Активті немесе табиғи иммунитет

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Активті немесе табиғи иммунитет және оның факторлары.
2.2 Өсімдіктің сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына төзімділігі.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

Иммунитет (латынша іm-munіtas – босап шығу, арылу, құтылу) — организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру қабілеті. Иммунитет – көрінісі мен механизмі бойынша әрқилы болып келетін жалпы жоғары сатыдағы организмдерге (адамдар, жануарлар, өсімдіктер) ортақ биологиялық қасиет. Организмнің бұл қасиеті оның жеке басының тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Иммунитет кезінде организмде аса күрделі биологиялық процестер жүріп, организмнің қорғаныштық қасиеті арта түседі. Соның нәтижесінде түрлі зиянды микроорганизмдерді, олардың уларын, т.б. бөгде заттарды ыдыратып, бейтараптап жойып жіберетін қабілеті күшейеді. Иммунитет – өсімдіктер арасында да ауруға қарсы төзімділік туғызатын биологиялық қасиет. Өсімдіктер иммунитеті туралы ғылымның негізін салған Н.И. Вавилов. Ол өсімдіктер иммунитетнің екі формасы: сұрыпты иммунитет және түрлік иммунитет бар екенін анықтады. Өсімдіктер иммунитеті олардың морфол., физиологиялық және биохимиялық ерекшеліктерімен байланысты, олардың біреулері шешуші, ал екіншілері қосымша рөл атқарады. Иммунитет заңдылықтарына сүйене отырып, адам мен жануарлар арасында кездесетін әртүрлі жұқпалы ауруларға диагноз қою, емдеу және оларға қарсы егу әдістерін енгізуде, ауруға тұрақты өсімдік сұрыптарын шығару бағытында Қазақстан ғалымдары айтарлықтай зерттеулер жүргізді. Өсімдіктердің патогенді микроорганизмдерге төзімділігі ұлпалардағы қосыңдылардың — белоктардың, ферменттердің мөлшеріне, арақатынастарына, ырықтығынша, т.б. тығыз байланысты. Көптеген зертгеушілер патогендерге төзімсіз өсімдіктерде індеттенген соң негізінен тат саңырауқұлақтарының әсерінен азотты қосындылардың мөлшері көбейетіндігін байқады. Сондай-ақ нуклеин қышқылдарының арақатынастарында да өзгерістер болатыңдығы анықталды: төзімсіз ұлпаларда іңдетгенуден кейін РНҚ мөлшері көбейіп, ДНҚ мөлшері өзгермейді.

1. Микологиялық және фитопатологиялық анықтамалық сөздік. Павлодар 2013ж.
2. Wikipedia сайты
3. «Фитоппатология» Р.Д. Карбозова, К.Н. Туленгутова Алматы- 2014ж
4. «Фитопатология» А.О. Сағитов, М.Х. Назарбекова, Р.Д. Карбоза Алматы-1992ж

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Активті немесе табиғи иммунитет және оның факторлары.
2.2 Өсімдіктің сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына төзімділігі.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Иммунитет (латынша іm-munіtas - босап шығу, арылу, құтылу) -- организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру қабілеті. Иммунитет - көрінісі мен механизмі бойынша әрқилы болып келетін жалпы жоғары сатыдағы организмдерге (адамдар, жануарлар, өсімдіктер) ортақ биологиялық қасиет. Организмнің бұл қасиеті оның жеке басының тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Иммунитет кезінде организмде аса күрделі биологиялық процестер жүріп, организмнің қорғаныштық қасиеті арта түседі. Соның нәтижесінде түрлі зиянды микроорганизмдерді, олардың уларын, т.б. бөгде заттарды ыдыратып, бейтараптап жойып жіберетін қабілеті күшейеді. Иммунитет - өсімдіктер арасында да ауруға қарсы төзімділік туғызатын биологиялық қасиет. Өсімдіктер иммунитеті туралы ғылымның негізін салған Н.И. Вавилов. Ол өсімдіктер иммунитетнің екі формасы: сұрыпты иммунитет және түрлік иммунитет бар екенін анықтады. Өсімдіктер иммунитеті олардың морфол., физиологиялық және биохимиялық ерекшеліктерімен байланысты, олардың біреулері шешуші, ал екіншілері қосымша рөл атқарады. Иммунитет заңдылықтарына сүйене отырып, адам мен жануарлар арасында кездесетін әртүрлі жұқпалы ауруларға диагноз қою, емдеу және оларға қарсы егу әдістерін енгізуде, ауруға тұрақты өсімдік сұрыптарын шығару бағытында Қазақстан ғалымдары айтарлықтай зерттеулер жүргізді. Өсімдіктердің патогенді микроорганизмдерге төзімділігі ұлпалардағы қосыңдылардың -- белоктардың, ферменттердің мөлшеріне, арақатынастарына, ырықтығынша, т.б. тығыз байланысты. Көптеген зертгеушілер патогендерге төзімсіз өсімдіктерде індеттенген соң негізінен тат саңырауқұлақтарының әсерінен азотты қосындылардың мөлшері көбейетіндігін байқады. Сондай-ақ нуклеин қышқылдарының арақатынастарында да өзгерістер болатыңдығы анықталды: төзімсіз ұлпаларда іңдетгенуден кейін РНҚ мөлшері көбейіп, ДНҚ мөлшері өзгермейді.

Активті немесе табиғи иммунитет және оның факторлары.
Өсімдіктің активті иммунитеті. Активті иммунитет деп патогеннің организмге енуіне өсімдіктің қарсы реакциясын айтады. И.И.Мечников ілімі бойынша инфекцияға қарсы реакция 2 топқа бөлінеді.
1. Патогенді токсинін бейтараптауға(залалсыздандыруға) бағытталған қорғау реакциясы
2. Қоздырғыш тікелей жоюға бағытталған қорғану реакциясы
Өсімдікті қорғау реакциялары қоздырғыштың паразиттілік типіне және олардың қоректену әдісіне байланысты. Активті иммунитеттің негізгі қорғану факторларына - өсімдіктің аса сезімталдық реакциясы, некроздардың және фитоалексиндердің түзілуі, ферменттер жүйесінің активтенуі, фагоцитоз жатады. Өсімдіктердің активті қорғнуынан патогеннің тканде таралуы төмендеп, шоғырланып жойылады.
Аса сезімталдық реакциясы. Жоғарғы сезімталдық деп қоздырғышенген ие-өсімдік клеткаларының бірден жойылуы, яғни патогеннің таралуына өсімдіктің қарсылығы. Сөйтіп патогенді өлі ткань ішінде жекеленіп, тірі тканге қарай алмайды. Төзімділік булгісі ретінде өсімдіктің залалданған мүшелерінде ұсақ некроздарды дақтар пайда болады. Мұндай төзімділік механизмі өсімдік олигетты және факультативті сапрофиттермен залалданғанда маңызы зор. Ал, факультативті паразиттер дамуы әрі жалғасада береді. Бірақ жағары сезімталдық реакциясы факультативті паразиттер үшін де маңызды, иммунитет факторы болып табылады. Аталған патогендер тобының жойылуы жаңадан пайда болған токсин заттарға байланысты. Бұл жағдайда қолдану реакциясы тікелей инфекция қоздрғышын жоюға бағытталған.
Сезімталдық реакциясының сыртқы белгісі - некроздардың түзілуі. Ол әсіресе өсімдікке облигатты паразиттер мен факультативті сапрофиттер енгенде байқалады.
Патологиялық үрдістердің бастапқы кезеңі төзімді және қабылдағыш сорттарда бірдей өтеді де, ал соңғы кезеңде аурудың дамуы әртүрлі болады. Қабылдағыш сорттарда инфекциялық жіпшумақтан соусториялар түзіліп, патогенді қоректік заттарды жеькізіп тұрады. Патоген мен өсімдік уақытша сембиозды өмр сүреді. Ал, төзімді өсімдікте жіпшумақ енген аймақта құрамы қоңырланып, некроз пайда болып, патоген клеткамен бірге жойылады. Сөйтіп аурудың дамуын тақтатады. Кейбір жағдайларда өте сезімталдық реакциясы тек инфекция енген клетканың жойылуымен щектеліп қоймай, айналасындағы клеткаларға да тарайды. Өсімдіктің қорғай реакциясы немесе жоғары сезімталдығы - активті биохимиялық үдеріс. Мысалы, ж.зімнің жалған ақ ұнтаққа төзімді сорттарында- нүктелі некроздар, темекінің вирус мозайкасына төзімді сорттарының жапырағында- некроздар, кунбағыстың сұңғылаға төзімді сорттарында - ісіктер пайда болады.
Барлық жағдайда да жоғарғы сезімталдық реакциясы ие- өсімдік клеткасында патогеннің әсерінен болатын күрделі биохимиялық үрдістерге байланысты. Оған залалданған өсімдіктің тыныс алуының жоғарылауы және тотықтарғыш ферменттердің активтенуі жатады. Залалдану кезінде төзімді өсімдіктің тыныс алуы жиіленіп, ие-өсімдік пен патогеннің фермент жүйелерінің бір біріне әсері жоғарылайды. Сондай-ақ энергия алмасуы да белсенді түрде жүреді. Ал, төзімді өсімдікте инфекцияның әсерінен зат алмасу үрдісінің кейбір бөліктері ыдырап, бұзылады.
Тотықтарғыш ферменттер. Патогеннің енуіне ие-өсімдік қарсы реакциясында тотығу үрдісінің рөлі ерекше. Тотығу нәтижесінде патогеннің гидролетикалық ферменттерінің активтілігі төмендеп, токсиндері бейтараптанады. Паразит ферменттері мен токсиндері әсерін жоюға бағытталған қорғану реакциясында төзімді өсімдіктерде антифермент және антитоксин заттары пайда болады. Бұл заттардың өсімдікке жаңадан түзілетін И.В.Вердевский дәлелдеген.
Осы ферменттердің әсерінен өсімдік ткані мен паразит арасында қорғану қабаты немесе залалданған бөлік айналасында тоз қабаты пайда болып патогенді жекелейді. Мыалы, жапырақты залалдайтын альтернариоз, макроспориоз, картоп тазы ауруларына төзімді сорттарда тоз қаба түзіліп, ауру әрі таралмайды: сүйекті жеміс ағаштарының жапырақтарында кладоспориум саңырауқұлағынан жапырақ тесіліп түсіп, тесікті дақтар пайда болады. Сонымен ие-өсімдік пен патоген арасындағы биохимиялық үрдістерді тотықтырғыш ферменттердің маңызы зор.
Өсімдіктің барлық активті қорғану реакциялары ие-өсімдік пен патогеннің зат алмасуындағы өзгерістерге байланысты. Бұл өзгерістерді нуклейн қышқылдары, белоктар мен ферменттер реттейді. Инфекциялық кезеңде тыныс алудың жоғарылауы және ферменттер белсенділігі күшейуінен ие-өсімдік пен патогенде бұрын болмаған жаңа ферменттер, белоктар т.б. заттар пайда болады. Өсімдіктің қорғану реакциясында белок және оның алмасуы маңызды рөл атқарады. Өсімдіктегі барлық үрдістер, яғни бірде-бір қоғану реакциялары белоктың қатысуынсыз өтпейді. Сонымен өсімдіктің қорғануында төзімділіктің негізгі факторы белок болып табылады.
Фитоалексиндер. Фитоалекстндер - өмімдіктер мен патоген метаболизмдерінің өзара байланысында өсімдікте жаңадан түзілетін антибиотик қасиеті бар заттар. Ол заттардың өсімдікте синтезделуін алғаш К.О.Мюллер тапқан. Фитоалекстндео микроорганизмдердің дамуын тежейтін ингибитор заттар. Олар аурулардан сау ткандерде болмайды, тек инфекцияға қарсы реакция ретінде өсімдікте синтезделеді, яғни жаңадан пайда болады.
Қазіргі кезде әр түрлі өсімдіктер - бұршақ, алқа тұқымдастары және басқалардан фитоалексиндер бөлініп, құрамы анықталды. Паразит ие-өсімдікті залалдағанда бірнеше фитоалексиндер түзілуі мүмкін. Мысалы, картоп түйнегін Phytophtora infestans саңырауқұлағы залалдағанда үш түрлі фитоалексиндер - ришитин, любимин, фитуберин түзіледі. Төзімсізді өсімдіктерде олар аз уақытта көп мөлшерде синтезделеді, ал, төзімсіздерде ұзақ мөлшерде түзіледі.
Фитоалексиндердің құрамы мен қасиеті өсімдік генотипімен анықталады. Өсімдікте әртүрлі микроорганизмдердің әсерінен бірдей фитоалексиндер түзіледі. Фитоалексиндер түрлер (арнайы емес) және сорттар (арнайы) иммунитеттерін анықтауда қолданылады. Фитоалексиндердің түзілуі залалданған өсімдікте некроздардың пайда болуынан байқалады. Бұл заттар активті иммунитеттің негізгі факторы.
Фагоцитез. Фагоцитоз -- бір клеткалы организмдердің немесе кейбір көп жасушалы өсімдіктер жасушасыныңмикроскопиялық бөтен тірі нысандар (бактериялар,т.б.) мен қатты бөлшектерді жұтып алып, қорытып жіберуі. Фагоцитоз процесі организмдердің қарапайым қоректенуінің негізінде жүзеге асады. Организмдердің бұл қабілеті эволюция барысында фагоциттерге ауысқан Фагоцитоз құбылысын және оның иммунол. маңызын И.И. Мечников ашқан (1882). Фагоцитоз осы процеске қатысатын нысандар мен фагоциттердің жақындасуы (хемотаксис) және аттракция (фагоцит бетіне микробтардың жабысуы), қармап алу, жасуша ішінде қорытылу сатыларымен өтеді.
Жануарлар организмінің инфекциядан қорғануы 2 бағытта жүреді
1. Иммунохимиялық - қан құрамындағы қорғану заттары инфекцияны тежеуге қатысады.
2. Арнайы клеткалар - паразитті қармап, ферменттері арқылы оларды қорытады. Бұл үрдісті фагоцитоз, ал арнайы клеткаларды фагоциттер деп атайды. Өсімдіктерде арнайы фагоцит клеткалар болмайды. Бірақ, өсімдік клеткасының қорыту қабілетібар екендіген Бернар 1900 жылы дәлелдеген. Патогенді организмдер өсімдік клеткасының ішінде қорытылуына байланысты, фагоцит құбылысы активті иммунитет факторна жатады. Бұл құбылыс эндотропты микрозидаза (саңырауқұлақ өсімдік тамыры ішінде дамығанда ) айқын білінеді.

Жасанды иммунитет. Жасанды иммунитет адам мен жануарда кейбір аурумен ауырып сауққан кезде, дәрілердің және вакциналардың әсерінен пайда болады. Өсімдікте де жасанды иммунитет бар. Патоген өсімдік клеткасына енген кезде , ол тек сол клеткаға ғана әсер етіп қоймай, өсімдіктің басқа клеткаларына болмаса органдарына әсерін тигізеді.
Өсімдіктің жасанды иммунитеті инфекциялық және инфекциялық емес деп бөлінеді. Инфекциялық иммунитет өсімдік белгелі бір аурумен ауырып, сауыққанда пайда болады. Ал, инфекциялық емес жасанды иммунитет белгілі әдістерді қолдану арқылы жасалады. Инфекциялық емес жасанды иммунитет ауыл шаруашылығында өсімдіктерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.