Білім берудің мазмұны
1. Білім беру мазмұны туралы ұғым.
2. Білім беру құрылымының бөліктері.
3. Білім беру түрлері.
4. Білімнің мазмұнын анықтайтын құжаттар
2. Білім беру құрылымының бөліктері.
3. Білім беру түрлері.
4. Білімнің мазмұнын анықтайтын құжаттар
Білімнің мазмұны туралы ұғым. Білімнің мазмұны дидактиканың негізгі ұғымдарының бірі. Ол әрбір мектеп реформасының негізіне жатады, ал реформалар тек қана жергілікті факторлардың ықпалымен ғана емес, сонымен қатар халықаралық ықпалмен жүреді.
Білім мазмұны балаларға "Нені оқыту керек?" — деген сұраққа жауап береді. Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. Білім беру мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский, И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді.
И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша "білімнің мазмұны дегеніміз - оқушыға берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, шығармашылық іс-әрекет, әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі".
Ең бастысы, білімнің мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек.
2. Білім құрылымы төрт бөліктен тұрады. Білім жалпы білімнің мазмұнындағы негізгі элемент, болмысты тану, табиғат, қоғам және ой заңдарын ашу нәтижесі, әлеуметтік-тарихи тәжірибе процесінде адамдардың жыйнаған тәжірибесі.
Білім мазмұнының түрлері:
• күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми білімдер;
• көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан алынған фактілер;
• болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы байланыстарды көрсететін ғылымның негізгі заңдары;
• белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми білімдер;
• ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу тарихы туралы білімдер;
• әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер.
Сонымен ғылыми білім — болмысты іс жүзінде тану нәтижесі, болмысты дұрыс түсіну құралы. Білім, дүние дамуымен бірге өзгеріп және жетілдіріліп, дүниетінымдық және тәрбиелік идеялар бір ұрпақтан екіншіге негізінен ұйымдастырылған, нақты мақсаты бар оқыту арқылы беріледі.
Білім - өлеуметтік тәжірибенің бірінші элементі болса, оның екінші элементі - әлеуметтік тәжірибедегі іс-әрекет тәсілдерін оқушыға үйрету, білімді қолдануға дағдыландыру, дәлірек айтсақ адамзат жасаған іскерлік пен дағдыларды меңгерту.
Білім мазмұны балаларға "Нені оқыту керек?" — деген сұраққа жауап береді. Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. Білім беру мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский, И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді.
И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша "білімнің мазмұны дегеніміз - оқушыға берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, шығармашылық іс-әрекет, әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі".
Ең бастысы, білімнің мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек.
2. Білім құрылымы төрт бөліктен тұрады. Білім жалпы білімнің мазмұнындағы негізгі элемент, болмысты тану, табиғат, қоғам және ой заңдарын ашу нәтижесі, әлеуметтік-тарихи тәжірибе процесінде адамдардың жыйнаған тәжірибесі.
Білім мазмұнының түрлері:
• күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми білімдер;
• көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан алынған фактілер;
• болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы байланыстарды көрсететін ғылымның негізгі заңдары;
• белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми білімдер;
• ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу тарихы туралы білімдер;
• әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер.
Сонымен ғылыми білім — болмысты іс жүзінде тану нәтижесі, болмысты дұрыс түсіну құралы. Білім, дүние дамуымен бірге өзгеріп және жетілдіріліп, дүниетінымдық және тәрбиелік идеялар бір ұрпақтан екіншіге негізінен ұйымдастырылған, нақты мақсаты бар оқыту арқылы беріледі.
Білім - өлеуметтік тәжірибенің бірінші элементі болса, оның екінші элементі - әлеуметтік тәжірибедегі іс-әрекет тәсілдерін оқушыға үйрету, білімді қолдануға дағдыландыру, дәлірек айтсақ адамзат жасаған іскерлік пен дағдыларды меңгерту.
Білім берудің мазмұны
Тақырыптың жоспары:
1. Білім беру мазмұны туралы ұғым.
2. Білім беру құрылымының бөліктері.
3. Білім беру түрлері.
4. Білімнің мазмұнын анықтайтын құжаттар.
1. Білімнің мазмұны туралы ұғым. Білімнің мазмұны дидактиканың негізгі
ұғымдарының бірі. Ол әрбір мектеп реформасының негізіне жатады, ал
реформалар тек қана жергілікті факторлардың ықпалымен ғана емес, сонымен
қатар халықаралық ықпалмен жүреді.
Білім мазмұны балаларға "Нені оқыту керек?" — деген сұраққа жауап береді.
Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. Білім беру
мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский,
И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді.
И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша "білімнің мазмұны дегеніміз - оқушыға
берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, шығармашылық іс-әрекет,
әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі".
Ең бастысы, білімнің мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек.
2. Білім құрылымы төрт бөліктен тұрады. Білім жалпы білімнің мазмұнындағы
негізгі элемент, болмысты тану, табиғат, қоғам және ой заңдарын ашу
нәтижесі, әлеуметтік-тарихи тәжірибе процесінде адамдардың жыйнаған
тәжірибесі.
Білім мазмұнының түрлері:
• күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми
білімдер;
• көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан
алынған фактілер;
• болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы байланыстарды
көрсететін ғылымның негізгі заңдары;
• белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми
білімдер;
• ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу тарихы
туралы білімдер;
• әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер.
Сонымен ғылыми білім — болмысты іс жүзінде тану нәтижесі, болмысты дұрыс
түсіну құралы. Білім, дүние дамуымен бірге өзгеріп және жетілдіріліп,
дүниетінымдық және тәрбиелік идеялар бір ұрпақтан екіншіге негізінен
ұйымдастырылған, нақты мақсаты бар оқыту арқылы беріледі.
Білім - өлеуметтік тәжірибенің бірінші элементі болса, оның екінші элементі
- әлеуметтік тәжірибедегі іс-әрекет тәсілдерін оқушыға үйрету, білімді
қолдануға дағдыландыру, дәлірек айтсақ адамзат жасаған іскерлік пен
дағдыларды меңгерту.
Сыртқы (практикалық) және ішкі (ақыл-ой) дағдылары мен іскерліктеріне
барлық пәндер үйретіп, оқушы жоспар құруға, мөндіні бөлуге, салыстыруға,
қорытынды жасауға машықтанады. Кейбір оқу пәндерінің өздерінің
қалыптастыратын іскерліктері мен дағдылары бар. Мысалы, физикадан немесе
математикадан есептер шығару, химиядан тәжірибе өткізу, т.б.
Ақыл-ой іскерліктері мен оқу іскерліктеріне конспектілеу, аннотация жазу,
оқулықпен, сөздікпен жұмыстар жатады.
Сонымен білім мазмұнының тәжірибелік бөлігінде нақты іс-әрекет жасауға
мүмкіндік беретін, жастардың мәдениетті сақтау қабілетін жетілдіретін
көркемөнер, еңбек, қарым-қатынас, іс-әрекеті түрлері бар.
Танымдық (оқу және оқудан тыс) іс-әрекет оқушының ой-өрісін кеңейтіп,
дүниені танудық маңызды құралдарының бірі білім алуға, өздігінен білім
алуға ынталандырып, ақыл-ойдың дамуына, ғылыми білімдерді жүйелі меңгеруге
көмектеседі.
Еңбек іс-әрекеті материалдық заттар жасауға, оларды сақтауға, көбейтуге
бағытталған. Түрлері: өзіне-өзі қызмет көрсету, қоғамдық пайдалы және
өнімді еңбек.
Көркемөнер іс-әрекеті әстетикалық дүниетінымды дамытып, әдемілікке
сүранысты туғызып, әдемі ойлауға үйретіп, нәзік сезімге бөлейді.
Қоғамдық іс-әрекет оқушының әлеуметпен байланыс орнатуына көмектесіп,
азаматтың бет-бейнесін қалыптастырады.
Қарым-қатынастық іс-әрекетке бос уақытты ұйымдастыру арқылы үйретіледі.
Іс-әрекетке үйрену үшін оқушы үлгілерге қарап жұмыс істеп, жаттығулар
орындайды.
Білімнің үшінші элементі - шығармашылық жұмыс тәжірибесі "дайын" білімдерді
хабарлау, жаттығулар орындау, үлгіге қарап жұмыс істеумен шектелмейді.
Шығармашылық жұмысқа оқушыны іздендіретін, оқулықтағы мәселелік әдіспен
баяндалған шығармашылық есептер, тапсырмалар үйретеді.
Әрине оқулықтың барлық тақырыптары мәселелік әдіспен түсіндірілсін деп
ешкім талап етпейді. Бірақ тақырыпқа сай қиын әдісті қолданған жақсы.
Оқушыларға ғылымда, өндірісте қандай қиын болғанын, оларды шешу үшін қандай
жұмыстар атқарылғанын, нәтижесінде ғылыми жаңалықтар ашылып, олар ғылымда,
техникада үлкен өзгерістер әкелгенін баяндау қажет. Сол сияқты ақиқат үшін
күрескен, баланың адамгершілігіне игі әсерін тигізетін ғалымдардық өмірі
және қызметімен таныстырған дұрыс.
Оқушыларды іздендіретін білім, іскерлік, дағдыларын жаңа жағдаяттарда
қолдандыратын тапсырмаларды оқулықтардан, басқа деректерден, оқушылардың өз
тәжірибелерінен алуға болады. Оқушыларғылыми әдістер қолданып, шығармашылық
жұмыстар арқылы бағдарламадағы білімдерді өз беттерімен, шағын зерттеу
жұмыстары арқылы меңгереді. Осы теорияға сөйкес бастауыш сыныптың
математика оқулығына шығармашылық есептер, қазақ тілі оқулығына
шығармашылық тапсырмалар енгізілген.
Білім беру мазмұнының төртінші элементі - тәжірибе, адам, іс-әрекет, құрал,
өзара қатынас.
Бұл бөлікте адамның дүниеге, іс-әрекетке, адамдарға берген бағалары болады.
Сезім мәдениеті - адамның әлеуметтік тәжірибесі арқылы қалыптасатын ерекше
құбылыс. Адамның білімге, іскерлік дағдыларға іштей сүраныстарын туғызып,
түрлі сезімдерге бөлеп, білім беру мазмұнын меңгертуге болады. Білім,
іскерлік, дағды, шығармашылық іс-әрекет эмоцияны тәрбиелейді. Бала сезіміне
әсерлі мәтіндер, иллюстрациялар, сұрақтар мен тапсырмалар да әсер етеді.
Оқушы өзі оқып отырған материалға қатынасын сөзі және ісі арқылы білдіреді.
Егер оқушылар білім алуға оң көзқараспен қараса, онда олардың оқудағы
табыстары жақсы болады. Психологтардың дәлелдері бойынша жағымды эмоциялар
адамды шабыттандырады. Мәселелік оқытудың элементтерін қолданған оқушы өзі
үшін жаңалық ашып қуанышқа бөленеді. Адамның сезіміне өнер де орасан зор
әсер етеді.
Білім беру мазмұнының және жеке тұлғаның негізгі мәдениетінің барлық
бөліктері бір-бірімен байланысты. Білімсіз іскерлік болмайды, шығармашылық
іс-әрекет белгілі бір білім және іскерліктерге сүйеніп атқарылады,
мотивсіз, сезім, ерік-жігерсіз оқыту дұрыс жүрмейді.
3. Жалпы, политехникалық еңбек және кәсіптік білім беру.
Іске асырылатын білім беру бағдарламаларының сипатына қарай білім беру
жалпы білім және кәсіптік білім беру болып бөлінеді. Жалпы білім - ғылым
негіздерін оқушылардың меңгеруі және нәтижесі. Жалпы білімнің мазмұнына оқу
пәндерінің иггілгі 3 түрі енеді. Олар:
• ғылыми-жаратылыс;
• гуманитарлық;
• еңбек және дене дайындығы. Ғылыми-жаратылыстану пәндеріне табиғат
заңдылықтары
турнлы білім беріп, баланың ойлау қабілетін дамытудың негізгі құралы болып
табылатын физика, математика, химия, биология енеді.
Гуманитарлық пәндер (тарих, әдебиет, қоғамтану, экономикалық география,
түрлі тілдер) оқушыларды қоғамды дамытатып заңдармен таныстырады.
Әр түрлі тілдер қоршаған өмірді терең түсінуге, ақыл-ой тәрбиесіне,
әлеуметпен қарым-қатынас жасауға көмектеседі.
Гуманитарлық білімдер - тарих, әдебиет, саз, ән, бейнелеу өнерлерінің
баланың дамуына үлкен ықпалы бар.
Еңбек және дене шынықтыру пәндері оқушылардың денсаулығын жақсартып,
іскерлік, дағдыға үйретеді.
Сонымен оқушылар ғылыми білімдер жүйесін зерделеп, табиғат және қоғам
құбылыстарының мәніне жетіп, ғылымның зерттеу әдістері және даму тарихымен
танысады.
Жалпы білім - политехникалық және кәсіптік білімнің негізі және олармен
тығыз байланыста болады.
Политехникалық білім арқылы бала қазіргі өндіріс негіздерін зерделейді,
еңбек құралдарымен жұмыс істеуге үйренеді, еңбекке, қазіргі техникаға,
ғылымға қызығушылығын арттырады.
Өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы сүйенетін, заңдылықтары қолданылатын
математика, дүниетіну, физика, химия, биология, сызу, тарих, еңбек
сабақтары политехникалық білімді көбірек береді. Сондықтан кәсіпорындарға
саяхат жасалып, оның қызметкерлерімен кездесулер ұйымдастырылады.
Сызу, мектеп жанындағы учаскіде тәжірибе жүргізу және оны бақылау, кейбір
еңбек құралдарымен жұмыс істей білу -политехникалық білімді тереңдетеді.
Политехникалық білімнің зерделенуіне мұғалімнің қазіргі өндіріс туралы
білімдері көмектеседі.
Кәсіптік білім сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушыларға нақты мамандық
туралы білімдер, іскерлік, дағдылар көмегімен, жалпы және политехникалық
білім негізінде беріледі.
Ал материалдық-техникалық негізі мықты мектептерде өндірістік оқу
ұйымдастырылып, оқушылар кәмелеттік аттестатпен бірге мамандық алып шығады.
4. Стандарт туралы ұғым. Стандарт - үлгі, білім мазмұнының негізі. Білім
мазмұны стандартта жазылған талаптарға сай жасалады. Стандартта оқушы
меңгеруі тиіс білім, іскерлік дағдылардың көлемі, оқушының дайындығына
өойылатын талаптар белгіленген.
Аталған құжат республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз
ететін стратегиялық маңызды құжат. Стандарттың негізгі қызметі - басқару.
Ол "Білім туралы" Заңға сәйкес жасалады.
Қазіргі уақытта елімізде білім берудің барлық деңгейлеріне арналған
мемлекеттік стандарттары өзірленіп, тәжірибеге енгізілді. Оның көп себебі
бар. Солардың бірі - кейбір мектептердің күмәнді мазмұны бар оқу курстарын
ешқандай әдістемесіз енгізуі.
Отандық стандарттардың өз ерекшеліктері бар. Республикадағы ерекше пәндер,
атап айтсақ, қазақ тілі, орыс тілі, араб тілі, ұйғыр тілі және әдебиеті
стандартталады.
Дене тәрбиесінің стандарты Президенттік тест негізінде жасалған.
Ақпараттандыруға қатысты білімді стандарттау барша мектептерге қойылатын
жаңа нұсқалы ДЭЕМ-нің бағдарламалық-ақпараттың мүмкіндігіне сай жүреді.
Қоғамдық-гуманитарлық пәндер мазмұнын анықтағанда дүниежүзілік тәжірибе
қолданылды.
Білім мазмұнын анықтау кезінде ұлттық және аймаңтық ерекшеліктер ескерілді.
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептің бастауыш білім
стандартын 199899 оқу жылынан бастап мектеп тәжірибесіне сатылап енгізу
ұсынылған болатын. Әрине стандарт оқу бағдарламалары мен оқулық, оқу-
әдістемелік жинаңтар түрінде мектеп тәжірибесіне енді ғана еніп жатыр.
Стандарттың бірінші бөлімінде бастауыш білім берудің мақсаты мен
міндеттері, білім мазмұнының құрамы, екінші бөлімінде білім беру салалары,
базалық білімнің мазмұны, бастауыш сыныпты бітіретін оқушының дайындық
деңгейіне қойылатын талаптар жазылған.
Мемлекеттік базистік оқу жоспарында міндетті оқылатын қазақ тілі, оқу және
тіл дамыту, екінші тіл — орыс тілі, матема-тика, дүниетіну, бейнелеу өнері,
еңбекке баулу, дене шыныңтыру, музыка пәндері бар.
Оқу жоспары - тиісті білім беру деңгейіндегі оқу пәндерінің тізбегі мен
көлемін, оларды зерделеу төртібі мен бақылау нысандарын реттейтін негізгі
құжат.
Әр сатыдағы білім мазмұны. Бірінші саты - бастауыш мектеп. Бұл сатыдағы
білім мазмұны дүниені тұтас қабылдауды қамтамасыз ететін білім салаларымен
интегративтік курстармен анықталады.
Екінші саты - негізгі мектеп. Бұл мектепке арналған білім мазмұны орта
(толық) жалпы білім беретін және кәсіптік мектептерде оқытуды жалғастыруға
негіз болып, өздігінен білім алуға жағдай жасайды.
Білімнің екінші сатысына бес жыл (5-9 сыныптар) бөлінген. Осы сатыда
бастауыш сатыдағы білімдерін жалғастырып отырған 5-6 сынып
оқушыларынаберілетін білім мазмұны бастауыш мектептегі білім мазмұнымен
тығыз байланысты болады.
Жоғары сатыда( 10-11) негізгі мектептің барлық пәндері бойынша жалпы
білімдік дайындық аяқталады. Енді оқушының бір білімдік бағытты саналы
түрде таңдауына жағдай жасалып, базистік жоспардағы міндетті емес бөліктер
оқушының жекелеген білім салаларын тереңдетіп оқуы үшін және зерттеу-
ізденіс сипатындағы жұмыстарды жүргізуі үшін қолданылады.
Бұл сатыда оқушылардың қажеттіліктері, икемділіктері, танымдық
қызығушылықтарына қарай оларға арналған түрлі курстар оқытылады.
Гуманитарлық, әлеуметтік-экономикалық, физика-математикалық, биология-
химиялық, техника-технологиялық және басқа бағыттарды оқушылар өздерінің
танымдық қызығушылықтары мен қабілетіне қарай таңдап алады. Ал білім беру
ұйымы өзінің мүмкіндігіне және әлеуметтік мәдени орта ерекшеліктеріне қарай
оқушылардың таңдауына түрлі бағыттарды ұсынады.
3 сатыға арналған базистік оқу жоспарына барлық бағыттар үшін білім
мазмұнының міндетті минимумы енгізілген. Мектептің өзі анықтайтын пәндерді
көбейтуі оларға іштей, сырттай, дистанциялық оқыту түрлерін қолдануға, ал
оқушылардың жеке білімдік багдарлама бойынша білім алуына мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің негізгі оқу
жоспары 1-4 сыныптарга арналған оқу жоспары (1998)
Осы жоспар мектептегі оқу-тәрбие процесін реттеп отырады.
Жалпы білім беретін мектептің оқу жоспары - негізгі мемлекеттік құжат,
мемлекеттік стандарттың қүрамдас бөлігі.
Негізгі оқу жоспарына 7 білімдік сала, атап айтсақ, тіл мен әдебиет,
жаратылыстану, қогам тану, адамтану, математика, өнер, технология курстары
енгізілген. Осыған байланысты оқу жоспарында инварианттық (мемлекеттік)
және вариативтік (мектептік) бөліктер белгіленген.
Мемлекеттік бөліктегі оқу пәндерін білім беретін ұйымдардық барлығы оқытуға
міндетті.
Мектептік бөлік баланың жеке ерекшеліктерін, икемділіктерін ескере отырып,
білім алуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, білім беру ұйымдарының
аймақтың әлеуметтік, мәдени ерекшеліктеріне қарап жекелеген курстарды
енгізуіне болады. Мектептік бөліктің пәндерін жергілікті жерлер анықтайды.
"0314002 – Бастауыш сыныптарды оқыту мамандығы бойынша орта кәсіптік
білімнің типтік оқу жоспарына түсіндірме"
Типтік оқу жоспары түлектерді дайындау деңгейіне және мамандық бойынша
білім мазмұнының міндетті минимумына қойылатын мемлекеттік талаптарды іске
асыруға арналған және орта кәсіптік білімнің оқу орындарымен оқу жоспарын
әзірлеу үшін негіз болып табылады.
Жалпы білім бойынша мемлекеттік талаптарды жүзеге асыруға бірінші курста
1404 сағат берілген.
- мемлекеттік тілде білім алып жатқан топтар орыс тілін, орыс тілінде білім
алып жатқан топтар қазақ тілін меңгереді;
- "Дене шынықтыру" сабағы міндетті түрде қажет деп табылады, бірінші курста
"Денетәрбиесі", "Валеология" (36 сағат) пәндері аптасына 4 сағат, екінші
курстан бастап аптасына 2 сағат есебімен спорттық секцияларда жұмыс
жүргізуге бөлінеді. "Дене шынықтыру" курсы соңында бюджеттен бөлінбеген
уақытта емтихан тапсырылады;
- Алғашқы әскери даярлық сабағы бірінші курста 78 сағат көлемінде, екінші
курста 34 сағат көлемінде меңгеріліп, ер балалар үшін осы пәнге бөлінген
жалпы уақыт есебінде өтілетін, бес күндік далалық жұмыстарымен
қорытындыланады. Оқу орындары жергілікті әкімшіліктермен және әскери-соғыс
комиссариаттарымен бірлесе отырып, оның өткізілетін нақты мерзімін
белгілейді. Ал қыздар бұл уақытта денсаулық сақтау бөлімдерінде 30 сағат
көлемінде медициналық-санитарлық даярлық курстарынан тәжірибе жұмыстарын
өткізеді. Алғашқы әскери дайындықты толық көлемде өткен тұлғалар сабақтан
босатылады.
- бірінші курста тілдерді меңгеру Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігінің 26 маусым 2001 жылғы №499 қаулысына сәйкес және Қазақстан
Республикасы орта білім Мемлекеттік стандарты негізінде жүзеге асырылады.
Екінші курста кәсіптік бағыттағы тілдер меңгеріледі;
- жалпы білім беретін пәндер бойынша бақылау жұмысы, сынақ, емтихан
түрінде мезгілді аттестаттау жүргізіледі;
- оқытудың бір жылдық қорытындысын, аттестаттауға үш міндетті емтихан
кіреді:
1. Орыс тілінен;
2. Қазақ әдебиеті;
3. Математикадан (жазбаша);
4. Дайындық профиліне сай емтихан - химия (ауызша);
- жалпы орта білім аттестатын алғысы келген оқушылар оқу орнына сәйкес,
Қазақстан Республикасының мемлекеттік және мемлекеттік емес оқу орнындағы Х-
ХІ сынып түлектеріне қорытынды аттестаттау жағдайымен сәйкес аттестаттаудан
өтеді;
- орта білім базасына қабылданған топ оқушылары білімін екінші курстан
бастап жалғастырады;
- барлық пәндер бойынша бақылау жұмыстары және сынақтар, сол пәнге
меңгеруге бөлінген уақыт көлемінде, емтихан -жиынтық емтиханға бөлінген
мерзімде жүргізіледі;
- емтиханға кіргізілмеген пәндер бойынша және оқу тәжірибесінің барлық түрі
бойынша дифференциалды сынақ қойылады;
- зертханалық-тәжірибелік жұмыстарда, семинарлық оқуларда, тіл бойынша оқу
кезінде, дене шынықтыру кезінде және оқу тәжірибесі кезінде топты (8
адамнан аз емес) топшаларға бөлуге рұқсат етіледі;
- білім ұйымы анықтаған пәндер мазмұны (113 сағат көлемінде) жұмыс оқу
жоспары және оқу бағдарламасымен айқындалады;
- кәсіптік тәжірибені (оқу және технологиялық) топтау арқылы немесе
теориялық сабақтарда қалай болса оқу-тәрбие сондай етіп, оқу жылы бойынша
сағат көлемін міндетті түрде сақтаумен бірге оны теориялық сабақтармен
кезектесіп, бөліп-бөліп өткізуге болады. Оқу тәжірибесін оқу үрдісінің
жалғасы деп есептеуге болады. Жергілікті жағдайға байланысты ... жалғасы
Тақырыптың жоспары:
1. Білім беру мазмұны туралы ұғым.
2. Білім беру құрылымының бөліктері.
3. Білім беру түрлері.
4. Білімнің мазмұнын анықтайтын құжаттар.
1. Білімнің мазмұны туралы ұғым. Білімнің мазмұны дидактиканың негізгі
ұғымдарының бірі. Ол әрбір мектеп реформасының негізіне жатады, ал
реформалар тек қана жергілікті факторлардың ықпалымен ғана емес, сонымен
қатар халықаралық ықпалмен жүреді.
Білім мазмұны балаларға "Нені оқыту керек?" — деген сұраққа жауап береді.
Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. Білім беру
мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский,
И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді.
И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша "білімнің мазмұны дегеніміз - оқушыға
берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, шығармашылық іс-әрекет,
әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі".
Ең бастысы, білімнің мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек.
2. Білім құрылымы төрт бөліктен тұрады. Білім жалпы білімнің мазмұнындағы
негізгі элемент, болмысты тану, табиғат, қоғам және ой заңдарын ашу
нәтижесі, әлеуметтік-тарихи тәжірибе процесінде адамдардың жыйнаған
тәжірибесі.
Білім мазмұнының түрлері:
• күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми
білімдер;
• көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан
алынған фактілер;
• болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы байланыстарды
көрсететін ғылымның негізгі заңдары;
• белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми
білімдер;
• ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу тарихы
туралы білімдер;
• әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер.
Сонымен ғылыми білім — болмысты іс жүзінде тану нәтижесі, болмысты дұрыс
түсіну құралы. Білім, дүние дамуымен бірге өзгеріп және жетілдіріліп,
дүниетінымдық және тәрбиелік идеялар бір ұрпақтан екіншіге негізінен
ұйымдастырылған, нақты мақсаты бар оқыту арқылы беріледі.
Білім - өлеуметтік тәжірибенің бірінші элементі болса, оның екінші элементі
- әлеуметтік тәжірибедегі іс-әрекет тәсілдерін оқушыға үйрету, білімді
қолдануға дағдыландыру, дәлірек айтсақ адамзат жасаған іскерлік пен
дағдыларды меңгерту.
Сыртқы (практикалық) және ішкі (ақыл-ой) дағдылары мен іскерліктеріне
барлық пәндер үйретіп, оқушы жоспар құруға, мөндіні бөлуге, салыстыруға,
қорытынды жасауға машықтанады. Кейбір оқу пәндерінің өздерінің
қалыптастыратын іскерліктері мен дағдылары бар. Мысалы, физикадан немесе
математикадан есептер шығару, химиядан тәжірибе өткізу, т.б.
Ақыл-ой іскерліктері мен оқу іскерліктеріне конспектілеу, аннотация жазу,
оқулықпен, сөздікпен жұмыстар жатады.
Сонымен білім мазмұнының тәжірибелік бөлігінде нақты іс-әрекет жасауға
мүмкіндік беретін, жастардың мәдениетті сақтау қабілетін жетілдіретін
көркемөнер, еңбек, қарым-қатынас, іс-әрекеті түрлері бар.
Танымдық (оқу және оқудан тыс) іс-әрекет оқушының ой-өрісін кеңейтіп,
дүниені танудық маңызды құралдарының бірі білім алуға, өздігінен білім
алуға ынталандырып, ақыл-ойдың дамуына, ғылыми білімдерді жүйелі меңгеруге
көмектеседі.
Еңбек іс-әрекеті материалдық заттар жасауға, оларды сақтауға, көбейтуге
бағытталған. Түрлері: өзіне-өзі қызмет көрсету, қоғамдық пайдалы және
өнімді еңбек.
Көркемөнер іс-әрекеті әстетикалық дүниетінымды дамытып, әдемілікке
сүранысты туғызып, әдемі ойлауға үйретіп, нәзік сезімге бөлейді.
Қоғамдық іс-әрекет оқушының әлеуметпен байланыс орнатуына көмектесіп,
азаматтың бет-бейнесін қалыптастырады.
Қарым-қатынастық іс-әрекетке бос уақытты ұйымдастыру арқылы үйретіледі.
Іс-әрекетке үйрену үшін оқушы үлгілерге қарап жұмыс істеп, жаттығулар
орындайды.
Білімнің үшінші элементі - шығармашылық жұмыс тәжірибесі "дайын" білімдерді
хабарлау, жаттығулар орындау, үлгіге қарап жұмыс істеумен шектелмейді.
Шығармашылық жұмысқа оқушыны іздендіретін, оқулықтағы мәселелік әдіспен
баяндалған шығармашылық есептер, тапсырмалар үйретеді.
Әрине оқулықтың барлық тақырыптары мәселелік әдіспен түсіндірілсін деп
ешкім талап етпейді. Бірақ тақырыпқа сай қиын әдісті қолданған жақсы.
Оқушыларға ғылымда, өндірісте қандай қиын болғанын, оларды шешу үшін қандай
жұмыстар атқарылғанын, нәтижесінде ғылыми жаңалықтар ашылып, олар ғылымда,
техникада үлкен өзгерістер әкелгенін баяндау қажет. Сол сияқты ақиқат үшін
күрескен, баланың адамгершілігіне игі әсерін тигізетін ғалымдардық өмірі
және қызметімен таныстырған дұрыс.
Оқушыларды іздендіретін білім, іскерлік, дағдыларын жаңа жағдаяттарда
қолдандыратын тапсырмаларды оқулықтардан, басқа деректерден, оқушылардың өз
тәжірибелерінен алуға болады. Оқушыларғылыми әдістер қолданып, шығармашылық
жұмыстар арқылы бағдарламадағы білімдерді өз беттерімен, шағын зерттеу
жұмыстары арқылы меңгереді. Осы теорияға сөйкес бастауыш сыныптың
математика оқулығына шығармашылық есептер, қазақ тілі оқулығына
шығармашылық тапсырмалар енгізілген.
Білім беру мазмұнының төртінші элементі - тәжірибе, адам, іс-әрекет, құрал,
өзара қатынас.
Бұл бөлікте адамның дүниеге, іс-әрекетке, адамдарға берген бағалары болады.
Сезім мәдениеті - адамның әлеуметтік тәжірибесі арқылы қалыптасатын ерекше
құбылыс. Адамның білімге, іскерлік дағдыларға іштей сүраныстарын туғызып,
түрлі сезімдерге бөлеп, білім беру мазмұнын меңгертуге болады. Білім,
іскерлік, дағды, шығармашылық іс-әрекет эмоцияны тәрбиелейді. Бала сезіміне
әсерлі мәтіндер, иллюстрациялар, сұрақтар мен тапсырмалар да әсер етеді.
Оқушы өзі оқып отырған материалға қатынасын сөзі және ісі арқылы білдіреді.
Егер оқушылар білім алуға оң көзқараспен қараса, онда олардың оқудағы
табыстары жақсы болады. Психологтардың дәлелдері бойынша жағымды эмоциялар
адамды шабыттандырады. Мәселелік оқытудың элементтерін қолданған оқушы өзі
үшін жаңалық ашып қуанышқа бөленеді. Адамның сезіміне өнер де орасан зор
әсер етеді.
Білім беру мазмұнының және жеке тұлғаның негізгі мәдениетінің барлық
бөліктері бір-бірімен байланысты. Білімсіз іскерлік болмайды, шығармашылық
іс-әрекет белгілі бір білім және іскерліктерге сүйеніп атқарылады,
мотивсіз, сезім, ерік-жігерсіз оқыту дұрыс жүрмейді.
3. Жалпы, политехникалық еңбек және кәсіптік білім беру.
Іске асырылатын білім беру бағдарламаларының сипатына қарай білім беру
жалпы білім және кәсіптік білім беру болып бөлінеді. Жалпы білім - ғылым
негіздерін оқушылардың меңгеруі және нәтижесі. Жалпы білімнің мазмұнына оқу
пәндерінің иггілгі 3 түрі енеді. Олар:
• ғылыми-жаратылыс;
• гуманитарлық;
• еңбек және дене дайындығы. Ғылыми-жаратылыстану пәндеріне табиғат
заңдылықтары
турнлы білім беріп, баланың ойлау қабілетін дамытудың негізгі құралы болып
табылатын физика, математика, химия, биология енеді.
Гуманитарлық пәндер (тарих, әдебиет, қоғамтану, экономикалық география,
түрлі тілдер) оқушыларды қоғамды дамытатып заңдармен таныстырады.
Әр түрлі тілдер қоршаған өмірді терең түсінуге, ақыл-ой тәрбиесіне,
әлеуметпен қарым-қатынас жасауға көмектеседі.
Гуманитарлық білімдер - тарих, әдебиет, саз, ән, бейнелеу өнерлерінің
баланың дамуына үлкен ықпалы бар.
Еңбек және дене шынықтыру пәндері оқушылардың денсаулығын жақсартып,
іскерлік, дағдыға үйретеді.
Сонымен оқушылар ғылыми білімдер жүйесін зерделеп, табиғат және қоғам
құбылыстарының мәніне жетіп, ғылымның зерттеу әдістері және даму тарихымен
танысады.
Жалпы білім - политехникалық және кәсіптік білімнің негізі және олармен
тығыз байланыста болады.
Политехникалық білім арқылы бала қазіргі өндіріс негіздерін зерделейді,
еңбек құралдарымен жұмыс істеуге үйренеді, еңбекке, қазіргі техникаға,
ғылымға қызығушылығын арттырады.
Өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы сүйенетін, заңдылықтары қолданылатын
математика, дүниетіну, физика, химия, биология, сызу, тарих, еңбек
сабақтары политехникалық білімді көбірек береді. Сондықтан кәсіпорындарға
саяхат жасалып, оның қызметкерлерімен кездесулер ұйымдастырылады.
Сызу, мектеп жанындағы учаскіде тәжірибе жүргізу және оны бақылау, кейбір
еңбек құралдарымен жұмыс істей білу -политехникалық білімді тереңдетеді.
Политехникалық білімнің зерделенуіне мұғалімнің қазіргі өндіріс туралы
білімдері көмектеседі.
Кәсіптік білім сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушыларға нақты мамандық
туралы білімдер, іскерлік, дағдылар көмегімен, жалпы және политехникалық
білім негізінде беріледі.
Ал материалдық-техникалық негізі мықты мектептерде өндірістік оқу
ұйымдастырылып, оқушылар кәмелеттік аттестатпен бірге мамандық алып шығады.
4. Стандарт туралы ұғым. Стандарт - үлгі, білім мазмұнының негізі. Білім
мазмұны стандартта жазылған талаптарға сай жасалады. Стандартта оқушы
меңгеруі тиіс білім, іскерлік дағдылардың көлемі, оқушының дайындығына
өойылатын талаптар белгіленген.
Аталған құжат республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз
ететін стратегиялық маңызды құжат. Стандарттың негізгі қызметі - басқару.
Ол "Білім туралы" Заңға сәйкес жасалады.
Қазіргі уақытта елімізде білім берудің барлық деңгейлеріне арналған
мемлекеттік стандарттары өзірленіп, тәжірибеге енгізілді. Оның көп себебі
бар. Солардың бірі - кейбір мектептердің күмәнді мазмұны бар оқу курстарын
ешқандай әдістемесіз енгізуі.
Отандық стандарттардың өз ерекшеліктері бар. Республикадағы ерекше пәндер,
атап айтсақ, қазақ тілі, орыс тілі, араб тілі, ұйғыр тілі және әдебиеті
стандартталады.
Дене тәрбиесінің стандарты Президенттік тест негізінде жасалған.
Ақпараттандыруға қатысты білімді стандарттау барша мектептерге қойылатын
жаңа нұсқалы ДЭЕМ-нің бағдарламалық-ақпараттың мүмкіндігіне сай жүреді.
Қоғамдық-гуманитарлық пәндер мазмұнын анықтағанда дүниежүзілік тәжірибе
қолданылды.
Білім мазмұнын анықтау кезінде ұлттық және аймаңтық ерекшеліктер ескерілді.
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептің бастауыш білім
стандартын 199899 оқу жылынан бастап мектеп тәжірибесіне сатылап енгізу
ұсынылған болатын. Әрине стандарт оқу бағдарламалары мен оқулық, оқу-
әдістемелік жинаңтар түрінде мектеп тәжірибесіне енді ғана еніп жатыр.
Стандарттың бірінші бөлімінде бастауыш білім берудің мақсаты мен
міндеттері, білім мазмұнының құрамы, екінші бөлімінде білім беру салалары,
базалық білімнің мазмұны, бастауыш сыныпты бітіретін оқушының дайындық
деңгейіне қойылатын талаптар жазылған.
Мемлекеттік базистік оқу жоспарында міндетті оқылатын қазақ тілі, оқу және
тіл дамыту, екінші тіл — орыс тілі, матема-тика, дүниетіну, бейнелеу өнері,
еңбекке баулу, дене шыныңтыру, музыка пәндері бар.
Оқу жоспары - тиісті білім беру деңгейіндегі оқу пәндерінің тізбегі мен
көлемін, оларды зерделеу төртібі мен бақылау нысандарын реттейтін негізгі
құжат.
Әр сатыдағы білім мазмұны. Бірінші саты - бастауыш мектеп. Бұл сатыдағы
білім мазмұны дүниені тұтас қабылдауды қамтамасыз ететін білім салаларымен
интегративтік курстармен анықталады.
Екінші саты - негізгі мектеп. Бұл мектепке арналған білім мазмұны орта
(толық) жалпы білім беретін және кәсіптік мектептерде оқытуды жалғастыруға
негіз болып, өздігінен білім алуға жағдай жасайды.
Білімнің екінші сатысына бес жыл (5-9 сыныптар) бөлінген. Осы сатыда
бастауыш сатыдағы білімдерін жалғастырып отырған 5-6 сынып
оқушыларынаберілетін білім мазмұны бастауыш мектептегі білім мазмұнымен
тығыз байланысты болады.
Жоғары сатыда( 10-11) негізгі мектептің барлық пәндері бойынша жалпы
білімдік дайындық аяқталады. Енді оқушының бір білімдік бағытты саналы
түрде таңдауына жағдай жасалып, базистік жоспардағы міндетті емес бөліктер
оқушының жекелеген білім салаларын тереңдетіп оқуы үшін және зерттеу-
ізденіс сипатындағы жұмыстарды жүргізуі үшін қолданылады.
Бұл сатыда оқушылардың қажеттіліктері, икемділіктері, танымдық
қызығушылықтарына қарай оларға арналған түрлі курстар оқытылады.
Гуманитарлық, әлеуметтік-экономикалық, физика-математикалық, биология-
химиялық, техника-технологиялық және басқа бағыттарды оқушылар өздерінің
танымдық қызығушылықтары мен қабілетіне қарай таңдап алады. Ал білім беру
ұйымы өзінің мүмкіндігіне және әлеуметтік мәдени орта ерекшеліктеріне қарай
оқушылардың таңдауына түрлі бағыттарды ұсынады.
3 сатыға арналған базистік оқу жоспарына барлық бағыттар үшін білім
мазмұнының міндетті минимумы енгізілген. Мектептің өзі анықтайтын пәндерді
көбейтуі оларға іштей, сырттай, дистанциялық оқыту түрлерін қолдануға, ал
оқушылардың жеке білімдік багдарлама бойынша білім алуына мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің негізгі оқу
жоспары 1-4 сыныптарга арналған оқу жоспары (1998)
Осы жоспар мектептегі оқу-тәрбие процесін реттеп отырады.
Жалпы білім беретін мектептің оқу жоспары - негізгі мемлекеттік құжат,
мемлекеттік стандарттың қүрамдас бөлігі.
Негізгі оқу жоспарына 7 білімдік сала, атап айтсақ, тіл мен әдебиет,
жаратылыстану, қогам тану, адамтану, математика, өнер, технология курстары
енгізілген. Осыған байланысты оқу жоспарында инварианттық (мемлекеттік)
және вариативтік (мектептік) бөліктер белгіленген.
Мемлекеттік бөліктегі оқу пәндерін білім беретін ұйымдардық барлығы оқытуға
міндетті.
Мектептік бөлік баланың жеке ерекшеліктерін, икемділіктерін ескере отырып,
білім алуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, білім беру ұйымдарының
аймақтың әлеуметтік, мәдени ерекшеліктеріне қарап жекелеген курстарды
енгізуіне болады. Мектептік бөліктің пәндерін жергілікті жерлер анықтайды.
"0314002 – Бастауыш сыныптарды оқыту мамандығы бойынша орта кәсіптік
білімнің типтік оқу жоспарына түсіндірме"
Типтік оқу жоспары түлектерді дайындау деңгейіне және мамандық бойынша
білім мазмұнының міндетті минимумына қойылатын мемлекеттік талаптарды іске
асыруға арналған және орта кәсіптік білімнің оқу орындарымен оқу жоспарын
әзірлеу үшін негіз болып табылады.
Жалпы білім бойынша мемлекеттік талаптарды жүзеге асыруға бірінші курста
1404 сағат берілген.
- мемлекеттік тілде білім алып жатқан топтар орыс тілін, орыс тілінде білім
алып жатқан топтар қазақ тілін меңгереді;
- "Дене шынықтыру" сабағы міндетті түрде қажет деп табылады, бірінші курста
"Денетәрбиесі", "Валеология" (36 сағат) пәндері аптасына 4 сағат, екінші
курстан бастап аптасына 2 сағат есебімен спорттық секцияларда жұмыс
жүргізуге бөлінеді. "Дене шынықтыру" курсы соңында бюджеттен бөлінбеген
уақытта емтихан тапсырылады;
- Алғашқы әскери даярлық сабағы бірінші курста 78 сағат көлемінде, екінші
курста 34 сағат көлемінде меңгеріліп, ер балалар үшін осы пәнге бөлінген
жалпы уақыт есебінде өтілетін, бес күндік далалық жұмыстарымен
қорытындыланады. Оқу орындары жергілікті әкімшіліктермен және әскери-соғыс
комиссариаттарымен бірлесе отырып, оның өткізілетін нақты мерзімін
белгілейді. Ал қыздар бұл уақытта денсаулық сақтау бөлімдерінде 30 сағат
көлемінде медициналық-санитарлық даярлық курстарынан тәжірибе жұмыстарын
өткізеді. Алғашқы әскери дайындықты толық көлемде өткен тұлғалар сабақтан
босатылады.
- бірінші курста тілдерді меңгеру Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігінің 26 маусым 2001 жылғы №499 қаулысына сәйкес және Қазақстан
Республикасы орта білім Мемлекеттік стандарты негізінде жүзеге асырылады.
Екінші курста кәсіптік бағыттағы тілдер меңгеріледі;
- жалпы білім беретін пәндер бойынша бақылау жұмысы, сынақ, емтихан
түрінде мезгілді аттестаттау жүргізіледі;
- оқытудың бір жылдық қорытындысын, аттестаттауға үш міндетті емтихан
кіреді:
1. Орыс тілінен;
2. Қазақ әдебиеті;
3. Математикадан (жазбаша);
4. Дайындық профиліне сай емтихан - химия (ауызша);
- жалпы орта білім аттестатын алғысы келген оқушылар оқу орнына сәйкес,
Қазақстан Республикасының мемлекеттік және мемлекеттік емес оқу орнындағы Х-
ХІ сынып түлектеріне қорытынды аттестаттау жағдайымен сәйкес аттестаттаудан
өтеді;
- орта білім базасына қабылданған топ оқушылары білімін екінші курстан
бастап жалғастырады;
- барлық пәндер бойынша бақылау жұмыстары және сынақтар, сол пәнге
меңгеруге бөлінген уақыт көлемінде, емтихан -жиынтық емтиханға бөлінген
мерзімде жүргізіледі;
- емтиханға кіргізілмеген пәндер бойынша және оқу тәжірибесінің барлық түрі
бойынша дифференциалды сынақ қойылады;
- зертханалық-тәжірибелік жұмыстарда, семинарлық оқуларда, тіл бойынша оқу
кезінде, дене шынықтыру кезінде және оқу тәжірибесі кезінде топты (8
адамнан аз емес) топшаларға бөлуге рұқсат етіледі;
- білім ұйымы анықтаған пәндер мазмұны (113 сағат көлемінде) жұмыс оқу
жоспары және оқу бағдарламасымен айқындалады;
- кәсіптік тәжірибені (оқу және технологиялық) топтау арқылы немесе
теориялық сабақтарда қалай болса оқу-тәрбие сондай етіп, оқу жылы бойынша
сағат көлемін міндетті түрде сақтаумен бірге оны теориялық сабақтармен
кезектесіп, бөліп-бөліп өткізуге болады. Оқу тәжірибесін оқу үрдісінің
жалғасы деп есептеуге болады. Жергілікті жағдайға байланысты ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz