Мектептегі экспериментті есептерді шығарудың ерекшеліктері

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

йҚостанай мемлекеттік педагогикалық институты

Жаратылыстану-математика факультеті

Физика-математика және жалпы техникалық пәндер кафедрасы

Қорғауға жіберілді «___»201__ж.

Калаков Б. А.

(кафедра меңг. )

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мектептегі экспериментті есептерді шығарудың ерекшеліктері

5В011000-Физика

Орындаған: Жұманғали Н. Е.

Ғылыми жетекшісі: А. Г. Косжанова,

ФМжЖТП кафедрасыныңаға аға оқытушысы

Қостанай, 2017

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты

Жаратылыстану -математика факультеті

Физика-математика және жалпы техникалық пәндер кафедрасы

Жұманғали Нұржан Есенұлы

Мектептегі экспериментті есептерді шығарудың ерекшеліктері

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В011000-Физика

Қостанай 2017

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

Кіріспе . . .: 1

: Эксперименттік есептер және оқушыларды оқыту үдерісіндегі олардың ролi . . .

Кіріспе . . .: 1. 1

: Физика есептерінің маңызы және классификациясы . . .

Кіріспе . . .: 1. 2

: Физика есептерін шығарудың тәсілдері мен әдістемесі . . .

Кіріспе . . .: 1. 3

: Эксперименттік есептердің мәні

Кіріспе . . .: 1. 4

: Эксперименттік есептерді шығару жолдары

Кіріспе . . .: 1. 5

: Оқыту әдістемесінде эксперименттік есептер туралы түсініктер

Кіріспе . . .: 2

: Эксперименттік есептер шығару арқылы оқушылардың білім деңгейін жоғарылату . . .

Кіріспе . . .: 2. 1

: 9-шы сыныптарда физикасы пәні бойынша эксперименттік есептерді шығару әдісі

Кіріспе . . .: 2. 2

: 10-шы сынып физикасы бойынша эксперименттік есептерді шығару әдістері

Кіріспе . . .: 2. 3

: 11-шы сынып физикасы бойынша эксперименттік есептерді шығару әдістері

Кіріспе . . .: Қорытынды . . .

Кіріспе . . .: Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi . . .

КІРІСПЕ

Ұсынылып отырған дипломдық жұмыс қазіргі қоғамдағы маңызды педагогикалық және жоғары тәрбие беру проблемаларының бірі ретінде танылатын эксперименттік есептерді физика сабағында қолданудың мәселелерімен тікелей байланысты.

Сондықтан бұл жұмыс бүгінгі күнге дейін әлі шешімін таппаған «Физика пәні бойынша эксперименттік есептер шығару әдістемесі» тақырыбын зерттеп, оның тиімді жақтарын ұсыну мақсатында қарастырылып отыр.

Оқушыларды сөйлеуге, өз ойларын жеткізе білуге, пікір таластыруға тек тестік бақылау кезінде емес, оқыту барысында, күнделікті сабақта, тіпті сабақтан тыс жұмыстарда да (үйірме, факультативтік сабақ, т. б. ) қалыптастырып үйрету қажет. Мұғалімнің рөлі тек емтихан алып, баға қоюмен шектелмейді, сабақты бере білу мен оқушыларды еңбекке баулып, тәрбиелеу және пәнге деген қызығушылығын арттырумен байқалады. Ал оқушы білімнің сапасы - мұғалім білімділігі мен біліктілігінің, іскерлігінің айнасы, нарық заңдылығына сүйенсек, кез келген өнімнің сапасын мұғалім емес, оны тұтынушы бағалағаны жөн.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Эксперимент физиканы оқыту үдерісінде әртүрлі функцияларды атқарады. Демонстрациялық тәжірибе ретінде ол физикаға деген қызығушылықты арттырудың құралы, айғақтың негізгі көзі, әлем туралы білім береді. Фронталь зертханалық жұмыс және физикалық практикумда ол оқушылардың өз беттерімен жұмыс істеуін ұйымдастырып, теориялық білімдерін практикада қолдануға зор үлесін тигізеді.

Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Мектептегі экспериментті есептерді шығарудың ерекшеліктері

Дипломдық жұмыста 9-11 сынып үшін эксперименттік тапсырмалар келтіріліген. Біріншіден, оқушының шығармашылық қабілетін дамытуға бағытталған, екіншіден, бұл жұмыста физиканы тереңдетіп оқытатын сыныптардағы физика пәнінің мұғалімдері, физикаға қызығушылығы жоғары оқушылар өзіндік эксперименттік жұмыстарды ұйымдастыру үшін пайдалануға болады.

Өте қарапайым құралдар мен аспаптарды пайдалана отырып, физикалық эксперимент сабақтарын физика кабинетінде жеке өткізуге немесе үйде орындауға болады.

Сонымен қатар дипломдық жұмыста физикалық олимпиадаларда берілген эксперименттік есептерді іріктеп, шығару әдістемесі көрсетілген.

Бұл жұмыстың басты мақсаты : физикадан эксперименттік есептерді шығару арқылы оқушылардың білім деңгейін жоғарылату және оқушыларды олимпиадаларға дайындауға арналған әдістемелік нұсқау дайындау.

Зерттеу нысанасы: Қиындығы әртүрлі эксперименттік есептерді іріктеу және шығару әдістемесін көрсету, оны оқу үрдісінде, олимпиадаға дайындық кезінде пайдалану.

Дипломдық жұмыстың міндеттері:

1. Білім деңгейін көтеру, сол сияқты, оқушыларды эксперименттік есептерді шығаруға үйрету мәселесі бойынша әдебиеттерге талдау жасау;

2. Оқушылардың эксперименттік есептерді шығаруы барысында олардың білім деңгейін жоғарылату үшін әдістемелік тәсілдерді қарастыру;

3. Оқушылардың білім деңгейін жоғарылатудағы эксперименттік есептердің ролін анықтау.

Қойылған міндеттерді шешу барысында төмендегі зерттеу әдістері қолданылады: тақырып бойынша педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау.

Эксперименттік есептерді физика сабағында қолданудың әдіс-тәсілдерін жинау, зерттеу, бағалау және оларды тиімді қолдану мәселелері зерттеу жұмысының затын құрайды.

Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Эксперименттік есептер және оқушыларды оқыту үдерісiндегi олардың ролi.

1. 1 Физика есептерінің маңызы және классификациясы

Физикалық есеп дегеніміз - ол оқушының алдына қойылатын қандай да бір мәселе. Оны шешуде белгілі бір логикалық амалдар жүзеге асып, физикалық эксперимент жасалып, математикалық амалдар қолданылады.

Есеп шығару - оқу үрдісінің бөліп алуға болмайтын бір бөлігі болып табылады, себебі ол оқушыларға физикалық ұғымдарды қалыптастыруда, физикалық құбылыстарды игертуде, олардың ойлау қабілетін дамытуда тигізетін пайдасы зор. Есептер шығаруды мынадай жағдайларда қолданады:

- мәселелік жағдайлар туғызғанда;

- жаңа мәлімет беруде;

- практикалық іскерлік пен дағдыларды қалыптастыруда;

- оқушылардың білімін (нақтылығын, тереңдігін) тексеруде;

- оқушылардың алған білімін бекітуде, материалды қайталауда;

- техникалық құралдардың жұмыс істеу принциптерін түсіндіруде;

- оқушылардың шығармашылық қабілеттерін жетілдіруде және т. б.

Есептерді шығарудың басты шарты - оқушылардың бойында физикалық заңдылықтар жайында білім қорының болуы, физикалық шамаларды дұрыс түсінуі, сондай-ақ оларды өлшеу тәсілі мен өлшем бірлігін білуі болып табылады. Есептерді шығарудың міндетті шартына оқушылардың математикалық дайындығы да жатады.

Есептерді шығару физикалық құбылыстарды бақылауды және эксперименттерді орындауды қажет ететін белсенді танымдық үрдіс. Эксперимент пен бақылау есептердің шартын анықтауға, керекті мәліметтерді алуға, шамалар арасындағы байланыстылықты тағайындауға мүмкіндік береді. Мұндай мақсаттарға суреттердің, графиктердің де септігі бар. Есептерді шығару ойлау үрдісі болғандықтан - бұл талдау мен салыстыру үрдісі.

Есеп шартын талдау - есепте берілген құбылыстың жалпы суреттемесін елестетуге мүмкіндік береді, осы себептен қарастырылып отырған есепте қандай жағдайлар маңызды, қандай мәліметтер арасында байланыс орнату керектігі анықталады. Берілген құбылысты түсіну үшін есеп шартына байланысты кейбір мәселелерді қысқартуға болады. Мысалы, механикада көбіне үйкеліс, геометриялық оптикада «жұқа» линзаның қалыңдығы ескерілмейді және т. с. с.

Физикада есептерді көптеген белгілері бойынша классификациялайды: мазмұнына, қойылуына, сұрақты зеттеу тереңдігіне, шығару тәсіліне, қиындық дәрежесіне байланысты және т. б.

Мазмұны бойынша ең алдымен есептерді оның физикалық мазмұнына байланысты ажыратады. Мысалы: механика, молекулалық физика, электродинамика т. б. Есептің бұлай ажыратылуы шартты нәрсе, көбінесе есептер физиканың бірнеше бөлімдерін қамтиды. Техника, өндірістік, ауылшаруашылық, транспорт және байланыс жайындағы материалдарды қамтитын есептерді политехникалық мазмұнды есептер деп атайды.

Политехникалық есептердің мазмұны меңгерілетін бағдарлама материалымен тығыз байланысты болуы керек. Бірқатар есептер тарихи сипаттағы мәліметтерден: физикалық тәжірибелерден, ғылыми ашылулардан (жаңалықтардан), тіпті тарихи ертегілерден тұрады. Ондай есептерді тарихи мазмұндағы есептер деп атайды.

Сұрақтарды зерттеу әдісіне және сипатына байланысты есептерді сапалық және есептеу есептері деп ажыратады. Сапалық есептер деп есепті шығару барысында физикалық шамалардың арасында тек сапалық тәуелділігі ғана тағайындалатын есептерді айтады. Заң бойынша мұндай есептерді шығару барысында есептеулер жүргізбейді. Кейде есептің мұндай түрін әдістемелік әдебиеттерде сұрақ -есептер, логикалық есептер, сапалық сұрақтар деп атайды. Сандық есептер деп есепті шығару барысында физикалық шаманың арасындағы сандық тәуелділік тағайындалатын есептерді айтады.

Шығарылу тәсілдеріне байланысты есептерді ауызша, экспериментті, есептеу және графикалық есептер деп ажыратады. Бұлай ажыратудың өзі шартты түрде ғана, өйткені есепті шығару кезінде көбінесе бірнеше тәсілді қолданады.

Сапалық есептерді әдетте меңгерілген материалды бекіту құралы ретінде қолданады. Мектеп физика курсының көптеген тақырыптары үшін сапалық есептер негізгі бөлім болып табылады. Есептің мұндай түрі қарастырылған мәселенің физикалық мәнін қалай меңгергенін қысқа уақытта анықтауға мүмкіндік береді. Сапалық есептерді логикалық ой қорыту негізінде шешеді. Сапалық есептерді шығаруда талдау мен салыстыру (анализ және синтез) өзара тығыз байланыста болады, оларды кейде бір-бірінен ажырату мүмкін емес.

Сапалық есептерді шығарудың схемасы мынадай:

Есептердің шартын оқу, оның шартындағы барлық терминдердің мағынасын түсіну;

Есептің шартын талдау, физикалық құбылысты анықтау, түсіну;

Талдаудың аналитика-синтетикалық тізбегін құру;

Алынған жауапты оның физикалық мағынасымен түсіндіру.

Сапалық есептерді шығару әдістеріне қарай оларды екі негізгі топқа ажыратамыз:

1. Қарапайым сапалық есептер: оларды шешу бір физикалық заңдылыққа негізделеді, мұнда ой-қорыту тізбегі қарапайым.

2. Күрделі сапалық есептер: бұл бірнеше қарапайым есептердің кешені болып келеді. Оларды шешуде біршама күрделі ой-қорыту тізбегін құруға тура келеді және бірнеше физикалық заңдылықтар талданады.

Мысалы сұрақ есептерін қарастырайық:

Бірінші мысал: Неліктен сүрініп кеткен адам алға қарай құлайды?

Бұл есептегі басты мәселе инерция құбылысы болып табылады. Сондықтан бұл есепті шешуде ой қорыту тізбегі инерция құбылысын сипаттайтын физикалық заң негізінде құрылады. Қарастырылған жағдайда бұл - Ньютонның бірінші - иерция заңы. Есепті шығару барысында оқушылар заңның негізгі тұжырымдамасын еске түсіреді. Инерция заңын есепке қолдана отырып, мынадай қорытынды жасайды: сүрінген кезде адамның алға қарай құлау себебі қандай да бір кедергінің салдарынан сүрінген аяғы тоқтайды, ал дененің басқа бөлігі инерция бойынша алға қарай қозғалуын жалғастырады. Сұрақ есептерде физикалық формулалармен өрнектелетін әртүрлі тәуелділіктер де қолданылуы мүмкін.

Екінші мысал: Қандай тәсілмен адам еденге түсіретін қысымын екі есе арттыруға болады?

Алдымен физикалық мәнін талдайық. Есепте қысым жайында сұралып тұр. Қысым - қысым күшінің модулінің ауданға қатынасымен анықталады. Р=F/S. Ендеше қысым қысым күші сияқты ауданға да тәуелді. Сондықтан, біріншіден дәл сол ауданға түсіретін қысым күшін екі есе арттырып қысымды екі есе арттыру. Мұны мынадай тәсілмен жүзеге асыруға болады. Адам қолына өз салмағына тең қосымша жүк алып тұруы керек.

Екіншіден, ауданды екі есе кемітіп қысымды арттыруға болады. Ол үшін адамға бір аяғымен тұру жеткілікті және өз тепе-теңдігін бұзбас үшін өз қалпын сәл өзгертсе жеткілікті.

Сондай-ақ сапалық есептер график түрінде де берілуі мүмкін. Мұнда зерттеу объектісі физикалық шамалардың графиктік тәуелділігі болып табылады. Кейбір жағдайларда есептің шарты гафикпен берілуі, ал кейбірінде есептің шарты бойынша график тұрғызылуы мүмкін.

Есептеу есептері - есептің нәтижесі математикалық амалдардың және есептеулердің көмегімен алынатын есептер. Ондай есептерді әртүрлі жолдармен шығаруға болады.

Есептерді шығаруда қолданылатын математикалық амалдарға байланысты алгебралық, геометриялық, тригонометриялық және графиктік тәсілдерге ажыратады.

Физикалық есептерді алгебралық тәілмен шығаруды қарастырайық. Физика есептерін бұл тәсілмен шығаруда формулаларды пайдаланады, оларды құрады және алгебралық теңдеулерді шешеді. Алгебралық тәсілді қолданудың қарапайым жағдайы - есепті дайын формула бойынша шығару. Күрделірек есептерді шығаруда бірнеше формулаларды немесе теңдеулер жүйесін қолданып шығарады. Қарапайым есепті алгебралық әдіспен шығарудың мысалын қарастырайық (дайын формула бойынша) .

Мысалы: Ұзындығы 1 км көлденең қимасының ауданы 10 мыс өткізгіштің кедергісін анықта.

Бер:

Талдауы:

Шешуі:

Бер::

Талдауы::

Шешуі::

Аналитикалық тәсілде есептің мазмұны жеке қарапайым элементтерге жіктеліп, жан-жақты талданып, соның негізінде табуға қажетті шаманы бірден анықтаудың зандылықтары қарастырылады (жалпыдан жекеге көшу) . Яғни есептің жауабына қатысты формуланы бірден тауып аламыз да, оған берілген мәндерді қойып есептейміз. Мұндай тәсілді сыныптағы оқушылардың білім дәрежесі (логикалық ойлауы мен математикалық ебдейлігі) жоғары болған жағдайда қолдану тиімді, әйтпесе, күрделі физикалық құбылыстарды дұрыс талдап, оған қатысты формулаларды түрлендіріп, керекті ең соңғы теңдеуді шығарып алу балаларға қиынға соғады.

Синтетикалық тәсілмен (жекеден жалпыға көшу) шығарғанда, есептің берілгендері бойынша қандай шамаларды алдымен табуға болса, соны ретімен анықтап, ең ақырында ғана есептің шешуіне жетеміз. Бұл тәсілдің әдістемелік қолайлылығы, берілген сан мәндері арқылы алғашында мүмкін болған шамаларды оңай анықтап, есептің жауабына бірте-бірте келеміз, яғни ғылымдағы "қателесу жөне байқап керу" әдісіне ұқсас. Бірақ, бұл жол бізді әрқашан қажетті ақырғы формулаға алып келе бермей, кейде тіпті оқушыларды басқа теңдеулерге "алып қашып" кетуі де мүмкін. Есепті шешудегі аралық кезеңдерді дұрыс талдай білуді талап етеді.

Көп жағдайда физикалық есептер біріккен түрде аналитикалық - синтетикалық тәсілмен де шығарылады, ал кейде 4-5 тәсілдер араласып-қосылып, кешенді формада да шешіледі.

Физика есептерін шығаруда анықтамалық кестелер, логарифмдік сызғыш, микрокалькулятор, ЭЕМ, перфокарта, тексеру-оқыту машиналары, арнаулы дидактикалық тапсырмалар мен программаланған сын жұыстары жайлы оқу құралдар кең қолданылуы керек.

Жалпы алғанда, физика есептерін шығарудың әдістемесі мынадай негізгі кезеңдерден (мұғалімнің не оқушының қызметінен) тұрады:

Мысалы: массасы 200 кг лифт кабинасы бірқалыпты үдемелі қозғалып шахтаға түседі. Бірінші 10 сек 35 м жол жүрсе тростың керілу күші қандай?

Есепті шығарудың аналитикалық әдісі:

1) есептің мәтінін оқу және талдау, терминдер мен шама-лардың мәндерін түсіндіру. Мәтінді кітаптан 1-2 рет оқу. Талдауды мынадай сұрақтарға жауап алу арқылы жүргізуге болады: 1) Есепте қандай нысан берілген? (нақты берілген нысан-тросқа ілінген лифт кабинасы; нақты берілмеген нысан-жер) . 2) Лифт қалай қозғалып барады? Ол қандай қозғалыста? 3) 10 секундта қандай тереңдікке түскен? 4) есептің талабы қандай?(Нені табуды сұрайды?) лифтіге қандай күштер әсер етеді? (тростың керілу күші Ғк, , ауырлық күші- mg, ) олар қалай бағытталған?

2) есептің шартын жазу, тиісті сурет-сұлбаларды салу.

3) физикалық мағынасын ашу мақсатында есептің мазмұнын (құбылыстарды, процестерді) талдау, есепті шығаруға қажетті ұғымдар мен заңдарды қайталап, еске түсіру.

Ньютонның екінші заңы бойынша

mа= mg, + F _к

Қозғалыс бағытында алынған осьтегі осы күштердің проекциясы арқылы жазсақ: mа= mg, - F _к

Осыдан тростың керілу күші F _к = mg- mа.

4) физикалық константа g= 9, 8 м/с ² (кестеден алынды) . Бір қалыпты үдемелі қозғалыс үшін a=2h/t ² және mg мен mа күштерді табу арқылы, F _к табылады. Ғ _к = m(g-2h/t ² )

Есепті шығарудың синтетикалық әдісі:

Бұл әдіспен есепті шығару есепте айтылатын нысанды си-паттайтын нақты берілген шамалардың арасындағы байланысты, содан кейін олармен анықталынатын шаманың (есептің талабы) арасындағы байланыс анықталынады. Жоғардағы есеп синтети-калық әдісіпен шығарылса:

1) есепте бірқалыпты үдемелі қозғалыс қарастырылады (V ₀ = 0) демeк, а=2Һ/t ²

2) Бұл үдеуді беретін күш лифт кабинасына әсер ететін күштердің тең әсерлі күші. Лифт кабинасына әсер ететін күштер: ауырлық күші мен тростың керілу күші.

Сондықтан Ньютонның екінші заңы бойынша:

mа= mg, + F _к

Қозғалыс бағытында алынған осьтегі осы күштердің проекциясы арқылы жазсақ: mа= mg, - F _к

Осыдан тростың керілу күші F _к = mg- mа= m(g-2h/t ² )

1. 2 Физика есептерін шығарудың тәсілдері мен әдістемесі

Есеп шығару физиканы оқыту процесінің ұдайы бөлінбес құрамды бөлігі болып саналады, өйткені ол физика сабақтарының түгелдей барлық түрлері мен кезеңдерінде және кластан тыс жұмыстарында кездеседі. Есеп шығару, физиканы оқытудың әдістері, тәсілдері, амалдары ретінде әр жақты мағынада қолданылады. Әр сабақтың өзінде де физикалық есептерді шығарудың мыныдай маңызы бар: 1) оқушылардың логикалық және физикалық ойлауын дамытады, математикалық амалдар мен түрлендіруді орындауға жаттықтырады, физикалық заңдар мен эксперименттің сандық және сапалық мағыналарын ашады; 2) физикалық құбылыстар мен заңдылықтардың практикалық маңызына және өмірмен байланыстылығына көз жеткізеді; 3) мектеп оқушыларының тапқырлыққа, өз бетінше жұмыс істеуге, еңбек сүйгіштікке, қиындықты жеңу төзімділігіне үйретеді, олардың ерік жігерін қайрайды; 4) физикалық ұғымдарды, жастардың практикалық ебдейліктері мен дағдыларын, шығармашылық қабілеттерін қалыптастырыды; 5) оқушылардың алған білімдерінің тереңдігі мен беріктігін тексереді; 6) сабақта проблемалық ситуация қойып, оны шешуге жәрдемдеседі; 7) физикалық құбылыстар мен заңдарды және теорияларды талдауға, қортындылауға, олардың арасындағы өзара байланыстарды анықтауға жәрдемдеседі; 8) оқушылардың білімдерін, ебдейліктерін, дағдыларын жүйеге келтіріп, оларды дамытады және тереңдетеді; 9) пән аралық байланысты (математика, химия, астрономия, сызу, биология, география) күшейтуге ықпал жасайды; 10) оқушылардың физикаға деген қызығушылығын арттырады.

Физикалық есептер мазмұнына, зерттеу мақсатына және зерттеу тереңдігіне, шығарылу тәсіліне, күрделілігіне қарай жіктелінеді.

Физикалық есептерді шығару субъектінің ойлау әрекетіненің негізгі түрлеріне байланысты жіктелінуі

Есепті шығарудың логикалық әдісі берілген есептің шешуін сапалық деңгейде орындауды талап етеді.

Математикалық әдісті қолдану арқылы есеп шығарылғанда физикалық шамалардың арасындағы байланыстар сандық деңгейде анықталынады. Физикалық шамалардың арасындағы байланысты тәжірибе қою арқылы анықтау эксперименттік әдіс арқылы жүзеге асады.

Есеп шығарудағы іс-әрекет есепті шығару жоспарын анықтаудан, осы жоспарды жүзеге асыруын, жауабын табудан тұрады.

Есепті талдау нәтижесі есеп шығаратын субъектінің біліміне, тәжірибесіне байланысты. Л. М. Фридман есеп шығарудағы мынадый іс-әрекеттерді көрсетеді:

1) есептің мазмұнын талдау;

2) шығару жолын іздеу;

3) шығару жоспарын жүзеге асыру;

4) есептің шығарылуының дұрыстығын тексеру.

Мектепте физикалық есептерді шығаруда алгоритмді қолдану кең орын алған. Физикалық есептердді шығарудың жалпы алгоритмі:

1) есептің шартын мұқият оқып, онда сөз болып отырған процесті, не құбылысты анықтау;

2) есептің негізгі талабын орындау үшін қажетті қандай шамалар берілген немесе қосымша қандай шамалар қажет екенін анықтау;

3) шартты белгілер арқылы есептің шартын қысқаша жазу;

4) қажет болса, есептің мазмұнына сәйкес сурет салу;

5) есепті қандай әдіспен және қалай шығару керек екенін анықтау (жоспар құру) ;

6) есеп мазмұнында сөз болып тұрған процесті сипаттайтын теңдеулерді жазу;

7) есепті жалпы түрде шығару яғни есептің талабына сәйкес белгісіз шаманы анықтайтын теңдеуді қорытып шығару;

8) есептің шығарылуының дұрыстығын тексеру (өлшем бірліктер арқылы) ;

9) белгісіз шаманың мәнін есептеп, анықтап алынған мәннің дұрыстығына көз жеткізу;

10) есептің жауабын жазу.

Есеп шығару ойлау қабілетін дамытудың негізгі бір әдісі болып табылады. Ойлау қабілетінің дамуы сыныпта есеп шығаруды ұйымдастыруға байланысты. Әзір формулаға физикалық шамалардың сан мәнін қойып есептеу немесе сынып оқушылараның көпшілігінің шығара алмайтындай есептер беру, бір оқушының тақтаға шығып есеп шығаруы, ал қалғандары оны көшіруі оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытпайды. Тәжірибе көрсеткендей көптеген оқушылар есепті шығаруға қиналады. Оқушыларда физикалық есептерді шығару дағдылары мен іскерліктері қалыптаспаса олардың пәнге деген қызығушылығы, өз күштеріне деген сенімдері жойылады.

Оқушылардың есеп шығара алмауларының себептері көп. Оның бірі оқушыларға шығаруға берілетін есептердің белгілі бір жүйеде жинақталмауы және неғұрлым көп есеп шығарса, соғұрлым автоматты түрде есеп шығару ептіліктері қалыптасады деп ойлап, үйге көп есеп берілуі. Негізгі басты себеп оқушыларды физикалық есептерді шығару әдістеріне үйретпеу.

Кейбір есептерді шығару әдісі алгоритмдік әдіске жатады. Мощанский В. Н. мен Гутман В. И. есептерді шығарудың алгоритмдік әдісін оқушыларға үйретуді ұйымдастыруды былай ұсынады: сынып оқушылары 2-3 есеп шығарғаннан кейін оқытушының басшылығымен осы есептерді шығарудың әдісін құрайтын қадамдарды оқушылар өздері анықтап, осындай типті есептерді шығарудың алгоритмін құрайды. Содан кейін оқушылар осы әдісті саналы түрде түсініп, меңгеруі үшін тақтада 1 не 2 есеп шығарылады. Әрі қарай есептер шығару оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін қамтамасыз етуге тиісті. Осы авторлар сабақта есеп шығаруды ұйымдастырудың мына формаларын көрсетеді:

а) мұғалімнің есепті шығаруды әңгімелеу әдісімен түсіндіру;

ә) есепті шығаруға бүкіл сынып оқуышларын қатыстыра отырып, тақтаға бір оқушыға шығарту;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.