Ұзақ өмір сүрудің негіздері

Кіріспе
1.Ұзақ өмір сүрудің құпиялары.
2. Салауатты өмір сүрудің мақсаты.
3. Ұзақ өмір сүру жолдары .
4. Жаяу жүрудің пайдасы .
5. Адам ғұмырының ұзарту жолдары.
6. Геронтология және гериатрия.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Бүгінде әлем ғалымдарының басын қатырып отырған ең басты мәселенің бірі – адамзаттың неғұрлым ұзақ өмір сүруі болып отыр. Осыған орай, әлемдегі барлық ел халқының орташа өмір сүру жасын ұзартуға тырысуда. Айта кетер жайт, біздің еліміз халқының орташа өмір сүру ұзақтығынан басқа елдермен салыстырғанда «ұяттылау». ҚР Статистика агенттігінің мәліметіне сүйенсек, 2009 жылы қазақстандықтардың орташа өмір сүру ұзақтығы бойынша күтілген көрсеткіш 68,6 жас болса, 2010 жылы 68,41 жас болған. Алайда, шындығында, бұл көрсеткіш 67,87 жасты құраған. Нәтижесінде еліміз өмір сүру ұзақтығының деңгейі бойынша әлем елдері арасында 152-орында тұр.

Ал әлем елдерінің арасында орташа өмір сүру жасының ұзақтығы бойынша Жапония 82,12 жаспен алдыңғы орында келеді. Мамандар өмір сүру ұзақтығының төмен болуының негізгі себептерін ерте өлім-жітімге, мүгедектікке әкеліп соқтыратын аурулардың пайда болуымен түсіндіреді. Осы орайда жыл өткен сайын түрлі аурудың «жасарып» бара жатқаны да мамандарды алаңдатып отыр. Өйткені қай ауру түрі болсын адамдар өмірін қысқартуға елеулі әсерін тигізеді. Бүгінгі күні халқымыздың өмір сүру жасының төмен болуына елеулі әсерін тигізіп отырған аурулардың бірі – остеопороз. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметіне сәйкес, аталмыш ауру таралуы жағынан жүрек-қан тамырлар жүйесі, онкология, қант диабетінен кейінгі төртінші орынға ие көрінеді. Мамандар «халықтың өмір сүру жасының төмен болуына көбінесе остеопороз ауруы әсер етеді» дейді.
Дүние жүзін жаулап аламын деген Шыңғысхан Әмударияның жағасында ауырып қалып, қытайдың атақты Ган Чун Цзи деген емшісін алдыртады. Жарық дүниені қимаған Шыңғысхан, мәңгілік өмір сүруді жүзеге асыратын қандай дәрің бар деп сұрапты. Сонда емші: «Өмірде уақытша ғана болуға арналған дәрі бар, ал мәңгілік өмір сүретін дәрі жоқ», - депті.
Демек, тұжырымдамамыздың мақсаты - бойына қабылдап алған дертін адам өзі шығарады дегендей-ақ, ұзақ өмір сүрудің кілті әр адамның өзінің қолында екенін айтпақпыз.
Сонау ықылым заманнан бері, адам баласы ұзақ өмір сүрудің жолын қарастыруда. Кезінде осы қағиданың негізі болған Аристотельдің іліміне сүйенсек: «Жанды дене қозғалмаса өледі» деген тұжырымдамасы сол дәуірден бері адамзаттың ұзақ жасауының, яғни, салауатты өмір сүрудің негізгі ілімі болып табылады. Мысалы, қара қарға әр нәрсені бір шоңып жүріп 300 жыл жасайды екен. Сағатына 10 м қозғалатын тасбақа да 200 жыл өмір сүреді. Сонда, Аллаһтың әмірімен табиғат заңына бақылау жасасаң, сол Жаратқан Иеміздің іліміне жүгінсек, бізге, яғни, адамзатқа қанша өмір сүрудің жолын қанша іздесек те жетістіктің шыңы көрінбейді. Енді саналы түрде табиғаттың табиғи болмысын өз қолымызбен бұзып, бүгінгі таңда адамзат өзін-өзі жоюға өрекеттенуде.

1. Тілеуқабылұлы Ө. «Шипагерлік баян». - Алматы: Жалын, 1996.- 463 б.
2. Нұрмухамбетұлы Ә. «Көненің көзі, дананың сөзі» // Жинақ. - Алматы: ҚазММУ, 2000. - 73 б.
3. Жолдасбеков М. «Сөнбейтін шырақ» // Ә. Нұрмухамет-ұлының Көненің көзі, дананың сөзі кітабында. - Алматы: ҚазММУ, 2000. - 63 - 73 бб.
4. Оразақов Е. «Қазақ халық медицинасы». – Алматы: Ғылым, 1989. - 77 б.
5. Бекен Т. «Ислам және медицина». - Алматы: Шалкөде, 2000. - 101 б
6. Марғұлан Ә. «Ежелгі жыр, аңыздар» // Ғылыми зерттеу мақалалары. – Алматы: Жазушы, 1985. 214 б.
7. Алдашев А., Әлімханов Ж. Қазақтың халық медицинасының құпиясы. - Алматы: Қазақстан, 1992. - 160 б
8. Абдуллаев Ш. «Тамыр - жан сезімі» // Ә.Нұрмухамбетұлының Көненің көзі, дананың сөзі кітабында. - Алматы: ҚазММУ, 2000. - 58 - 62 бб.
9. Польная энциклопедия народной медицины.Том 2. –Москва: АНС, 795 с. - с 787.
10. Тулендиев Т. Лечебник народной медицины. – Алма-Ата: Қайнар, 1991.- 306 с. – с 3.

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
Валеология
Реферат

Реферат

Тақырыбы: " Ұзақ өмір сүрудің негіздері "

Алматы 2016
Жоспар:

Кіріспе
1.Ұзақ өмір сүрудің құпиялары.
2. Салауатты өмір сүрудің мақсаты.
3. Ұзақ өмір сүру жолдары .
4. Жаяу жүрудің пайдасы .
5. Адам ғұмырының ұзарту жолдары.
6. Геронтология және гериатрия.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер.

Ұзақ өмір сүрудің құиялары

Бүгінде әлем ғалымдарының басын қатырып отырған ең басты мәселенің бірі - адамзаттың неғұрлым ұзақ өмір сүруі болып отыр. Осыған орай, әлемдегі барлық ел халқының орташа өмір сүру жасын ұзартуға тырысуда. Айта кетер жайт, біздің еліміз халқының орташа өмір сүру ұзақтығынан басқа елдермен салыстырғанда ұяттылау. ҚР Статистика агенттігінің мәліметіне сүйенсек, 2009 жылы қазақстандықтардың орташа өмір сүру ұзақтығы бойынша күтілген көрсеткіш 68,6 жас болса, 2010 жылы 68,41 жас болған. Алайда, шындығында, бұл көрсеткіш 67,87 жасты құраған. Нәтижесінде еліміз өмір сүру ұзақтығының деңгейі бойынша әлем елдері арасында 152-орында тұр.

Ал әлем елдерінің арасында орташа өмір сүру жасының ұзақтығы бойынша Жапония 82,12 жаспен алдыңғы орында келеді. Мамандар өмір сүру ұзақтығының төмен болуының негізгі себептерін ерте өлім-жітімге, мүгедектікке әкеліп соқтыратын аурулардың пайда болуымен түсіндіреді. Осы орайда жыл өткен сайын түрлі аурудың жасарып бара жатқаны да мамандарды алаңдатып отыр. Өйткені қай ауру түрі болсын адамдар өмірін қысқартуға елеулі әсерін тигізеді. Бүгінгі күні халқымыздың өмір сүру жасының төмен болуына елеулі әсерін тигізіп отырған аурулардың бірі - остеопороз. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметіне сәйкес, аталмыш ауру таралуы жағынан жүрек-қан тамырлар жүйесі, онкология, қант диабетінен кейінгі төртінші орынға ие көрінеді. Мамандар халықтың өмір сүру жасының төмен болуына көбінесе остеопороз ауруы әсер етеді дейді.
Дүние жүзін жаулап аламын деген Шыңғысхан Әмударияның жағасында ауырып қалып, қытайдың атақты Ган Чун Цзи деген емшісін алдыртады. Жарық дүниені қимаған Шыңғысхан, мәңгілік өмір сүруді жүзеге асыратын қандай дәрің бар деп сұрапты. Сонда емші: Өмірде уақытша ғана болуға арналған дәрі бар, ал мәңгілік өмір сүретін дәрі жоқ, - депті.
Демек, тұжырымдамамыздың мақсаты - бойына қабылдап алған дертін адам өзі шығарады дегендей-ақ, ұзақ өмір сүрудің кілті әр адамның өзінің қолында екенін айтпақпыз.
Сонау ықылым заманнан бері, адам баласы ұзақ өмір сүрудің жолын қарастыруда. Кезінде осы қағиданың негізі болған Аристотельдің іліміне сүйенсек: Жанды дене қозғалмаса өледі деген тұжырымдамасы сол дәуірден бері адамзаттың ұзақ жасауының, яғни, салауатты өмір сүрудің негізгі ілімі болып табылады. Мысалы, қара қарға әр нәрсені бір шоңып жүріп 300 жыл жасайды екен. Сағатына 10 м қозғалатын тасбақа да 200 жыл өмір сүреді. Сонда, Аллаһтың әмірімен табиғат заңына бақылау жасасаң, сол Жаратқан Иеміздің іліміне жүгінсек, бізге, яғни, адамзатқа қанша өмір сүрудің жолын қанша іздесек те жетістіктің шыңы көрінбейді. Енді саналы түрде табиғаттың табиғи болмысын өз қолымызбен бұзып, бүгінгі таңда адамзат өзін-өзі жоюға өрекеттенуде.
Осылайша, адамзаттың жер бетінен жойылып кетуге қаупі бар тарихи кезеңде тұрғанда не істеу керек? Адам баласы қалай өмір сүру керек?
Яғни, болашақ өмірді жалғастыру үшін бүкіл әлем бойынша әр халың өзінің ұлттың бейнесін және денсаулығын сақтауды қарастыруда.
Демек, бүгінгі таңда Қазақстанда күн тәртібінде тұрған әлеуметтік маңызы зор мәселенің бірі - халың денсаулығы. Республика көлемінде халықтың 80% -ы әр түрлі ауруға шалдыққан. Егеменді ел болғаннан бері қарай білім беру жүйесіне реформа жүргізудің салдарынан, оқушы-жастардың тәрбиеден сырт қалуы келеңсіз жағдайда соғып отыр. Яғни, ата-аналардың, оқытушы-мұғалімнің ішімдікке, есірткі, шылым шегуге бейімделіп, саналы түрде уақытынан бұрын денсаулықтарын өз қолдарымен жоюда.
Келесі бір мәселе, адам баласының өз қолымен жасаған табиғат апаты. Бір мысал алайық, атом радиациясының кеселінен су кепті, жер тозаңға, тас күлге айналды, өсімдік өсуін тоқтатты. Ауа қозғалысы өзгергендіктен, жер бетіндегі тіршілік күн өткен сайын апатқа ұшырауда. Міне, тіршіліктің, болашақ жанды заттардың жер бетінен жойылу қаупінің негізі осында. Бұл қағиданың негізінде, енді адамзат тіршілікті сақтап қалудың жолын іздеуде. Демек, денсаулықты сақтап, ұзақ өмір сүрудің бір-ақ жолы бар. Ол - салауатты өмір сүру салты.
Осындай қағидалардың негізіне сүйене отырып, жеке бастың салауатты өмір сүру бағытының негізгі мәселесі ретінде осы тұжырымдаманы ұсынып отырмыз.

Салауатты өмір сүрудің мақсаты

Қазіргі кезеңдегі қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуында орын алып отырған қиындықтарға қарамастан, салауатты өмір сүрудің мемлекеттік жүйесі түпкілікті, жалпы адамзаттық рухани байлықтарға негізделуі тиіс. Ол жеке бастың үйлесімді дамуына, денсаулықты нығайтуға, адамдардың тіршілік үшін белсенділігін арттыруға ықпал жасауды өзінің басты мақсаты етіп алуы керек.

ҰЗАҚ ӨМІР СҮРУ ЖОЛДАРЫ

Әрбір адам бұ жарық дүниенің бес күндік қызығына тоймай, ұзақ өмір сүруді қалайды. Бірақ Алла Тағаланың қалауы ерте ме, кеш пе әйтеуір пендесін о дүниелік етеді. Дегенмен, адам әрекеті өз ғұмыр-жасын ұзартуға да мүмкіндігі бар екен. Соны негізге алсақ, тек пайдалана білсек, бәлкім ұзақ өмір сүріп те қалуымыз да мүмкін.
-Адамның өмір жасының ұзақ болуы екі нәрсеге байланысты. Біріншісі - тұқым қуалайтындығы. Егер ата-бабасы көп жасаған болса, оның тұқымының да 80-ге дейін, тіпті одан да көп өмір сүруі мүмкін. Екіншісі - сыртқы құбылыс, яғни, біздің өмір сүру салтымыз. Бұған бірқатар зерттеу жұмыстары дәлел. Мәселен, күніне сіз екі бума сигарет тартатын болсаңыз, бір минут тартқан темекіңізге бір минут өміріңізді қияды екенсіз. Сөйтіп темекі тартпаған адамға қарағанда сіз өміріңіздің 8,3 жылынан айрылған болып шығасыз. өкпе, қолқа және тіл рагына ұшырағандардың 95 пайызы темекі тартатындар болып отыр. Ал ішімдікке салынғандар жүрек, асқазан, қан қысымы мен қан бұзылуы, демікпе, жүйке, т.б. ауруларға ұшырайтыны анықталды. Тамақты дұрыс ішпеу де адамның өмір жасын шамамен 5-7 жылға қысқартады. Толық адамдар салмағы өзіне лайық адамдарға қарағанда жүрек қабынуы, денесі тартылып қалатын ауруларға 3,5 есе жиірек шалдығатыны белгілі, - дейді медицина ғылымының доқторы А. Чкалин.
Ал медицина ғылымының докторы Ю. Григоров болса:
- Хайуанаттарға жасалған тәжірибелер көрсетіп отырғандай. адам өмірін ұзартатын ондаған азықтық заттар қазірдің өзінде белгілі болып отыр. Оған қызыл бұрышты да жатқызуға болады. Қызыл бұрыш зат алмасуын қалыпқа түсіріп, қан қысымын азайтады, ішек микрофлорасын жақсартып, қартайғанда шығатын ауру түрін тежейді.
Ең алдымен, тамақтың түр-түрін көбейтудің маңызы зор. Хлостерні мол, майлы қышқылы көп тамақтан бас тартуға болмайды, тек оны шектеу қажет. Өйткені кез-келген тамақта кері әсерін тигізетін заттар болады.
Өсімдік және мал өнімдерінен қосып жасалған тамақтың, әсіресе сүттің пайдасы зор. Күніне 4 рет тамақтану қажет, ем ретінде айран ішкен жөн. Ол тозған организімнің қуат беретін заттарды бойға сіңіруге көмектеседі, әйтпесе тамақ етке жиналады.
Ғалымдардың тағы бір тапқан амалы өмірде көп жаяу жүрген адамды өмір жасы ұзақ болады екен. Кейбір дерек көздеріне қарағанда ерлер үшін көп әйел алу да адам өмірін ұзарта алатыны айтылған. Бұның тоқ етері адамның қан айналымы мен көңіл күйінің дұрыстығы көп жасауға жетелейді.
Ұлы биолог И.И.Мечников адам организмі ішкі резервтерінің сарқылмас мол екенін айта келіп, былай деген болатын: 150 жастың бұрынғы өлім күштеп өлтірумен тең. Егер адам 70 жасында қайтыс болса, мұның өзі өмір сүру дағдысын дұрыс жүргізбегендігін, адам организімінің сақтаушы қорғаушы күш-жігерін жетілдіруге, дамытуға және бейімделу қабілетін арттыруға жағдай жасамағанын, қайта оларды әлсіретуге және шектелуге алып баратын жағдайда өмір сүргенін көрсетеді.
Өз көңіл күйіңіз өз қолыңызда. Еңсені түсірмей езу тартып, шат-шадыман жүруімізге әбден болады екен. Тек ол үшін жұмыстан кейін мына процедураларды жасауды естен шығармау керек:
1. 5 минут сарқырама (душ) астында тұрыңыз. Суды бірте-бірте салқындата аяқтайсыз. Таза шытқа (төсек жаймаға) оранып 10 минуттай еркін тыныс алып жатыңыз. Аяғыңыз 3-5 минуттай массаж жасап беретін кісі табылса, тіпті жарар еді. Осы уақытта дәкені жылы, салқын шайға малып, көзіңізге басып және 5 минуттай жата түсіңіз. өзіңізді жеңіл сезініп, бет-әлпетіңізге әр кіреді.
Жұмыстан кейін 15-20 минуттай уақытыңызды бөліп демала білу, денсаулықты ұзақ жылдарға сақтай алуға мүмкіндік туғызады.
2. Су ваннасын қабылдау да шығындалған күшті қалпына келтіреді. Суға 2 л. хвой экстратын қосасыз. Шалқайып жатқан қалпы аяқтарыңызды ысқышпен 3 минуттай мұқият массаж жасаңыз. Орныңыздан түрегеліп, 5-7 минуттай денеңіздің басқа мүшелеріне де көңіл аударып болған соң 1 минуттай тынығыңыз. Десек те, бүгінгідей дамыған қоғамда уақытты дұрыс пайдаланып, арақ ішпей, темекі шекпей жүрсек те жетіп жатыр. Көбіне дәрігер кеңесіне жүгініп ас тағамдарын ішіп-жегенде де абай болған жөн. Қалай болғанда да әрбір істе адамнан әрекет болса, ол зор денсаулық пен ұзақ ғұмырдың негізі болары анық.

ЖАЯУ ЖҮРУДІҢ ПАЙДАСЫ
Адам денсаулығын сақтауда ең басты әрекеті өзін-өзі күтіну. Таза ауада көп жүріп, көп қимыл жасау. Сөйтіп, әрбір басқан қадамын ең әуелі дене мүшелерін жаттығумен байланыстырып өз уақытында демалдырып ұстау. Соның өзінде көп адамдар жете түсінбегендіктен көңіл аудармайды. Мейлінше, немқұрайлы қарайды. Сондықтан, адам тек жаяу жүрудің өзінен көп жағдайда денсаулыққа пайда табуға болады. Жаяу жүргенде бет албаты жүре беру емес, жеңіл-желпі киініп алып, терлемеуге тырысып бағу керек. Егер, көп мөлшерде терлейтін болса ол денсаулыққа зиян. Жаяу жүріп дағдыланса, адам қартайғанда кібіртік жүрістен құтылады. Ол үшін алыдмен баяу (минутына 60-80 қадам аттап) 1 сағатта 2-3 шақырым жер жүреді, одан соң орташа қарқынмен (минутына 80-100 қадам) 1 сағатта 4 шақырым және жылдам (минутына 120 қадам) сағатына 5-6 шақырым жүруге болады.
50-ден асып кеткендер бұрын спортпен, дене шынықтырумен айналыспаса, онда жүрген кезде тамыр соғу жиілігі 120-дан аспаған жөн. Соны да қадағалау керек. Жүниежүзі бойынша көп жасаған адамдардың 90 пайызы осындай көп жаяу жүргеннің пайдасынан екен. Адам өз денсаулығын сақтауда ең әуелі ас қорыту мүшелері жұмысын жақсартып, тынысталуы дұрысталады. Сосын, денесі сергек, еркін жүріп, еркін тұрады.
Мәселен, Қазақстандық велосаяхатшы Семей-Невада ядролық қаруға қарсы қозғалысының настихатшысы Түгелбек Қасымұлы дүниежүзін екі аяқтың күшімен аралаған қазақ азаматы. Соның бір айтқан сөзінде мектеп директоры болып жұмыс ітеп жүрген кезімде өзімді сергек сезіне алмайтынмын. Содан, әуелі бұл спортқа келуіме жаяу жүруді әдетке айналдыруым көмектесті. Сонда мен жаяу жүрудің қаншалықты дене жаттығуларымен байланыстыратынын терең түсіндім,- дегені бар. Демек, жаяу жүріп те асқазан, бүйрек, бауыр, бас, тыныс алу ауруларынан айығуға болады. Бірақ сырқатты адам әуелі бір дегенге ұзақ жүруге асықпау керек. Біртін-біртін, денеге күш алу процесін баяу жүргізу арқылы дағдылану керек. Әйтпесе, бір дегенде көп жүру, адамның жүруге деген ынтасын тез суытады. Адамның көңілі қайтқан соң оған зауқы соқпай қалады.
Адам өмірінде неғұрлым көп жүрсе оның соғұрлым мақсатына да жетуіне мүмкіндік туады екен. Басты себебі ерінбеуге, жалқаулыққа қарсы қоятын күш ретінде танылады. Мысалы, елімізге белгілі Аттан ұйымының жетекшісі Амантай қажыны алайық.. Өмірі жаяу жүреді. Денсаулығы да тың. Құдай берген таза ауаны жұтып, өз организміңді өзің тазартып отырғаның қандай рахат. Көлікпенен жүруге асықпа, - дегені бар. Расында жаяу жүріп, бәрін жеңуге болады. Әуелі, денсаулықтың дұрысталуы жаяу жүруден басталатын болса, өз денсаулығымызды өзіміз сақтай білейік!

ӨЗІҢДІ - ӨЗІҢ ЕМДЕЙ БІЛ
Психология ғылымдары жөніндегі көптеген ем төңірегінде, иә сырқат жан дәрісіз де кеселінен құлантаза айыға алатыны жайлы баяндалды. Ол қалай дейсіз ғой? Адам рухани ішкі күші арқылы өзін-өзі емдеуге қол жеткізудің жолы тіпті оңай екен. Тек ерік-жігеріңізді ырыққа көндіріп, әрекетіңіздің еш сөкеттігі жоқ, керісінше кеселіңізден құтқаратын бірде-бір көмекші екеніне анық сеніңіз. Ешқандай кері әсер, залалы жоқ бұл тәсіл ірі ғылым докторы мен білгір мамандардың бақылауынан, арнайы зерттеуінен өтіп жоғары бағалаған. Ғылыми тәжірибелері оң нәтиже берген.
Чернобыль апатынан радиация алып, медицинаның мүмкіндігі келмей, сырқаттар өмірден күдер үзе бастаған кезде дәрігерлер осы тәсілді жүйелі қолданады. Нәтижесінде орасан табысқа қол жеткізеді. Алғашында көп аурулар аса иланбай, тіпті бұл әрекеттерін өздері күлкі етіп, әйтеуір нем кетті деп, мүмкін бір септігі тиер деген дүдәмал оймен құлқысыз жасайтыны анық. Уақыт өте оң өзгерістің нышанын сезе бастаған сырқаттар бұл тәсілге шын ықыласпен ден қояды. Қазір мыңдаған кісілер, осы әдіске сене бастады. Денсаулықтарымен қайта қауыштырып, өмірлеріне араша түсіп қалғаны үшін қолдау көрсете бастаған.
Кез-келген ауру психикалық және денеге жарақат, зақым алудан пайда болатыны белгілі. Қауіпті де ең көп тарағаны психикалық ауру. Біздің әңгіме етіп отырған тәсіліміздің де осы психикалық сырқаттарға қарсы қолданатын ем екенін еске салып кеткеніміз артық болмайды. Сонымен бісміллә деп, ем болсын деп өзіңе-өзің және басқаға көмектес.
Жүйке қызметін жақсартуда өз мүмкіндігіме жол ашып, қабілетімді жалықпай жетілдіріп келемін. Бойымдағы құлшыну, өсу, даму процесі күн сайын, сағат сайын, минут сайын, жылдар бойы қарқындап арта түсетініне еш шек келтірмеймін. Қазір жүйке тамырларымның қызметін қалыпқа келтіріп, оның күшейе түсуіне жағдай жасаймын. Мен барлық қан айналым органдарымның жұмысын жақсартамын. Сол үшін тың қуаттың көздерін өзі қалыптастыра беретін болады. Не нәрсені де байыпты қарап, ұстамды таразылауға үйренемін. Күйгелектеп, орынсыз, босқа ренжіп, ашулану дегенді мүлде білмеймін. Менің жүйкелерім уақыт өткен сайын, нығая, жасара, беки береді. Менің бойымды, бас, ми клеткаларымда қан айналымы қашан да еркін, үздіксіз жүреді. Менің мәңгі балғындай жас, таза қандарым барлық жүйелерімді тың нәрлі қоректендіре берері еш талассыз. үздіксіз нәрлі қан айналымы организмімді жасарта, денсаулығымды нығайта береді. Барлық жүйкелерімнің қуаттылығы үздіксіз арта түскенін сезінемін,-деу өте пайдалы.
Әр адамның өзінің жеке қасиетін танып әрі оны аша, басқара білуі өзін-өзі сақтаудың емдеу жолын білгендігінің негізі.

Ғұлама шипагер Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы өзінен бұрынғы ғұламалар мен ізгі мақсаттары мен ниеттері бір екендігін ұлттық философиялық танымда мәдениетті, сауатты түрде баяндайды. Бұл сыйластық пен мойындауы бар шындыққа ұласады. Шипагер Өтейбойдақтың Шипагерлік баянын әлемдік ғалымдардың медициналық жаңалықтарынан да бұрын жазылғанын аңғаруға болады. Мәселен, әлемдік тіршіліктегі материалды алмасу мен дамуын Ф. Энгельстің Анти - Дюрингте 1870 жазылды деп келсе, қазақ шипагері Өтейбойдақ сау адам өзінің денесіндегі он түрлі ыстық - суық, кебір - суық, сіңірім - шығарым, қатаң - босаң, ояу - тынығу сияқты он түрлі материалдық қозғалыстың бірлігі нәтижесінде құрылып: кеңістік, тұрақ, жарық, қараңғы, ыстық, суық алты тұғырға тұрақтанады. Олар іркіліссіз, толассыз, шашаусыз кезектесіп бір-біріне орын беріп, бірін-бірі айналып отырады деуі оның тіршіліктің материалдық ұғымына Ф. Энгельстен 400 жылдай бұрын өз ұғымымен тұжырым жасағанын білдіреді [1, 54-62 б]. Сондай-ақ, шипагер Өтейбойдақ шешекке вакцина егуді ағылшын шипагері Эдуард Женнерден 1796 360 жылдай бұрын қолданғаны және дүние жүзілік ғылымда адамның қан айналымы, жүрек пен ми қызметтеріне тұжырымдамаларды Да Винчи, В. Гарвей, Галилей ашты деп келсе, ал қазақ шипагері олардан бір ғасырға жуық бұрын далалық зертханасынан тәжірибеден өткізгені шипагердің еңбегінде баяндалады. Адамның биоқуатының ауытқуын теңшеу үшін, кейбір сырқат жандарды суық суға жатқызып емдеу тәсілін Ө. Тілеуқабылұлы, бүгінде кең өріс алған П. Иванов әдісінен бес ғасырдан аса бұрын емдік жүйеге енгізгені шипагердің еңбегінде жазылған. Ғұлама шипагердің бұл жетістігінен қазақтың шипагерлік мәдениетімен оның тарихының ұзақтығы мен ғылыми даму жолының өркендеуін аңғаруға толық негіз барын айқындайды.
Қазақтың жоғары да аттары аталған белгілі ғалымдарының пікірлеріне жүгінсек, Өтейбойдақ Тілеуқа-былұлының Шипагерлік баян кітабы - Шығыс медицинасының үлгісімен, бірнеше ғылымдардың басын біріктіріп медицина іліміне қызмет етуге арналған, адам баласының ең басты байлығы денсаулықты сақтауға, сырқаттарды емдеуге бейімделген терең де тарихи ғылымнама. Сондықтан бұл кітаптың бір сөзін қалдырмай жан - жақты талдап, қазіргі медицина жетістіктерімен толықтырып, ұлттық медицинамыздың негізгі өзегіне айналдырған жөн деп ғылыми баға беру, халық шипагерлігінің жетістігінің биіктігін білдіреді. Адам биоөрісі қуаттарының маңызы, рухани, медитациялық және музыкалық емнің ерекшеліктері мен салауатты өмір салтын қалыптастыру, денсаулықты қорғау мен күту және тазалықты сақтаудың да қажеттілігі, осы зерттеуде толық айқындалды. Бұл халықтық шипагерліктің диалектикалық философиялық этнокөзқарас арқылы дүниеге келген ілімдік жүйе екеніне толық негіз барын көрсетеді.
Зерттеу тақырыбын өзінің құндылығына қарай одан ары терең талдап, зерделеп зерттеу қажеттілігі туындайды. Қазақ ұлты мәдениетінің дәстүрлі саласы Халықтық шипагерлікті мәдениеттану және тарихы тұрғысынан талдау өте құнды. Халқымыздың шипагерлік дәстүрінің қалыптасқан жүйелері мен тарихында алатын орны мен атқаратын құнды рөлі айқындалуды қажет етеді.
Зерттеу жұмысының негізгі ғылыми жаңалығы - қазақ мәдениетіндегі шипагерлік дәстүрінің негізіне, оның Шығыс шипагерлігімен сабақтастығына және ХV ғасырдың ғалым шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының еңбегіне шипалық-түсіндірмелік талдау жасалынды. Зерттеуде негізгі міндеттердің толықтығына да растама беріледі. Сол арқылы қазіргі мәдениеттанудың өзекті мәселесі - халықтық шипагерлік тарихы алғашқы рет қазақ мәдениеті контекстінде қарастырылды; Халықтық шипагерлікті талдауда арнайы мәдениеттанулық зерттеу ұстанымдары қазақ дүниетаным үрдістерінде тек шипалық үлгі ретінде қолданылмай, одан этномәдени қисын іздестірілді; емдеудің жоғарғы өнері - шипагерлік туралы түсінікті, оның ұлттық негізін тиянақтайды; халықтық емдіктің қалыптасу кезеңдері мен түрлері (емші, бақсы, балгер, болжаушы, жауырыншы, жұлдызшы, құмалақшы, тамыршы, сынықшы т.б.) талдап беріледі; Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы еңбегіндегі емдік әдіс-амалдар жинақталып сараланды; шипагердің Шипагерлік баян еңбегіне алғаш жан-жақты талдау жасалынады; қазақ шипагерлігінің Орта Азия мен Шығыс шипагерлігімен тұтастығы мен ұқсас жақтары және дүниетанымның ерекшеліктері айқындалады және емдеу мәдениетінің үйлестігін талдап, оны жетілдіру және қолдану жолдары ұсынылады.
Қазіргі жаһандану үрдісіндегі Қазақстан Республикасы мәдениетінде иновацияларды дәстүрлі мәдени мұралармен үйлестіру мақсатында, Халықтық шипагерлік сияқты шипалық дәстүрінің мәдениеттану және тарихы формаларына, маңызды құндылығына жан-жақты зерттеу тұжырымы жасалынды, орны анықталады.
Зерттеудің теориялық мазмұны ұлттық мәдениеттану және тарихы үшін әдістемелік негіз бола алады.
Қазақтың ғалым шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының кезеңінен бұрынғы және бүгінге дейінгі халықтық дәстүрлері мен мәдениетін зерттеу және Орта Азия мен қазақ жерінің ғұламаларының шипагерлік саласындағы еңбектеріндегі ой-толғауларына тұңғыш рет талдау жасау, сондай-ақ халықтың рухани мұрасын оқып үйренуге бағдарлама жасау зерттеудің басты міндеті болып есептелінеді. Зерттеуде сөздік мәдениеттің, ұлттық философия мен әдептіліктің, этнопедагогика мен этнопсихологияның, этика мен эстетиканың емдік шипалы қасиеттері тілге тиек болды, нақты талдау тапты. Зерттеу тақырыбының теориялық қажеттігі елімізде қалыптасып келе жатқан мәдениеттану ілімі мен пәнін ұлттық болмыс талаптарына сай дамытумен тікелей әсері бола алады.
Зерттеу жұмысының нәтижелері мен ұсыныстары, гуманитарлық және медициналық шипагерлік білім беру тұжырымдамасын жасаудағы ғылыми теориялық маңызы өте құнды. Ұлттық шипагерлік жүйесінің, дүниетанулық қалыптасу заңдарын, ерекшеліктерін анықтауда, оларды түсіндіруде көтерілген мәселелердің өзіндік қосар үлесі мол. Зерттеу барысында алынған ғылыми нәтижелер мен тұжырымдар осы тың тақырыпқа қатысты болашақ зерттеулер үшін әдістемелік негіз бола алады. Сондай-ақ оларды философия тарихы мен мәдениеттануға қатысты оқу орындарында қосымша және арнаулы оқу орындары мен емшілердің білімін көтеру мен жетілдіру курстарда негізгі оқу құралы ретінде пайдалануға болады.
Егер осы салада қол жеткізген жетістіктермен салыстырғанда, зерттеу жұмысының ғылыми деңгейінің алғаш ғылыми талдауға түскеніне қарамастан, оның құндылық бағасы зор екендігі байқалады. Зерттеу тақырыбы Қазақстанда қабылданған Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламаларына сәйкес келеді. Бұл зерттеу еліміздің тәуелсіздік жолындағы қазіргі кезеңдегі халықтық шипагерліктің, соның ішінде, емдіктің халықтық сипаты мен танымдық - тәрбиелік маңызын және ХV ғасырдың ғұлама шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының шипагерліктің негізін қалаушы екенін және шипагердің емдік әдіс-амалдарының негізі айқындалуына, бүгінгі күн талабына сай қалыптастыра білу әрекеттерімен байланыстырылды. Халықтық шипагерліктің әдемі құндылықтарын сырттан іздемей, оны өзіміздің ұлттық асыл мұраларымыздан іздеуге, ХV ғасырдағы ғалым шипагер Өтейбойдақ Тілеуқабыл-ұлының мұрасын зерттеп оны жандандыруға, қолдануға және мәдениеттану деңгейіне көтерудегі, зерттеудің көкейтесті өзекті, маңызды құнды мәселелері толық айқындалынды.
Зерттелген тақырып өзінің өзектілігімен қатар одан ары терең зерттеуді қажет етеді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.