Қоғам және оның философиялық ерекшеліктері жайлы

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қоғам және оның философиялық ерекшеліктері

Қоғам және оны зерттеудің методологиялық негіздері.
Қоғамдық қатынастар.
Қоғамның қозғаушы күштері.
Қоғамның жүйелілік ұғымдары мен принциптері.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Қоғам ежелгі дүниеде мектептен бұрын пайда болды. Сырт көзге ол адамдардың жиынтығын, бірлестігін елестетеді. Бұл дегеніміз қоғамның мінез - құлқымен түбегейлі ерекшеліктілігін көрсетеді. Қоғам - адамзаттың қауымдастығы, оны адамдар құрайды және соның құрамында өздері өмір сүреді. Қоғам адамдардың кез - келген механикалық жиынтығы емес, керісінше, ол адамдардың тұрақты, орнықты және мейлінше тығыз өзара әрекеттерінің негізінде құрылатын бірлестік. Күнделікті өмірде қоғам ұғымы жиі айтылып, әр түрлі мағынада қолданылады - адамдардың шағын тобынан бастап бүкіл адамзатқа дейін және кітап сүюшілерде қоғамынан бастап қазақстан қоғамына дейін қолданылады. Алайда, әлеуметтану ғылымында қоғам ретінде адамдардың ортақ мекен - жайы, өзін - өзі толықтыру, өзін - өзі қамтамасыз ету сияқтылармен сипатталатын адамдардың бірлестігі түсіндіріледі.

Ғылымда қоғам түсінігіне берілген ортақ анықтама жоқ. Қоғам ұғымына ортақ анықтама берудің күрделілігі бірнеше жағдайға байланысты, атап, айтқанда, көлемі жағынан кең және сипаты жағынан тым абстрактілі болуымен, қоғам әр түрлі бағытта қарастырылатын аса күрделі, көп қабатты, көп жақты құбылыстығымен, қоғам тарихи ұғым болғандықтан ортақ анықтама оның дамуының барлық кезеңдерін қамту мүмкіндігімен, қоғам әр түрлі ғылымдардың қолданатын категориясы болғандықтан, олардың әрқайсысы өз пәні мен зерттеу әдістеріне сәйкес қоғамды анықтауымен, өмірде қоғам ұғымын кең және тар мағынада қолданған сайын оған түсініктеме беру қажеттігімен байланысты.

Жалпы әлеуметтану тұрғысынан қоғамға анықтама беретін болсақ, онда қоғам дегеніміз адамдардың жиынтығын, өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында олардың өзара байланыс пен өзара әрекетінің қалыптасқан формаларының тарихи бірлестігі және тұрақтылығы мен тұтастығы, өзін - өзі өндірумен, өзін - өзі толықтырумен, өзін - өзі реттеумен және өзін - өзі дамытумен сипатталатын, адамдардың өзара байланысы мен өзара әрекетінің негізі болатын ерекше әлеуметтік нормалар мен құндылықтар пайда болып, мәдениет деңгейі жоғары болатын бірлестік. Ал тар мағынада француз, жапон, т. б қоғам мағынасында айтылады. Бұл жерде қоғам деп тарихи, социомәдени және басқа да ерекшеліктерімен көрінетін нақты қоғам түрі түсіндіріледі.

Қоғамның құрамды элеметтеріне адамдар, әлеуметтік байланыстар мен әрекеттер, әлеуметтік өзара қимыл - әрекеттер және қатынастар, әлеуметтік институттар мен ұйымдар, әлеуметтік топтар, қауымдастықтар, әлеуметтік нормалар мен құндылықтар және т. б. жататынын айтуға болады. Бұлардың әрқайсысы бір -бірімен өзара тығыз байланыста болып, қоғамда ерекше орын алып, рөл атқарады. Сондықтан әлеуметтанудың міндеті - қоғам құрылымын анықтау, оның ең маңызды элеметтеріне ғылыми сұрыптау жасау, олардың өзара байланыстары мен әрекетін анықтау, әлеуметтік жүйе ретіндегі қоғамдағы олардың орны мен рөлін зерттеу. Түптеп келгенде, әлуметтік құрылым қоғамның жүйе ретіндегі тұрақтылығын анықтайды. Өйткені қоғам индивидтердің қарапайым жиынтығы, олардың өзара байланысы мен әрекеттері және қатынастары ғана емес, керісінше, ол тұтас жүйе, мұндай жиынтық жаңа, интегралдық, жүйелік сапаны тудырады. Әлеуметтік жүйе күйіндегі қоғам - ол өзінің жеке заңдары бойынша өмір сүретін және дамитын әлеуметтік организм.

Қоғамның жүйелігін көрсететін ұғымдар мен негізгі принциптері бар. Оларды жете түсіну үшін ең алдымен жүйе, құрылым т. б. ұғымдарын сараптап білу қажет. Жүйе деп өзара бір - бірімен байланыста болатын және тұрақтылықты құрайтын тәртіптелген элементтердің жиынтығын айтады. Элемент деп отырғанымыз - объект. Объектілердің тікелей қатысуымен жүйе құрылады және өмір сүреді. Объектілерсіз немесе элементтерсіз жүйе ешқашан өмір сүре алмайды. Бірақ жүйеге енген элементтер жүйеге тән қасиеттерді және тәртіпті белгілерін қабылдайды. Сөйтіп, элементтердің белгілі бір жиынтығы кез - келген тұтасқан жүйенің мазмұнды жағын қалыптастырады. Алайда, элементтердің құрамы тұтастықтың қасиеттерін анықтай алмайды. Жүйе объектісінің ерекшеліктерін, нақты қасиеттерін анықтауда құрылымды, яғни тұтас жүйенің ішкі ұйымдастырылуын білу аса маңызды. Құрылым - бұл жүйенің ретке келтірілуі, ұйымдастырылуы. Бұл, дәлірек айтқанда, жүйе элементтерінің арасындағы байланыстар мен өзара әрекеттерінің тәсілі.

Құрылымдық байланыстар - элементтердің жүйеде алатын орнымен анықталады. Сондықтан да құрылымның дамуы басты элементтердің екінші қатардағы, айталық, таптар, ұжымдар, лидерлер, т. б. элементтермен өзара әрекетіне көрінеді. Құрылымдық элементтердің өзара әрекеті және олардың дамуы көптүрлі болып, интеграциялық сапаға ие болады, соның нәтижесінде жүйелік байланыстар көбейеді.

Әрбір жүйе өзіне басқа да элементтердің арасындағы байланыстарды қосып алуы мүмкін, сондықтан да оларды жүйешелер деп атайды.

Әлеуметтік жүйе - тұтастықты құрастыратын жүйе болып саналады, оның негізгі элементіне адамдар, олардың арасындағы байланыстар, әрекеттер мен қатынастар жатады. Бұл байланыстар менөзара әрекеттер және қатынастар тұрақты сипат алады, тарихи процесс барысында ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Сондықтан да әлеуметтік жүйе қоғамдық тіршілік иесі ретінде адамның, адамдардың әрекет ету саласының жемісі болып табылады. Әлеуметтік жүйені үш негізгі мәселе тұрғысынан алып қарастыратын болсақ, онда, біріншіден, әлеуметтік жүйе индивидтердің бірлестігі ретінде зерттеліп, қайсыбір ортақ жағдайлар олардың өзара әрекетінің негізіне алынады, мысалы, қала, село, еңбек ұжымдары, т. б. ; екіншіден, әлеуметтік жүйе әлеуметтік ұстанымдардың иерархиясы іспетті қарастырылады, бұлар индивидтердің бірлесіп істеген қызмет процесінен көрінеді және содан әлеуметтік қызметтері келіп шығады; үшіншіден, әлеуметтік жүйе элементтердің негізігі негізгі сипаттарын, оралдың нақты әлеуметтік жағдайдағы өзара қатынастары мен мінез - құлқын анықтайтын әлеуметтік нормалар мен құндылықтардың жиынтығы ретінде де қарастырылады. Жоғарыда аталған бірінші мәселе әлеуметтік қауымдастық ұғымымен, екіншісі - әлеуметтік ұйым түсінігімен, үшіншісі - мәдениет ұғымымен байланысқан. Әлеуметтік ұйымдар қоғамды, өмірді реттеуде үлкен рөл атқарады.

Әлеуметтануда рухани мәдениет құндылықтары, сайып келгенде, қоғамдық өмір мен адамдар мінез - құлқының әлеуметтік - нормативтік реттеушісі есебінде қарастырылады. Әлеуметтік құндылықтардың нақты нормативтік қызметі оларды әлеуметтанулық зерттеудің мәнді тақырыптық дәрежесіне жеткізеді.

Жалпылама философиялық мәселелер төңірегінде қоғам, қоғамның даму заңдылықтары адам мен қоғамның ара қатынасы. Қоғамдық қатынастар туралы ой-пікірлер алғашқы қауымдық қоғам дәуірлерінде қалыптаса бастаған. Осыған орай адамзаттың сана-сезімінде қоғам деген не?, ол қалай пайда болады?, қоғамның даму жолдары қандай?, қоғамдағы процестердің өзара байланыстары бар ма? деген сұрақтар туындаған. Осындай сұрақтардың негізінде адамдар бірлесе отырып бір қоғамға бірігіп өздерінің тұрмыс тіршіліктерін қалыптастыруға бет бұрып, қоғамның даму жолдарын өздерінің практикалық өмірлерімен байланыстырған. Сондықтан да қоғам дегеніміз адамдардың өзара бірлесе отырып, саяси әлеуметтік, экономикалық және рухани іс-әрекеттерін атқаратын ортасы болып табылады. Қоғамдағы әр түрлі жағдайларды зерттеуде философия тарихында материализм мен идеализм бағыттарының арасында үздіксіз күрес жүріп келе жатыр. Материалистер қоғамды және оның даму жолдарын объективті құбылыстарға байланыстырып түсіндірсе, ал идеалистер сана-сезімге рухани әлемге байланысты мәселелермен түсіндіреді. Бұл жолда материалистік қоғам өмірін ғылыми тәжірибелер айқындаса, идеалистік бағыттағы қоғам мәселелерін дін тұрғысынан шешеді. Қалай болса да қоғамның дамуы ой еңбегі мен дене еңбегінің дамуына немесе еңбекші халықтың қоғам туралы ой-пікірлерінің, іс-әрекеттерінің дамуына себеп болды, яғни қоғамдағы өндірістік қатынастарды дамыта отырып, қоғамның адамзат өміріндегі мәңгі құбылыс екендігі дәлелденді. Қоғамның пайда болу жолында негізгі роль адамзат қауымымен тығыз байланысты. Өйткені адамзат өзінің жанұясынан бастап, белгілі бір ортада қоғамның пайда болуына түрткі болатын, жоғары рухани құндылық басым тұлға болып табылады. Сондықтан да адамзат қоғамда өмір сүріп, қызмет ете отырып қоғамның ажырамас бөлігі болып табылады.

Қоғамды ғылыми тұрғыдан түсіндірудің басты ерекшелігі қоғамдық қатынастар мен байланыстар. Қоғамдық қатынастар негізінен 2 түрге, яғни материалдық және идеологиялық қатынастар болып бөлінеді. Материалдық қатынастарға табиғат және оның қазына байлықтарын адам арқылы өңдеп, қоғам өміріне пайдалану жолдары жатады. Ал идеологиялық қатынастың негізгі мәселесі адамды адам арқылы тәрбиелеу, жетілдіру іс-әрекеттері болып табылады. Осыған сәйкес идеологиялық қатынастар өз ішінде саяси, құқықтық, моральдық, діни, этикалық және философиялық қатынастар болып бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.