Батыс Қазақстан облысы жайында

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ — Қазақстан Республикасының солтүстік батысындағы
әкімшілік аумақтық бөлік. Шығысында Ақтөбе, оңтүстьігінде Атырау
облыстарымен, батысында Ресейдің Астрахан, Волгоград, солтүстік батысында
Саратов, Самара, солтүстігінде Орынбор облыстарымен шектеседі. Облыс 1932
ж. 10 наурызда Орал облысы болып құрылған. 1996 жылдан Батыс Қазақстан
облысы болып аталады. Жерінің аум. 151,3 мың км2, тұрғындары 617,6 мың адам
(1999). Әкімшілік жағынан Батыс Қазақстан облысы 12 ауылдық, 2 қалалық
әкімшілік ауданға, олар 4 кенттік және 155 ауылдық әкімшілік округтерге
бөлінген. Орталығы — Орал қаласы. Облыстағы 539 елді мекеннің тұрғындары
біркелкі орналаспаған. Халықтың орташа тығыздығы 1 км2-ге 4,0 адамнан
келеді (1999). Солтүстік аудандарда және Жайық өзеннің аңғарында халық жиі
қоныстанған (1 км2-ге 9 — 12 адам). Қала халқы бүкіл Облыс орталығы, Орал
каласы халықтың 41%-ке жуығын құрайды. Қалалары: Орал, Ақсай; ірі кенттері:
Бөрілі, Дерқүл, Зашаған, Круглоозерное, Чапаев.
Табиғаты. Батыс Қазақстан облысы аумағының басым бөлігі Каспий
ойпатының солтүстігінде орналасқан. Жер бедері, негізінен, кұмды алқаптар
мен сор ойпандар алмасып жатқан жазық болып келеді. Бұл өңірдің абсалюттік
биіктігі 10 — 25 м-ден аспайды. Солтүстігіндегі қырат бөлігі (абс. биікт.
45 — 65 м) Сырт қырқасы арқылы Орал үстіртіне ұласады. Жалпы Сырттың осы
тұстағы ең биік жері 259 м (Ешкі тауы). Орал үстіртінің облыс жеріндегі
бөлігі — құрғақ арналармен тілімденген жонды-белесті өңір. Оның абс.
биіктігі. ПО — 260 м, ең биік жері — Ақтау тауы (263 м).
Геологиясы және кен байлықтары. Жер қыртысы бор кезеңінің мергелінен,
палеогеннің құмтастарынан, әктастарынан түзілген. Олардың бетін Каспий
ойпатының төрттік кезең шөгінділері жапқан. Өзен аңғары аллювий
шөгінділерінен құралған. Облыс жерінде тұз күмбездерінен қүралған ірі
тектоникалық. құрылымдар (Сан-тас, Сасай, т.б.) көп. Облыстың жер қойнауы
мұнайға, әсіресе, газға (газ-конденсат) мейлінше бай. Мұнда Қазақстандағы
зерттелген газ-конденсаты қорының 90%-тен астамы шоғырланған (Карашығанақ
газ конденсаты кен орны). Одан басқа облыс аумағында жаңғыш тақтатас
(Чернозатон, Тоғай, Новошаново), калий, магний тұздары (Шалқар көлі),
цементтік шикізат (Ақсуат, Шаново), керамзиттік саз (Тұйықсай, Погодаев),
т.б. құрылыс материалдары кен орындары бар.
Климаты. Облыстың климаты тым континенттік. Қысы суық, жазы ыстық әрі
құрғақ. Қаңтар айының орташа температурасы -11 — 14°С, кейде —40°С-қа дейін
төмендейді, шілде айындағы температура 22 - 25°С, кейде 40°С-қа дейін
көтеріледі. Жауын-шашынның көп жылдық орташа мөлшері 190 (оңт-те) — 350 мм
(солт-те). Қар жамылғысы 70 күннен (оңт-те) 140 күнге (солт-те) дейін
жатады. Жыл бойына екпінді желдер (кейде 15 — 20 мс-қа дейін) болып
тұрады. Өсімдіктердің вегетациялық кезеңі 150 — 170 төулік.
Гидрографиясы. Облыстағы өзендер Каспий теңізінің алабында жатыр.
Ұзындығы 100 км-ден асатын 14 өзен бар. Басты су артериясы — Жайық өзені
солтүстік-шығыстан оңтүстікке қарай ағады. Оның облыс жеріндегі ұзындығы
500 км-дей. Жайыққа облыс аумағында Емболат, Шаған, Дерқұл, Елек,
Шыңғырлау, Барбастау өзендері құяды. Облыстың шығыс жағындағы шағын Өлеңті,
Қалдығайты, Жақсыбай өзендері Орал үстіртінен басталып құмға сіңіп
жоғалады. Өзендері қарашаның 2-жартысында қатып, сәуірдің 1-жартысында мұзы
ериді. Батыс Қазақстан облысы 140-тан астам көл бар. Оның 9-ның су айдыны
10 км2-ден асады. Суы тұщы маңызды көлдері: Қамысты Самар, Ит-мұрынкөл,
Сұлукөл; ірі тұз-ды көлдері: Шалқар, Аралсор, Жалтыр, Жалтыркөл, Боткөл,
т.б. Жер бетіндегі ағынды суды реттеу үшін облыс аумағында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.