Гидродинамикалық берілістер

Жоспар
Кіріспе

I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1) Гидродинамикалық берілістердің негізі
2) Гидромуфталар
III Қорытынды

Беріліс - қозғалысты (әдетте айналмалы қозғалысты) жетекші элементтен (мысалы, автомобиль қозғалтқышы) жетектелуші элементке (мысалы, автомобиль доңғалағы) жеткізуге арналған механизм. Беріліс арқылы: әр түрлі жетектерде жылдамдықтарды арттыруға (немесе азайтуға); жылдамдықтарды сатылы немесе сатысыз реттеуге; қозғалыс бағыттарын өзгертуге; бір қозғалтқышпен бірнеше механизмдерді қозғалысқа келтіруге; күш пен айналдыру моментін өзгертуге; қозғалыс түрлерін өзара түрлендіруге болады. Берілістің негізгі сипаттамалары: берілетін күштер мен бұраушы моменттер, бұрыштық жылдамдық, жетектелуші буын (қозғалыстағы) мен жетектегі буынның жылдамдықтарының қатынасы (беріліс саны), пайдалы әсер коэфициенті.
Беріліс механикалық, гидравликалық, электрлік болып ажыратылады. Механикалық беріліс іліністі (тістіберіліс, шынжырлы беріліс, бұралаңды беріліст.б.) және үйкелісті (белбеулі беріліс, фрикциялы беріліс, т.б.) пайдалануға негізделген. Олар беріліс қатынасы тұрақты немесе өзгермелі, қуаты шағын және орташа жетектерде, сондай-ақ, станоктардың, автомобильдердің, тракторлардың, беріліс қораптары мен вариаторларында қолданылады. Гидравликалық беріліс пен электрлік беріліс үлкен қуатты жеткізуге мүмкіндік береді. Мұндай берілістер техниканың әртүрлі саласында, әсіресе, ауыр көлік машиналарының жетектерінде қолданылады. Пневматикалық беріліс шығар жердегі буынның айналу жиілігі үлкен болған жағдайда (мысалы, ішкі бетті ажарлауыш станоктарда 30000 айн/мин-қа дейін жетеді) пайдаланылады. Техника мен өндірісте, көбінесе, электромеханикалық, гидропневматикалық сияқты аралас беріліс қолданылады.
Беріліс түрлері:
Гидравликалық беріліс—механикалық энергияны және қозғалысты сұйықтық арқылы жетекші біліктен жетектелуші білікке жеткізетін құрылғы. Ол теплоходта, тепловозда,автомобильде, ұшақта, станоктарда, желдеткіш және сорғы жетектерінде қолданылады. Жұмыс қағидасына қарай гидравликалық беріліс көлемдік (гидростатикалық) және гидродинамикалық болып бөлінеді. Көлемдік берілісте энергия жетекші біліктен жетектелуші білікке гидростатикалық қысым көмегімен, ал гидродинамикалық берілісте гидродинамикалық қысым арқылы беріледі. Көлемдік беріліс гидроқозғалтқыштан, гидросорғыдан және оны айналдыратын қозғалтқыштан тұрады. Сұйықтық гидросорғыдан қысыммен гидромоторға беріледі, ал гидроқозғалтқыш жетектік механизмді қозғалысқа түсіреді. Сұйықтықтың ағыс бағытын және мөлшерін реттей отырып, гидроқозғалтқыштың жылдамдығы мен айналу бағытын өзгертуге болады.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Гидродинамикалық берілістер

Орындаған: Амангельди Ж.
Қабылдаған: Ахметов Н.

Қызылорда, 2016ж
Гидродинамикалық берілістер
Жоспар:
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1) Гидродинамикалық берілістердің негізі
2) Гидромуфталар
III Қорытынды

Кіріспе

Беріліс - қозғалысты (әдетте айналмалы қозғалысты) жетекші элементтен (мысалы, автомобиль қозғалтқышы) жетектелуші элементке (мысалы, автомобиль доңғалағы) жеткізуге арналған механизм. Беріліс арқылы: әр түрлі жетектерде жылдамдықтарды арттыруға (немесе азайтуға); жылдамдықтарды сатылы немесе сатысыз реттеуге; қозғалыс бағыттарын өзгертуге; бір қозғалтқышпен бірнеше механизмдерді қозғалысқа келтіруге; күш пен айналдыру моментін өзгертуге; қозғалыс түрлерін өзара түрлендіруге болады. Берілістің негізгі сипаттамалары: берілетін күштер мен бұраушы моменттер, бұрыштық жылдамдық, жетектелуші буын (қозғалыстағы) мен жетектегі буынның жылдамдықтарының қатынасы (беріліс саны), пайдалы әсер коэфициенті.
Беріліс механикалық, гидравликалық, электрлік болып ажыратылады. Механикалық беріліс іліністі (тістіберіліс, шынжырлы беріліс, бұралаңды беріліст.б.) және үйкелісті (белбеулі беріліс, фрикциялы беріліс, т.б.) пайдалануға негізделген. Олар беріліс қатынасы тұрақты немесе өзгермелі, қуаты шағын және орташа жетектерде, сондай-ақ, станоктардың, автомобильдердің, тракторлардың, беріліс қораптары мен вариаторларында қолданылады. Гидравликалық беріліс пен электрлік беріліс үлкен қуатты жеткізуге мүмкіндік береді. Мұндай берілістер техниканың әртүрлі саласында, әсіресе, ауыр көлік машиналарының жетектерінде қолданылады. Пневматикалық беріліс шығар жердегі буынның айналу жиілігі үлкен болған жағдайда (мысалы, ішкі бетті ажарлауыш станоктарда 30000 айнмин-қа дейін жетеді) пайдаланылады. Техника мен өндірісте, көбінесе, электромеханикалық, гидропневматикалық сияқты аралас беріліс қолданылады.
Беріліс түрлері:
Гидравликалық беріліс -- механикалық энергияны және қозғалысты сұйықтық арқылы жетекші біліктен жетектелуші білікке жеткізетін құрылғы. Ол теплоходта, тепловозда,автомобильде, ұшақта, станоктарда, желдеткіш және сорғы жетектерінде қолданылады. Жұмыс қағидасына қарай гидравликалық беріліс көлемдік (гидростатикалық) және гидродинамикалық болып бөлінеді. Көлемдік берілісте энергия жетекші біліктен жетектелуші білікке гидростатикалық қысым көмегімен, ал гидродинамикалық берілісте гидродинамикалық қысым арқылы беріледі. Көлемдік беріліс гидроқозғалтқыштан, гидросорғыдан және оны айналдыратын қозғалтқыштан тұрады. Сұйықтық гидросорғыдан қысыммен гидромоторға беріледі, ал гидроқозғалтқыш жетектік механизмді қозғалысқа түсіреді. Сұйықтықтың ағыс бағытын және мөлшерін реттей отырып, гидроқозғалтқыштың жылдамдығы мен айналу бағытын өзгертуге болады.

Гидродинамикалық берілістердің негізі

Гидродинамикалық беріліс деп машинаның атқарушы білігінен жұмыстық сұйықтық арқылы ещқандай байланыссыз өзара әсер етуші қалақшаларға берілуін айтамыз.
Жұмыс процесінде гидродинамикалық берілістің қажалу бөлімінде күрекшелердің жұмыстық сұйықтықпен өзара әсерлесуі арқылы атқарушы біліктің (қозғалтқыш) механикалық энергиясы жұмыстық сұйықтықтың механикалық энергиясына өзгереді; ол өз кезегінде атқарушы біліктің (жұмысшы машина) механикалық энергиясына ауысады. Сондықтан гидродинамикалық берілісті энергетикалық машиналарға жатқызуға болады. Гидродинамикалық берілістердің негізгі элементтеріне мыналар жатады: сорғылық жұмыстық дөңгелек (ортадантепкіш) - гидравликалық энергияның генераторы; турбиналық жұмыстық дөңгелек (әдетте радиалды осьті немесе осьті) - гидравликалық қозғалтқыш және жұмыстық сұйықтық. Бұлардан басқа гидравликалық берілістің құрамына мыналар кіреді: Бағыттағыш аппараттар, қаптамалар, қоректендіргіш қондырғылар.
Гидродинамикалық берілістің принципиалдық схемасы 1- ші суретте келтірілген. Атқарушы білік арқылы ток қуат қозгалтқыштан сорғыға 1 беріледі. Сорғының жұмыстық дөңгелегінде механикалық энергия сұйықтық энергиясына өзгереді, ол құбыр 6 арқылы түседі. Содан кейін сұйықтық шиыршық камера 2 және құбыр жол 3 арқылы шиыршық камера 4 (немесе бағыттаушы аппарат) және турбиналық жұмыстық дөңгелекке 5 түседі. Турбиналық жұмыстық дөңгелекте сұйықтық энергиясы атқарушы біліктің II механикалық энергиясына ауысады. Турбина арқылы жұмыстық сұйықтық қубырға 6 қайта оралады. Жұмыс кезінде бұл процес үзіліссіз болады.
Берілген сұлбада келу және қайту арналарын қарастырғанда жоғалымдар көп болады, ол сұлбаның шығыны көп. Сондықтан гидродинамикалық беріліс бүкіл жұмысшы элементтерін қаптамаға біріктіру арқылы жүзеге асады. Гидродинамикалық беріліс жұмыс істеу принципі бойынша екіге бөлінеді: айналдыру моменті гидротрансформатор және гидромуфт.
1902 жылы профессор Феттингер гидротрансформатордың екі негізгі сұлбасын ұсынды. Сорғы 1, турбина 2 және бағыттағыш аппарат 3. Бұл жерде сұйықтық ағымы бір дөңгелектен екінші дөңгелекке құбыр жолсыз байланысады да жабық үйкеліс бөлімін тудырады, оны айналым ортасы деп атайды.
Бұл екі схемалардың дөңгелегінің орналасуында айырмашылық бар. Сұлбада сұйықтық ағымы срғының қалақшалы жүйесінен турбинаның қалақшалы жүйесіне келіп түседі, турбинадан бағыттаушы аппаратқа өтеді де қайта сорғыға оралады. 16-ші а) суреттегі жүйеде сорғыдан сұйықтық ағым бағыттағыш аппаратқа түседі, содан соң турбинаға өтеді де, қайта сорғыға оралады. Екі сұлбаның жұмыс істеу принципі бірдей.
16-ші суреттің а сұлбасында сәйкес пішінді қалақшалы дөңгелек (бірінші кезекте бағыттаушы аппарат). Басты және атқарушы біліктердің екі жаққа айналуын қамтамысыз етеді. Екінші суреттің б сұлбасында білік бір жаққа ғана айналады. 1910- шы жылы қисықтісті беріліс шығарылды, ол бір кезеңде атқарушы біліктің жылдамдығын төмендетеді, соның салдарынан гидротрансформаторға сұраныс күрт азайды. Аварияның көп болуына байланысты басқа жетілдірілген құрылым іздей бастады.
1910 жылы атақты ғалым Феттингер бағыттаушы аппаратты ескеріп гидромуфт ұсынды. Ол өз кезегінде тісті редуктордың үйлесімімен гидротрансформаторды алмастырды.

Гидродинамикалық берілістер

Бір қалыпты қозғалуды жоғарлату үшін, жүктемелі соқыларды төмендету және машинаның трансмисиясын оңай басқаруды гидроберілістер орындайды. Бұлар жұмыс істеу процесіне қарай гидродинамикалық және көлемдік болып бөлінеді. Біріншісінде негізі болып сұйықтың арындағы қозғалыс жылдамдығының циркуляциясы. Ал екіншісінікі сұйықтың қозғалыс жылдамдығы негізгі бола алмайды, оның себебі энергия қозғалыстағы жұмыстық цилиндрлерден туындайтын статистикалық арынмен беріледі, сол себепті мұндай беріліс көлемдік деп аталады.
Гидродинамикалық беріліс деп дөңгелектегі жұмысшы күрекшелері арқылы ағатын жұмысшы сұйық қозғалыс саны моментінің өзгеруі нәтижесінде жұмысшы дөңгелектер мен сұйықтықтың ағынына әсерімен механикалық энергияны жеткізуге арналған қондырғыны айтады.
Гидродинамикалық берілістің негізгі артықшылықтары: жұмыстың шусыздығы, конструкциясының қарапайымдылығы, жетекші және жетектегі біліктер арасындағы қатты байланыстың жоқтығы. Ал жетекте айналу тербелістері мен үлкен жүктемені жеңілдетуге әсер ететін қозғалтқыштың қосылуын жеңілдетеді.
Гидродинамиқалық берілістерді қолдану жетектегі қозғалқыштардың сипаттамасын жақсартуға және технологиялық машиналардың сенімділігімен үнемділігін жоғарлатуға мүмкіндік береді.
Гидродинамиқалық берілістер, оның моменті шамасын өзгертпей қозғалтқыштың қуатын жеткізетін гидромуфталар және кейде оның шамасын, кейде белгісін өзгертумен түрлендіру арқылы айналу моментін беретін сұйықтық гидротрансформаторға бөлінеді.
Гидродинамиқалық берілістердің санын 0,6-дан 6-ға дейін және ПӘК 0,86-0,92 етіп құрастырады. Жеке гидродинамиқалық берілістердің ПӘК-і 65-70% болғанымен, олар ауыр жерлерде қызмет көрсету аясында кең қолданыс тапқан.
1-суретте-гидродинамиқалық берілістерде сорғылық және турбиналық дөңгелектері бөлек орналасқандықтан, турбинаны қозғалтқышқа салыстырмалы орналастыруға болғандықтан, машина жетегіндегі бірнеше қозғалтқыштың қуатын көбейтуге мүмкіндік береді.
Дөңгелектер магистральдық құбырсыз максимал жақындасу жолымен жалғасады. Жұмыстық доңғалақтардың күрекше аралық арналармен және басқада беттермен түзілетін, жұмыстық сұйық қозғалысын бағыттайтын және шектейтін ортақ жұмыстық қуысы бар.
Гидродинамиқалық берілістерді қолдану жетектегі қозғалқыштардың сипаттамасын жақсартуға және технологиялық машиналардың сенімділігімен үнемділігін жоғарлатуға мүмкіндік береді.

1 - Сорғылық дөңгелек, 2- турбиналық дөңгелек, 3-қаптама.

1-сурет - Гидромуфтаның негізгі құрылысы

Гидродинамиқалық берілістің сорғы дөңгелегі жетекті қозғалтқыштың білігімен жалғасып және одан энергияны алып, сұйық ағымына береді.Турбиналық дөңгелектегі күрекшелері арқылы ағып өтіп ортадан шетке қарай ығысады, сол кезде кинетикалық энергия туады, кейін жұмыстық сұйық турбинадан сорғылық дөнгелеке қайтып оралады. Бұл циркуляция орындалу үшін nHnT болуы керек.

Гидромуфталар

Гидродинамиқалық муфталар тау- кең машиналарында, соның ішінде шахталық конвейерлерінде, бұрғылау машиналарында, эксковаторларда және көтергіш машиналарында кең қолданыс тапты. 3.2-ші суретте гидромуфтаның құрылуы көрсетілген.
Жетекші машиналарда гидромуфталарды қолдану кездегі мүмкіншіліктері:
Гидромуфта, қозғалтқышты іске қосу немесе тоқтату қалыпында берілген айнымалы моментінің мөлшерін өзгерте алады сонымен қатар машинаны артық жүктемеден сақтайды. Машина жұмыс мүшесінің тез тоқтағанынан атқарушы механизм және жетектегі білігінде пайда болатын динамикалық жүктемеден қорғайды.
Гидромуфтаның арқасында көп қозғалтқышты жетекті машиналар жүйесінде бастапқы қозғалтқышқа түсетін жүктеменің біркелкі таралуын және электрожүйедегі пиктік тоқтар мөлшері азайту мақсатында қозғалтқыштың рет бойынша қосылуын қамтамасыз етеді.
Демпферлік әсерімен және пульсациялық сонымен қатар айналымды ауытқуын өшіруде гидромуфталарды қолданады бұл машинаны қолдану мерзімін ұзартады.
Мысалы: Гидромуфталарды ленталы және скребкалы конвейерлерде қолданғанда, олардың: - ЭҚ қолдануын 5-6 есе ұзартады.
1- Гидромуфтада жекші және жетектегі біліктері бір біріне байланыссыз айналады.Жетектегі білік жетекші білік айналған кезде қозғалмай тұра алады немесе аралық өлшемді бұрыштық жылдамдық болуы мүмкін. Бірақ-та бұрыштық жылдамдық жетекші біліктің жылдамдығынан 2-3% аз болуы тиіс:
- Бірқалыпты қозғалуын қамтамассыз етеді;
- Айналмалы ауытқуларды шектейді;
- Гидроберілістердің шусыздығы;
- ПӘК жоғарлығы 0,96-0,97%;
- Жүктеменің беркелкі таралуы;
- Автоматты басқару.

Гидромуфтаның жұмыс принципі және құрылысы.

1-қозғалтқыштың білік буыны; 2-сорғылық дөңгелек; 3-құю қақпақшасы; 4-турбиналық дөңгелек; 5-Қосымша; 6-жетекші білік; 7-тік қойылған тығыздағыш; 8- бос бөлшек; 9- гидромуфта үшін ауалық суыту қабырғасы.
2 - сурет - Гидромуфтаның негізгі жұмыс мүшелері көрсетілген

Гидромуфтаның сұйық ағыны, гидромуфтаның жұмыстық дөңгелегінің айналуы. Гидромуфтаның негізгі құраушылары: сорғылық дөңгелек, турбиналық дөңгелек, мойынтірек, саты және қорап болып табылады. Сорғылық дөңгелек бір жағынан радиалды күрекшемен, ал екінші жағынан жұдырықшалы түрінде жасалынған. Турбиналық дөңгелек радиалды күрекшелер түрінде болады және арнайы бонтармен сатыға бекітіледі. Қорап ішкі жағынан тегіс, ал сырты қатаң қабырғалы болады. Бұл қабырғалар қораптың қаттылығын жоғарлатады, сонымен қатар ортадан тепкіш вентилятор қызметін де атқарады. Сорғылық дөңгелек қорапқа қатаң бекітіле, сонымен қатар иілгіш вкладыш арқылы жартылай муфтаға жалғасады. Жартылай муфта электр қозғауыш бөлігіне орнатылады. Сол себепті жартылай муфта, сорғылық дөңгелек, қорап - гидромуфтаның жетекші бөлігін құрайды. Турбиналық дөңгелек және саты жетектегі бөлігін құрайды және подшипниктер көмегімен қораптың арнайы орнатылатын бөлігінде сорғылық дөңгелек орнатылады. Сорғылық дөңгелек және турбиналық дөңгелек күрекшелермен бөлінген тор тәріздес жұмыстық камера пайда болады. Сорғылық және турбиналық күрекшелі дөңгелектерінің арасында саңылау болғандықтан жетектегі бөлігі жетекші бөлігіне салыстырмалы айнала алады. Жұмыстық сұйықтық гидромуфтаға саңылау арқылы құйылады. Қоршаған ортадан және жұмыстық сұйықтық ағып кетуінен сақтау үшін олардың арасы манжетпен тығыздалады. Төменгі суретте гидромуфтаның жинақталу реті көрсетілген.

3-cурет - Гидромуфтаның жинақталған түрі

Іске қосуда және жүктемеде айнымалы моменті шектеу үшін қосымша камералар қарастырылған, онда сұйықтық жоғарғы сырғуда қозғалады. Жұмыстық камерадағы сұйық мөлшері ағының интенсивтілігі (айнымалы моменті) берілген мөлшерде шектетіледі. Гидромуфтаны сұйытықпен толтыру завод - өндірушілермен бекітіледі және қатаң бақыланады. Жеткіліксіз толтыру: жүктемеде үйкелістің жоғарлауына әсер етеді, бұл гидромуфтаның қызып кетуіне әсерін тигізеді. Сұйықтықты мөлшерінен артық толтыру сақтандырғыш касиетінің төмендеуіне, қирауына әсерін тигізеді және жетектің толығымен жүктелуіне әкеп соқтырады. Гидромуфтаны толығымен толтыру қатаң тиым салынады, себебі сұйықтық қызған кезде сұйықтың көлемі ұлғаяды, бұл гидромуфтаның бөлшектерінің сынуына тікелей әсер етеді. Гидромуфтаны толтыру барлық көлемнің 85-90% құрайды.
Гидромуфтаны бұзылудан қорғау үшін келесідей қарастырылады:
а) жылулық қорғау: Сақтандырғыш тығыр жұмыстық сұйықтық белгіленген температурадан асқанда атылады;
б) қысымды қорғау: Жарылғыш мембрана жұмыстық сұйық аса қызып кету кезінде немесе жұмыстық сұйықтықты қайталай толтыру кезде бұл жағдайда гидромуфтада жоғарғы қысым пайда болады сол кезде іске асады. Қысыммен қорғау гидродинамиқалық берілістердің эксплуатациялық заңдылығын қатаң бұзылу кезінде ғана болуы мүмкін. 4-суретте гидромуфтаның байланысу түрлері көрсетілген.

4-сурет - Жетекші машиналардың гидромуфтамен байланыс сұлбасы

1; 2-диаграммада гирожалғастырғышты қолданудағы артықшылықтары көрсетілген

1 - диаграмма-Гидромуфтаның қолдану кезіндегі артықшылықтары

- гидромуфтаны еңгізбегенде
-гидромуфтаны еңгізгенен кейін

2-диаграмма-Гидромуфтаны қолдану кезіндегі пайдаланылатын тоқ мөлшерінің көрсеткіші

Гидрожалғастырғыштың қозғалтқышпен байланысу тәсілі көрсетілген

5 - сурет - Қолдану мысалдары

Гидрожалғастырғыштың түрлері (6; 7; 8-суретте) көрсетілген.

6-сурет - ГПЭ650 Гидромуфтасы

Гидромуфта ГПЭ650 қырма конвейерлерде қолданылады, редуктор білігіне сатылы шпонкамен орнатылады. Мембрананы ауыстыру және редуктор білігін жөндеу ыңғайлығы үшін қысым сақтандырғышы гидромуфтаның осінен қорапқа орналастырылған. Қозғалыс сипаттамасын жақсарту үшін гидромуфтаның козғалыс камерасы қосымша көлеммен жабдықталған.

7-сурет - ГПБ570 Гидромуфтасы

Гидромуфтаның бұл түрі екі еселенген жылдамдықты электроқозғалтқыштан тұрады. Бұлар: гидромуфта және фрикцион. Аз жылдамдықта кіру және шығу біліктері құлыпқа түседі. Себебі аз жылдамдықта керекті айналу жиілікті бере алмайды. Ал 1500 айнмин жұмыстық жылдамдықта айналу моменті гидродинамикалық күшпен береледі, ол жоғарғы жылдамдықта шұғыл тоқтау кезде қозғалтқышты артық жүктемеден сақтайды. 16- 20 Мпа қысымда жұмыс істейді.

8-сурет - ГПЭ 570х2 Гидромуфтасы
Екі еселенген гидромуфта ГПЭ 570х2 қырма конвейерлер үшін қолданылады. Бірдей габаритті диаметрлі гидромуфтамен ГПЭ 570 екінші жұп жұмыстық дөңгелектің көмегімен үлкен (500кВт дейін) қуаттарды бере алады.

Гидротрансформаторлар

Гидротрансформаторлар деп айналу моментін шамасы бойынша түрлендіретін, ал кей жағдайда белгісінде түрлендіріп жеткізетін сұйықтық берілісті айтады.
Гидротрансформаторлар әртүрлі құрылымдар болады, олар жұмыстың доңғалақтың пішінімен, турбиналық доңғалақ сатыларының, жұмыстық қуыстың санымен ерекшеленеді. Кез келген сұйықтық трансформатор өзінің құрылымына қарамастан, гидромуфтаның барлық қасиеттеріне ие және ол екі машинаның режимінде де жұмыс істейді. Гидротрансформатордың ішкі жүктемесінің өзгеру кезде автоматты түрде жұмыс режимін өзгертеді: жүктеме айналу жиілігін азайтады, ал көбейгенде үлкейтеді. Мысалы: машина орнынан бір қалыпты қозғалып, тауға қозғалысын тоқтаусыз шығуына мүмкіндік береді.
Турбиналық дөңгелек сорғылық дөңгелекке салыстырмалы сырғанама қозғалыс жасайды. Ішкі жүктеменің жоғарлауы бос жүріс кезінде оның айналу жиілігін төмендетеді. Сырғанама сұйықтың ағындардың үйкелісінен жылу туындайды. Оларды суыту үшін радиатор қолданылады және радиатордағы сұйықтықты сору үшін сорғы орнату керек.
Гидротрансформаторлар сипаттамасы бойынша: а- "мөлдіремес", б-"мөлдір" болып бөлінеді.
Бос жүріс кезде ПӘК-ті жоғарлату үшін, гидротрасформаторлар гидромуфтанының жұмыс процесіне ауысады. Турбиналық дөңгелектің айналу жиілігі жоғарлауына сәйкес сұйықтықтың қалақшаға атқылау бұрышы азаяды. Бұл жағдайда турбиналық дөңгелектің күрекшелерімен берілетін сұйықтық қарама-қарсы жақтағы реактор күрекшелеріне соғыла бастайды, бұдан реактор дөңгелегі жұмыстық дөңгелегімен бір бағытта айналады. Сонда гидротрансформатор гидромуфтаның қызметін атқарады. Гидротрансформатор гидромуфтаның жұмыс режимінде жұмыс істеуін комплексті деп атайды.
ГТ-ның жұмыс режимі қозғалыстың жұмыс режиміне әсерін тигізеді және тигізе алмауы да мүмкін, сол себепті олар былай бөлінеді: мөлдір және мөлдір емес. Бірінші жағдайда турбиналық біліктегі ішкі жүктеменің өзгеруіне сәйкес қозғалыстың жұмыс режимі де өзгереді, ал екіншісінде ол өзгермейді, қозғалыстың айналу жиілігі берілген бастапқы мәнінде болады.
ГТ-ның ГМ жұмыс режиміне өтуі еркін немесе турбиналық дөңгелектің және сорғылық дөңгелектің фрикционды дискі муфтасымен жүзеге асырылады. Тиеуші машиналарда көбіне мөлдір емес гидротрансформаторлар қолданылады. Мөлдір емес гидротрансформаторлар құрылысына келетін болсақ: турбиналық дөңгелектен, сорғылық дөңгелектен және реактордан тұрады. Гидротрансформатор циркуляциясында кавитацияны болдырмау үшін сұйықты толтырып тұру мақсатында шестернялы сорғымен беріп тұрады. Ал сұйықтықты салқындатып тұру үшін қосымша сорғы қоданылады, ол радиатор арқылы сұйықтықтың циркуляциясын қамтамассыз етіп тұрады.
Гидротрасформатордағы айналмалы моментін тудыру үшін сорғылық және турбиналық дөңгелектен басқа реактор қарастырылған, ол сұйықтықтың бағытын өзгертеді. Төменде гидротрасфоматордың негізгі құраушылары көрсетілген

1 - сорғылық дөңгелек; 2 - турбиналық дөңгелек; 3 - реактор; 4 - ГТ сыртқы бөлігі; 5 - муфтаның бос жүрісті реакторы; 6 - муфта қақпақшасының бос жүрісі; 7 - ГТ поршень шегі; 8 - реактор мойынтірегі; 9 - турбиналық дөңгелек шайбасы; 10 - жұмыстық сұйықтықтың механикалық тозу қалдығы.
9-сурет - Гидротрансформатордың бөлшектері

Гидротрансформатордың жұмыс істеу принцпі:
1. Сорғылық дөңгелек жетекші білікке орнатылады;
2. Реактор дөңгелегі қозғалмайды немесе гидротрансформаторлардың жұмысына байланысты сорғылық және турбиналық дөңгелекке салыстырмалы қозғалыс жасайды;
3. Турбиналық дөңгелек жетектегі білікке орнатылады.
Гидротрансформатор қозғалтқышпен қорап беріліс арасында байланысты орнатады. Келесі суретте сұйықтықтың сұлбалық бағыты көрсетілген. Сұйықтық сорғылық дөңгелектен турбиналық дөңгелекке беріледі (10-сурет), турбиналық дөңгелектен реакторға одан ары қайта сорғылық дөңгелекке беріледі. Сорғылық дөңгелек айналған кезінде сұйықтық күрекшелердің әсерінен сорғылық дөңгелекте ортаға қарай ығысады. Сонымен қатар бұл кезде жұмыстық сұйықтықтың әр бөлшегіндегі энергиясы өзгереді. Ары қарай турбиналық және реакторға беріледі. Реакторда сұйықтықтың қажетті сипаттамалық айналу моментін орындау үшін бағытын өзгертеді. Сұйықтықтың қозғалыс бағыты келесі суретте көрсетілген

10-сурет - Жұмыстық сұйықтықтың қозғалу бағыты

Гидротрансформаторда жұмыстық айналуының екі түрі болады (21-сурет). Біріншісі - айналмалы, екіншісі - роторлы айналым. Төменгі суретте сорғылық және турбиналық дөнгелектерінің қозғалыс жылдамдықтарының арасында салыстырмалы мән болмаған кезінде айналмалы ағында, сұйықтық спиральді қозғалады. Роторлы айналым - бұл гидротрансформатор қорабының қозғалыс бағытымен сұйықтықтың қозғалысын айтады.

11-сурет - Жұмыстық сұйықтықтың қозғалу сұлбасы

Жұмыстық сұйықтықтың ағыны турбиналық және сорғылық дөңгелектерінің қозғалыс жылдамдықтырының салыстырмалы едәуір үлкен айырмашылық болғанда ғана жоғары болады. Құйынды айналым кезінде сұйықтық турбинадан күрекшелерге беріледі. Бұл еркін жүрісті жалғастырғыштың бөлінуіне және статор білікте еркін қозғалуына мүмкіншілік береді. Мұндай жағдайда айналу моментінің жоғарлағаны байқалады. Егер сорғылық және турбиналық дөңгелектерінің айналу жылдамдықтары бірдей болса, құйынды айналым қозғалысы азаяды. Бұл кезде гидромуфта қызметін атқарады.
Гидротрансформаторларды жөндеу

12-сурет - Жұмысшы мүшелерінің сынуы

Кез-келген агрегат белгіленген уақыттан ерте істен шығуы мүмкін. Мысалы: гидротрансформаторды қалпына келтіру 150-250 доллар маңайында тұрады, ал жаңасы 350-1000 доллар тұрады.Қалпына келтірілген жұмыстық мүшесі орнатып гидротрансформаторды пісіреді, содан кейін герметикалыққа және теңгеруге сынайды.

Жұмысшы дөңгелектердегі сұйық қозғалысы

Сорғылық дөңгелек айналған кезде сұйықтықтың әр түйіршігі күрделі қозғалыс жасайды, олар радиаль және меридиональ (ГЖ арқылы өтетін жазықтық) жазықтықтарда қозғалыстар жасайды.
Меридиональ жазықтықтағы гидрожылдамдығы СмV абсолютті жылдамдықтың дөңгелек радиусы бағытындағы проекциясы ретінде анықталады. Сұйықтың динамикалық берілістің жұмыстық дөңгелегіндегі сұйық қозғалысы 13-суретте көрсетілген

13-сурет - Жұмыстық сұйықтықтың динамикалық қозғалысының сипаттамасы

Шеңберлі жылдамдықпен u=w·r ол дөңгелек радиусына r нормаль бойынша бағытталады. Салыстырмалы, ол күрекше кескініне w жылдамдығымен жанама бағытталады.
Дөңгелектегі сұйықтың жылдамдығы v геометриялық жылдамдықтардың u және w қосындысына тең.
Радиальды немесе мередианды жылдамдығы:

Cc=, (6.1)

мұндағы күрекшенің көлбеулік бұрышы.
Егер жұмыстық дөңгелектегі күрекшелер саны шексіз деп болжасақ, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.