Қазақстандағы лизингтік бизнестің даму тәжірибесі

Жоспар

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1. ЛИЗИНГТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Лизингтің пайда болуы
1.2. Лизингтің мәні мен маңызы
1.3. Лизингтік операциялардың нысандары мен түрлері

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГТІҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі лизингтік қызметтер жағдайын талдау
2.2. «БТА Банк» АҚ.ның лизингтік қызметі
2.3. Лизинг қызметіндегі тәуекелділіктерді басқару

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Тұрар Рысқұлов атындағы
Қазақ Экономикалық Университеті

Маркетинг және коммерция кафедрасы

Реферат
Тақырыбы: Қазақстандағы лизингтік бизнестің даму тәжірибесі

Оқытушы:
Студент:

Алматы 2010

ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1. ЛИЗИНГТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Лизингтің пайда болуы
1.2. Лизингтің мәні мен маңызы
1.3. Лизингтік операциялардың нысандары мен түрлері
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГТІҢ ДАМУ
ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі лизингтік
қызметтер жағдайын талдау
2.2. БТА Банк АҚ-ның лизингтік қызметі
2.3. Лизинг қызметіндегі тәуекелділіктерді басқару

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.1. Лизингтің пайда болуы, мәні мен маңызы

Лизингтің идеясы жас емес. Берілген деректер бойынша адамзатқа
лизингтің ертеден болуы белгілі. Көптеген тарихшылар мен экономистердің
пікірінше, лизинтік келісім-шарттар б.э.д. Шумер мемлекетінде де жасалды.
Аристотельдің (б.э.д. 384 383 - 322 ж.ж.) “Богатство состоит в пользовании,
а не в праве собственности” атты еңбегінде лизинг идеясы туралы пікірлер
жазылған. Басқа сөзбен айтқанда, пайда алу мақсатында мүліктің иесі болуы
міндетті емес, осы мүлікті пайдалану құқығы болу керек, соның нәтижесінде
пайда алу мүмкін болады дейді. Лизинг ертеде тек белгілі бір меншік
түрлерін жалға алумен шектелген жоқ. Тарихи мәліметтер бойынша,
ауылшаруашылық техниканың түрлері және шеберлік құрылғылар, сонымен
қатар әскери техника да жалға алынды.
Лизинг сөзі to lease ағылшын етістігінен аударғанда “жалға беру”
беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш
қатысушы:лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.
Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушіні ң) өзіне тиесілі құралжабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске,
сауда-саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға
(жалгерге) лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге
пайдалануға беруін қарастыратын жалға беру шарты.
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас
болып келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын
келісімшартта көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де
лизинг объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен к өруге
болады. Ал несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының
берген кепілдігі қалады.
Тарихта лизингке ұқсас операцияның б.э.2000 жылдай бұрын ертедегі
Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік зерттеушілер лизинг
операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер ретінде 1877 жылы
Белл Телефон Компани деген американдық компанияның телефондарды
сатудың орнына жалға бергендігін тілге тиек етеді. Юнайтед Стейтс лизин
корп. атты алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан Францискода
(АҚШ) құрылған.Европада 1962 жылы Дойче лизинг ГМ6Х деген бірінші
лизингтік компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты.1972 жылдан
бері еуропа лизинг нарығы дамып келеді.
60 жылдары лизингтік бизнес Азия континентінде дами бастады.
Қазіргі уақытта лизингтік қызметтерің негізгі бөлігі “АҚШ – Батыс
Еуропа - Жапония” мемлекеттерінде шоғырланды. Батыс Еуропада лизинг
берушілер ретінде, көбінесе, арнайы лизингтік компаниялар бола алады. Осы

лизингтік компанияларды 75-80%-ға жуық банктер немесе оларды еншілес
қоғамдар бақылайды. Жапония үшін сипатты белгі ретінде лизингтік
операциялардың қаржыландырудан “қызметтер пакетіне” дейін ұлғайтты.
КСРО-да лизингтік бизнестің дамуы 1989 жылы басталды. Лизингті
қолданудың бастапқы ережелерінің белгілі құбылысы ретінде жалға беру
туралы 23 қарашаның 1989 жылы № 810-1 КСРО заңнаманың ж әне 16
ақпанның 1990 жылы қабылданған, лизингті бухгалтерлік есепте көрініс табу
тәртібі көрсетілген № 270 “бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары” КСРО
Мемлекеттік Банктің хаты негізі болды.
1991 жылдың маусым айында халықаралық кеңес-неміс лизингтік
компания “Евролизинг”құрылып, ал желтоқсан айынан бастап өз қызметін
жүзеге асырды. Оның құрылтайшылары болып, кеңес жағынан КСРО-ны ң
Сыртқы экономикалық банк, КеңесМорфлот және КСРО-ның Госснаб болды,
ал француз жағынан – Еуропаның бір ірі лизингтік компаниясы “ Насиональ
де Пари Банкісі”, ал неміс жағынан – Батыс Германияның ірі лизингтік
компания - “Митфинанц ГмбХ” болды.
1.2. Лизингтің мәні мен маңызы.
Әлемдік тәжірибеде “лизинг” термині ұзақ мерзімді пайдаланылатын
заттарды жалға беру негізінде, әртүрлі мәмілелерді белгілеу үшін
қолданылады.
Аренда келісім-шарты жасалу мерзіміне байланысты арендалық
операциялардың үш түрі бар:
Қысқа мерзімді аренда (рентинг) – бір күннен бір жылға дейін;
Орта мерзімді аренда (хайринг) – бір жылдан үш жылға дейін;
Ұзақ мерзімді аренда (лизинг) – үш жылдан жиырма жылға дейін.
Әрбір күрделі экономикалық ұғымдар секілді лизингте де бірнеше
анықтамалар бар. Ең біріншіден, лизинг - бұл ағылшын с өзі to lease –
уақытша жалға беру немесе жалға алу деген мағынаны білдіреді.
Лизинг – бұл жалға берушінің уақытша бос немесе тартылған қаржы
қаражаттарын инвестициялау. Бұл кезде жалға беруші белгілі бір сатушыдан
өз меншігіне келісім-шартта көрсетілген мүлікті сатып алуға міндетті болады
және осы мүлікті жалданушыға уақытша пайдалануға, ақылы негізде, беруге
міндетті болады және оны кейін сатып алу құқығының бар болуын көрсетеді.
Лизинг дегеніміз аренда келісім-шарты. Ол жалға беруші өз иелігіндегі
жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, оргтехниканы, транспорттық құраларды,
өндірістік, сауда және қойма мәні бар құрылғыларды жалданушыға белгілі
бір мерзімге, өзіне проценттік ставканы қосатын, жалданушының а қша

нарығындағы тартылған қаражаттардың құнын жабатын, банктің пайдасын
есепке алатын және мүліктің амортизациясын ескеретін, анықталған
арендалық төлем негізінде беруді білдіреді.
Сонымен қатар, лизингті үшінші тұлға үшін мүлікті сатып алатын ж әне
оған ұзақ мерзім периодына беретін, мамандырылған (лизингтік)
компанияның делдалдық қызметі арқылы негізгі қорларға салымдарды
қаржыландырудың арнайы нысаны ретінде де қарастыруға болады. Яғни,
лизингтік компания нақты түрде жалданушыны несиелендіреді. Сондықтан
лизингті кейде “несие - аренда” деп атайды.
Сатып алу-сату келісім-шартында тауарға иелік ету құқығы сатушыдан
сатып алушыға өтеді, ал лизингте аренда келісім шартын жасас қан кезінде,
мүлікке ие болу құқығы жалға берушіде қалады. Лизингтік келісім шартының
мерзімі аяқтаған соң, жалданушы лизингтік жабдықты келісілген ба ғада
сатып алу, келісім шарт мерзімін ұзарту немесе жалға берушіге жабды қты
қайтару мүмкіндігі болады.
Лизингтік қаржыландырудың несиеден айырмашылығы. Қазақстан
Республикасында лизингтік операцияларды реттеу 2000 жылдың шілде
айында қабылданған “Қаржы заңынан” кейін ғана қолға алынған болатын.
Бүгінде бұндай қаржылық қызмет көрсету түрі өзге елдердегідей қарқынды
даму үстінде. Еліміз дамушы мемлекет болғандықтан, көптеген өндіріс
салалары, ауыл шаруашылығы техникалық жағынан жаңартуды, жаңа
технологиялармен жабдықталуды қажет етеді. Алайда, барлық өндіріс
көздерінің мұндай игі шараларға қорларындағы қаржылары жете бермейді
және де барлығының да банктерге кепілдік қойып, несие алу ға м үмкіндіктері
жоқ. Осындай сәттерді ескере отырып, лизингтік компаниялар ашылып,
жұмысы да сол бағыт бойынша жүргізіледі.
Қаржылық лизингте лизинг алушыдан ешқандай мүлікті кепілдікке қою
талап етілмейді, тек қана алынған соманың жарты ақшасын құйса болды.
Яғни, аздаған соманы кұю арқылы алушы өзінің қажеттіліктерін игере алады
және лизингтік қаржы операциялары кезінде екінші рет қосымша қаржы алу
мүмкіндігі қарастырылған. Сонымен қатар, лизинг алушыларға мемлекет
тарапынан да бірқатар жеңілдіктер жасалған. Мәселен, лизинг алушылар
кейбір салық төлемдерінен босатылған. Лизингтік операцияларда несиеге
қарағанда пайыздық көрсеткіштері жоғары. Оны лизингтік компаниялардың
керекті қаржыны банктерден қарызға алатындығымен түсіндіруге болады.

1.3. Лизингтік операциялардың нысандары мен түрлері
Лизингтік қызметтердің қазіргі нарығы лизинг нысандармен, лизингтік
келісім шарт үлгілермен және лизингтік операцияларды реттейтін заңды
нормалардың алуан түрлілігімен сипатталады.
Лизингтің нысандары:
1. Қатысушылар құрамына байланысты:

тура лизинг, келісім шарт екі жақ арасында жасалынады, яғни
жалға беруші және жалға алушы арасында;

жанама лизинг, келісім шарт үш немесе одан да көп жақтар
арасында жасалынады, яғни жалға беруші, жалға алушы ж әне делдал
арасында.
2. Мүлік нысанына байланысты:

жылжитын мүлік лизингі ( жабдықтар, техника, автомобильдер,
кемелер,ұшақтар, т.б.), соның ішінде жаңа және қолданыста
болғандар.

жылжымайтын мүлік лизингі ( жалға беруші ғимараттарды,
құрылғыларды жалға алушы тапсырысы бойынша салады немесе
сатып алады).
қолданыста болған лизинг мүлігі.
3. Мүліктің өтелімділігі бойынша:
толығымен өтелінетін лизинг, келісім шарт мерзімі ішінде
жалданатын мүліктің құны толығымен өтелінеді;
жартылай өтелінетін лизинг, бір келісім шарт мерзімі ішінде
мүліктің жартылай амортизация өтеді және оның жартысы ғана
өтелінеді.
4. Амортизация деңгейіне байланысты:
толық амортизация деңгейі;
толық емес амортизация деңгейі.
5. Қызмет көрсету мөлшері бойынша:
Таза ─ мүлікке қызмет көрсеткенге кететін шығындарды лизинг
алушы өзіне алады;
Толық ─ мүлікке қызмет көрсеткенге кететін шығындарды лизинг
алушы өзіне алады.
Жартылай ─ мүлікке қызмет көрсетуге байланысты функциялардың
жартысын лизинг берушіге жүктелінеді.
6. Нарық секторына байланысты:
Ішкі ─ келісім шарттың барлық тұлғалары бір елді ұсынады;
халықаралық, келісім шарттың бір ғана тұлғасы немесе барлық
тұлғалар әртүрлі елдерде орналасса, сонымен қатар жақтардың бірі
өзара кәсіпорын болған жағдайда.

Халықаралық лизинг:
импорттық – егер лизинг беруші мен лизинг алушы бір
мемлекетте, ал жабдықтаушы басқа елде болса.
экспорттық – егер жабдықтың өндірушісі және лизинг беруші бір
мемлекетте орналасса, ал лизинг алушы басқа елде болса.
транзиттік – егер барлық қатысушылар әртүрлі мемлекеттерде
орналасса.
7. Лизингтік төлемдер сипатына байланысты:
ақшалай төлемді лизинг (барлық төлемдер ақшалай нысанда);
өтемақы төлемді лизинг
(жалға алынған жабдықта өндірілген
тауарларды жеткізу);
аралас төлемді лизинг.
8. Салық және амортизациялық жеңілдіктерге қатысты:
нақты – жалға беруші инвестициялық жеңілдік және жедел
амортизация секілді, ал жалға алушы арендалық төлемдерді салы қты
төлеу үшін алынатын табыстардан шегере алу сияқты салықтық
жеңілдіктерге ие болады.
жалған – мәміле спекулятивті сипатта болады және ең жоғарғы пайда
алу мақсатында негіссіз салықтық және амортизациялық мәміле
жасасу негізінде жүргізіледі.
9. Қаржыландыру әдісіне байланысты:

мерзімдік лизинг ─ бір жолғы аренда жүзеге асырылатын лизинг;

жаңғыртымалы лизинг ─ лизинг келісім-шарты бірінші келісімшарт аяқталған соң қайта жалғастырылады.
10. Жалға алынатын мүлікке қатысты:
таза лизинг ─ бұл лизингте жалға алынған мүллікке байланысты
шығындарды жалға алушы өзіне алады;
толық лизинг ─ бұл лизингте жалға алынған мүллікке байланысты
шығындарды жалға беруші өзіне алады.
Лизингтің түрлері. Лизингтің 2 түрі бар:
1. Қаржылық лизинг.
2. Жедел лизинг
Қаржылық лизинг. Жалға беруші төлейтін төлем есебінен, жалға
алынатын жабдықтың толық амортизациясын білдіретін ұзақ мерзімді
келісім-шарт.
Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының
мерзімі ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе
өзін-өзі өтеуімен байланысты сипатталады.

Қаржылық лизинг – бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын мүліктің
түрін жалға беру, онда уақытша пайдалануға берілген мүліктің мерзімі
шамамен мүліктің амортизацияланатын және пайдаланатын мерзіміне жақын
болады. Лизингтік мәміленің тараптары:
лизинг беруші(жалға беруші);
лизинг алушылар(жалға алушылар) болып табылады.
Басқаша сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг – бұл инвестициялық
қызметтің бір түрі. Онда:
лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бұйымын лизинг келісім
шарты бойынша өз меншігіне алуды, сосын оны лизинг алушыға
белгілі бір ақыға, белгілі бір мерзімге, белгілі бір уақытта иелік ету
жағдайына және кәсіпкерлік мақсаты үшін пайдалануына беруді
міндетіне алады. Бұл кезде лизинг бұйымы лизинг алушыға
берілгенде, оның мерзімі амортизацияланатын мерзіммен шамалас
немесе оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс;
лизинг алушы келісімшартқа сәйкес төленуге жататын т өлемдерді
кезеңімен тиянақты түрде төлеп тұруды өз міндетіне алады.
Келісімшарттың мерзімі өткен соң, лизинг бұйымылизинг алушының
меншігіне өтуі мүмкін, егер бұндай жағдай шартта қарастырылған
болса.
Халықаралық тәжірибеде қаржы лизингі – капиталды лизинг немесе
лизингке берілетін активтің толық өзін-өзі өтейтін лизинг ретінде
сипатталды. Қаржы лизингі жалгерлік, саудалық, несиелік және өзге де
Қаржылық
Қаржылық
- бұлБұзақ
мерзімді
кәсіпорындардың
несие
түріндегі
заемды
заем
экономикалық қатынастар1. жиынты
ғынлизинг
білдіреді.
ұлизинг
л жерде
қаржы
лизингін
несиенің нысаны ретінде, яғни оның қызмет етуімен және басқарылу
ерекшелігімен байланысты несиелік қатынастар жиынтығы ретінде
қарастырамыз.
Қаржы лизингінің несиелік қатынастары көп аспектілі және кең
мағыналы болып келеді. Мұндай қаржылық лизингтің несиелік аспектілері
мыналармен сипатталады (1-сурет):

9. Қаржылық лизинг бойынша кәсіпорын лизингке алатын активтің біртіндеп аммортизациясын жас

Қарж

8. Қаржылық лизинг лизингтелетін активтің
7. Қаржы
жойылу
лизингі
құны ес
банктік несиеге қар

Сурет 1 − Қаржылық лизингтің несиелік аспектілерінің сипаты1
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құралжабдықтар, транспорт құралдары, жер телімі т.б. мүліктер жатады. Лизинг
бұйымына бағалы қағаздар, табиғи ресурстар жатпайды.
Қаржылық лизинг келесі негізгі белгілермен сипатталады:

Үшінші тұлғаның қатысуымен;

Келісім-шарттың мерзімі аяқталуына дейін келісім-шартты бұзу
мүмкіндігінің болмауы;

Лизингтік келісім периодын одан әрі жалғастыру мүмкіндігінің
жоқтығымен;

Қаржылық лизингте негізінен объектілер жоғары құнға ие болады.
Осындай келісімдер аренданың уақытына дейін аяқталуын
көздемегендіктен, арендалық төлем сомасын дұрыс есептеу өте маңызды
болып келеді, себебі осы мүліктің иесіне жабдықты сатып алуға ж әне
қолдануға байланысты барлық жоғалтуларды, сонымен қатар табыстылықтың
қажетті нормасын өтеуге мүмкіндік береді. Лизингтің осындай нысанында
мүлікті орнату мен сақтауға, ағымды қызмет көрсетуге байланысты
шығындарды, көбінесе, жалға алушы өзіне алады. Көп жа ғдайда осындай
келісімдер жалға алушының келісім-шарт аяқталған соң, мүлікті қалды қты
құн немесе жеңілдікпен сатып алуға құқық береді. Жедел лизингкке
қарағанда, қаржы лизингі мүлік иелерінің тәуекелін төмендетеді.
Қаржылық лизингтің объектілеріне жылжымайтын мүлік (жер,
ғимараттар мен құрылғылар), сонымен қатар, өндірістің ұзақ мерзімді
құралдары жатады. Қаржылық лизинг ұзақ мерзімді аренданың басқа екі
түріне, қайтарымды және үлестік негіз болады.
1 Ескерту – Сабитов А. С. құрастырған

Жедел лизинг. Ағымды аренда туралы келісім-шарт болып табылады.
Жабдықты сатып алу мен қолдануға байланысты шығындар арендалық
төлемдер есебінен бір лизингтік келісім-шартта өтелмейтіндіктен, осы
жабдықты жалға бірнеше рет беруді талап етеді. Ол, к өбінесе, 2 – 5 жылға
келіседі. Жедел лизинг кезінде объктіге қатысты залал шегу мен жоғалтуға
байланысты шығындарды жалға беруші өзіне алады. Лизингтік төлемдер
ставкасы, көбінесе, қаржылық лизингке қарағанда жоғары болады, себебі
шығындардың толық өтелетіндігіне ешкім кепілдік бермейді.
Жедел лизингтің негізгі объектілеріне жабдықтардың жедел тозатын
түрлерін жатқызамыз: компьютерлер, көшірме және көбейткіш техника,
оргтехниканың әр түрлі нысандары, т.б. және тұрақты сервистік қызметті
талап ететін күрделі техникалық жабдықтар: (жүк және жеңіл автомобильдер,
әуе лайнерлер, темір және теңіз транспорт).
Жедел лизингтің шарттары жалға алушы үшін тиімдірек кенін бай қауға
болады. Мысалы, егер жалға алушы моральды тозған жабдықтан келісімшартты уақытының аяқталуына дейін күшін жойса, жалға алушының жаңа
жоғары технологиялы және бәсекелесті құралдарды пайдалануға мүмкіндік
береді. Сонымен қатар, жалға алушы әртүрлі қолайсыз жағдай туында ған
жағдайда, осы іскерлік түрінен бас тартуы мүмкін. Ол м үлік иесіне уа қытына
дейін жалға алынған мүлікті қайтарып, өндірістің жойылуына ж әне қайта
құруына байланысты шығындарды азайтуға мүмкіндігі болады. Егер бір
жолғы жобаларды немесе тапсырыстарды жүзеге асыру кезінде, жедел лизинг
одан әрі қажетсіз болатын жабдықтар мен құралдарды сатып алудан
босатады.

2.1. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі
лизингтік қызметтер жағдайын талдау
Қазақстандағы лизингтің дамуы көп қырымен Еуропадағы лизингтің
қалыптасуына ұқсас. Қазақстандағы алғашқы лизингтік компаниялар да
Еуропадағы секілді қаржыландыру жобасы бар банк қарамағында пайда
болды. Лизингтік компаниялардың негізгі клиенттері даму сатысында
банктің корпоративтік клиенттері болды.
Қазіргі таңда Қазақстанда 20 лизинг компанияларының реті жұмыс
істейді, олардың
сегізі жергілікті
банктердің компаниялары болып
табылады және олардың үлесіне лизингтің жалпы үлесінің 51% тиеді де,
26% КазАгроФинанс лизинг компаниясының үлесіне тиеді.
Қазақстанда қызмет ететін лизингтік компанияларды мынадай
белгілеріне қарай жіктеуге болады (2-сурет).

Қазақстандағы лизингтік компаниялар құрылымы

Мемлекеттің
Сауда-өнеркәсіптік
ЕДБ-діңпалаталарының
Шетелдік
қатысуымен
капиталдың
құрамына
қатысуымен
кіретін лизинг
құрал
құрылған
100
еншілес лизингтік компаниялар
қатысуымен құрылған лизингтік компаниялар

Сурет 2 − Қазақстандағы лизингтік компаниялар құрылымы2
Мұндағы мемлекеттік лизингтік компанияларға КазАгроФинанс және
БРК-Лизинг компаниясы жатады.
Екінші деңгейдегі банктердің еншілес компаниялары ретінде құралған
лизингтік компаниялар: Альянс Лизинг АҚ; БТА ОRIX Лизинг АҚ;
Халық Лизинг АҚ; Центр Лизинг ЖШС; НурИнвест Лизинг ЖШС;
Темірлизинг АҚ; АТФ Лизинг АҚ; Альфа Лизинг Компаниясы ЖШС.
Қазақстандағы ЖІӨ-гі лизингтің үлесі туралы мәліметтер 1-кестеде
берілген.
Кесте 1 − ЖІӨ-гі лизингтің үлесі3
Көрсетікіштер
ЖІӨ-гі лизингтің
үлесі, %
Негізгі қорларға
салынатын
инвестициялар
көлеміндегі
лизингтің үлесі, %

01.01.2006ж
.

01.01.2007ж
.

01.01.2008ж
.

01.01.2009ж
.

0,28

0,40

0,44

0,52

1,01

1,53

1,52

1,86

Қазақстан қаржылық лизинг нарығының алдағы уақытта қарқынды
дамуын көрсететін барынша ұқсас қаржылық қызметтер нарығы бар ТМД
елдері арасында ЖІӨ көлемінде лизингтік қызметтің ең аз үлесін алып отыр.
2 Ескерту – Сабитов А. С. құрастырған
3 ҚР статистика агенттігі материалы негізінде құрастырылған

мың АҚШ долларымен

Қазақстандағы лизингтік нарықтың даму негізі 2000 жылы Қаржы
лизингі туралы заңның қабылдануымен байланысты болды. Лизинг нарығы
қаржы нарығының ең бір тез дамып отырған нарығының біріне жатады. 2002
және 2008 жылдар аралығында лизингтік операциялар көлемі 75 есеге өскен (3сурет).
180
0
160
0
140
0
120
0
100
080
0
0
0
00
200

200

200

200
Жылд

200

200

200

ар

Сурет 3 − Лизингтік операциялардың жалпы көлемі,
мың АҚШ долларымен4
Лизингтік нарықтың мұндай қарқынмен дамуы өндірістің негізгі
құралдарының жоғары дәрежеде тозуы, жаңа өндірістің дамуы, алдыңғы
жылдардағы қарқынды құрылыстың дамуымен, сондай-ақ мемлекеттің
қолдауымен тікелей байланысты.
Бірақта, Қазақстанда біршама лизингтік операциялардың көлемі
өскенімен, лизинг негізгі құралдардың жаңаруын қаржыландырудың толық
қанды құралына айнала алмай отырғандығы жасырын емес. Сарапшылардың
бағалауынша лизингтік операциялардың көлемі 2002 жылы 22 млн. АҚШ
долларын құраса, ал 2008 жылы оның көлемі 1 600 млн. АҚШ долларына
жуық шаманы құраған.
2008
жылы
лизинг
арқылы
негізгі
құралдарға
салынған
инвестициялардың сомасы 6,2 құрады. Ал Германияда аталған көрсеткіш
18 , Ұлыбританияда 38 , Швецияда 28 және Ирландияда 25 құрап
отыр. Халықаралық тәжірибеге сүйенетін болсақ, аталған бизнесті ң бізді ң
елімізде болашағының барлығына күмән келтіруге болмайды.
4 ҚР статистика агенттігі материалы негізінде құрастырылған

Лизингтік қызметті құқықтық жағынан қамтамасыз ету міндетті түрде
керек, бірақ лизинг даму шарты жеткіліксіз. Лизингтік сектордың
қалыптасуы – жұмыс істеуді қажет ететін экономикалық шарттарға тәуелді
және алғашқы кезекте кіші және орта кәсіпкерлікті инвестициялаудың
қаржылық институттардың мүмкіндіктері.
Қазақстан үшін экономикалық өсуде соңғы үш жылда жоғары қарқын
көрсетілген, кәсіпкерлік құру мен инвестиция тартудың негізгі механизміні ң
бірі лизинг болу керек, бұған оның барлық жетістіктері бар. Лизинг
дамуының оптималды шарты Қазақстанда жергілікті өнеркәсіп пен
инвестиция көлемін лизингтен ортақ дүниежүзілік пропорцияға дейін әкелді.
Алайда Қазақстандағы лизинг секторының өсуі бүгінгі күні оның
потенциалымен саластыруға келмейді. Оның себебі - қаржы ресурстарына
шектеулік, сонымен бірге лизинг механизмі арқылы кіші ж әне орта
кәсіпкерлікті қаржыландыру көп инвестиция қажет етеді.
Ендігі жерде лизингтік қатынастарды банктік құрылымдар арқылы
ұйымдастырудың ерекшеліктеріне тоқталайық.
Бүгінгі таңда еліміздегі отандық лизингтік компаниялардың сырттан
қаражаттар тарту мүмкіндігі жылдан-жылға ұлғайып келеді деуге болады.
Оны коммерциялық банктерден экономика салаларына бөлінген лизингтік
операцияларды қаржыландыруға арналған сомалар көлемінен көруге болады
(2-кесте).

Кесте 2 − Коммерциялық
қаржыландыруы 5

банктердің

Көрсеткіштер
Лизингтік операцияларды
қаржыландыру, млн. АҚШ долларымен
Лизингтік мәмілелер саны

лизингтік

операцияларды

2005
ж.

2006 ж.

2007 ж.

2008 ж.

47,3

85,1

170

321

120

440

1300

2700

Қазіргі уақытта экономика салаларына банктік сектордан бөлініп
отырған орта және ұзақ мерзімді несиелердің үлес салмағының жоғарлауы
еліміздің экономикалық өсуіне әсер етеді деген қорытынды шығаруға
болады. Сонымен бірге, лизингтік операциялардың ұзақ мерзімді сипатта
болатындығын ескерсек, онда бүгінгі танда лизингтік компаниялардың
5 Ескерту - Халықаралық Қаржы компаниясының 2008 жылғы есептік мәліметтері

негізінде автормен құрастырылған

коммерциялық қызметінде және отандық лизингтік нарықтың стратегиясы
мен тактикасын қалыптастыруда банктік несиелердің маңыздылығы артуда.
Мұндай жағдай лизингтік компанияның банк алдындағы төлемдік
міндеттемелерін өз уақытында орындауын және өтімділік деңгейін
қамтамасыз етуін талап етеді.
Коммерциялық банктер лизингтік фирмалармен несиелік қатынастарды
ұйымдастыру кезінде несиелеудің банкте қабылданған жалпы тәртіптерін
пайдалану арқылы жүзеге асырады. Сондықтан да мұндай несиелік
операцияларды клиенттерге несие беру бойынша қарапайым активті
операциялар ретінде де қарастыруы мүмкін. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.