Экскурсиызық іс-әрекеттің теориялық астары мен жүргізу әдістеріне талдау

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 БІЗДІ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ТАНЫП БІЛУ ҮДІСІ РЕТІНДЕГІ ЭКСКУРСИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСТАРЫ

1. 1 Экскурсияның эстетикалық мәні мен сипаттық белгілері . . . 5

1. 2 Экcкурсиялық қызметтің негізгі қағидалары мен жіктелуі . . . 14

1. 3 Экскурсия жүргізушісіне қойылатын негізгі талаптар . . . 22

1. 4 Экскурсия дайындаудың әдістемелері мен кезеңдері25

2 АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ АУМАҒЫНДА ЭКСКУРСИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ

ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУ БОЛАШАҒЫ

2. 1 Алматы қаласындағы экскурсиялық қызметтің қазіргі жағдайы . . . 33

Алматы облысы аумағындағы ерекше қорғауға алынған аумақтардың танымдық және экологиялық бағыттағы экскурсияларды ұйымдастырудағы алатын орыны . . . 35

3 АЛМАТЫ ОБСТЫНДАҒЫ ЭКСКУРСИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІ

ДАМЫТУДЫҢ ТАБИҒИ ЖӘНЕ ТАРИХИ-МӘДЕНИ АЛҒЫШАРТТАРЫ

3. 1 Алматы облысындағы тарихи-археологиялық ескерткіштердің танымдық экскурсияларды ұйымдастырудағы алатын орыны . . . 47

3. 2 Алматы облсындағы мәдени-сәулет ескерткіштері мен мұражайлардың экскурсиялық іс-әрекеттерді дамытудағы маңызы . . . 57

3. 3 Экскурсиялық іс-әрекетті жарнамалау . . . 63

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 66

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 68

ҚОСЫМШАЛАР . . . 71

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Туризм, өзінің бағыттарымен, соңғы жылдары әлемнің көптеген мемлекеттерінің шаруашылығының негізгі саласына яғни «пайда көзіне» айналды. Ал сол істерді айқын көрсетіп, танып білу, маңыздылығы жағынан алдыңғы қатарда тұрған ерекше түрі - экскурсиялық іс-әрекет.

Экскурсиялық іс-әрекет қоғамға әр түрлі ғылым саласы бойынша объективті білім беруге, сонымен қатар, отансүйгіштік тәрбиеберудегі мүмкіндік беретін мәдени-ағарту және әлеуметтік қызыметінің маңызы бүгінгі таңда да зор. Экскурсиятану өзінің әлеуеті мен мүмкіндігіне сай дәстүрлі тарихи, өлкетанулық және туристік зерттеулерді жүргізуге жағдай тудырып, таным үрдісін түсінуге, таныстыратын нысаннан қажетті шынайы ақпарат алуға назараудартады.

Тәрбиелік қызыметі өзбюетімен іздену, жеке шығармашылық тұрғыдан қарау, отансүйгіштік сезімді ояту өткен тарихты оқып-үйренудің маңызын айқындауға ақыл-ой, адамгершілік тәрбиелерін беруге мүмкіндікбереді. Осыған орай диплом жұмысының тақырыбы еліміздің экономикалық даму стратегиясының міндеттерінде көзделген басқа салалармен қатар туризмді дамытуға сәйкес Алматы облысының туристік-саяхаттық нысандарын танып білуге және оған экскурсиялық іс-әрекетті ұйымдастыруға, дамытуға негіз болатын табиғатын туристік іс-әрекетте тиімді пайдалану мәселелерін қарастыруымен өзекті.

Диплом жұмысының мақсаты: экскурсияныы ұйымдастыру мен жүргізу әдістеріне талдау жасау негізінде танымдық маңызы бар саяхаттық нысандардың түрлерін, Алматы облысындағы экскурсиызық іс-әрекеттің қазіргі жағдайын, даму болашағын анықтау.

Диплом жұмысының мақсаты алдыға қойған келесі міндеттерді шешуді көздейді:

- экскурсиызық іс-әрекеттің теориялық астары мен жүргізу әдістеріне талдау жасау;

-экскурсия жүргізушісіне қойылатын негізгі талаптарды, облыс аумағында танымдық экскурсияларды ұйымдастырудағы теледидар арқылы берілетін бағдарламалар мен жарнамалардың рөлін;

- Алматы облысы аумағында экскурсияны дамытудың қазіргі жағдайы мен перспективаларын анықтап, ұсыныстар енгізу.

Зерттеу жұмысының нысаны ретінде Алматы облысында экскурсиялық іс-әрекеттің қазіргі қазіргі жағдайы алынды.

Зеттеу жұмысының пәні ретінде Алматы облысы аумағындағы танрымдық маңызы бар нысандарында экскурсиялық іс-әрекетті дамыту мүмкіндіктері алынды.

Жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі . Экскурсиялық іс-әрекетті дамытудың теориялық және қолданбалы мәселелерін зерттеген отандық, орыс және шетелдік ғалымдардың еңбектері, қорлық, есептік және жобалық материалдармен басшылыққа алынды.

Диплом жұмысының кешенділігін жалпы ғылыми және арнайы зерттеу әдістері қамтамасыз етті. Олардың қатарына негізінен - экспедициялық картографиялық, статистикалық, жүйелі талдау және салыстырмалы талдау, анықтамалық талдау, синтездеу, тарихи әдістері жатады.

Зерттеу жұмысының нәтижелерінің ғылыми жаңалығы:

- Алматы облысында экскурсиялық іс-әрекетті дамытудың қазіргі жағдайы мен оған әсерететін алғышарттар анықталды;

- Алматы облысының ерекше қорғауға алынған аумақтар мен тарихи-археологиялық, мәдени-сәулет және өлкетану мұражайларының танымдық экскурсияларды ұйымдастырудағы алатын орыны айқындалды;

- Алматы облысында экскурсиялық іс-әрекетті ұйымдастыруға мүмкіндік беретін табиғи, тарихи-миәдени және өндірістік нысандар дың тізбесі жасалып, шағын жарнамалық бейнероликтер дайындалды.

Диплом жұмысының ғылыми-тәжірибелік мәні. Теориялық-әдіснамалық тұрғыдан қарауға негізделе отырып, Алматы облысындағы мемлекеттік ұлттық табиғат бақтарындағы, тарихи-археологиялық және бірегей табиғат ескерткіштерінің, мұражайларының танымдық, оқу-тәрбиелік маңызы мен олардың экскурсиялық іс-әрекетті дамытудағы алатын орыны анықталды. Алматы облсы аумағындағы экскурсиялық нысандарды танымдық экскурсияларды ұйымдастыру мақсатында тиімді пайдалануға мүмкіндік беретін деректер алынды.

Диплом жұмысын жазу барысында жиналған деректер мен шығарылған қорытындыларды, мұраражай қызыметкерлері, туризм мамандығының білімгерлері білім көзі ретінде пайдалана алады.

Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диплом жұмысының мәтіні компьютермен терілген 80 беттен, . . кестеден, 3 картадан және . . қосымшадан (. . беттік) тұрады. Әдебиеттер тізіміне 70 еңбек енгізілген. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан тұрады.

1 БІЗДІ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ТАНЫП БІЛУ ҮДІСІ РЕТІНДЕГІ ЭКСКУРСИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСТАРЫ

1. 1 Экскурсияның эстетикалық мәні мен сипаттық белгілері

Экскурсияның мәнін түсіну, экскурсия жұмысының мазмұны мен ұйымдастыру ісіне қатысты негізгі мәселелерін шешуте мүмкіндік береді. Жалпы «мән» деген түсініктің өзі қандай да бір заттың басқа жақтармен және байланыстармен табиғи тәуелділіктің бүтінділігін қарастырады. Экскурсия - бізді қоршаған ортаны таныстыратын көрнекті процесс. Бұл процестің ерекшелігі сол, ол тақырыпты ашуға негіз болған, алдын-ала таңдалып алынған объектімен байланысты екендігінде. Сондай-ақ, кез-келген шолушы немесе тақырыптық экскурсия - бұл белгілі бір мақсатқа бағытталған және алдын-ала бағдарламасы жасалынған процесс. Экскурсияның ұйымдастырушылары экскурсияны бастамастан көп бұрын эксурсияға қатысушы адамның нені көретіндігі, еститіндігі және сезетіндігі, сондай-ақ, бұл шараның нәтижесінде қатысушы қандай шешімге келетіндігі жөнінде анық білуі тиіс.

Экскурсияның негізі - екі негізгі элементтен тұрады. Яғни көрсету және айту. Әңгіме мен көрсетілімнің дұрыс мазмұнда құрылуы - эксурсия өткізілуінің қажетті деңгейіне қол жеткізеді. Және оның тиімділігі де осы мәселелерге тікелей байланысты. «Экскурсиялылықтың» дамуы мынадай мазмұн түрлерімен өрбиді. Әңгіме көрсетілімнен көп, Әңгіме көрсетіліммен тең және әңгіме көрсетілімнен аз [1] .

Алғашқы түрі. Көрнектіліктің шектеулі элементтері бар лекция және доклад түріндегі ауызша сөйлеу. Мұндай жағдайда лектор сөйлеу кезінде оқу-көрнекілік құралдарын қатыстыру арқылы әрлейді. Яғни ол суреттер, чертеждер, карта және гербарийлерді т. б. қолданады. Топ басшысы туристерді басқа қалаларға алып шығу кезінде жол - жөнекей экскурсиялық ақпараттармен таныстырып отырады. Ондағы әңгіме жекеленген объектілерді, яғни мәдени және тарихи ескерткіштерді, тарихи оқиғалар өткен жерлерді көрсетумен толыға түседі.

Бұл кезеңде әңгіме өзіндік мәні мен тәрбиелік мәні жағынан аудитория үшін көрсетілімге қарағанда жақсы әсер ететіні сөзсіз. Ал көрсетілімге келер болсақ, ол қаншалықты жарқылдап тұрса да, әрі қызықты болған күннің өзінде мұнда ол әңгімеге бағынышты болады.

Екінші түрі. «Экскурсияның» бұл түрінде әңгіме мен көрсетілім бірдей деңгейде болады. Көрнекіліктің басым салмағы мен тыңдарманның өтінішімен болған әңгіме де тең түсіп отырады. Қатысушы бұрын тек тыңдаушы ғана болса, бұл кезеңде бір мезетте әрі тыңдаушы, әрі көруші бола алады. Сондай-ақ, бұл кезеңде объектілер негізгі және қосымша болып екіге бөлінеді, топтардың автобустардан шығып, объектілерге бақылау жасауы басталады. Сондай-ақ, экскурсия жүргізушісі тың нысанды көрсету мен таныстырудағы методикалық тәсілдері көрініс табады. Логикалық өзгерістер, яғни объектілер арасындағы сөздік көпірлер таңдалады.

Үшінші түрі. Бұл кезеңде әңгіме де, көрсетілім де экскурсиялық сипатқа ие болады. Көрсетілімнің (көрермен қатары) көлемі ұлғайып, негізгі Экскурсияны ұйымдастырушының ұсынған тәсілі дәлелденуі тиіс. Дәлелдің бір түрі сезу, қабылдауда болып табылады [2] .

Көз алдындағы объектілерді дәлелдеп түсіну емес, есту сезімі экскурсияның танымдылығын дамытады.

Эстетикалық қабылдауда үлкен рольді табиғат алады, экскурсияны ұйымдастырушы табиғатқа, экскурсияға шыққанда ағаштың симметриялық жағдайын айтуының өзі табиғаттың керемет екенін аңғартады.

Адам мен табиғат арасындағы байланыс туралы мәліметтер, көбінесе ғылыми технологиялық революция дәуірінде өте үлкен белең алды. Адам тек табиғи байлықтарды пайдаланып қана қоймай, туған жерін гүлдендіреді. Бұл орынды йемденеді Әңгімедегі негізгі нәрсе -нысанды көрушілердің қабылдауын талдауы. Әңгіме экскурсиялық түрде өрбиді. Яғни ашық комментарий түрінде, анықтама, түсініктеме, нысанды көрсетудегі негізгі сөз немесе нысанды көрсетіп біткеннен кейінгі қорытынды бөлім (түсіндіруші) негізінде жалғасады. Сөз болып жатқан шараның бұл кезеңінде негізгі рөлді экскурсиялық объектілерді өз мақсаты деңгейінде көрсететін көрсетілімдер атқарады. Бұл жағдайда әңгіме екінші орынға шығады. Ол енді толығымен көрсетілімге бағынады. Мұнда логикалық айқындалған методикалық тәсілдер қолданылады. Әңгіме арасында енді сөздік-көрініс түріндегі логикалық өзгерістер таңдалып алынады. Айтылатын әңгіме және қорытынды экскурсияның өзіндік негізгі бөлімі ретінде дайындалынады. Аталған шара өзінің толық мағынасында экскурсияға айналады. Мұндай өзгеріс әңгіме мен көрсетілім бір-біріне белсенді түрде әсер еткенде ғана белгілі бір образда дами түспек. Тәжірибе жүзінде экскурсия кезіндегі айтылатын әңгіме мен көрсетілім біртұгас бүтін нәрсеге айналады. Яғни осы элементтің бірі екіншісінің орнын алмастыра алады деген сөз. Оның үстіне, бір құрушы элемент - әңгіме - екіншісінсіз өмір сүре алмайды. Яғни көрініссіз, көрсетілімсіз экскурсияға қатысушыға белгілі бір дәрежеде әсер ете алмайды. Өйткені, олар бір-біріне негізделген, бір-бірін толықтыра отырып олар бір бүтіндікгі құрайды. Ол - экскурсия.

«Экскурсия» термині бірнеше мағына береді. Оның бір мағынасы экскурсия белгілі бір тақырыптың аясында өз біліміңді жетілдіру мақсатында тексеру көмегіне сүйеніп серуендеу болса, көрнекті экскурсия жүргізушісі В. А. Гердтің айтуынша ол мынадай мәнге ие болады. «Экскурсия -топ мүшелерінің (экскурсанттар) жетекшілерінің көмегімен дене және оның пайда болуының табиғи жағдайдағы кейпін ұғынатын қоғамдық дамушы жұмыс түрі. Сол мақсатта оқытатын орынға баруы» [3] .

Л. Бархаш болса, экскурсиялық қызметке мінездеме бергенде оның балалармен мектептен тыс уақыттағы жұмыспен байланыстырады. Ол экскурсияны белгілі бір деңгейде білім алудың көрнекті әдісі деп санайды. Бұл пікірлерді экскурсионист ғалымдар айтқан. Ал сөздік құрастырушылар да бұл терминді түрліше түсіндірді. Экскурсия зерттеушісі (1882ж) В. Даль бұл терминге былайша түсінік береді. «Экскурсия, серуен, шөп жинауға керек затыңды іздеуге шығу». 1895 жылы шыққан үстелдік сөздікте «экскурсия - оқу немесе ғылыми мақсатта жолға шығу» деп түсіндірілген. Ал Кіші Кеңес энциклопедиясында (1931ж) экскурсия - белгілі бір жерге ұжыммен оқу-іздену мақсатында бару деп көрсетіледі. Ол жер мүмкін өндіріс, кәсіпорын, совхоз, мұражайлар болуы мүмкін. Ал Үлкен кеңес энциклопедиясында аталған терминге нақты анықтама берілген. (1931) Ал шетелдік сөздер Сөздігінде экскурсияға жолсапар, серуен және оқу- ғылым және спорттық немесе қызығушылық мақсатта қандай да бір мекемеге бару деп анықтама берген. Жоғарыда көрсетілген анықтамалардың бәрінде ортақ түсінік бар [2] .

Экскурсия - бұл маманның жан-жақты білімдік байлығымен экскурсиялық бағыт тың, тақырыптың және нысандың алдынала таңдалуымен байланысты мақсатты қоршаған әлемді тану процесі.

Әрбір экскурсия белгілі бір мақсатқа, танымдылық, тәрбиелік, сауықтыру және т. б. ие болуы керек. Объектілерді көрсету және қойылған мақсаттарға жету үшін әңгімелеу алдын ала таңдалған тақырыпқа сәйкес болуы шарт. Экскурсия экскурсиялық бағыты нысанды көрсету жүйелігіне байланысты құралады.

Экскурсия - ағарту және тәрбие жұмыстарының басқа да нышандары сияқты, экскурсияны ұйымдастыруда, жүргізу мен дайындау әдісінде өзіндік белгілері мен ерекшеліктері бар.

Көбінесе белгілер бір-бірімен ұқсас немесе бір-бірінен ерекше заттармен түсіндіріледі және бұл оның негізгі мәнін ашатын сипаттама болып табылады. Онсыз болмыс, зат түсініктері өзінің мәнін жоғалтады.

Қазіргі кезде экскурсияның экскурсиялық істің теориктерінің тәжірибесінде анықталған 7 белгісі бар. Бұл белгілер төмендегідей болып жіктеледі:

1. Жүргізудің уақыт бойынша ұзақтылығы. Бұл халықаралық стандарт бойынша жоғарғы шегі 24 астрономиялық сағат. Ең қысқа экскурсиялар өндірістік, мұражайлық және көрмелік болып есептелінеді. Оның ұзақтығы 45 минут немесе одан да ұзақтау болуы мүмкін. Ал қала маңында жүргізілген экскурсиялар 24 сағатты қамти алады. Әрине, бұл экскурсия жүргізушісі тар дамылсыз жұмыс істейді деген ұғым емес, мұндай экскурсияларда ұйымдастыру мәселелеріне көп көңіл бөлінеді (тамақтану, көңіл көтеру, демалыс, басқа да тұрғылықты түсініктерге қосымша экскурсиялар) .

2. Экскурсанттардың тобы. Эксукурсияның негізгі белгілерінің бірі экскурсия тобы. Топ бірнеше адамдардан құралатындықтан олардың ортақ мақсаты танымдық қызығушылық. Танымдық қызығушылықты қанағаттандырудың ағартушылық формасы экскурсия. Сондықтан топ болмаса экскурсия болмайды, ал экскурсия болмаса топ құралмайды. Экскурсияға қатысушы топты «экскурсанттар» деп атайды. Экскурсанттар саны 1-50 адамға дейін бола алады.

Экскурсанттардың сандық құрамы көбінесе көліктегі орын санымен анықталады. Топтағы адамдардың жалпы саны белгілі бір орында экскурсия жүргізудің жағдайларымен қауіптілікпен және ғимараттың үлкенділігіне байланысты табиғи объектілерде, цехтарда, мұражайларда анықталады. Сондықтан да мұражайларда, жәрмеңкелерде топтағы адамдар саны алдын ала анықталған.

3. Жоғары маманданған жетекшінің болуы. Экскурсия жүргізушісі осындай жетекшілер қатарына жатады. Экекурсияның сапалы өтілуі экскурсия өткізіп отырған мекеменің атағы тікелей оның білімділігіне байланысты. Ол мемлекеттік және жергілікті сатыда белгілі бір құқықтары мен міндеттері бар экскурсиялық істегі басты тұлға. Туристерге қызмет көрсетуде өткізуге қажет тақырып бойынша экскурсия жүргізушісі 20 экскурсияны, ал алғашқы бастаушылар 1- 2 тақырыптан меңгере алады. Экскурсия жүргізушісі міндеттері: экскурсияны өткізу, экскурсия жұмыстарын жетілдіру және адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыздандыру.

4. Экскурсиялық объектілерді көрсету. Экскурсиядағы объектілерді көрсету мәселесінің бірі, бұл көрермендік әсер беретін белгі. Экскурсияның мақсаттық жетістіктері мен тақырыптың ашылуы және жоспарының сапалы болуы нысанды таңдауға байланысты. Экскурсиялық объектілердің тәрбиелік, танымалдық құндылықтары мен нысанды ашу ерекшеліктерінің өзінің түрлері, көрсету әдістері, жіктеу сы, тәсілдері бар. Бұл экскурсияны ұмытылмайтындай етіп өткізуіне көмектеседі. Арнайы көрсету объектілерсіз экскурсия лекция сияқты болады, сондықтан да ол көрсетуге негізделеді.

5. Экскурсанттарды экскурсиялық бағыт бойынша алып жүру. Экскурсиялық бағыт ты жаңа экскурсия дайындау кезінде құрады, оның өзінің жіктеу сы болады. Экскурсиялық бағыт ұзақтығы бірнеше ондаған метрден (мұражай, жәрмеңке) бірнеше жүз километрге жетеді. Экскурсиялық бағыт қа құрылымы жағынан белгілі бір талаптар қойылады. Экскурсиялық бағыт тың арнайы карта схемалары жасалады. Ең бастысы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыздандыру мен экскурсияның терең мазмұнының ашылуы.

6. Экскурсияның мақсаттық бағыты. Бұл белгі жүргізілген экскурсияның тақырыбының міндеттік түрін анықтайды. Мақсат экскурсияға мазмұн беріп, алдына қойған міндеттерді орындауға байланысты. Мақсаттық жүйесіз экскурсия тәрбиелік, насихатгық, жарнамалық т. б. қызметтерді жүзеге асыра алмайды. Сондықтан да экскурсияның басты құжатындағы лауазым парағынан кейін ең бірінші бөлімде экскурсияның мақсаты тұрады. Тақырып астына және экскурсияға баратын адамдарға байланысты экскурсияның мақсаты мен мәні өзгеріп отырады.

7. Тақырып бойынша міндетті құжаттар. Жаңа экскурсияның тақырыбын дайындау қиын және ұзақ үрдіс. Дайын болған кезде бұл жұмысты аяқталған деп есептеуге болады. Экскурсиялық құжат технологиялық картаны бекітетін экскурсиялық пакетпен, экскурсияның бақылау мәтінімен, экскурсиялық бағыт схемасымен, экскурсиялық объектілермен, экскурсия жүргізушісі ты қорғалынған тақырып экскурсияны өткізуге жіберетін кәсіпорындарды басқарушының бұйрығымен түсіндіріледі. Экскурсиялық құжаттардың бар болуы экскурсияны сапалы өткізуіне бағыт береді [3] .

Экскурсияның ғылыми және эстетикалық мәні. Жеке тұлғаның қалыптасып дамуына жан-жақты тәрбие берудің негізгі құрамдас бөлігі эстетикалық тәрбие. Экскурсия жұмыстарында эстетикалық тәрбие беру экскурсанттарды әсемдікті сезініп, әсемпаз болуға баулиды. Эстетикалық тәрбие экскурсияның барлық тақырыптарында қамтылуы тиіс. Әсіресе табиғи экскурсиялар мен өнертану экскурсияларының эстетикалық тәрбие беруде алатын орны ерекше. Шет елдер тәжірибелеріне сүйенетін болсақ, экскурсия әдемілік пен әдептіліктің тәрбие және өнеге көзі. Экскурсия арқылы бүкіл халық болмысындағы әсемдік пен әдептілікті танып білуге болады. Сондықтан кез-келген экскурсия тақырыптарына, экскурсиялық анықтамаларға, әдістемелік жобаларға, эстетикалық тәрбиелік мәндегі мәліметтерді және ұсыныстарды қосып, енгізу қажет. Бұл шара экскурсияны ұйымдастырушыларға эстетикалық тәрбие беруде үлкен септігін тигізеді [4] .

Экскурсияларда эстетикалық тәрбие беру процессі мынадай баспалдақтардан құралады;

- Экскурсия жүргізушісі экскурсанттарға қоршаған ортаның кез-келген бөлшегінен әсемдікті сезіндіру,

- Экскурсанттарға алдымен табиғаттың әдемілігін көрсетіп қана қоймай оның мазмұнын түсіндіру.

- Экскурсанттар бойында эстетикалық талғамды туғызу және оны қалыптастыру.

Эстетикалық талғам дегеніміз- зат немесе құбылысқа сезім тебіреністері арқылы (эмоционалды) баға беру, сондықтан - эстетикалық талғамнан эстетикалық идеал құралады.

Экскурсия ұйымдастырушының алдында тұрған негізгі мәселе-адамдардың бойында эстетикалық идеалды жасау.

Экскурсия жүргізушісі экскурсия барысында мынандай нәтижеге жетуге талпынуы қажет:

- Адамзат әлемінің және оны қоршаған ортасының әсемдігін сезінуге, сұлулыққа сүйсініп, сұлулықты аялауға, эстетикалық білімнің қалыптасуы мен дамуына;

- Эстетикалық заңдылықтарға байланысты белсенді іс-әрекеттерді үйрену.

Өнер түрлеріне байланысты туындылардың әсемдік сырларын әсерлі көрсете білу.

Эстетикалық анализдің ең маңызды жері экскурсияда материалдық мәдениеттің тарихи тақырыбын ескеру. Экскурсияны ұйымдастырудағы бұл эстетикалық тәрбие берудің рухани әлемге көзқарастың жоғары болуына көзбен көретін объектілерге және экскурсия әңгімелеріне қызығушылығын тудыруы қажет [3, 98-99 б. ] .

Эстетиканың жіктемесі: «Эстетика» бұл ғылым қоршаған ортадағы барлық кереметтерді, қоғамдағы материалдық және рухани өндірісті зерттейді. Эстетиканың жіктемесі, қоршаған ортадағы болатын құбылыстарға анализ беруге жағдай жасайды.

Әсемдік - бұл затардың немесе құбылыстардың жоғары деңгейі. Әсемдік құбылыстармен заттардың нақты белгілерімен анық мазмұнының көрсетілуі.

Әсемдіктің белгілері: симметрия, пропорция, ритм, шегі, үйлесімділігі. Эстетикалық анализде көзбен көру объектілерінде немесе құбылыстарында, ол көбінесе сәулетте, қала салуда (симметрия, ырғақта, пропорцияда, шегінде), табиғатта, тарихи тақырыпта (симметрия, шегі) және тағы басқаларында кездеседі.

Әсемдікке, сұлулыққа қарсылық көбінесе еңбек немесе әскери ерліктерде, соғыс тақырыптарында белең алады. Әсемдікті бұзбаумен міндетті түрде көрсету қажет, себебі мұндай жорықтар бір бағытты болып, өмірдің диалектикасын мүжілген күшінде көрсетеді.

Жоғары үйлесімділік, бұл жіктеме әсемдікке өте жақын, бұл көбінесе заттарға және құбылыстарға жақын және олар өте алып көлемде болуы қажет. (сарқырамалар, қар шыңдары, вулкандардың атқылауы) . Жоғары үйлесімділік адамның жаны, адамның іс-әрекеті. Бұлардың барлығы рухани және физикалық күштермен байланысты.

Экскурсияны ұйымдастырудың маңызды мәселесі-ғылыми көзқарасты енгізу. Әлемдік көзқарас дегеніміз - бұл адамның өмірлік позициясы мен қағидалары нің жүйесі. Сол себепті де әлемге деген көзқарасының құрылуына эстетикалық тәрбие беруді енгізбесек, адамда эстетикалық мәдениет болмайды. Әлемдік көзқарас ғылыми білімнің негізінде құрылады.

Экскурсия-қоршаған ортаны тану болып табылатындықтан диалектикалық әдіс- қандай болмасын фактімен қарастырылып, қандай жағдайда оның дамуының және нақты экскурсиялық мәселелерді шешуін қарастырады, іштей түсіну үшін кейбір білімдер аз. Мүмкін таным, сезім мен бірге болуы. Экскурсияға шыққан туристерде қызығушылық пайда болған жағдайда ғана өзінің идеалына деген күрес пайда болады.

«Адам қызметінің интеллектуалдық ойлау қабілетінің сезімге деген дайындығы жақсы болған жағдай да ғана іс- әрекеттің жүзеге асуына ықпал етеді. Сезімсіз ойлау яғни эмоция болмайды» [3, 47б. ] .

Экскурсияда танымдықтың үш деңгейін көрсетуге болады:

Эмоциалық - қызықтыратын материалға деген талап. Мысалы аңыздар, оқиғалар, экзотикалық жануарлар мен өсімдіктер, әзілқой әңгімелердің барлығы дерлік экскурсавод әңгімесінде басты роль атқарады. Қандай құбылыс болмасын онда эстетикалық потенциял болады, тек оны тауып және пайдалана білу керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.