Отқа төзімді ыдыстар

Кіріспе ... ... ... ... .3.
Негізгі бөлім ... ... ... 4.
2.1 Отқа төзімді материалдар ... ... ... ...4.
2.2 Фарфордан жасалған ыдыстар ... ... .4.
2.3 Кварцтан жасалған ыдыстар ... ... ... 15.
2.4 Керамикадан жасалған ыдыстар ... ... ..16.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17.
Пайдаланылған әдебиеттер

Химиялық ыдыстар — химиялық лабораторияларда тәжірибе жасауғакеректі, шыны, кварц, кәрлен, платина, т.б. материалдардан жасалатын бұйымдар. Химиялық ыдыс түрлі реагенттер әсеріне, температураның ауытқуына төзімді, оңай жуылатын болуы керек. Сондықтан химиялық ыдыстар шынының арнайы сорттарынан жасалынады. Химиялық шыны ыдыстар өлшеуіш, жалпы және арнайы белгіленген ыдыстар болып бөлінеді. Өлшеуіш химиялық ыдысты қыздыруға болмайды, ол сыйымдылығы, диаметрі, түрі жағынан әр түрлі болады, сұйықтар (0,1 — 100 мл) мен газдарды (100 мл және одан да артық) бөлетін — тамшуыр, титрлеуде, көлемді дәл өлшеуде өлшеуір (микробюретка, көлемдік, салмақтық, поршеньді, газ бюреткалары), өлшейтін және белгілі көлемдегі сұйықтарды сақтайтын — өлшеуіш колбалар (10 — 2000 мл), өлшеуіш мензуркалар, цилиндрлер, жалпы қолданылатын химиялық ыдыс — сынауық (5 — 25 мл), стакан (5 — 1000 мл), колбалар (10 — 1000 мл), реторта (3 л-ге дейін), жай және бөлгіш құйғы, суытқыш, кристалл түзгіш шөлмектер, т.б. Жеке тәжірибелерге арнайы белгіленген химиялық ыдыс: дистилляцияға арналған — колбалар, аллонж — иілген түтікшелер, дефлегматор, эксикатор, Кипп аппараты, тамшылатқыш таяқша, Тищенко сауыты, әр түрлі түтікшелер, т.б. шыны ыдыстар қолданылады, кварцтан жасалынған ыдыс таза заттар алуда, сондай-ақ, 1200C-қа дейін қыздыруға қажет. Платина ыдысы негізінен фторлы сутек қышқылымен жұмыс жасағанда пайдаланылады. Алтын мен күмістен жасалынған тигель әр түрлі заттарды сілтімен қосып 1200 — 3000C температураға дейін қыздыру үшін отқа берік материалдардан (алунд, корунд, т.б.) жасалған тигель қолданылады. Химиялық өте тұрақты полимер материалдардан полиэтилен, фторпласт, т.б. ыдыстар дайындалады. Мұндай ыдыстар химиялық активті қосылыстармен (мысалы, балқытқыш қышқыл) жұмыс жасағанда қажет.

1. Профессор Садуов М.С. “Зертханалық іс” пәнінің оқу-әдістемелік кешені, Алматы, ҚазҰАУ,2014ж.
2. Саданов А.К, Сванбаева З.К. “Экология”.Алматы, Агроуниверситет.
3. Рачинский Ф.Ю., Рачинская М.Ф. Техника лабораторных работ.- Л.: Химия, 1982.- 430
4. Пехов А.П. “Плазмиды бактерии”, “Медицина”.1986г.
5. Мырзабеков Ж.Б және т.б “Жалпы зоология”.
6. Шлегель Г. “Современная микробиология”. М,изд. “Мир”,2002г.
7. Толысбаев Б.Т.Бияшев К.Б. “Микробиология және иммунология”, Алматы
8. Толысбаев Б.Т, Бияшев К.Б. Мықтыбаева Р.Ж. “Ветеринариялық санитариялық микробиология”, Алматы,2008ж.
9. Таланов Г.А. “Санитария кормов”, М, “Агропромиздат”, 1987г,с.206
10. Омарқожаев Н. “Малды құнарлы азықтандыру”. Алматы 1993ж.
11. Қырықбайұлы С., Төлеуғали Т.М., Садуов М.С., т.б “Ветеринариялық-санитариялық практикум”. “Агроуниверситет”, 2013ж.
12. Әлиханов Қ.Д. “Зертханалық іс” пәнінің дәрістік кешені. Алматы, 2017ж.
13. Қожанов Қ.Н. Қырықбайұлы С. Қожанова С.Қ “Лаброториялық іс”, Алматы, 2008ж., 180б.
14. Қуатбаев А.Т. “Экология”, Алматы,2008ж.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық аграрлық университеті
коммерициялық емес акционерлік қоғамы

Технология және биоресурстар факультеті

Ветеринарлы – санитариялық сараптау және гигиена

кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Отқа төзімді ыдыстар.

Орындаған: 5В080200-Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
мамандығының 101-топ студенті Ерлан Сымбат.

Тексерген: профессор Садуов М.С

Алматы 2017-2018 ж.

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3.

Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..4.

2.1 Отқа төзімді
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.4.

2.2 Фарфордан жасалған
ыдыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4.

2.3 Кварцтан жасалған
ыдыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15.

2.4 Керамикадан жасалған
ыдыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16.

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...17.

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..18.

Кіріспе

Химиялық ыдыстар — химиялық лабораторияларда тәжірибе
жасауғакеректі, шыны, кварц, кәрлен , платина, т.б. материалдардан жасалатын
бұйымдар. Химиялық ыдыс түрлі реагенттер әсеріне, температураның ауытқуына
төзімді, оңай жуылатын болуы керек. Сондықтан химиялық ыдыстар шынының
арнайы сорттарынан жасалынады. Химиялық шыны ыдыстар өлшеуіш, жалпы және
арнайы белгіленген ыдыстар болып бөлінеді. Өлшеуіш химиялық ыдысты
қыздыруға болмайды, ол сыйымдылығы, диаметрі, түрі жағынан әр түрлі болады,
сұйықтар (0,1 — 100 мл) мен газдарды (100 мл және одан да артық) бөлетін —
тамшуыр, титрлеуде, көлемді дәл өлшеуде өлшеуір (микробюретка, көлемдік,
салмақтық, поршеньді, газ бюреткалары), өлшейтін және белгілі көлемдегі
сұйықтарды сақтайтын — өлшеуіш колбалар (10 — 2000 мл),
өлшеуіш мензуркалар, цилиндрлер, жалпы қолданылатын химиялық ыдыс
— сынауық (5 — 25 мл), стакан (5 — 1000 мл), колбалар (10 — 1000 мл),
реторта (3 л-ге дейін), жай және бөлгіш құйғы, суытқыш, кристалл түзгіш
шөлмектер, т.б. Жеке тәжірибелерге арнайы белгіленген химиялық
ыдыс: дистилляцияға арналған — колбалар, аллонж — иілген
түтікшелер, дефлегматор, эксикатор, Кипп аппараты, тамшылатқыш
таяқша, Тищенко сауыты, әр түрлі түтікшелер, т.б. шыны ыдыстар қолданылады,
кварцтан жасалынған ыдыс таза заттар алуда, сондай-ақ, 1200C-қа дейін
қыздыруға қажет. Платина ыдысы негізінен фторлы сутек қышқылымен жұмыс
жасағанда пайдаланылады. Алтын мен күмістен жасалынған тигель әр түрлі
заттарды сілтімен қосып 1200 — 3000C температураға дейін қыздыру үшін отқа
берік материалдардан (алунд, корунд, т.б.) жасалған тигель қолданылады.
Химиялық өте тұрақты полимер материалдардан полиэтилен, фторпласт, т.б.
ыдыстар дайындалады. Мұндай ыдыстар химиялық активті қосылыстармен (мысалы,
балқытқыш қышқыл) жұмыс жасағанда қажет.

.

Негізгі бөлім

2.1 Отқа төзімді материалдар

Зертханалық тәжiрибелер жоғары температураға төзiмдi мөлдiр
түссiз шыныдан жасалған ыдыстарда жүргiзiледi. Мұндай ыдыстар көбiнесе
құрамында 81% SiO2, 5% Na мен K оксидтерi, 13% B2O3 бар п и р е к
с шынысынан жасалады. Пирекс шынысының температура әсерінен ұзару
коэффициенті өте аз шама, сондықтан пирекс шынысынан жасалған химиялық
ыдыстар жоғары температураға төзiмдi, температураның 150-1800С-қа ауытқуына
төтеп бередi, жарылмайды және химиялық реактивтердiң әсерiне де шыдамды
боладыралық төзімділігімен ерекшеленеді.

Жоғары температуралы отқа төзімді ыдыстар. 1200 С-тан жоғары температурада
қыздыру керек болғанда отқа төзімді материалдардан жасалған ыдыстарды
қолданамыз. Оған : кварц, металл тотықтары, фарфор, графит, шамот, гесен
балшығы, платина, кейбір металдардың карбидтері жатады.

М.Қожаевтін, 1996 ж. шыққан "Отырардағы керамика өндірісі" атты енбегінде
ыдыс атауларынан кесе, сырлы кесе, табақ, құмыра, көзе, түбек, хұм, торсық,
сынап көзе аталады, сонымен қатар тағара, тарелка, кубок сияқты ыдыс
атауларында кездестіреміз. Зерттеуші ыдыс жасаушы шеберді "құмырашы",
"керамист" деп атаған, ол "глазуръ" сөзін "сыр" деп аударған да, ал "ангоб"
сөзін аудармасыз сол қалпында берген .

Қатты қызған химиялық ыдыстарды, әсіресе шыны ыдыстарды, бірден суық
немесе ылғал столдың үстіне не темір штативтің табағына қоюға, не су
тигізуге болмайды. Сұйықты пробиркада қыздырғанда пробиркадағы сұйықтың
деңгейі келіп тұрған жерін немесе пробирканың түбін қыздыруға болмайды.
Бірінші жағдайда пробирка сынып кетуі мүмкін, екінші жағдайда сұйық қатты
қайнап, асып төгілу мүмкін. Сондықтан пробирканың сұйық толып тұрған жерін
бірдей біркелкі қыздырған жөн. Тәжірибе жасағанда пайдаланатын ыдыстардың
барлығы да таза болу керек. Оларды арнаулы щеткалармен жуады да, содан
кейін дистилденген сумен бірнеше рет шаяды. Егер ыдыс өте лас болса, суға
аздап тұз қышқылын немесе хром қоспасын (концентрлі күкірт қышқылындағы
калий бихроматының ерітіндісі) қосып жуады. Жуылған ыдыстарды кептіру үшін
төңкерілген күйінде кептіргіш тақтайдың үстінде қалдырылады. Егер ыдысты
тез кептіру керек болса, оны газ немесе электр кептіргіш шкафтың ішіне
қойып кептіреді.

2.2 Фарфор ыдыстар

Зертханада қолданылатын фарфор ыдыстар саны шыны ыдыстардын әлдеқайда аз.
Шыны ыдыстармен салыстырғанда фарфор ыдыстар берік және қатты қыздыруға
төзімді, ыстық ерітінділерді ешбір қауіпсіз құя беруге болады және т.б.
артықшылықтары бар. Дегенмен фарфор ыдыстардың кемшілігі сол, олар ауырлау,
мөлдір емес және шыны ыдыстардан қымбаттау.

Фарфор стакандардың түрлері және сыйымдылығы шыны стакандар секілді. Фарфор
стакандар көбінесе экзотермиялық реакциялар жүретін ерітінділер дайындауға
ыңғайлы. Мысалы, шыны ыдыстарды жууға арналған калий бихроматының күкірт
қышқылымен қоспасы.

Тәжірибелер жасау үшiн фарфор ыдыстар да (қалың және жұқа)
пайдаланылады. Аналитикалық химия зертханасында көбінесе жұқа фарфор
ыдыстар қолданылады, олар жоғары температураға
төзімді, температураның 150о-1800С- қа ауытқуына шыдайды, ал ауытқу бұл
мәннен жоғары болса, жарылады. Жұқа фарфор табақшаға құйылған
ерiтiндiнi тек құм моншасында, не асбест төселген плитка үстiнде буландыру
керек, кәдiмгi плиткада (t0 ≈ 3000С) немесе спирт шамының жалынында (t0 ≈
5000С) буландыруға болмайды. Судың қайнау температурасы 1000С болғандықтан,
плиткада температураның ауытқуы 2000С шамасында, ал спиртовкада
4000С шамасында болады, сондықтан фарфор табақша жарылады.

Ірі кристалл заттарды еріту алдында оларды ұнтақ күйге дейін үгітеді.
Ол үшін фарфордан,шыныдан, металдан жасалған табақшалар мен келішелер
қолданылады. (18-сурет

1 2
3
18-сурет. 1-шыны, 2- фарфор,3- металл үгіткіштер

Жұқа фарфор ыдыстар келесі мақсаттар үшін қолданылады:

- ерiтiндiлердi буландырып концентрлеу;

- ылғал заттарды құрғату;

- қатты заттарды күйдіріп қыздыру.

Жұқа фарфор ыдыстарды муфель пештерінде 10000С-қа дейiн
қыздыруға болады. Ыстық фарфор ыдысты темiр қысқышпен ұстауға болмайды,
жарылып кетедi. Сондықтан темір қысқыштардың ұш жағына резина түтiкше
кигiзiледi.

1-сурет . Фарфор ыдыстар:

а – жұқа қабырғалы: 1 – стакан, 2 – бақырлар (тигельдер), 3 –
буландырғыш табақша, 4 – ожау;

б – қалың қабырғалы: 1 – күрiшкелер, 2 – үккiш, 3 –қатты заттарды алуға
арналған қасық пен шпатель;

в – қалың қабырғалы Бюхнер воронкасы.

Буландырғыш тостағаншалар (2-сурет) зертханада кеңінен қолданылады. Әртүрлі
сыйымдылықты, 3- см-ден 50 см-ге дейін және одан да көп диаметрлі болады.
Тостағаншалар әртекті ерітінділерді буландыруға арналады, буландырғанда
асбест торын немесе су моншаларын қолданған жөн, бұл жағдайда қыздыру
процесі біртекті өтеді. Фарфор тостағаншаларды жалаң жалында да қыздыруға
болады.

2-сурет. Фарфор буландырғыш жабдығымен

Тигельдер - әртүрлі сыйымдылықты, фарфор қақпағы бар фарфор ыдыстар.
Әртекті қоспаларды балқытуға, күлдерін анықтау үшін органикалық заттарды
өртеуге және т.б. үшін қолданады. Көпшілік жағдайда тигельдерді асбест
торысыз, ешбір моншасыз тікелей жалында қыздырады.

Металдық тигельдер (3-сурет)темір,мыс,шойын,болат,таза күміс, платина және
қоспаларынан, алтыннан жаслған болады. Олардың барлығы да химиялық
анализдерде, зерттеулік жұмыстарды т.б. кең қолданылады.Аса мұқият
қолданғанды қажет етеді, әсіресе платиналы тигельдермен. Әртүрлі өлшемді
және әрдайым платиналы қақпағымен болады.



1 2
3

3-сурет. 1-пинцет. 2-метальдық тигель. 3-тостағанша

Биік және аласа түрінде шығарылады. 5 биік және 6 аласа нөмірлері бар. Олар
бір-бірінен көлемдері мен сыйымдылықтары арқылы ажыратылады. Олар
тұнбаларды кептіру, күлге айналдыру үшін өолданылады. Оны ақырындап қыздыра
отырып, алғашында жалынды шам-оттықтың жалынында ұстап, содан кейін қатты
қыздыратын жалын аймағында ұстап керекті температураға дейін жеткізеді.
Тұнбаны қыздырып шынықтыру муфель пешінде температураны біртіндеп 1200 С –
ке жеткізіп барып іске асырылады. Шынықтырып шыңдау аяқталғанда оны суытады
да эксикаторға орналастырады. Қатты қызған бақырды суық қысқышпен ұстауға,
металл немесе керамикалық қондырғыларға қоюға болмайды. Оларды суығанша
асбесті торшаға қойған дұрыс. Фарфор бақырларында сілтімен, натрий
карбонатымен, фторлы сутегі қышқылымен жұмыс істеуге болмайды. Олар
фарфорды бүлдіреді. Бақырдағы зат шашырап төгілмес үшін және ол зат азайып
кетпес үшін кейде қақпағымен шығаралады немесе қақпақ қолданылады.(4-
сурет). Фарфорлы тигель 12000 дейін шыдамды, бұндай температурадағы
балқытуды муфель пешінде жүргізгенде алуға болады.

2 3


4–сурет. 1-фарфор тигелі. 2-роза тигелі. 3-фарфор үшбұрышы

Лабороториялық жұмыстарда пайдаланылатын фарфор ыдыстардың түрлері онша көп
емес. (тигельдер, чашкалар, ступкалар, Бюхнер воронкасы, фарфор стакандар,
фарфор қайықшалар т.б )

Қыздырып – буландырғыш табақша – астаушалар – дөңгелек, жұқа қабырғалы,
тұмсығы бар, аласа бойлы ыдыс. Сыйымдылығы 28—4600 мл, сегіз көлем –
сыйымдылықтары бар. Олардың диаметрі 3 – 4 – 50см және одан да үлкен болуы
мүмкін. Лабороториялық жұмыстарда олардың 8- түрі қолданылады :

Н Нөмірі

11-сурет. Бюхнер құйғышы

13-сурет. Келі келсабымен

Фарфор ыдыстарға тигельдер, чашкалар, ступкалар, Бюхнер воронкасы, фарфор
стақандар, фарфор қайықшалар т.б. ыдыстар жатады. Чашкалар мен тигельдер
сұйықтықтарды ұшыру үшін және қатты заттарды қақтау үшін қолданылады,
себебі олар 1000оС-тан жоғары температураға шыдайды, қатты заттарды ұсату
үшін пестигі бар фарфор ступкалар қолданылады. Бюхнер воронкасын вакуум
астында сұйықтықтарды фильтрлеу үшін қолданады (20 - суреттер).

1 2
3
20-сурет.1-фарфор стакан.2-фарфор ступкасы.3-фарфор чашка
Фарфор бұйымдары шыны ыдыстарға қарағанда химиялық реакцияларға және
қыздыруға жоғары төзімділігімен сипаттталады. Фарфордың әр түрлерінің
құрамында 20-60% каолин, 20-40% кварц және 20-60% дала шпаты кіреді. Оларды
жағу 1200-1400 С-де жүргізіледі. Көптеген фарфор бұйымдарын глазурьмен
қаптайды. Фарфордан жасалған ыдыстардың кемшілігі олар ауыр, мөлдір емес
және шыны ыдыстарға қарағанда қымбаттырақ. Фарфор шыныдан артықшылығы :
мықты, жоғары температураға төзімді, қандай да болмасын ыстық заттарды,
концентрлі ерітінділер мен т.с.с құюға болады, 1300 С –қа дейін жарылмайды.
Бұл ыдыстар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.