Мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарда қызмет көрсетудің халықаралық стандартарын еңгізуді ұйымдастыру

Мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарда қызмет көрсетудің халықаралық стандартарын еңгізуді ұйымдастыру

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1 Қызмет көрсету сФЕРАСЫНДАҒЫ кәсіпкерліктің ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК АСТАРЫ

1. Қазіргі кезеңдегі қызмет көрсетудің экономикалық теориясы
2. Мейрамхана - қызмет көрсету саласындағы кәсіпкерліктің ерекше түрі ретінде

1. 3 Мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарындағы қызмет көрсетудің халықаралық тәжірибесі

2. ҚР мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарында қызмет көрсетудің қаржылық-экономикалық жағдайына талдау

2. 1 Қазақстан Республикасының қазіргі мейрамхана нарығына шолу

2. 2 «Самұрық» мейрамхана кешенінің сипаттамасы және оның қаржы-шаруашылық қызметін талдау

3 ҚАЗАҚСТАНДА қызмет көрсету СФЕРАСЫНЫҢ ТҮЙІНДІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарынЫҢ ДАМУЫНА ӘСЕРІ

3. 1 Қазақстандағы қызмет көрсету сферасы және оның мейрамханалық шаруашылық дамуына әсер ететін факторлары

3. 2 Мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарда қызмет көрсетудің халықаралық стандартарын енгізудің стратегиялық бағыттары

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Зертейтін тақырыптың өзектілігі. Дүниежүзілік қызмет көрсету нарығы қазіргі кезеңде өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығына қарағанда екі есе артты. Шағын және орта кәсіпкерлік басым болу есебінен қалыпты жұмыс істейтін қызмет көрсету нарқының негізгі артықшылықтары қосымша жұмыс орынын ашуы, тұтынушылар сұранысының тез өзгеруіне жылдам бейімделуі болып табылады[1] .

Қазақстанның қызмет көрсету нарығында жалпы ұлттық өнімнің шамамен 16, 8 %, еліміздің мемлекеттік бюджет кірісінің 2, 61 % құрайды.

Мейрамхана қызметі нарығын ғылыми негіздеуде төменде көрсетілген алғышарттар ықпал етті:

Біріншіден, нарықтағы тауар ретіндегі қызмет көрсетудің әр бір түрі ғаламдық экономика жүйесіндегі қызмет көрсету дамуының жалпы дамуына белгілі дәрежеде әсер етеді;

- екіншіден, елдің бәсекелестікке қабілеті оның жеке өнімінің бәсекелестікке қабілеттілік дәрежесінен құралады;

- үшіншіден, қызмет көрсетудің жекелеген түрлерін зерттеу отандық және шет елдік озық технологияларды Қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдардың шаруашылықтық әрекетінің қалыпты қызметін қамтамасыз ететін болашағы зор әдістерін енгізуге мүмкіндік береді;

- төртіншіден, зерттеулер Қазақстанның 50 дамыған елдердің қатарына енуді жеделдететін бәсекелестікке қабілетін арттырудың біршама шынайы тиімді жолдарын іздестіруге мүмкіндік берді;

- бесіншіден, қызмет көрсетудің нақтылы бір түрлерін зерттеу бәсекелестікке қабілеттіліктің ұлттық және халықаралық стандарттарының арасындағы айырмашылықтарды, сонымен қатар, Қазақстандық кәсіпкерлердің дүниежүзілік қызмет көрсету нарқына енуін жеделдету жолдарын анықтауға мүмкіндік береді. Осы ұстаным тұрғысынан алғанда тек халықаралық туризм бизнесінің құрамдас бөлігі ретінде ғана қарастырылатын Қазақстандағы мейрамханалық қызмет көрсетуі мен оның базасының елімізде дамуы біршама нашар зерттелген. Тұрғындар мен елімізге келетін қонақтардың демалуына жағдай жасайтын Қазақстандағы мейрамхана индустриясының ұлттық қызмет көрсету нарқының жалпы көлемінің 6%, барлық қызыметкөрсетудің 68, 9% және жалпы ұлттық өнімдегі үлесі 5 млрл. теңгені құрайды.

Еліміздің мерамхана бизнесінің өте маңызды саяси, әлеуметтік және психологиялық қызметінің бірі сырттан келетін қонақтарға еліміз туралы қолайлы имидж қалыптастырады. Осы тұрғыдан алғанда Қазақстандағы мейрамхана бизнесінің жағдайы еліміздің сыртқы экономикалық байланысына, дүниежүзілік экономикалық кеңістікке енуіне, ұлттық экономикаға шетел инвесторларын тартуға орасан зор ықпал етеді.

Қарқынды дамып келе жатқан бүкіл дүниежүзінде жүздеген миллион доллар табыс әкелетін болашағы зор қызмет көрсету саласының бірі болып табылатын мейрамхана бизнесін әлемдік экономикада ұлттық туризмнің базасын өсіретін, халықаралық қауымдастықта елдің белгілі бір брендін қалыптастыратын және мемлекеттік бюджетті тұрақты түрде толықтыратын кәсіпкерліктің ерекше саласы ретінде қарастырады.

Мейрамхана бизнесі - қарқынды дамып келе жатқан бүкіл дүниежүзінде жүздеген миллион доллар табыс әкелетін болашағы зор қызмет көрсету саласының бірі болып табылады.

Қазақстанда экономиканың белсенді құрамдас бөлігі ретіндегі қызмет көрсету мен мейрамхана бизнесі нарқының қызметтік ерекшеліктерін талдау, мейрамхана индустриясын басқарудың тиімділігін арттыру саласында халықаралық стандарттар бағытындағы зерттеулер аз жүргізілуі зерттеу тақырыбын таңдауға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты. Ғылыми жұмыстың тақырыбы мейрамхана кәсіпорындарының іс жүзіндегі қызметіне, қазіргі даму жағдайына, қызмет көрсету сферасында алатын орынына жан-жақты зерттеу негізінде қызмет көрсетудің бәсекелестік қабілетін және мейрамхананы басқарудың тиімділігін арттыру жолдары жөнінде теориялық және әдістемелік-тәжірибелік ұсыныстарды қарастыру.

Алдыға қойған мақсатқа сәйкес ғылыми жұмыс төменде көрсетілген міндеттерді шешуді көздейді:

• қызмет көрсетудің қазіргі кезеңдегі экономикалық теориясын негіздеу;
• қызмет көрсету саласындағы кәсіпкерліктің мәні мен мазмұнын ашу;
• мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарында қызмет көрсетудің халықаралық тәжірибесін зерделеу;
• Қазақстан Республикасының қазіргі мейрамхана нарығына шолу жасау;
• «Самұрық» мейрамхана кешенінің сипаттамасы және оның қаржы-шаруашылық қызметін талдау
• Қазақстанда қызмет көрсету сферасының түйінді мәселелері мен оның мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарының дамуына әсерін бағалау;
• мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарда қызмет көрсетудің халықаралық стандартарын енгізудің стратегиялық бағыттарын анықтау

Зерттеу нысаны ретінде нарықтық қатынас жағдайындағы Қазақстан Республикасының мейрамханалары алынды.

Зерттеу пәні ретінде мейрамхана бизнесін зерделеуде негіз болатын ұйымдастыру-экономикалық қатынастардың үйлесімділігі алынды.

Зерттеудің теориялық-әдіснамалық базасынның негізгі ретінде кәсіпкерліктің арнайы түрі ретіндегі қызымет көрсету нарығы мен мейрамхана бизнесінің қызметі мәселелері бойынша отандық және шетелдік экономистердің еңбектеріндегі негізгі тұғырнамалық ережелер мен заңдылықтар алынды. Экономикалық әдебиеттерде қызмет көрсету мен мейрамхана бизнесі қызметтерінің ерекшеліктері негізінен шетелдік ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.

Қызмет көрсету саласын басқару және нарықтық экономиканың тауары ретіндегі олардың қызметінің ерекшеліктерін ескерудің әдіснамалық мәселелері Е. А. Балашованың, А. Д. Чудновскийдің, Т. И. Дубиннің, А. О. Яворскаяның, Р. Г. Мердиннің, И. К. Белявскмйдің, Л. И. Абалкиннің, А. Ю. Александрованың, М. Б. Биржаковтың және тағыда басқа ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.

Мейрамхана бизнесінің қызмет көрсетудің ерекше саласы ретінде Г. А. Папирянның, Г. А. Анаевтің, Н. И. Алексеевтің, С. С. Скопкиннің, А. А. Стадниктің тағыда басқа бірқатар ғалымдардың еңбектерінде зерттелген. Бұл ғалымдардың еңбектері Қазақстан нарығына аса бейімделмеген және тәжірибесі бойынша олар азаматтары болып табылатын өз елдерінің ұлттық нарығына бағытталған.

Қазақстаннның қызметтер көрсету нарығының дамуындағы кейбір мәселелері қазақстандық ғалымдар: А. А Алімбаевтың, Р. А. Алшановтың, С. Б. Ахметжанованың, У. Б. Баймұратовтын, А. Есентүгелованың, Б. Мырзалиевтің, Ә. Ә. Сатыбалдиннің, Б. М. Арынның, Т. А. Ашімбаевтың, И. Ю. Бенктің, А. К. Ералының, К. К. Кажымұраттың, Р. С. Кареновтың, М. Б. Кенжеғозиннің, А. К. Қошановтің, Е. А. Никифорованың, Н. К. Нурланованың, А. Ш. Нұрсеиттің, О. С. Сәбденның, К. А. Сагадиевтің, У. К. Шеденовтың және т. б. ғалымдардың еңбектері қолданылды.

Зерттеудің әдістемелік базасы ретінде жұмыста жүйелілік және экономикалық талдау, салыстыру, экономикалық логика, себеп-салдарлы байланыстар, статистикалық талдау сыяқты экономикалық үрдістер мен құбылыстарды танудың жалпы ғылыми әдістері қолданылды.

Зерттеудің ақпараттық базасы кәсіпкерлік қызметте басшылыққа алатын ұлттық заңнамалар мен нормативтік актлерді пайдалана отырып, мейрамхана шаруашылығын басқарудың отандық және шетелдік тәжірибесін талдау негізінде Қазақстан Республикасындағы қызмет көрсету нарығы зерттеулері алынды. Сонымен катар, отандық статистика, ұлттық мейрамханалардың ақпараттық және статистикалық деректері, интернеттегі Web-сайттардағы, күнделікті баспасөз беттеріндегі, ғылыми басылымдардағы ақпараттар алынды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеу жүргізу барысында төменде көрсетілген нәтижелерге қол жеткізілді:

- қызмет көрсетудің қазіргі кезеңдегі экономикалық теория негіздері анықталды;

- «қызмет көрсету», «қызмет көрсетуінің сапасы» түсініктерінің мазмұны мен сипаттары, қызмет көрсету саласының қалыптасу қағидалары мен оған әсерететін алғышарттар анықталды;

- Қазақстанда қызмет көрсету сферасының түйінді мәселелері мен оның мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарының дамуына әсері зерделенді;

- мейрамханалық шаруашылық кәсіпорындарда қызмет көрсетудің халықаралық стандартарын енгізудің стратегиялық бағыттары анықталды.

Жұмыстың құрылымы мен көлемі Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан тұрады.

1 Қызмет көрсету сФЕРАСЫНДАҒЫ кәсіпкерліктің ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК АСТАРЫ

1. Қазіргі кезеңдегі қызмет көрсетудің экономикалық теориясы

Қызмет көрсету үдерісінің негізгі көзі өндірістік үрдістері ұйымдастыру мен еңбек тетіктерін басқару тиімділігін артыру, басқару ұйымдарының сыртқы ортаға бейімделуі және озық іс тәжірибелерді жинақтау болып табылады.

Қазіргі кезде дүниежүзінің әр түрлі елдерінде қызмет көрсету саласында жалпы ұлттық өнімнің 40% дан 71% жасалады[2] . Қызмет көрсету саласының геоэкономикалық кеңістікте жедел даму қарқыны ХХ ғасырдың ортасы мен ХХІ ғасырдың басындағы біршама маңызды экономикалық құбылыс болуда.

Нарықтық экономикалық қатынастарға көшу кәсіпкерліктің барлық салаларында бәсекелестік ортасын қалыптастырды. Бәсекелестік жағдайында бәсекелестіктікке қабілеттіліктің өсуі өндірістік-кәсіпкерлік үрдісті басқаруды тиімді ұйымдастыру және нарықтық ортаның талаптарын қанағаттандыратын басқару жүйесін қалыптастыруға тікелей байланысты болады. Бірақ мұндай басқару жүйесін қалыптастыру тауардың бәсекелестікке қабілеттілігіне тұтынушылар қоятын талаптардың деңгейін, сонымен қатар, қандай да бір кәсіпорын өндіріп өткізуді көздейтін нарықтық өнімге тән арнайы сипаттарды оқып-үйренуді қажет етеді.

Бәсекелестікке қабылеттілігі жоғары ұлттық өнім өндіруді көздейтін нақтылы бір өндірісті басқарудың тиімді жүйесін құру көздері мен мүмкіндіктері өндірістің қандай салада қызмет етуіне, нарықтың сипаты мен өндірістік іс-әрекеттері «өнім», «жұмыс» немесе «қызмет көрсету» сияқты экономикалық санаттардың қайсысына жататынын ескеруді қажет етеді. Аталған айырмашылықтар өзіндік ерекшеліктері бар «қызмет көрсету» түсінігінің мәнін ашу оның дамуы ұлттық бәсекелестікке қабілеттіліктің ғана емес, ұлттық экономиканың өсуіне, сонымен қатар, халықтың өмір сүру деңгейінің көтерілуіне де әсер ететін дүниежүзілік экономикалық кеңістікте қарқынды дамып келе жатқан қызымет көрсету саласында іргелі зерттеулер қажет.

Қызмет көрсету дүниежүзіндегі көптеген елдерінде ұлттық туризм қызметінің әдісі ретінде қалыптасып мемлекет тарапынан реттеледі. Сондықтан бұл салаға мемлекеттің араласуы шамалы болып, оның қызметі кәсіпкерлік негізде жеке бизнесті ұйымдастыру шегінде жүргізіледі.

Дамыған және жақсы ұйымдастырылған мейрамхана шаруашылығынсыз кез-келген елде ұлттық туризмнің дамуы мүмкін емес. Қазіргі кезеңде дүниежүзілік экономикалық кеңістікте ЖІӨ 10% дүниежүзілік капитал салымының 70% және дүниежүзілік сауданың 30% туризмнің үлесі тиеді [3] .

Экономикалық санат ретінде өзіндік сипаты бар, бағаны, халықтың кірісі мен шығынын, қоғамдық өнімді жинақтауға және айырбастауға мүмкіндік беретін кызмет көрсетудің мәні ғалымдар ертеректен қызықтыра бастады. Бірақ әлі күнге дейін қызмет көрсету түсінігінің жалпы қабылданған анықтамасы мен олардың экономикалық санат және тауар ретінде сипатталған жүйесі жоқ [1-кесте] .

1 - кесте

Экономикалық санат ретіндегі қызмет көрсетуге ғылыми көзқарастардың жиынтығы [4; 5] .

Қызмет көрсету нысаны адам оның материалдық және материалдық емес активтері, ақпараттар, үй жануарлары, тағы да басқалар болуы мүмкін. Өте алуан түрлі болуымен ерекшеленетін қызмет көрсетуді тіркеу қазіргі статистиканың шегінде түрлері бойынша сонымен қатар, сын тұрғысынан бағалау тауар ретінде оларды «таза қызмет көрсету» және «айқын емес қызмет көрсеу» топтарына жіктеуге мүмкіндік берді.

Әр түрлі теориялық дерек көздеріне жасалған талдаулар «қызмет көрсету» түсінігінің көптеген авторлық анықтамалар нұсқаларының бар екенін көрсетті. Нарықтық тауар ретіндегі қызмет көрсету- бұл іс-әрекеттің өзі емес, ол нарықтық ортадағы қызметті тасмалдаушы нысанның немесе субъектінің өзара қарым-қатынас әрекеттерінің нәтижесі болып табылады деген қорытынды шығаруға болады. Сонымен қатар, қызмет көрсету сан қырлы нарықтық мәселелерді шешуді, көптеген жұмыс орындарын ұсынуды, қажет ететін өнеркәсіп өндірісі жағдайында ұйымдастыру күрделі болатын шағын және орта кәсіпкерлік шегінде жақсы дамиды. Қызмет көрсетудің жоғарыда аталған сипаттарының үйлесімділігі дүниежүзілік экономикалық кеңістікте жедел дамуына негіз болуына орай көптеген елдерде қазіргі кезеңде өзінің бәсекелестікке қабілеті тұрақты түрде жедел өсуі байқалуда [2-кесте] .

1. - кесте

Дүниежүзінің дамушы елдеріндегі халық шаруашылығы салаларының ХХ ғасырдың соңындағы даму қарқыны

Мейрамхана - бұл өз өнімі, нарығы, технологиялары, көптеген өндірістік үрдістері мен басқару жүйесі бар, қалыпты қызметі қоғам мен мемлекеттің өркендеуіне пайдасы тиімді болатын бизнес. Алғашында ол өмірге Француз революциясы жуық шамамен, америкалық колониялардың тәуелсіздіктері үшін соғысты бастаған кезімен қатар келді. Француз революциясы адамзаттың аспаздық дәмнің даму бағытының өзгеруіне ықпал етті. Ұлы Француз революциясы болған кезде, Париждегі мейрамханалар кәдуілгі құбылыс болатын.

М. Буланже, "мейрамхана әкесі" Баель көшесінде тәулік бойына жұмыс істейтін таверна ұстады. Басты тағамы көже болатын, ол оны restorantes деп атады (беріктендіруші, күштендіруші), "ресторан" (мейрамхана) атауы осыдан шыққан.

1782 жылы Ришелье көшесінде бірінші, нағыз мейрамхана "Гранд Таверн де Лондр", ал үш жыл өткеннен соң Пале-Росльға жақын жерде - тағы бір мейрамхана "О Труда Фрер Прованс" ашылды. 1794 жылы, сөздің шын мәнінде Париж көшелерінде кесілген бастар домалаған кезде, ол жерде бес жүзге жуық мейрамханалар болған. Сондықтан мейрамхана Француз революциясының өнертабысы деп айту дұрыс еместеу, дегенмен ары қарай француз мейрамханаларының тағдырына көз салсақ, шынындада соның арқасында мейрамханалар идеясы бүкіл әлемге таралды деуге болады. Францияда ақсүйектер үйлерінің ең сенімді аға - аспазшылары ғана қалды, ал басқаларын революция дауылы бүкіл Еуропаға бетімен жіберді. Көп аспазшылар мұхитты кесіп өтіп Америкағада жетті, ең бастысы Новый Орлеанда - Новый Светтің жалғыз, нағыз француз қаласында. Олардың барлығы дерлік мейрамханалық бизнеспен айналыса бастады.

Француз асшеберлері өздерімен бірге француздың аспаздық дәстүрлерін әкелді. Шамалыдан соң американдықтардың дәмсіз тамақтарына қышқыл дәмді тұздықтар дәм кіргізді. Басқа елдерде француздың аспаздық өнерінің эффектісін сезіне бастады, және көптері олардың кейбір принциптерін қабылдады. Бұл қатарға жатпағандар тек италиандықтар еді, олар өздерін күшті аспаздық дәстүрдің мұрагерлеріміз деп және тіпті француз тамақтарының түбірі италяндықтардан шыққан деп есептейді. Француз тамақтары, басқаларға қарағанда оның алдында міндетті, екі елмен сөзсіз қабылданды деп айтуға болмайды, - Ұлыбританиямен және Құрама Штаттармен. Француз тағамы әрине барлық жағынан ағылшындықтардікінен басым түсті, ағылшын аспазшылары әрине осы арқылы өздеріне қауіп төнгенін сезініп, бірденнен дәстүрлі ұлттық аспаздықты қорғауға кеуделерін тосты, сөйтіп өжеттік шовинизмді көрсетті. Дәстүрі жоқ АҚШ-да, пуритандар оданда асып түсті, олар француз тамақтарын күнәлі деп жариялады, сондықтан Франциядан келген қоныс аударушылар аспаздық дағдыларын өзінде қалдыруға мәжбүрлі болды.

1800 жылы ағылшындар өзінің француз көршілерінен олардың мейрамханалық тұжырымдамаларын шын ниетпен қабылдай бастады. Ағылшын мейрамханасы ұлыландырылған мекемеге айналды - жоғары тағамдар, жоғары әшекейлік, жоғары қызмет көрсету әлемі болды. Ол жерде тамақтануға көп адамның мүмкіндігі болмады.

Еуропадағы мейрамханалар гүлденіп, өркендеуін жалғастырды. Бай мейрамханаларда ас үйі ұсына алатын тағамдардың барлық тізімі келермендерге берілді. Мезірет дәуірі басталды.

Американдықтар барлық уақытта әрбір адамның тапсырысын қанағаттандыра алуымен ерекшеленеді. 1848 жылы Нью-Йоркте қоғамдық тамақтану нүктелерінің өзіндік иерархиясы болды. Бұл пирамиданың ең төменінде "алтыпенсті жалмаушылар" тұрды. Одан бір саты жоғары үлкен сырбаздыққа ұмтылатын мекемелер тұрды, оларда келермендерге мезірет ұсынылды, ол мезіреттің шетінде бағасы туралы дерек пен басқада аспаздық «ерекшеліктер» ескертілген және даяшылар уақыт бойында столдарға өте жақын келіп келермендер өтінішін біліп кетіп жүрді.

Дельмонико атақты кәсіпорыны американдық мейрамханалардың тізімінің бастаушысы болды. Ұзақ уақыттар бойында олар Құрама Штаттардың жалғыз қымбат және барынша ақсүйектікті мейрамханалары болып қалып тырды.

АҚШ-да, басқа елдердегідей сияқты, қоғамдық тамақтанудың қалалық орындары үлкен дәрежеде, енді жол бойындағы таверналармен қанағаттануға тура келетін келушілерге қарағанда, жергілікті тұрғындарға бағдарланған болды. Қажеттіліктен ғана емес, рахаттану үшін үйден тыс жерде түстену дәстүрге айнала бастады [6] .

Он тоғызыншы ғасырда қонақжайлылық индустриясында, оның осыған дейінгі бүкіл тарихындағыға қарағанда, көбірек жаңалықтар пайда болды деп айтуға болады. Бұрын тек қана ерлердің компаниясын жинайтын, батыс әлемінің мәртебелі мейрамханаларында, енді әйелдерде түстенетін болды. Соншалықты қамтамасыздығы жоқ халықтың бөлігі, қуырылған ет немесе балықтан жасалған тағамдар берілетін, еркін достық жағдайда түстенуге болатын, шағын мейрамханалардың келермендері болды. Сонымен қатар, ХІХ ғасырда қызмет көрсетудің жаңа стилі пайда болды - бұл швед столы еді. Ол бізге қатаң Скандинавиядан келді, ол жерде викингтер мен орман кесушілер, балықшылар мен аңшылар тұрады. Бұл өте үлкен, бірақ тұрғындары аз елде адамдар келесідей жағдайларда жиналатын: тіл мейрамдарында немесе Рождествода. Жалынды білтелі қаңылтыр банка үйдің алдына қойылатын, ол алыс жерлерден, әртүрлі уақытта келетін қонақтарға арналған еді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс