Несие қатынастарының пайда болуы және қалыптасуының теориялық аспектілері

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Несие қатынастарының пайда болуы және қалыптасуының

теориялық аспектілері . . . 6

1. 1. Несие қатынастарының пайда болуы және дамуы . . . 6

1. 2. Несиенің мәне оның формалары мен түрлері . . . 9

2. Қазақстан Республикасындағы банк жүйесізаңды тұлғалардың

несиелік қабілетін бағалау және оның рекшеліктері . . . 16

2. 1. Банктердің заңды тұлғаларды несиелеу және несиелік

қабілетін бағалау . . . 16

2. 2. Банктердің заңды тұлғаларды несиелеудегі шетел тәжірибесі

мен проблемалары оның ішінде ресей мемлекетінің заңды

тұлғаларды несиелеуі . . . 33

2. 3. «Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды және жеке

тұлғаларды несиелеу және оны басқа да банктермен салыстыру . . . 42

3. Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуін жетілдіру жолдары

мен динамикасы . . . 63

Қорытынды 68

Қолданылған әдебиеттер 70

Қосымшалар 72

Кіріспе

Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі: Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесі қызмет етуде. Бұл-экономика саласындағы жоғары деңгейдегі динамикалық түрде дамыған болып табылады. Қазақстан Республикасында екі деңгейлі банк жүйесі, яғни бастапқы бөлім Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі болса, ал екінші бөлім яғни, соңғы бөлім-коммерциялық банктер болып табылады. Ал, коммерциялық банктер кейінгі жылдары өзін-өзі қатаң түрде байланыстыру және банктер арасындағы бәсекелестікке қарсы тұра алатындығын көрсете алды, оның ішінде заңды тұлғаларды несиелеуде айтарлықтай жетістіктерге жетті. Мәселен, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің деректері бойынша халыққа берілген несиелер динамикасы 2006 жылғы желтоқсанда 2005 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда экономикаға берілген несиелердің өсуі 82, 7%-ке жетті. 2006 жыл мен 2007 жылды салыстыра отырып, заңды тұлғаларды несиелеу жылдан жылға өсуде және 66, 2%-ті құраған [ҚР Ұлттық банкінің деректері бойынша] . Осындай статистикалық мәліметтер алдағы тарауларда толық қарастырылған.

Сонымен қатар, қазіргі таңдағы банктер заңды тұлғаларды несиелеуде несиенің ауқымды қызмет түрлерін клиенттерге көрсетеді. Нарықтық экономикада банктердің несие қатынастары және нарық бәсекесі даму алды, ал ол болса жаңа талап қойып және қазіргі уақытқа сай әдістер мен шешу қолданымдарын пайдаланылады, қажет етеді және заңды тұлғаларды несиелеуде несиені ауқымды реттеу түрлерін клиенттерге ұсынады.

Мәcелен, қазіргі таңдағы банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде сан алуан әдіс-тәсілдерді, оның ішінде шетел тәжірибелерін қолдана отырып клиенттердің қажеттілігін қанағаттандыруда. Міне, сол әдіс тәсілдерді диплом жұмысында қолдану, оның ішінде заңды тұлғаларды несиелеуде талап етілетін заңи тұрғыдағы құжаттарды жинақтай отырып, кепілге қойған «мүлікті бағалау» бөлімі бағалап нарықтық бағасын шығарады. Сол құжаттарды банк жинақтай отырып, Қазақстандағы екі банкті, оның бірі тәжірибеде өткен «Темірбанк» акционерлік қоғамы мен «Альянс банк» және шетел банктердің бірі ретінде Ресей мемлекетінің «Розисбанкіндегі» заңды тұлғаларды несиелеуді салыстыру. Салыстыру нәтижесінде банктердің заңды тұлғаларды несиелеудегі процент мөлшерлемесін және өтелу мерзімін анықтау және талдау.

Тақырыпты көптеген тақырыптар ішінен таңдап алу себебі: Қазіргі таңдағы банктердің заңды тұлғаларды несиелеудегі артықшылықтары мен кемшіліктерін айтарлықтай мүмкіндікте ашу және сол мүмкіндіктері бойынша банктердің заңды тұлғалардың несиесін дамыту болып табылады.

Диплом жұмысы тақырыбының мақсаты болып мыналар саналады:

-Дамыған шетел мемлекеттерінің несие қатынастарында қолданылатын әдістер мен түрлерінің отандық экономикада пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу және жеке алған банктердің заңды тұлғаларын бір-бірімен салыстыра отырып ерекшеліктерін ескеріп бейімделуін қарастыру;

-Қазіргі таңдағы банктегі заңды тұлғалардың қалыптасатын жағдайларын реттеу әдістерін зерттеу және оларды ұлғайту жолдарын ұсыну.

Ал, мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылады:

-Нарықтық қатынастарды дамыту жағдайында банктердің заңды тұлғаларды дамытудың ерекшеліктерін айқындау;

-Заңды тұлғалрдың несие алу қабілеттілігін сипаттайтын және оның іс- әрекеттерінің ерекшеліктеріне байланысты мінездеме беретін көрсеткіштер жүйесін қалыптастыру;

-Қазіргі таңда банктерде заңды тұлғаларды нсиелеуде берілетін несиенің тәуекелділігін қарастыру және қадағалау;

-Шетел тәжірибелерін зерттеу нәтижесінде отандық банктердің қаржылық тұрақтылығын басқару бойынша ұсынылады;

-Диплом алдында тәжірибе түрінде өткен «Темірбанк » акционерлік қоғамының заңды тұлғаларының несиесін басқа банктермен салыстыра отырып зерттеу және олардың ерекшеліктерін салыстыру.

Тақырыптың зерттеу пәні: Қазіргі таңдағы банктердің заңды тұлғаларды несиелеудегі қарыз алушымен қарыз берушінің арасындағы мәселелерді шешу. Мысалы, Ұлттық банктің екінші деңгейдегі банктерге бекіткен нормативті талаптары бойынша кемшіліктер жіберген банктер саны (01. 01. 03 500 санын 15 банк, ал 01. 01. 04 жылы 46 банк санын 6 банкке) азайды. Осы сияқты көптеген мәселелерді шешу.

Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуін дамытуға көптеген еңбегі сіңген шетел ғалымдарының үлесі зор: Лаврушин О. И., Сенчагова В. К., Ахрипов А. И., Жуков Е. Ф., Масленчиков Ю. С., Юсупов Д., Козлов Е. П., Галанина Е. Н. және тағы басқалары. Ал, Қазақстанда қаржы нарығы, несие, банк және бағалы қағаздар мәселелерін зерттеуге үлес қосқан ғалымдар: Искаков Ұ. М., Көшенова Б. А., Мақыш С. Б., Сейтқасымов Ғ. С., Смағұлова Р. О., Абишев А. А., Саниев М. С., Ютиш В. М., және тағы басқалар үлкен үлес қосуда.

Тақырыптың объектісі: Қазақстан Республикасының «Темірбанк» акционерлік қоғамы, «Альянс банк» акционерлік қоғамы және Ресей мемлекетінің «Розисбанк» акционерлік коммерциялық банкі.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден және үш тараудан, қорытындыдан, қолданылатын әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Бірінші тарау бойынша жалпы несиелеудегі теориялық - методологиялық негіздері мен несиелік қатынастардың қалыптастырылуы қарастырылған. Нақтырақ айтқанда, тақырыптың теориялық негізі және несие туралы мәліметтер, оның ішінде несиенің нарықтық экономикадағы мәні мен рөлі, оның формалары мен түрлері, несиенің осы кезеңге дейінгі макроэкономикалық деңгейде дамуы қарастырылған.

Екінші тарауда , теория мен практиканың үйлесімділігі сөз болған, яғни тақырыпты толығымен ашу, атап айтқанда банктердің заңды тұлғаларды несиелеуі мен тағы басқа «Темірбанк» акционерлік қоғамның іс-тәжірибесінде өткен заңды тұлғаларды несиелеуі қарастырылып, оның сандық мәліметтері

талданған. Шетелдердің дәлірек айтқанда Ресей және тағы басқа мемлекеттердің банк тәжірибесі салыстырылып талданған.

Ал, үшінші тарауда алдындағы екінші бөлімде қарастырылған мәліметтердің даму динамикасы, сонымен қатар, кездесетін мәселелері қарастырылған.

Несие қатынастарының пайда болуы және қалыптасуының теориялық аспектілері

1. 1. Несие қатынастарының пайда болуы және дамуы

Ақшадан кейін ізінше несиені ойлап шығару - адамзаттың данышпандық табысы. Себебі, несиені пайдаланудың нәтижесінде шаруашылық қажетін және жеке қажеттілікті өтеу уақыты қысқарады. Қарыз алушы кәсіпорынның несие алу арқылы өз өндірісін кеңейтуге, ал жеке және заңды тұлғаның өз ісін ұлғайтуға, не болмаса қажетті заттарды болашақта емес қазір алуға мүмкіндік туады [6, 98] .

Сонымен, несие - ақша сияқты тарихи экономикалық категория болып табылады. «Несие» деген сөз, «қарыз», «кредит» деген «kredo»- сенемін деген мағына беретін латынша «kreditum» деген сөзден шыққан. Ол экономикалық категория ретінде әр түрлі экономикалық қоғамда да қызмет етеді. Ол тауар өндірісінің пайда болған кезінен бастап қарапайым формаларында: бай және кедей қоғамдарда көрінеді. Несие қатынастары ақша қатынастары сияқты үнемі даму үстінде болады. Алғашқы несие табиғи түрде (астық, мал, еңбек құралдары және тағы басқа) қоғамның дәулетті топтарынан мүліксіз шаруалар мен кәсіпкерлерге тұтыну мұқтаждығы мен қарыздарды өтеу үшін ұсынылған. Тауар-ақша қатынастарының дамуымен несие ақша түріне көшті [11, 106-107] .

Несиенің объективті қажеттілігі табиғи және ақшалы түрде жүзеге асатын кеңейтілген өндірістің ерекшеліктерінен туындайды. Несие капитал түрлері үнемі ауысып отырады. Меншіктің ақшалы түрі тауар түріне, тауарлы өндірістік түрге, өндірістік тауарлыға және тауарлы қайтадан ақша түріне ауысып тұрады, яғни А-Т- . . . Өп . . . -Т '-А' капиталдың ауыспалы айналымы жүреді. Енді, осы берілген формулаға түсінік берелік.

Демек, А-ақша нысаны;

Т-тауар нысаны;

Өп- өндіріс нысаны;

Т ' -тауар нысаны, өсімімен;

А'- ақша нысаны, өсімімен.

Осы мәліметтер толық түсінікті болу үшін ақша несие банктер атты оқулығында яғни экономика ғылымдарының кандидаты, доцент Мақыштың ой пікірі бойынша берген мәліметтерімен түсіндірелік. Демек, айналымның бірінші сатысында құнның ақшалай нысаны өндіргіш күші нысанына ауысады, яғни ақшаға өндіріс құрал жабдықтары сатылып алынады (машиналар, шикізат жабдықтары және тағы да басқалары) . Екінші сатыда адамның, өндіріс құрал жабдықтарды пайдаланып істеген әрекеттерінің нәтижесінде дайын өнім пайда болады. Енді, өндіргіш күштің нысанындағы құн тауарлы нысанға ауысады. Осы сатыда өндіргіш құралдарының құнына, адам еңбегінің құны, яғни жаңадан пайда болған құн қосылады. Ал, үшінші сатыда дайындалған өнім ақшаға сатылады. Сөйтіп, құнның тауарлық нысаны қайтадан, өзінің бастапқы нысаны-ақша нысанына ауысады, тек бұрынғыдан өскен мөлшерде (өндірушінің таза пайдасы қосылады) [9, 58] .

Ал, өсімқорлық несиеге тән белгілер: несие берушілер-көпестер, саудагерлер, салық жинаушылар, шіркеу иелері мен үлкен діни ордалар, ал қарыздар-ұсақ өнім өндірушілер, құл иеленушілер мен феодалдар. Шаруалар мен кәсіпкерлер несиені ағымдағы тұтыну мұқтажын өтеуге ғана алса, ал билеуші топтар қанаушылық, жауыздық іс әректтерге жұмсады. Бұл, несие үшін өсім ақының деңгейінің өте жоғарлылығы ұсақ өнім өндірушілер мен кәсіпкерлерді өз шаруашылығын жауға мәжбүр етті. Мысалы, феодализм тұсындағы несие үшін төленетін ақының деңгейін 21проценттен 43 процентке дейін көтеруге, ал кейбір жағдайларда 100-200 процентке жеткізуге рұқсат етілді. Дегенмен, өсімқорлық несие капиталистік өндіріс әдісінің пайда болуына алғы жағдайлар жасады, яғни ескі өндіріс әдістерін ыдыратып, жаңа әдсітің пайда болуына негіз дайындады. Сөйтіп несиенің нышандары алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы кезінде пайда болып, капиталистік тауарлы өндіріс тұсында дамуының жоғары сатысына жетті.

Ал, капиталистік несие капиталистік өндіріс әдісінен туындап, қарыз капиталының қозғалысын көрсетеді. Сондықтан капиталистік несиенің өсімқорлық несиеден елеулі ерекшеліктері бар. Демек, олардың әр қайсын бір-бірінен ерекшелігін ашсақ:

Біріншіден, қарыз бойынша . Өсімқорлық несие алушылар-ұсақ өнім өндірушілер, құл иелнушілер мен феодалдар, ал капиталистік несиені, негізінен, өнеркәсіп және сауда капиталистері алады.

Екіншіден, қарызға берген ақшаны пайдалану әдісі бойынша. Өсімқорлық несие бойынша қарызға берген ақша несие берушіге ғана капитал ретінде өсім ақы түсіреді, капиталистік несиені, керісінше, несие беруші де, қарыздар да капитал ретінде қосымша құн алу үшін жұмсайды.

Үшіншіден, эконмикалық маңызы бойынша. Өсімқорлық несие өндірістің құлдырауына тіресе, ал екінші жағынан капиталистік нарық шаруашылығы қайшылықтарының шиелнісуіне жағдай жасады.

Төртіншіден, өсім ақының шығу көзіне байланысты. Капиталистік несие үшін өсім ақының көзі - жалданушы жұмысшының тапқан қосымша құны, өсімқорлық несие үшін өсім ақының көзі- құлдардың, шаруалардың және ұсақ өнім өндірушілердің қосымша еңбегі.

Бесіншіден, өсім ақының деңгейі бойынша. Өсімқорлық несие үшін өсім ақыны өтеуге барлық қосымша өнім, тіпті қажетті өнімнің де бір бөлігі жұмсады, капиталистік несие үшін өсім ақы төлеуге орташа пайданың тек бір бөлігі кетеді [6, 98] .

Қазақстан Републикасында ғасырдың 70 жылдарында-ақ шағын несиелеу

пайда болған. 1883 жылдардың өзінде ауыл шаруашылық банктері қалыптасып, несие беру әдістері ұлғая түсті [23, 627] .

Сонымен, қарыз капиталы деген капиталист-меншік иесінің жұмыс істеуші капиталдың қайталама айналымына қарызға берген және жалдамалы еңбекті қанау негізінде өсім ақы түсіретін ақшаны капитал. Өсімқорлық капитализмге дейінгі өндірістік қатынастарды білдірсе, қарыз капиталы - капиталистік өндірітік қатынастарының көрінісі. Ол өнеркәсіп капиталының қайталама айналымының негізінде пайда болды.

Несие - ұдайы өндірістің ажырамас бөлігі. Тауарлы өндіріс - несие қатынастарының пайда болатын табиғи негізі. Себебі тауардың пайда болуы маңызды екі жағдайға байланысты. Біріншіден, өнім тауар болуы үшін оның заттай түрі және құны болуы қажет; екіншіден, өнім бір өндірушіден екінші өндірушіге ауысуы қажет, ол ауысу тек айырбас кезінде, яғни нарықта болады. Сонда, тауар айырбасы несиенің пайда болатын ортасы. Бірақ, несиенің пайда болатын ортасын, өнімін өзі қолданатын өндірістен емес, өнімдерді бір-біріне алмастыратын айырбас ортасынан іздеу керек. Себебі, тауарлар қолдан-қолға өтетін айырбас процесі-несие қатынастарынан туындайтын көрінісі [6, 100] .

1. 2. Несиенің мәні, оның формалары мен түрлері

Несиелеудің теориялық - методологиялық негізі атты үлкен тарау толық түсінікті болу үшін әр қайсын сұрақ түрінде ашалық.

Сонымен, несиенің формалары мен түрлерін айтпастан бұрын, ең алдымен несиенің мәні неде? - деген сұрақ туындайды. Осы сұрақтың жауабын былай түсіндірелік.

Несиенің мәні -классикалық теориялары ретінде қарастырылады [10, 65] . Несиелік қатынас, қоғамның басты өндірістік байланысы, тауарлардың айналым сферасы мен жеке тұғалар және заңды тұлғалар, әр түрлі мекемелер, мемлекеттер мен тұрғылықты тұрғындар және сан алуан әлеуметтік азаматтар арасында жүзеге асады [17, 6] .

Несиенің мәнін анықтаған кезде бірқатар әдістемелік принциптерді ұстану керек, несиенің барша түрі формалардан тәуелсіз оның мәнін көрсету керек:

Несие келісімі тұтасымен алғанда несиенің мәнін ашуы керек. Егер бір келісімде несие қайтарылмаса, онда бұл өзінің қайтарылатын қасиетін жоғалтататынын білдіреді;
Несиенің мәнін таңдауда несиенің құрылымын, қозғалыс сатыларын, несиенің негізін қарастырған жөн.

Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын жәйт-құрылым. Өзге экономикалық категориялар сияқты несие де бір-бірімен өзара әрекетке түсетін бірнеше элементтен тұрады. Ондай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастың барлық субъектілері. Сондай-ақ, субъектілерге несие беруші мен қарызға алушылар жатады. Оларды бөлуге және бөліп қарастыруға болмайды. Оларды бірге қарастырған жағдайда ғана несиенің мәнін анықтауға болады. Ал, несиенің несие беруші мен қарызға алушылары туралы мәліметтерді кейінірек қарастыралық [11, 111] .

Нарықтық экономикада несиенің рөлі мен мәні аса маңызды және атқаратын қызметтерімен сипатталады. Несие нарығының құралы- несие. Ол (несие) айырбас сәтінде пайда болып, құнның ұдайы қозғалысын қамтамасыз ететін ссудалық мәміленің формасына енеді. Ссудалық мәміле несие қозғалысының өзегі болып табылады [5, 63] .

Жалпы несие экономикалық категория ретінде бірнеше қызметтерді атқарады. Бұл қызмет түрлері 1-суретте суреттелген.

Бұл қызметтерге толық түсінік бермей-ақ қойалық. Себебі: осы қызметтердің өзіне қарай отырып түсінікті болған деген ойдамын [12, 89] .

Сонымен қатар, несиелеу мүмкіндігін шынайы түрде қалыптастыру үшін міндетті түрде белгілі-бір тәртіп қажет:

● Біріншіден, несиелеу келісімінде қатысушылар-несие беруші және несие немесе қарыз алушы (заемщик) - заңды жеке субъект ретінде шығу қажет. Заңды тұлғалар, несиелік қатынастарға кіру өзінің қызметтерін

нарық жағдайындағы заңдардың негізінде және экономикалық мотивтердің келісімінде жүзеге асады.

● Екіншіден, егер қарыз алушы мен қарыз берушінің арасындағы қазынашылық байланысқанда несие қажет болды. Несиелік келісімді қалыптастыру үшін несиеге деген қызығушылықты оның қатысушылары көрсете білу қажет:

1. Сурет . Несиенің экономикалық категориясы ретіндегі бірнеше қызмет түрлері

бір жағынан - ақша құралдарын ссуда түрінде қамтамасыз ету;

екінші жағынан - қабылдау жағын қамтамасыз ету.

Оның экономикалық байланыстылығы-несие қатынастарының субъективті қатынасындағы қызығушылығымен байланысты, тұрақтылықты ақтылық көрсетіледі [16, 6] .

Несие беруші - несиелік келісімнің қарыз ұсынатын жағы. Мұны іске асыру үшін онда ақшалай қаражаттың белгілі-бір қоры болуы керек. Ол ақша өзінікі боулы немесе басқа біреуден қарызға алған болуы да мүмкін.

Қазіргі уақытта қарызға ақша ұсынатын негізгі несие беруші- банк болып табылады. Ол кәсіпорындардың, ұйымдардың, кеңселер мен халықтың уақытша бос қаражаттарын шоғырландырып, оларды қарызға алушыға уақытша пайдалану үшін несие түрінде ұсынады. Бұл ретте банктен алған несиені тек қарызға алушы ғана емес, сондай-ақ соңғысы да меншік иесіне (кәсіпорынға, халыққа) тартылған ресурстарды (ақшаларды) қайтаруға міндетті.

Бұл арада банк бірінші жағдайда несие беруші болса, екінші жағдайда-қарыз алушы болып көрінеді.

Несие алушы - несиелік қатынастар жағы, несие алып, алған қарызды қайтаруға міндетті жағы. Қосымша ақшалай қаражатқа уақытша бірлігі сипатын көрсетеді. Алайда, қарызға алушы қарызға алынған қаражаттың меншік иесі болып табылмайды, өндіріс саласында, айналымда оны ол өз қалауымен қолданады. Бұл жағдайда ол алынған ақшадан гөрі, яғни шаруашылықта ауыспалы айналым қоры тауардан гөрі, яғни шаруашылықта ауыспалы айналым қоры таусылғаннан кейін оны іске асырып, пайдаланғаны үшін өсімақы төлеп, қарызды арттық көлемде төлейді.

Несиелік мәміледе қарызға алушы несие берушіге тәуелді, оған несие беруші өз талаптарын қояды. Алайда, қарызға алушы мен несие беруші несие қатынастарының толық құқықты жақтары болып табылады. Олар міндетті түрде қатысуы керек. Және бұл жағдайда олар орындарын ауыстыруы мүмкін. Несие беруші - қарызгер (кәсіпорындар мен халық бос қаражаттарын есеп және депозиттік шоттарға сақтай отырып) болуы мүмкін. Несие беруші мен қарыз алушы өзара іс әрекеттерінде қарама-қайшылықтың бірлігі сипатын көрсетеді. Несиелік мәміленің қатысушылары ретінде олар оның қарама қарсы жақтарында тұрады. Олардың мүделері де бөлек, несие беріші неғұрлым жоғары пайыздық несие бергісі келсе, қарыз алушыға мүмкіндігінше арзан несие алып, қосымша қаржылар табу мүддесі болады.

Несие берушілер мен несие алушылардан басқа несие қатынасы құрылымының элементі - алыс-берістің объектісі-несиеге берген құн болып табылады.

Әрине, несиенің мәнін аша берсек өте көп, сондықтан қорыта келе несиелеудің методологиялық -теориялық аспектілерінің тағы бір түрі ретінде несиенің формаларына келелік.

Несие формасы - бұл несие қатынасының сырттай нақты көрініс табуы. Ол несие қатынасының мәні мен ұйымдастырылуын синтездейді. Несие қатынастарының формасы мен мазмұны ажырағысыз әрі диалектикалық жағынан біртұтас болады. Несие қатынасының формасы оның мазмұны мен дамуына сәйкесуі керек.

Таңдап алынған жіктеу өлшеміне қарай несиенің мынадай ең маңызды формаларын бөліп көрсетуге болады:

қарыз ету саласына қарай - ұлттық және халықаралық несие;

несие мәмілесінің объектісіне қарай - ақшалай және тауарлық несие;

несие қатынасының субъектісіне қарай-банктік, коммерциялық, халықаралық, тұтынушылық несиелер.

Несиенің тауарлы формасы тарихи жағынан алып қарағанда оның ақшалай формасынан бұрын пайда болған. Ежелгі тарихтан білетініміздей, адамдар тұтынуға қажетті артық өнімдерін (астық, мал, тері және тағы да басқалары) бір-біріне өсім алумен қарызға берген.

Несиенің тауарлы формасы осы заманғы іс-тәжірибеде төлемдерінің мерзімін ұзартумен тауарларды сатуда, машина мен құрал жабдық тұрмыстық

тауарлар, саймандар лизингісінде қолданылады. Қазақыстанда тауарлық несие фермерлер мен шаруа қожалықтары күзде астықты жиғаннан кейін қайтарып отырады.

Несиенің тауарлы формасының негізінде ақшалай несие формасы пайда болып, дамиды. Ол осы заманғы нарықтық астықты жинағанынан шаруашылықта артықшылықтарға ие және типтік форма болып табылады. Бұл түсінікті, себебі ақша айналыс пен төлемнің жалпыға тән баламалы, әмбебап құралы болып табылады. Несиенің бұл формасы ұлттық және халықаралық экономикалық айналымардың щегінде пайдалыналады [11, 141-142] .

Несиенің тауарлы және ақшалай формалары мен қатар олардың аралас формасы да қолданылады, яғни несиенің тауар ақша формасы. Бұл - өз сөзінен айтып тұрғандай несие тауарлы формада ұсынылса, онда ол ақша түрінде өтеледі. Бұл несиенің формасы мемлекетаралық несиелік қатынастар арасында қолданады.

Несиенің формалары 2-суретте көрсетілген. Ал, осы кестедегі берілген мәліметтер толық түсінікті болу үшін қысқа да нұсқа түсіндіре кетелік [16, 30-32] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.