіз
Қара шірік. Ауру қоздырғышы - Alternaria radicina M., D. et E. саңырауқұлағы. Қоздырғыш жоғары температура мен мол ылғалдылықтан әлсіреген өсімдікті залалдап, оның ұлпасын ыдыратады. Жасанды ылғалданған ортада дақ үстінде сұрғылт-жасыл түсті жіпшумақ пен конидиялы спора тасушылардан тұратын өңез түзіледі. Жетілген конидиялары қоңыр түсті, бірнеше көлденең және бойлаған перделері бар, ал жетілмегендері - түссіз, 2-3 перделі, тізбектеліп түзіледі.
Қоздырғыш сәбіз және басқа да шатыршагүлділерді залалдайды. Инфекция қоры - залалданған тұқымда, өсімдік қалдықтарында, тамыржемісте қыстайтын жіпшелер мен конидиялар.
Залалданған өскіннің мойны қарайып, жапырақтары сарғайып, солып, қурайды. Ылғалды ауа райында жапырақ бетінде түсі жасылдау, қоңыр зеңді өңез түзіледі.
Қоймадағы тамыржемістердің бүйірінде немесе төбесінде сұрғылт түсті, сәл басылған, құрғақ дақтар пайда болады. Кесіндісінде қара көмір түсті залалданған ұлпа, сауынан айқын бөлектеніп тұрады.
Өсімдік альтернариозбен вегетациның екінші жартысында бұзылады. Аурудың дамуына жылы, ылғалды ауа райы әсер етеді. Сақтаған кезде таз ауруы тамыржемісте құрғақ шірікті шақыртады, оның бетінің әр жерлерінде қара және сұр құрғақ дақтар пайда болады.
6- сурет. Қара шірікпен ауырған сәбіз
Бактериялы ауру
Сұр шірік. Ауру қоздырғышы - Erwinia carotovora pv. carotovora Bergey et. al. бактериясы. Бұл паразит басқа да өсімдіктерді - бұршақ, үрмебұршақ, қияр, капуста, асқабақ, пияз, әсемдік гүлдерді және т.б. залалдайды.
Бактериялар өсімдікке өнімді жинау немесе қоймаға салу кезінде болған жарақаттар арқылы енеді. Тамыржемістер микрооргонизмдерге қажетті қоректік заттарға өте бай, сондықтан қоймаға салынған жемістер қолайлы жағдайда шірік ауруымен тез залалданады, әсіресе құрамында қанты мол тамыржемістер бұл кеселге жиі шалдығады. Сулы шірік инфекциясы тамыржеміс зиянкестері арқылы және ауру жемістер сауларымен тікелей жанасқанда таралады.
Тамыржемістің басында алғаш түсі ашық қоңыр дақ пайда болады. Жемістің кесіндісінде ішке қарай өтетін, сау ұлпадан айқын ажыратылатын шірік байқалады. Залалданған ұлпа босап, шіриді.
Ауру барлық жерде тамыржемістерді сақтаған кезде кездеседі. Салқын ауа райыда сұр шірік тамыржемістердің әр түрлі жерлеріне енеді және өсімдіктің барлық жерүсті бөліктерін ауруға шалады. Айрықша кесірлі ауруға шалдығу салқын ылғалды жаздан болмаса кузден кейін пайда болады. Ол кезде тамыржемістер жөнді жетіліп үлгермейді. Сұр шірік басы үлбіреуік кону түрінде көрінеді.[6]
7-сурет. Сұр шірік ауруымен ауырған сәбіз
2.1. Жалпы қорғау шаралары
Алдын алудың ең жақсысы агротехникалық шараларды қоладну. Егістің айналасында өсетін ірі сабақты арамшөптерді жою керек. Өнімді жинау кезінде дақылдарды түбіне таяу орып (8-10 см шамасынан жоғары емес), қалдықтарын өртеп жіберген жөн. Сәбіз егілген алқаптан өнімді жинап алғаннан кейін өсімдік қалдықтарынан тазартылған аңызды жыртып, одан соң терең етіп сүдігер жырту жақсы нәтиже береді.
Аурулармен қатты зақымдалған екпежерлерді механикалық жинауға келмейді, ал өнім ұзаққа сақталмайды. Бұл үшін егінді жинауға дейін аурулардан таза сақтап отыру қажет. Сәбіздегі ең қауіпті аурулар ұнды шық және альтернариоз, ризоктония, тамыр жемістің шіруі. Химиялық қорғауды аурудың бірінші белгілері пайда болған сәттен бастап бастау керек.
Сәбіздің ең қауіпті жаулары сәбіз шыбыны мен күйе көбелек болып келеді. Екпежерлерді егудің басынан - өңделген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Кіріспе
1.1. Сәбізді өсіру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-5
1.2. Сәбіз зиянкестері мен аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-11
2. Негізгі бөлім
2.1. Жалпы қорғау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12-14
2.2. Химиялық қорғау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15-19
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
4. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
Кіріспе
4.1. Сәбізді өсіру технологиясы
Сәбіз (Daucus carota L.) - екіжылдық өсімдік. Бірінші жылы тамыржеміс пен жапырақ дегелегін, екінші жылы - гүлсидамдар мен гүлшоғырын қалыптастырады.
1-сурет. Сәбіз
Сәбіз дәмді мінездеме және тойымдылық арқылы аса бағалы болып табылады. Оны шикі түрінде жеуге болады, түрлі тамақтарды дайындау үшін пайдалауға болады. Сәбізді 4000 жылдан бері асқа пайдаланады. Айтылмыш көкөніс оның емдеуші қасиеттеріне байланысты жоғары бағаланады. Сәбіз келесі ауруларды емдей алады: бронхит, қан айналым аурулары, көз көру бұзылғанда, шек құрылыстарына және теріге пайдалы.
Сәбізге ең қолайлы бұл құм араласқан; ылай араласқан, торф қосылған жерлер, олардың беттері қатпайды. Жерді тырмалау өсімдіктердің жақсы өсіуне ықпалын тигізеді және тамыржемістердің қалыптасуына жақсы әсер етеді. Одан басқа оларды жинауға ықпалын тигізеді.Сәбіз басқа дақылдардың алдында егіледі және олардың өсіуне жақсы әсер етеді.[1]
Сәбізді отырғзуы үшін жерді дайындау. Жер егістің астында ұқыпты өңделінген болу керек, беті бір тегіс болу қажет.
Көктемгі жерді дайындау. Көктемнің кезінде жерді дайындау егілетін мерзімдеріне тәуелді болады. Ерте егілген мерзімдерге:
Ерте көктемдегі бірге - екі із тырмалау. Жердің әрі қарай өндеу даланың және топырақтың тығыздығының дәрежесіне тәуелді болады егер топырақ күзден тұтас дайын болса , бір тырмалаумен шектеледі;
- арамшөптермен күшті лас болушылық жағдайында және суық көктемде култивациалауды тұқымның егілетін тереңдігіне жасайды.
Сәбіздің тыңайтқышы. Сәбіз органикалық тыңайтқыштың биік жағымдарына деген өте сезімтал. Сәбіздің астына жас боқтықты енгізу болмайды, себебі пәлектің күшті көбеюі не себеп болады , тамыржеміс бұтақтанады және олардың дәмді сапалары нашарлайды, егілген сәбізді шыбын жейді.
Егу. Егу мерзімдері сұрып және өндірістің мақсаттарына тәуелді болады. Сәбіздің егісінің үш түрі болады: күздік, көктемгі және жазғы. Қыс алдындағы егісті аяздың түсіуінен 10 - 20 күн бұрын жасайды, жер толықтай суықтан қытып калмау керек. Ерте көктемгі егістер сәбізді жазды күні ерте тауар ретінде пайдалану мақсатпен істелінеді. Егуді ауа райы қолайлы болған кезде бастайды жердің құрамындағы ылғалдылықты барынша пайдалану үшін. Күзгі және қысқы игерушіліктің ең ыңғайлы мерзімі болып мамыр айының бірінші жартысы есептеленеді және 25 мамырға дейін. Сәбіз егілгеннен кейін жердің шли қатты кебуіне жол бермеу керек .
Егінді күту. Сәбізді өсіру арамшөптерді азайту, аурулармен және зияндықтармен күресу, уақтылы суару және қатараралық реттеуден құралады. Арамшөптерді жою үшін сәбіздің егіндеріне гербицидтерді(топырақты) қолданады.
Суландырудың және суландырудың техникасының әдіс-айлалары, сәбіздің суару режимі. Сәбіз біргелкі құрғаққа шыдамды мәдениет болып табылады, бірақ оңтүстікте, тұрақсыз дымданудың зонасында, тұрақты егістерді алу суғарған жағдайда ғана болады.
Сәбіздің су тұтынуы оңтайлы сумен қамтамасыз етілгенде 4000 - 5500 мЗ га құрайды. Суару мерзімінің басталуы ауа райына байланысты, көбінесе суару сәуір айының соңында мамыр айының басында басталады және жиынға 2-3 апта қалғанда бітеді, тамыржеміс жарылмау керек және механикалық теру жағдайы жақсару қажет. Тамшыдай суландыру әрдайым өсімдіктің даму фазасымен сәйкес жүргізіледі.
Зиянды жәндіктер мен аурулардан қорғау. Сәбіз , әсіресе, оның шырынды тамыржемісі ауруларға және зиянды жәндіктерге өсірілген және сақталған кезде жақсы нысан болып табылады.
Жинау және сақтау. Көбіне сәбізді қолмен жинайды. Байлам сәбізі жапырақпен жиналады және шоқшаларға байланысады. Кеш пісетін сәбіз басында жартылаймеханикалық әдіспен жиналады ал кейін қолмен жиналады. Сәбіздің тамыржемістер көкөніс қоймасында және жертөлелерде үйіндімен сақтайды, арада штабель, пирамида, жәшіктерде және полиэтилен қаптарда, ал да шыңырауда және траншеялерде сақтайды. Бұл ретте қызым 1 - 20 С тең және салыстырмалы ылғалдылықты 90 - 95 % ұстап тұрады.
Сәбізді көкөніс қоймасында сақтаса, ол жиі ылғалданады және шіриді. Сол себептен көкөніс қоймасында әрдайым ауасын тазарту керек немесе тамыржемістерді қаптармен және, маталармен бастырып қою керек.Сәбізді жәшіктерде сақтау үшін олардың түбіне ылғалды құм(2-3 см) себеді , оның устіне тамыржемістерді бірнеше қатар етіп жинайды да олардың үстіне тағы да құм себеді. Сәбіз полиэтилен қаптарда 20 -25 келә салмақпен жақсы сақталады.
Қапшықтарды байламау қажет,себебі онда көмірқышқыл газ жиналмауы керек. Сәбізді жіңішке буртта сақтауға болады, бірақ мұндай тәсіл ауа райына тікелей байланысты[2].
4.2. Сәбіз зиянкестері мен аурулары
Сәбіздің шыбыны. Шіркейдің ұзындығы. 3-5 мм. Мұртшасы және сирақтары сары. Балаңқұрттың ұзындығы 6-7 мм, қуаң, жылтырақ. Сәуірдің соңында - мамырдың басында шыбынның көктемгі тұқымының жастарының ұшуы басталады. Мамырдың соңында жұмыртқалардан балаңқұрттар шығады кейін жас өсімдіктің түптеріне өтіп кетеді және оларды кеміреді. Екінші тұқым тамызда шығады және бірінші сияқты, сәбіздің егіндеріне зиян келтіреді.
Күрес шаралары: Штефесин, 2,5 % к.э.- 0,3 л- га күту кезеңі өңдеуден кейін 20 күн. Волатон, 50% к.э. 2 л- га күту кезеңі өңдеуден кейін 20 күн.[3]
2-сурет. Сәбіз шыбыны
Ұзынша кене - Tyrophagus putrescentiae Schrn R.Ұн кенелері (Acaridae) тұқымдасына жатады. Кең таралған түрлердің бірі.
Денесі мөлдір, денесі ұзынша, ұзындығы 0,23 - 0,43 мм. Түсі ақшыл, денесінің соңғы бөлігінде 14 қылшықтары бар.
Көп қоректі кене, масақты дақылдардың дәндерінде және олардан жасалған азық-түлік түрлерінде кездеседі. Көп мөлшерде оны сақтауға қойылған көкөністерде, пияз, сармысақ, картоптан кездестіруге болады.
Бұл кене қоректік заттардың ішіне енуге тырысады.
Ұзынша кене жылу сүйгіш, салқын температура жағдайында тіршілігін тоқтатады. Оның өсіп дамуына қолайлы температура 25-30°С, ауаның ылғалдылығы 80-90%. Бұл кезде қорегінің дымқылдығы 16-17 және 17-18% жетуі мүмкін. Қолайлы жағдайда кененің бір ұрпағының дамуы 2-3 аптаға созылады және әрбір аналық кене 130-150 жұмыртқа салады. Жалпы кененің бір ұрпағының дамуы қоршаған орта жағдайларына байланысты 2-7 аптаға созылады. Гипопус стадиясы болмайды. Ауа температурасы 9°С, ал дәннің дымқылдығы 12-13 пайыздан төмен болған жағдайда кененің тіршілігі тоқталады. [4]
3-сурет. Ұзынша кене
Жалпақ шыртылдақ - Selatosomus latus F. Солтүстік, Шығыс, Сібір және Орта Азияның оңтүстігінен басқа жерлердің барлығында кездеседі. Қазақстанда Орал, Ақтөбе, Қостанай, Ақмола, Павлодар, Қарағанды, Семей және Шығыс Қазақстан облыстарында таралған.
Денесі жалпақтау келген, ұзындығы 9-13 мм, мұртшалары қысқа, көк-жасыл реңді қара қоңыз. Дернәсілдерінің де денесі жалпақ, ұзындығы 22 мм дейін, қоңырқай сары түсті, құрсағының 10 - бунағының ұшында тереңдеу шұңқыр болады.
Бұл түрдің ересек қоңыздары солтүстік аудандарда мамырдың басынан маусымның ортасына дейін, Семей облысында сәуірдің екінші жартысынан бастап кездеседі. Олардың дернәсілдерінің даму 2-4 жылға созылады. Қуыршақтануы сәуірдің аяғы мен мамырдың басында өтеді. Жаңа ұрпақтың қоңыздары қуыршақтан күзде шығады, бірақ олар жер бетіне көтерілмей топырақ арасында қыстайды.
Негізінен өсімдігі сирек жеңіл саз топырақты немесе құм топырақты жерлерді мекендейді. Әр түрлі өсімдіктреді, жүгеріні зақымдайды. [5]
4-сурет. Жалпақ шыртылдақ
Саңырауқұлақ аурулары
Ақ шірік. Ауру қоздырғышы - Sclerotinia sclerotiorum dBy. саңырауқұлағы. Қоздырғыш барлық көкөніс және күнбағыс дақылдарын залалдайды. Инфекция егістікте және қоймада склероций түрінде сақталады. Қыстап шыққан склероцийлардан қалта мен қалтаспоралары бар апотецийлер немесе жіпшелер өнеді. Өсімдіктің бастапқы залалдануы қалтаспора немесе жіпшемен өтеді.
Вегетациялық кезеңде ауру баяу дамып, ал өнімді қоймаға салған кезде ол қарқындап, қоздырғыш тамыржемістің барлық бөлігіне таралып кесел асқынады. Уақытымен (мезгілінде) жиналмаған, солыңқыраған, суыққа ұрынған тамыржемістер ауруға төзімсіз келеді. Сондай-ақ, азот тыңайтқытарының артық мөлшері кеселдің дамуына әсерін тигізеді. Қоймадағы жоғары температура қоздырғышқа қолайлы жағдай туғызады.
Саңырауқұлақ 0ºС температурада дами бастайды, ал 15-20ºC бұл үдеріс қарқындай түсіп, тамыржемістің тыныс алуы жиіленіп, оның едәуір қоры осы үдеріске жұмсалып, ауруға тез шалдығады. Егістікке отырғызылған ауру тамыржемістер (тұқымдық) дамуының бастапқы кезеңінде шіріп, жойылады.
Ауруға шалдыққан тамыржеміс жұмсарып, суланып, шіріп, бірақ жемістің түсі өзгермейді. Тамыржемісте саңырауқұлақ жіпшумағынан түсі ақ, тығыз мол өңез түзіліп, жіпшумақ бөліктері олармен тікелей жанасқан басқа тамыржемістерге таралады. Жіпшумақ үстінде ірі, түсі алғаш ақ, кейін қараятын склероцийлар пайда болады. Бұл ауру қоймада сәбізді, петрушканы, пастернакты, сельдерейді залалдайды.
5-сурет. Ақ шірікпен ауырған сәбіз
Қара шірік. Ауру қоздырғышы - Alternaria radicina M., D. et E. саңырауқұлағы. Қоздырғыш жоғары температура мен мол ылғалдылықтан әлсіреген өсімдікті залалдап, оның ұлпасын ыдыратады. Жасанды ылғалданған ортада дақ үстінде сұрғылт-жасыл түсті жіпшумақ пен конидиялы спора тасушылардан тұратын өңез түзіледі. Жетілген конидиялары қоңыр түсті, бірнеше көлденең және бойлаған перделері бар, ал жетілмегендері - түссіз, 2-3 перделі, тізбектеліп түзіледі.
Қоздырғыш сәбіз және басқа да шатыршагүлділерді залалдайды. Инфекция қоры - залалданған тұқымда, өсімдік қалдықтарында, тамыржемісте қыстайтын жіпшелер мен конидиялар.
Залалданған өскіннің мойны қарайып, жапырақтары сарғайып, солып, қурайды. Ылғалды ауа райында жапырақ бетінде түсі жасылдау, қоңыр зеңді өңез түзіледі.
Қоймадағы тамыржемістердің бүйірінде немесе төбесінде сұрғылт түсті, сәл басылған, құрғақ дақтар пайда болады. Кесіндісінде қара көмір түсті залалданған ұлпа, сауынан айқын бөлектеніп тұрады.
Өсімдік альтернариозбен вегетациның екінші жартысында бұзылады. Аурудың дамуына жылы, ылғалды ауа райы әсер етеді. Сақтаған кезде таз ауруы тамыржемісте құрғақ шірікті шақыртады, оның бетінің әр жерлерінде қара және сұр құрғақ дақтар пайда болады.
6- сурет. Қара шірікпен ауырған сәбіз
Бактериялы ауру
Сұр шірік. Ауру қоздырғышы - Erwinia carotovora pv. carotovora Bergey et. al. бактериясы. Бұл паразит басқа да өсімдіктерді - бұршақ, үрмебұршақ, қияр, капуста, асқабақ, пияз, әсемдік гүлдерді және т.б. залалдайды.
Бактериялар өсімдікке өнімді жинау немесе қоймаға салу кезінде болған жарақаттар арқылы енеді. Тамыржемістер микрооргонизмдерге қажетті қоректік заттарға өте бай, сондықтан қоймаға салынған жемістер қолайлы жағдайда шірік ауруымен тез залалданады, әсіресе құрамында қанты мол тамыржемістер бұл кеселге жиі шалдығады. Сулы шірік инфекциясы тамыржеміс зиянкестері арқылы және ауру жемістер сауларымен тікелей жанасқанда таралады.
Тамыржемістің басында алғаш түсі ашық қоңыр дақ пайда болады. Жемістің кесіндісінде ішке қарай өтетін, сау ұлпадан айқын ажыратылатын шірік байқалады. Залалданған ұлпа босап, шіриді.
Ауру барлық жерде тамыржемістерді сақтаған кезде кездеседі. Салқын ауа райыда сұр шірік тамыржемістердің әр түрлі жерлеріне енеді және өсімдіктің барлық жерүсті бөліктерін ауруға шалады. Айрықша кесірлі ауруға шалдығу салқын ылғалды жаздан болмаса кузден кейін пайда болады. Ол кезде тамыржемістер жөнді жетіліп үлгермейді. Сұр шірік басы үлбіреуік кону түрінде көрінеді.[6]
7-сурет. Сұр шірік ауруымен ауырған сәбіз
2.1. Жалпы қорғау шаралары
Алдын алудың ең жақсысы агротехникалық шараларды қоладну. Егістің айналасында өсетін ірі сабақты арамшөптерді жою керек. Өнімді жинау кезінде дақылдарды түбіне таяу орып (8-10 см шамасынан жоғары емес), қалдықтарын өртеп жіберген жөн. Сәбіз егілген алқаптан өнімді жинап алғаннан кейін өсімдік қалдықтарынан тазартылған аңызды жыртып, одан соң терең етіп сүдігер жырту жақсы нәтиже береді.
Аурулармен қатты зақымдалған екпежерлерді механикалық жинауға келмейді, ал өнім ұзаққа сақталмайды. Бұл үшін егінді жинауға дейін аурулардан таза сақтап отыру қажет. Сәбіздегі ең қауіпті аурулар ұнды шық және альтернариоз, ризоктония, тамыр жемістің шіруі. Химиялық қорғауды аурудың бірінші белгілері пайда болған сәттен бастап бастау керек.
Сәбіздің ең қауіпті жаулары сәбіз шыбыны мен күйе көбелек болып келеді. Екпежерлерді егудің басынан - өңделген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz