Картоптың голландық өсіру технологиясы

Мазмұны

I Кіріспе бөлім . . . 3

1. 1Картоптың халық шаруашылығындағы маңызы, таралуы өнімі. . 3-4

II. Негізгі бөлім . . . 5-10

2. 1 Картоптың ботаникалық сипаттамасы . . . 5-6

2. 2Картоп түйнегіндегі құрғақ заттар мен крахмалды анықтау . . . 7-8

2. 3Картоптың голландық өсіру технологиясы . . . 9-10

III. Қорытынды бөлім . . . 11

IV. Пайдаланған әдебиетте . . . 12

I. Кіріспе

Картоптың халық шаруашылығындағы маңызы, таралуы, өнімі.

Халық арасында “Нан астық атасы; картоп-анасы”, “ Картоп нанға қосымша” немесе “картоп нанға үнем”. Шындығында, картоп -жан-жақты пайдалынылатын маңызды ауыл шаруашылығық дақыл. Картоптың түйнегі, ең алдымен, тағамға кеңінен және артүрлі қолданылады . Бір килограмм түйнек 840 колорияға дейін және адамның тәуліктік рацонында айтарлықтай орын алады, сондықтан оны заңды түрде”екінші нан” деп атайды. Картоп түйнегінде 25% -ға таяу құғақ зат болады, оның ішінде 14-22% крахмал 14-3% белок 1%таяу клетчатка, 0, 2-0, 3%май, 0, 8-1% күл болады. Картоп белогі өзінің құндылығы жағынан дәнді дақылдар бөлігінен анағұрлымжоғары бағаланады, өйткені оның құрамында адам және жануарлар ағзасында синтезделмейтін амин қышқылдары ванилин, лизин, триптофан, лейцин ж. б бар. Картоп түйнегі адам ағзасының қалыпты қызметіне өте қажетті көптеген бағалы дәрумендер - аскорбин қышқылы, В, А, РР, К дәрумендер тобы мен минералды тұздардың маңызды көзі. Егер тауық жұмыртқасының биологиялық құндылығын 100% деп есептесек, онда бидай белогінің құндылығы 63-65 пайыз ал каропта -84-85 пайыз. Біздің елімізде тағам, тігін, қағаз және басқа өнеркәсіп салаларына қажетті крахмал өндірісінің негізгі шикізаты болып табылады. Одан спирт, глюкоза, декстрин, көмір қышқылын ж. б өндіреді. Құрамында 17 пайыз крахмалы бар бір тонна түйнектен орта есеппен 122л . спирт, 55кг . сұйық көмірқышқылын, 39, 0кг. сивуш майын немесе 170кг. Крахмал мен 100, 0кг . картоп ұнын немесе 80кг . глюкоза мен 65кг . гидрол өндіруге болад ы. Картоп, әсіресе сауын малы, шошқа және құстар үшін малазықтың дақыл ретінде де жоғары бағаланады. Мал азығынан түйнектер, сабақ - жапырағы және өнеркәіптік өңдеудің қосымша өнімдері пайдаланады. Картоптың агротехникалық және агро-экономикалық маңызы да зор . Отамалы дақыл ретінде ол көптенген ауыл шаруашылық дақылдарына жақсы алғы дақыл, мелорация мен тыңайтқышқа қайтарымы мол . Жоғары агротехника жағдайында бір ортаға қайта отырғызу, тіпті дара дақыл ретінде өсіруге болады. Сонымен қатар, картоп бір өлшем жерде жоғары өнім құрайтын потенциялды мұмкіндігі бар өнімді танаптық дақылдарының бірі. “Талаптарда картоп өсіру, -деп жазған кезінде Ресей ғалымы академик Д. Н. Прянишников, -бұрын бір масақ өскен жерде енді үш масақ алуға болады деген сөз”.

-3-

Картоптың шыққан тегі- Оңтүстік Америка, ол біздің жыл санауымыздан, 1-2мың жыл бұрын өсіре бастаған. Еуропаға картоп 16-ғасырда әкелінген. Бұл дақылдардың Ресейде таралуын дәнді дақылдардың егін өнімінің жиі төмен болғандығымен және 18-ғасырдың екінші жартысымен түсіндіріледі. Картоп көршілес Ресейде таралуы әрі қызық, әрі қайғылы жағдайда өрбіді және халық талқылауымен қабаттасып жүрді. Қазргі кезеңде кароп барлық континеттерде өсіріледі, жалпы егіс аумағы шамамен 23, 0 млн. Гектарға тең. ТМД елдеріндегі жалпы картоп түсімді бүкіл дүниежүзілік өндірістің үштен бірін қамтиды. Солтүстік Қазақстанда картоп салыстырмалы түрде жаңа дақыл. Оның алғашқы алқаптарды 19-ғасырдың орта шенінде орыс көшпенділерімен салынған және 20-ғасырдың 30-жылдарында дейін егістік аумағы шамалы болады және таралуы сипатқа ие бола алады. Картоп өндірісіңің айтарлықтай өсуі бұл аймақта тың және тыңайған жерлерді игерумен байланысты болады. Бұл кезде ауыл және қала тұғындарының кбейюі картоп шаруашылығның берік базасын жасауды талап етті. Бұл күндері төрт облысы мен Орталық Қазақстанда Республиканың бүкіл картоп егісінің 60 пайызы шоғырланған.

Облыстар бойынша картоптың өнімділігі(2011ж., ц/га)

-4-

2. 1 Картоптың ботаникалық сипаттамасы.

Картоп алқа тұымдасына жатады және егістіктегі түрі Solanum tuberosum. Табиғи тегі бойынша картоп сабағы жыл сайын өліп отратын көпжылдық шөптесін өсімдік, бірақ жер шарының көптеген елдерінде бір жылдық өсімдік түрінің өсіріледі. (1-суретте) Оның вегетативті түрде түйнек, көзше, бүршіктермен және тұқымен көбейтуге болады. Өндіріс жағдайында картоп негізінен түйнегімен- қысқарған жер асты өркенінің өзгерген түрі -көбе-тіледі. Тұқыммен көбейтелгенде картопта күндік тамыр мен жалғыз сабақ, ал түйнегімен көбейтілгенде шашақ тамырлар жүйесі мен бұта пайда болады. . Картоп бұтасы бірнеше сабақтарлан құралады. Өсімдігі қосжарнақты, әлсіз дамыған тамыр жүйесін қалыптастырады. (бүкіл картоп өсімдігі массаының 6-7% ал астық дақылдарында ол көрсеткіш-20-25%) және топырақтың 60см қабатында орналасады.

1-сурет

Картоптың жер асты сабағының ұштары жуандап түүйнекке айналады. Түйнектерде көшелер бұранда тәртібімен орналасқан (кеңірдектелген жапырақтар) .

-5-

Картоп түйнегі маңызды биологиялық қасиеті- тыныштық күй кезеңімен сипатталады, мұның өзі тұқымдық материалды келесі өніміне зиян келтірмей күзгі -қысқы кезеңде сақтауға мүмкіндік береді. Тыныштық күйінің ұзақтығы картоптың сорты мен сақтау жағдайларына байланысты. Ортадан кеш пісетін және кеш пісетін сорттарының Тыныштық күй ерте және орташа мерзімде пісетіндерге қарағанда ұзағырақ. Қысқа сақтау ережесін дұрыс қолданғанда ғана картоп түйнегі 6-7 ай бойы көтемей жақсы сақталады. Түйнектер өне бастағанда тыныштық күйдегі өркен-көзшелрденөскіндер түзіледі, олар жарықта қысқа және жасыл, ал қараңғыда - ұзын және түссіз болады. Өскіндерден картоп бұтасы пайда болады, ол бірінші сабақтарда біріктіріледі(4-cурет) Картоп басқа танаптық дақылдар сияқты өзінің тіршілік үрдісінде үнемі қоршаған ортамен байланысты болады. Қалыптыты өсіп- дамуына, мол өнім алауда өсімдіктеррді барлық тіршілік акторларымен(су, жылу, жарық, ауа, қоректік заттарме) бір мезгілде, үздіксіз және қажетті мөлшерде қамтамасыз ету қажет. Картоп өсімдігінің қоршаған орта факторларының талабы тіршілігінің әр кезеңінде бірдей емес. Оның үмстіне, әр актор басқа жағдай қалыптасқанда бақашаәсер етеді, міне сондықтан өсу жағдайларына қоятын талапптарын тереңірек оқып- үйреніп және өсімдіктердің оларға қажетсінуін ескеру абзал.

-6-

2. 2 Картоп түйнегінің тығыздығы бойынша ондағы құрғақ заттарменкрахмалдың мөлшерін анықтау

Картопты қайта өңдеу, крахмал тағы басқа өнімдер алуда оның құрамындағы крахмалдың мөлшерін міндетті түрде анықтайды әрі сол көрсеткіш бойынша өткізушімен есеп айырысады. Әдетте, картоп түйнегіндегі крахмал оның тығыздығы арқылы анықталады, яғни, арнайы алынған картоп түйнегін екі рет- алдымен ауада, сонан соң - су ішінде өлшейді. Ол үшін арнайы Паров таразықолданылады.

2-Сурет Паров таразысы

Таразы екі жағы тең емес иықшадан тұрады . Иықшаның бір жағында теңдестіргіш жүк, екінші жағында сымнан тоқылған екі себет бар. Төменгі себет арнайы ыдыстағы суға батырып тұрады(2-суретте) . Картоп түйнегіндегі крахмалдың мөлшерін анықтау үшін төменгі себетті суға батырып қойып, таразының иықшасын теңдестіреді де, орташа үлгіден (20кг) жуылып кептірілген түйнекен 5, 2 немесе 1кг өлшемді жоғары себетті өлшеп алады. Өлшем салмағы дәл болуы үшін кейбір түйнектерді кесуге болады. Сонан соң өлшемді төменгі себетке салып судағы салмағын анықтайды. Орташа үлгден жаңа өлшем алу арқылы анықтауды екінші рет қайталайды. Екі қайталаудың орташы көрсетшіші бойынша арнайы кестенің көмегімен картоп түйнегіндегі крахмалдың пайызбен берілген мөлшерін анықтайды.

-7-

Картоптың тығыздығына байланысты ондағы крахмал мен құрғақ заттың молшері

Картопқа храхмал жетіспеген жағдайда. Кез келген тірі оргонизмнің(адам, өсімдік, жан-жануар) бойына өзі қажет еттетін элемет немесе амин қышқылдары жетіспесе сыртқы ішкі құрылысында өзгерістер бола бастайды. Дәл солай катоптада крахмал жетіспеген жағдайда мынандай өзгерістер болады: Қабығы ажімденеді, сырты қараяды, борпылдақтанып жеуге жарамсыз келеді, және сақтауға келмей қалады. (3-сурет) Бұл картопта крахмал мөлшері 8-11% төмендегенде анық байқалады. Мұндай картоптан біз ұрық алып қалалмаймыз.

3-сурет

-8-

2. 3 Картоптың голландық өсіру технологиясы

Картоп өндірісі әзірше төмен өнімімен және жоғары ең бек әрі құралдар шығынымен ерекшеленеді. Мұның бәрі кешінді механикаландырудың аяқталмағандығымен, тиімді технологияның жоқтығынан және төмен деңгейлі техникалық машиаларға байланысты. Көптеген машина сынау стансалары, конструкторлық бюро, ҒЗИ-ры топырақ -климат жағдайларына қарамай картоп шаруашылығының тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін машиналар мен технологиялық үрдістер жасау жұмысына кірісіп кетті. “Себеко” и “Агрико” фирмалары (Нидерланды елі) АӨК мен келісім -шартқа отырылып Леинград обылысының “Тосненский” және әскеу обылыының “ Каширский”шаруашылықтарында голландық картоп өсіру технологиясын сынады. Өнімділік деңгейі 415 ц/га және одан да жоғары болады.

Голландық картоп өсіру технологиясының ерекшеліктері:

1. Жоғары деңгейлі ұйымдастыру ;

2. Технологиялық тәртіпті қатаң сақтау;

1988ж наурыздың соңында голландық мамандар Мәскеу облысының “Каширский ” шаруашылығынана келіп осы дақылды өсіруге арналған 100га учаскемен танысты. Талаптар : 1. Бұл жерде соңғы төрт жыл бойы картоп өсірлмеген; 2. 200-300м. Қашықтықта басқа картоп танаптары болады, топырақ құрамындағы қарашірік “гумус”, кем дегенде 2%, органикалық тыңайтқыштарды алдыңғы дақылға, немесе, әрі кеткенде күзде сүдігерге енгізіледі. Көктемде топырақтың физикалық пісуі жеткенде 14-16 сәуірде топырақ екі ізбен тырмаланады. 10-12 тәуләктен соң әр гектарға 700кг. Нитроаммос және бір тонна калимагнезиін шашып, оларды трмалаумен топыраққа сіңіреді. 10 мамырда отырғызу алдындағы өңдеу басталады. Осы операцияда жаңа технологияның бар артықшылығы байқалды. Голландық танапқа кешенді “доминатор” агрегатын шығарады, оның вертикалды фрезасы үш операцияны- қопсыту, тегістеу және топырақты тығыздау- орындайды. ”Доминатор” топырақты 10-12см. Тереңдікке өңдейді бұл қабатта топырақ 7-10 тәулік ерте піседі басқа бүкіл жртылатын қабатпен салыстырғанда (танаптық жұмыстарды айтарлықтай ерте бастауға үмкіндік 1береді), алайда ең басты артықшылығы- топырақ ұсаққұрылымда және оңтайлы тығыздық күйіне енеді.

-9-

Голландық технолгияның ерекшеліктері;

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс