Еврей халкынын ұлттык діні

Жоспар
Кіріспе

1 Еврей халкынын ұлттык діні Иудей аңызы
2 Тарихы.
3 Ғибадаттары
4 Конфессиялары мен ағымдары
5 Реформистік иудаизм

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Еврей халкынын ұлттык діні Иудей аңызы бойынша, Иудаизм дінін жаратушы Тораны (Таурат) сол уакыттағы барлык жетпіс халықка кабылдауға ұсынған. Тек Еврей ұлты ғана кабылдауға келіскен. Сондыктан діни мағынада Израиль бір Кұдайды мойындағандар мен заң кітабы -- Тора аркылы Құдайға бой ұсынуға ұмтылушыларды білдіреді. Иудаизм термині (Ивритте Яаадут) Иуда еврей тайпа бірлестігінің атынан шыккан. Иуда ең ірі Израиль тайпасы болатын. Иврит тілінде Иудаизм термині XIX ғасырдың соңында кең тарала бастады. Давид патша Иуда тайпасынан болатын. Давид тұсында біріккен Израиль-Иуда патшалығының күш-қуаты арта түсті. Бұл б.з.б. XI ғасырдың соңында болды. Иудаизм дін ретінде және кұкықтык, моральдык-этикалык. философиялық және діни түсініктер кешені ретінде төрт мың жыл бойы және бүгінгі уакытта еврейлердің өмір салтын айқындап отыр. Танах үш бөлімнен тұрады. Тора Мұса (г.с.) (бес кітабі Нэбним (Пайғамбарлар), Кэтувішм (Жазба), Танах б.з.б. X гаеырдаи б.з.б. II ғасыр аралығында калыптасты. Тадмуд екі бөлімшеден тұ-рады. Бірінші бөлім -- Мишна (Қайталау). Бұл -- Тораға гүсіндір-ме. Екінші бөлімі -- Гемара (толык гүсіндіру). Бұл -- Мишнаның түсіндірмссі. Талмудта. кылмыстык жоне азаматтык сипаттағы зандар, адамғершілік заңдар отбасылык жоне жске адам өміріне катысты кенестер бар. Талмудта 365 тыйым жэнс 248 бұйрык эмір жннакталған иудей эдет-ғұрыптар жүиесі бар. Иудей діни ілімінін негізі дүниені жаратушы бір кұдіретті Яхве Құдайына деген сенім. Иудаизмде кұткарушының келуіне деген сснім бар, яғни ол мессия (мәсіх) деп аталады. Иудаизм бойынша Мессия жер бетінде әділетті тәртіп орнатады деп есептелінеді. Акыр заман және өлілердің кайта тірілуіне сенім -- еврей ұлтының жаратушының таңдаулы халкы екендігіне сенім. Бұл түсінік бойынша Жаратушы Моисей (Мұса) аркылы Израиль халқына Зан (Тора) беріп одақ кұрған. Изранльде Иудаизмнің дінн институттары мемлекеттік бюд-жеттен каржыландырылады. Жоғаргы раввинат діни ұйымдар мен бірлестіктсрді кадағалайды. Парламент және үкіметте раввинаттың мүддссін корғайтын басты діни-саяси партия Мафдал болып табылады.
Таяу Шығыс, Солтүстік Афрнка Балкан елінсн келгендер -Сефард кауымын кұрады. Еуропа. Америка, Австралия, ОАР-дан келушілер ашкеназиялык кауымды кұрады. 1921 жылы Сефард жэне Ашкеназийлік бас раввиндер баска-ратын жогары раввинат кенесі сайланды. Израиль мемлекетіиін калалары мен елді мекендерінде 200 діни кеңес (моацот датиот), Израиль елінде 24 раввинат сот жұмыс жасайды. Діни мектептер (ешибот) үлесі орта білім беру орындарының 17%-ын кұрайды. Израильдің барлык мектеп-тсрінде діни пәндер оқытылады. Білікті дін мамандары діни институттарда дайындалады. Иудаизмнің негізгі кағидаттары XII ғасырда өмір сүрген атақты философ -- талмудшы, рабби Моисей бен Маймон (1135-1204) іліміне сүйсиген төмендегідей 13 ережеден тұрады: 1. Кұдай бар. 2. Кұдай бір. 3. Құдай денелік пішіндс болмайды. 4. Құдан мәні бір. 5. Иудейлер тек бір Құдайға табынуы тиіс. 6. Құдаймен карым-катынас тек пайғамбар аркылы болады. 7. Моисей (Мұса) -- ең ұлы пайғамбар. 8. Тораның шығуы касиетті. 9. Тора өзінің мән-мағынасын еш жоғалтпайды. 10. Құдай адамдардың барлык іс-әрекетін біледі. 11. Құдай зұлымдыкты жазалап, кайырымлылыкты мадактайды. 12. Құдай өзінің мессиясын жібереді. 13. Құдай өлілерді қайта тірілтеді. Сенім қағидаттары Иигдаль (иврит-ұлылык) әнұранында баяндалған. Өмір беруші Құдай ұлылығы мен даңқы шексіз. бұл әнұранды Иудаизмді ұстанушылар Синагогада орындайды. Иудейлерде Құдай аты -- Яхве (Яху, Яго, Иегова немесе Адонай). Яхве бастапкыдан Иудей-израильдік пантеонда айрықша орын алады. Кұдай атын атауға болмайды. Ежелгі түсінік бойынша Күдай атын атау -- бұл ажалға алып келеді. Яхвенің орнына Адонаи (менін әміршім) Менің Қүдайым -- Яхве сөзі колданылады. Алғашкыда ежелгі еврей құдайлар пантеонында Яхве жерді түзеуші. жай аткыш, жаңбыр беруші ретінде көрінеді. Аман-есендік игілік Яхвемен байланыстырылды. Тек кейінірек Яхве басты Кұдай атанды. Яхве культін орталықтандыру процесі және Яхвені барлык еврейлердің жалғыз кұдайы ретінде мойындату үшін күрес ұзакка созылды. Кез келген иудей үшін Құдай. Тора және еврей халкы ең маңызды мағынаға ие. Бұл -- әлемнің барлык еврейлерін біріктіруші діни және ұлттык идея. Сондан-ақ кыска да, нұска турде иудей теологы Льюис еврейлердің кұдайдың таңдаулы халкы екендігі идеясы догматикалық сипат алды. Яхве еврейлермен айрықша одақ кұрып, тек еврейлерді өз халкы деп есептейді. Бұл идея сионизмнің діни негізін кұранды. Зайырлы және діни Иудаизмнің ерекшеліктсрі бар. Зайырлы Иудаизм ұғымы белгілі бір Иудей кұндылыктарын, тіпті кейде діни мағына берілмейтін діни негіздегі евреилердің философиясын сипаттайды.

Яһудилік қазіргі илаһи (хақ) діндердің ең ескісі, бірақ тұтынатын халқының саны ең азы. Қазір яһудилер 18-20 миллион шамасында. Оның 4,4 миллионы Израильде, 6 миллионы АҚШ-та және Еуропа мен әлемнің түкпір-түкпіріне таралған.
Қазіргі яһудилерді яһуда(иуда) атауымен бірге, исраил, ибрани деп те атап, бұл атаулардың барлығы бір халыққа берілген. Яһудилік ескі монотеистік дін болумен бірге, өз алдына бөлек сенім, ғибадат жүйесі бар ұлттық дін болып ерекшеленеді. Исраиль ұлдарының нанымы бойынша басқа бір ұлттағы адам яһуди дініне кіре алмайды, оларға кіруге тыйым салынған. Яһудилік діні тек исраиль ұлдарының, яғни еврейлердің ұлттық діні болып табылады.
Тарихы. Исраиль ұлдарының арғы аталары Ибраһим пайғамбар болып табылады. Ибраһимнің Сара және Сараның мысырлық күңі Хажер (қазақша Ажар) атты екі әйелі болған. Ибраһимнің Сарадан Ысқақ (Исхақ), Хажерден Исмаил атты ұлдары туылды. Ибраһим пайғамбардың Ысқақ атты баласынан Яқуб (Жақып) пайғамбар дүниеге келеді. Ал Яқуптың лақап аты Исраиль болып, бүгінгі еврейлер сол пайғамбардың ұрпақтарымыз деп есептеп, өздерін Исраиль ұлдары деп атайды. Бүгінгі Исраиль (Израиль) республикасының аты да сол Яқуб пайғамбардың лақап атымен аталады. Сонымен бірге Еврейлердің Яһуда деп аталуы, Яқуб пайғамбардың ұлының бірінің аты Яһуда немесе Иуда есімімен байланысты.
Исраиль ұлдарының ең ұлық пайғамбары хз. Мұса, Исраиль ұлдарын Мысырдағы құлдықтан құтқарып, Сина түбегіндегі Тих даласына орналастырып, кейіннен олар Сирия мен Палестина аймақтарына қоныс аударады. Сол жерде өздері бір мемлекет құрып, б.д.д. 933-ші жылы ол мемлекет Исраиль, Яһуда атты екі мемлекетке бөлініп кетеді. Хз. Мұсаның әкелген дінінен алыстаған Исраиль мемлекетін Асур (Ассирия) патшалығы шауып, біржолата жойып жібереді. Ал Яһуда мемлекетін Вавилон мемлекеті басып алып, жер аударуынан кейін яһудилер, жер-жерге таралып кетті. Алайда одан кейін де бастары біріккендерімен мықты мемлекет құра алмады.
Кітаптары. Бүгінгі күнгі яһудилердің қасиетті жазбалары Танах, Талмут деген екі негізгі бөлімнен тұрады. Христиандардың ескі өсиет деп атайтын Танах, 1-Тора, 2-Невиим, 3-Китувим деген үш бөлімнен құралады. Тораның арабшасы Тәурат деп аталады. Тора да өз ішінен: 1-Теквин, 2-Хуруч (шығу), 3-Левилилер, 4-Сандар, 5-Тесние деп аталатын бөлімдерден тұрады. Тораның түп нұсқа тілі ибранише болып, онда әлемнің жаратылысынан бастап, яһудилердің Мысырға қоныс аударуы, хз. Мұсаның өліміне дейінгі созылған замандағы оқиғаларды қамтиды.
Сенімдері. Яһудилік дініндегі сенімнің негізі тәңірінің барлығы мен бірлігін мойындау болып табылады. Құдайларының аты Яхве немесе Элохим, ол біреу тарапынан жаратылмаған, әуелгісі мен соны шексіз, әлемнің жаратушысы және бұл дүниенің иесі. Олардың сенімдері бойынша құдайдың сүйген ұлты яһудилер, бұл жайында Мұса пайғамбар мен Исраиль ұлдары тәңірімен Синада серттескен. Сондай-ақ, яһудилер періштелерге, ахирет күніне, тағдыр мен қазаға, құтқарушы мәсіхтің келетініне сенеді.
Бүгінгі яһудиліктегі сенім негіздерін яһуди философы Рабби Моше бен Маймон (1135-1204) былай құрастырған: Құдай (Яхве) барлық нәрсенің жаратушысы; Яхве біреу; Құдайдың денесі жоқ, оны суреттеу мүмкін емес; Құдайдың әуелгісі мен соңы шексіз; Біз тек Яхвеге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.