Батыс Қазақстан облысы жайында

БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ — Қазақстан Республикасының солтүстік батысындағы әкімшілік аумақтық бөлік. Шығысында Ақтөбе, оңтүстьігінде Атырау облыстарымен, батысында Ресейдің Астрахан, Волгоград, солтүстік батысында Саратов, Самара, солтүстігінде Орынбор облыстарымен шектеседі. Облыс 1932 ж. 10 наурызда Орал облысы болып құрылған. 1996 жылдан Батыс Қазақстан облысы болып аталады. Жерінің аум. 151,3 мың км2, тұрғындары 617,6 мың адам (1999). Әкімшілік жағынан Батыс Қазақстан облысы 12 ауылдық, 2 қалалық әкімшілік ауданға, олар 4 кенттік және 155 ауылдық әкімшілік округтерге бөлінген. Орталығы — Орал қаласы. Облыстағы 539 елді мекеннің тұрғындары біркелкі орналаспаған. Халықтың орташа тығыздығы 1 км2-ге 4,0 адамнан келеді (1999). Солтүстік аудандарда және Жайық өзеннің аңғарында халық жиі қоныстанған (1 км2-ге 9 — 12 адам). Қала халқы бүкіл Облыс орталығы, Орал каласы халықтың 41%-ке жуығын құрайды. Қалалары: Орал, Ақсай; ірі кенттері: Бөрілі, Дерқүл, Зашаған, Круглоозерное, Чапаев.
Табиғаты. Батыс Қазақстан облысы аумағының басым бөлігі Каспий ойпатының солтүстігінде орналасқан. Жер бедері, негізінен, кұмды алқаптар мен сор ойпандар алмасып жатқан жазық болып келеді. Бұл өңірдің абсалюттік биіктігі 10 — 25 м-ден аспайды. Солтүстігіндегі қырат бөлігі (абс. биікт. 45 — 65 м) Сырт қырқасы арқылы Орал үстіртіне ұласады. Жалпы Сырттың осы тұстағы ең биік жері 259 м (Ешкі тауы). Орал үстіртінің облыс жеріндегі бөлігі — құрғақ арналармен тілімденген жонды-белесті өңір. Оның абс. биіктігі. ПО — 260 м, ең биік жері — Ақтау тауы (263 м).
Геологиясы және кен байлықтары. Жер қыртысы бор кезеңінің мергелінен, палеогеннің құмтастарынан, әктастарынан түзілген. Олардың бетін Каспий ойпатының төрттік кезең шөгінділері жапқан. Өзен аңғары ал-лювий шөгінділерінен құралған. Облыс жерінде тұз күмбездерінен қүралған ірі тектоникалық. құрылымдар (Сан-тас, Сасай, т.б.) көп. Облыстың жер қойнауы мұнайға, әсіресе, газға (газ-конденсат) мейлінше бай. Мұнда Қазақстандағы зерттелген газ-кон¬денсаты қорының 90%-тен астамы шоғырланған (Карашығанақ газ конденсаты кен орны). Одан басқа облыс аумағында жаңғыш тақтатас (Чернозатон, Тоғай, Новошаново), калий, магний тұздары (Шалқар көлі), цементтік шикізат (Ақсуат, Шаново), керамзиттік саз (Тұйықсай, Погодаев), т.б. құрылыс материалдары кен орындары бар.