Қанның газдық құрамының тұрақтылығын сақтаудың балалардағы ерекшелігі

І.Кіріспе: Қанның газдық құрамы жайлы түсінік.
ІІ.Негізгі бөлім:
а) Тынысты реттеуде қанның газдық құрамының маңызы (Фредерик тәжірибесі).
ә) Оттегі мен көмір қышқыл газының қан арқылы тасымалдануы.
б) Қанның газдық құрамының тұрақтылығын сақтаудың балалардағы ерекшеліктері.
ІІІ. Қорытынды.

Тірі организмде тіршілікке қажет газдар өкпеден тінге, тіннен өкпеге жеткізіледі. Оттегі мен көмір қышқыл газ, сондай-ақ азот қанға атмосфералық ауадан енеді. Алғашқы аталған екі газдың мөлшері артерия мен венада бірдей емес, артерияда оттегі, ал венада көмір қышқыл газы көбірек. Өкпеде оттегі ауадан қанға қарай, көмір қышқыл газ қаннан альвеолаға өтеді. Ал тінде керісінше, оттегі қаннан тінге, көмір қышқыл газ тіннен қанға көшеді. Азот – газ алмасуына қатыспайтын бейтарап газ, оның көлемі (1%) артерия мен вена қанында бірдей болады.
Тынысты реттеуде қанның газдық құрамының маңызын Л.Фредерик айқас қан айналым жасаған тәжірибесімен дәлелдеген. Бұл тәжірибеде арнаулы операция арқылы екі иттің күре тамырлары мен ойыс веналары айқастырылып жалғастырылады. Оның нәтижесінде бірінші иттің денесінен қан екінші иттің басына, ал екінші иттің денесінен - бірінші иттің басына баратын болады. Егер бірінші иттің кеңірдегін қысып, оны тұншықтырса (асфиксия), екінші иттің тынысы жиілейді, ол ентіге бастайды (диспноэ). Оның себебі, тұншықтырудың әсерінен бірінші иттің қанында СО2 көбейіп (гиперкапния), оттегі азаяды (гипоксемия). Осындай құрамды қан екінші иттің тыныс орталығына әсер етеді де, оның тынысы жиілейді, өкпенің желдетілуі күшейеді. Демек, екінші иттің қанында оттегі көбейіп, көмір қышқыл газы азаяды. Бұл қан бірінші иттің басын қоректендіретіңдіктен, оның тыныс орталығының қозғыштығы төмендеп, тыныс сирейді, немесе тоқтайды.
Сонымен оттегінің жетіспеуі және көмір қышқыл газының қанда жиналуы тыныс орталығын қоздыратын факторлар болып табылады. Тыныс орталығының қозғыштығына қандағы сутегі иондарының концентрациясы да әсер етеді. Оттегі қан арқылы гемоглобинмен қосылыс түрінде(оксигемоглобин-HвО2) тасымалданады. Қалыпты жағдайда 1г гемоглобин 1,34 мл оттегіні қосып алады. Оттегімен қаныққан 100 мл қандағы оттегі мөлшері қанның оттектік сыйымдылығы деп аталады.

1)«Балалар ауруының пропедевтикасы»,
Балаш Түсіпқалиев, Ақтөбе 2002 жыл.
2) «Адам анатомиясы», А.Р.Рахишев, Алматы,2005.
3)Агаджанян Н.А., Тель Л.З., Циркин В.И., Чеснакова С.А.
Физиология человека,Санк-Петербург,2000.
4)Адам физиологиясы.Сатбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б.Алматы, 2005 жыл.
5)Патофизиология. Нұрмұхамбетұлы Ә.
Алматы, 2007 жыл.