Эндемиялық зоб

1 Йод жетіспеушілік
2 Патогенез
3 Эндемиялық зоб. Йодтапшылық жағдайдың клиникалық көрінісі

Йод жетіспеушілік ауру йод тұтынудың азаюы нәтижесінде қалқанша без функциясының бұзылысы пайда болатын патологиялық жағдай. Бүкіл жер шарында 650 млн адам осы дертке шалдыққан. Жиі бұл аурулар тобына йод жетіспейтін аймақтарда тұратын тұрғындарда йод тапшылығы әсерінен болатын және қалқанша безінің қабыну немесе қан кетумен байланыссыз ұлғаюы, оған эндемиялық немесе йод тапшылықты жемсау жатады. Қазақстанда эндемиялық зоб ошақтары 19 облыстың ішінен 16 облыста анықталған. Әсіресе шығыс пен оңтустікте көрсеткіштер жоғары. Йод жетіспеушілік аймақтардың сипаттамалық дәрежесін анықтау үшін М.Г.Коломийцев (1963) көрсеткішін қолданамыз. Қалқанша безінің ұлғаю дәрежесін (I және II дәрежесі) қалқанша безінің жемсауына (III-IVдәрежесі) пайыздық қатынасын есептейміз. <2 коэффициентінде – эндемия қатты дәрежелі, 2-4 – орташа, > 4- әлсіз. Йод жетіспеушілік аурулармен (ICCIDD) күресте халықаралық кеңес, йод жетіспеушіліктің клиникалық көріністері мен оның таралуы туралы ақпаратты қолдана отырып йод жетіспеушіліктің 3 дәрежесін бөлді. Жеңіл дәрежесінде йод жетіспеушілік жемсау (қалқанша безінің ұлғаюларының барлық формалары) популяцияда 10 нан 30%-ға дейін кездеседі, зәрмен йод экскрециясы 5-9,9 мкг % құрайды, гипотиреоз және кретенизм болмайды. Орташа дәрежелі ауырлықта жемсау 50% ға дейін, йодтың зәр арқылы экскрециясының орташа дәрежесі 2 -4,9 мкг % төмендейді, гипотиреоз көріністері болуы мүмкін. Ауыр дәрежесінде жемсау 100% дейін жетуі мүмкін, зәр арқылы йод экскрециясының орташа дәрежесі 2 мкг% төмен болады. Кретенизм 1 — 10% да кездеседі. Йодтың тәуліктің мөлшері 150-250 мкг (Европа елдерінде 300 мкг/тәул дейін, США – 400-500 мкг/тәул және одан көп). Организмге йодтың мөлшері күніне 100 мкг аз түсетін болса компенсаторлы қалқанша без ұлғаюы дамиды. Йод жетіспеушілікті зобқа тән: 24 сағ ішінде радиоактивті йодты 50% дейін сіңіру (радиойоддиагностикасы кезінде) зәрмен йодтың экскрециясы төмен болуы, 24 сағ ішінде 50мкг/л-ден төмен тиролиберинмен стимуляцияға ТТГ жауабы жоғары, қанда тиротропин деңгейі жоғарлаған немесе қалыпты, Т4 қан сарысуында төмен, ал Т3 жоғары. Казахстан ожидает ужасное в декабре 2016, но 3 знака начнут богатеть Доход для сайтов Этиология. Йод жетіспеушілік зобтың этиологиясы негізінде йод жетіспеушілік жатыр. (тұрғындардың өмір жағдайлары, әлеуметтік-социальді деңгей, тағамен қолданылатын микроэлементтердің мөлшері, өнеркәсіптік зиянды заттар және т.б). Зерттеулер арқылы сыртқы орта әсері қалқанша без қызметінің йод жетіспеушілік әсерін күшейтеді немесе төмендету механизімін қарастырған. Сан алуан бактериялар құрамында прогойтрин болады, ол әр түрлі ферменттер (мирозиназа және т.б) әсерінен белсенді ферментке айналады – гойтринге. Гойтрин — қалқанша безінде йодтың органификациясы кезінде белсенді ингибитор болып табылады. Кейбір бактериялар (мысалы clostridium perfringens) тироидстимуляциялайтын белсенділігі бар белоктарды продуцирлейді. Гойтрогендер немесе струмогендер (тиоционат, флавоноид, тиооксизолидон және т.б) әр түрлі көкеністерде болады (кассава, соя, арахис, турнепс, түсті орамжапырақ және т.б). Флавоноидтар -тироидты пероксидазаны ингибирлейді, басқалары йодты ұстап оны қалқанша безіне тасымалдайды. Ішек таяқшалары өмір сүру барысында белгісіз белоктарды немесе ферменттерді продуцирлейді, олар қалқанша безінің йод ұстау қасиетін төмендетеді.