Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

ОРТА КӘСІБИ ОҚУ ОРНЫНДАҒЫ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

ТҮЙІН

Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі

Мақсаты: Білім беру сапасын жоғары жетістікке жеткізу үшін орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің ұйымдастыру принциптерін, функцияларын, жағдайларын зерттеу, ғылыми негіздеу.

Нысаны: орта кәсіби оқу орындарындағы басқару процесі.

Пәні: орта кәсіби оқу орнындағы педагогикалық процесті басқару.

Зерттеудің болжамы: Егер, орта кәсіби оқу орнын басқарудың жүйесі жеке тұлғалық, іс-әрекеттік, инноватикалық және технологиялық сияқты әдіснамалық тәсілдер негізінде құрылса, онда басқару болашақ маманның кәсіптік деңгейін жоғарылатуға әсер етеді, өйткені ұсынылған жүйе білім процесі субъектілерінің тұлғалық-іс-әрекеттік құрылымына сәйкес жасалынады.

Міндеттері:

1. орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің мәнін, принциптерін, қызметін анықтау;

орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізін айқындау;

орта кәсіби оқу орнындағы менеджердің ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық-функционалдық моделі.

Зерттеудің жетекші идеясы: Әлемдік білім беру кеңістігіне кіру үшін қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Соңғы он жылда инноватикалық процесс тек оқыту мен тәрбиелеу процесінде ғана емес, менеджмент жүйесінде де кеңінен таралуда. Біздің ойымызша басқару ісін қайта құрудағы басты мақсат- «бұйрықшылдықтан арылу», яғни бүгінгі менеджері бұйрық, жарлықтан қарағанда қарамағындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып, жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Бұл жерде ең маңыздысы, менеджер менеджмент теориясының негіздері жөніндегі арнайы біліммен қаруланып қана қоймай, сонымен бірге нақты жағдайларды саралай отырып, нәтижесінде дұрыс қорытынды жасай білуі қажет.

Жұмыстың көлемі: 76

Әдебиеттер саны: 66

Кесте саны: 11

Қосымша: 1

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 4

1 Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің теориялық негізі . . .

1. 1 Орта кәсіби оқу орны менеджерін даярлау мәселелері . . . 7

1. 2 Орта кәсіптік білім беруді жандандыру (инновация) . . . 43

2 Қазіргі кездегі орта кәсіби оқу орындарын тиімді басқарудың құралдары . . .

2. 1 Орта кәсіби оқуорны менеджерінің ұйымдастырушылық- педагогикалық қызметінің құрылымдық функционалдық моделі . . . 60

2. 2 Тәжірибелік-педагогикалық эксперименттің нәтижесі . . . 65

Қорытынды . . . 70

Пайдаланған әдебиеттер . . . 74

Қосымша

КІРІСПЕ

Зерттеу өзектілігі. Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі- адам аспектісіндегі әлеуметтік құндылықтар, қарамағындағы қызметкерлерге сенім білдіру, олардың табысты еңбек етуіне қолайлы жағдай туғызу, ұжым және ондағы қарым-қатынас, жағымды психологиялық климат, басқару мен менеджер ролі, сондай-ақ менеджер мамандығының әлеуметтік мәні, оның мақсатқа сай қызмет етуі және қарамағындағылардың абыройлы жұмыс істеп, одан ләззат ала алатындай мақсатқа қол жеткізудің жоспарын құру- қазіргі заманда өзекті мәселелердің бірі болып отыр.

Орта кәсіби оқу орнының негізгі мақсаты- өмірде кездесетін қиындықтарды өзі шеше білетін, қоршаған ортамен қарым-қатынасқа дұрыс түсе білетін маман даярлау. [1] . Бұл мәселе туралы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына арналған Жолдауында ерекше атап өткен. Президент өз жолдауында: білім беруді, кәсіптік даярлық пен әлеуметтік саланы XXI ғасырдың деңгейіне көтерілуді жоспарлап, оны жүзеге асыруға күш-жігерін аямайтынын айтады, сонымен қатар, XXI ғасырда білімін дамыта алмаған ел тығырыққа тірелетінін, орта кәсіби оқу орнындағы кәсіби білім беруді әлемдік стандарттар деңгейіне жеткізу керектігін міндеттейді. [2] .

Қазақстандағы білім беру жүйесін ұйымдастыру және басқару мәселелерін республика ғалымдары бірнеше бағытта зерттеді. Айталық, қазіргі орта кәсіптік білімнің даму тенденциялары Г. К. Ахметова, Б. Ә. Әбдікәрімов,

С. Ә. Әбдіманапов, Т. Ғ. Ғалиев, В. В. Егоров, А. К. Құсайынов, А. П. Сейтешев және т. б ғалымдардың еңбектерінен көрініс тапты.

Болашақ мамандардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру (А. А. Бейсенбаева, Қ. Ж. Қожахметова, Б. И. Мұқанова, Р. К. Төлеубаева, С. А. Ұзақбаева және т. б) жолдары арнайы іздестірілуде.

Жоғары педагогикалық білімді басқару (З. А. Исаева, С. Т. Каргин, А. А. Калюжный, С. И. Қалиева, Қ. С. Мусин, М. Н. Сарыбеков, К. С. Успанов,

Н. Н. Хан және т. б) мәселелері кеңінен қарастырылуда.

Білім беру саласындағы менеджмент (Т. Баймолдаев, Б. А. Қойшыбаев және т. б), инноватикалық білім беру (Г. К. Нұрғалиева, Ш. Т. Таубаева және т. б) негіздеріне арналған зерттеулер жргізілуде.

Осы аталған бағыттар бойынша жазылған педагогикалық еңбектердің маңызы өте зор. Сондықтан біздің зерттеулеріміздің өзі орта кәсіптік білім беру жүйесінде жүріп жатқан күрделі де қиын өзгерістердің үйлесімділігін табуға арналған. Әлемдік білім кеңістігіне кіруге байланысты қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда, осыған байланысты басқару процесі де көптеген өзгерістерді қажет етеді: яғни, орта кәсіби оқу орнын жаңаша құруды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып, саралауды, оқушылардың шығармашылығын дамытуды, менеджер іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді. Осындай жағдайларды ескере отырып, ғылыми-зерттеу жұмысының тақырыбын «Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі» - деп таңдауды жөн көрдік.

Мақсаты: Қазіргі орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізін теориялық тұрғыда негіздеу және менеджердің ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық функционалдық моделі арқылы жұмыстың тиімділігін көрсету.

Нысаны: орта кәсіби оқу орындарындағы басқару процесі.

Пәні: орта кәсіби оқу орнындағы педагогикалық процесті басқару.

Зерттеудің міндеттері:

1. орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің мәнін, принциптерін, қызметін анықтау;

орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізін айқындау;
орта кәсіби оқу орнындағы менеджердің ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық-функционалдық моделі.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы: Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі ғылыми тұрғыдан дәлелденіп, менеджердің атқаратын ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық-функционалдық моделі дайындалып, тәжірибелік эксперименттер жүргізілді.

Зерттеудің әдістері:

- зерттеу тақырыбына қатысты ғылыми-теориялық әдебиеттерді талдау;

- білім беру жүйесіндегі менеджментке байланысты нормативті құжаттар мен мерзімді баспа материалдарын жүйелеу;

- тәжірибелік-педагогикалық жұмыстарды өткізу, алынған қорытынды нәтижелерді өңдеу;

- орта кәсіби оқу орнындағы менеджмент жүйесіне қатысты материалдарды жүйелеу, оның педагогикалық-психологиялық жағдайларын негіздеу.

Зерттеу базасы: Алматы қаласы, №8 Кәсіптік мектеп.

Бітіру жұмысының құрылымы: бітіру жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.

1 ОРТА КӘСІБИ ОҚУ ОРНЫНДАҒЫ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Орта кәсіби оқу орны менеджерін даярлау мәселелері.

Көп жылдардан бері біздің қоғамымызда: «басқару- профессионалдық іс-әрекет емес, яғни, менеджерлерді арнайы дайындау керек емес» деген түсінік қалыптасқан. Білім беру аясындағы ректорлар, директорлар және олардың орынбасарлары мұғалімдер тарапынан тағайындалған. [3] .

Соңғы уақытта бояу болса да, дегенмен қалыпты түрде басқару іс-әрекетінің ерекше мамандық екені аңғарылып отыр. Білім беру мекемелеріндегі менеджрлерді даярлайтын арнайы оқу мекемелері, факультеттер, курстар ашыла бастады.

Ағылшын термині «менеджмент» қазақ тілінде сөзбе- сөз аударылмайды, оны «басқару» беп аудару қабылданған, ал «менеджер»- басқарушы деген мағынаны білдіреді. [4] . Менеджер-арнайы кәсіби дайындығы бар белгілі бір кәсіпке тиесілі басқарушы. Менеджер болу үшін міндетті түрде басқару қызметімен айналысу керек. [5] . Менеджмент -іс әрекеттің ұйымдастыру тиімділігін арттыру мақсатында басқарудың әдістерінің, принциптерінің, амалдарының жиынтығы. Сондай-ақ менеджмент- минималды шығын және максималды тиімділікпен мақсатқа қол жеткізуді қамтамасыз етуі қажет. [6] . Бұл анықтама менеджменттің негізі салушы Анри Файоль берген анықтамаға сәйкес келеді: «Менеджмент - істі мақсатына жеткізу мен одан барынша көп мүмкіншілік пен пайда алу. [7] .

Бұрынғы біртұтас, біркелкі оқу мекемелер жүйесінің жойыла бастауына байланысты, орта кәсіби оқу орындарының әр түрлі формалары мен түрлері пайда бола бастады, қазіргі кезде оқитын жерлерді таңдау мүмкіндігі күшеюде, сонымен қатар оқу орындары бір-бірінен оқу бағдарламаларының, оқу жоспарының, ерекшелігімен, оқылатын пәндер тізімімен, жұмыс істеу тәртібімен өзгешеленеді. Сондықтан да басқару басқа қасиетке ие болды, яғни «менеджмент» түріне айналды. [8] . Бұрынғы совет уақытынан бері қалыптасып қалған басқарудағы ойлау стереотипі, әкімшілік-әміршілік басқару әдістері нарықтық экономикалық жағдайда қажетті нәтижені бере алмады. [9] . «Біз орта кәсіби оқу орнындағы менеджмент жүйесін жетілдіреміз», -деп американдық немесе жапон менеджментінің жетістіктерін көзді жұмып көшіріп алмау қажет, яғни іздің еліміздің спецификалық ерекшеліктерін, экономикалық-қаржы мәселелерін ескере отырып құруымыз қажет. [10] .

Әлемдік білім кеңістігіне кіру үшін қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл процесс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие процесінде нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбе ағалай отырып, саралауды, жастардың шығармашылығын дамытуды, менеджер іс әрекетін жаңаша тұрғыдан ұйымдастыруды талап етеді. Қазіргі білім беру саласында оқытудың жаңа технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Соңғы он жылда инновациялық процесс тек оқыту мен тәрбиелеу процесінде ғана емес, басқару процесінде де кеңінен таралуда. [11] .

Қоғам өзгерісіне қарай ой өзгерді, әсіресе бүгінгі нарықтық жағдайдағы экономикалық қиындықтар адам психикасына әсер етпей қоймайды. Сондықтан оның әлеуметтік мінез-құлқын, психикалық реттеу механизмдерін түсіне білудің маңызы бар. Қайткенде менеджердің жақсы жұмыс істеу ынтасын оятуға болады, олардың кәсіптік шеберліктерін қалай шыңдауға болады? Бұл сұрақ тек мені ғана емес, сіздердің де көкейлеріңізде жүргені анық. Біздің ойымызша басқару ісін қайта құрудағы мақсат - «бұйрықшылдықтан» арылу, яғни бүгінгі менеджері бұйрық, жарлықтан қарағанда қарамағындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Орта кәсіби оқу орнын басқару- бұл шығармашылық іс-қимылдар жиынтығы. Бұл жерде ең маңыздысы, басқару теориясының негіздері жөніндегі арнайы біліммен қаруланып қана қоймай, сонымен бірге нықты жағдайларды саралай отырып, нәтижесінде дұрыс қорытынды жасай білу қажеттілігі. [12] . Ал дұрыс шешім қабылдау үшін жоғарғы кәсіби шеберлік иесі болу жеткіліксіз. Көп жағдай менеджердің қабілетіне, оның адамдармен қарым-қатынас жасай алуына, жеке ынтасына, сезімталдығына тәуелді. Демек басқаруды үйрену үшін екі бағытты игеру қажет: ғылым негіздері және менеджмент өнері. Кез-келген менеджер өзінің білімі мен тәжірибесіне сүйене отырып басқарады. Басты бағыт пен оң шешім қабылдауға, оның білімі көмектессе, ал сезімталдығы жалпы жұмысты қалай басқару мен бақылау қажеттігін көрсетіп отырады. Сондықтан менеджмент тек қана ғылым ғана емес, немесе білім қоры емес, сонымен бірге ол- өнер.

Күнделікті өзгеріп отыратын жағдайда менеджердің кәсіби біліктілігі оның педагогикалық басқару жұмысында, педагогика, құқық, социология, басқарудағы білімі мене ұйымдастырушылық, экономикалық, материалдық-техникалық, технологиялық мәселелерді шешудгі жоғарғы біліктілігінен көрінеді. [13] .

Нарықтық экономика жағдайында басқару үшін стратегиялық және инноватикалық ойы дамыған, басқару мәселелерін шешуге қабілеті жеткілікті, жаңа технологияларды игерген, ұжым құрамында жұмыс істей алатын, өз іс-әрекетіне жауапкершілікпен қарайтын және қарым-қатынас мәдениеті жоғары менеджерлердің түбегейлі жаңа түрлерін қызметке тағайындауды талап етеді. Біліктіліктің мазмұны - жеке кәсіптік, интегралдық, сипаттама ретінде менеджменттің төмедегідей басқару функцияларын жүзеге асыра білуімен анықталады. Олар: болжау, ұйымдастыру, бақылау, реттеу, үйлестіру, сәйкестендіру, белсенділігін арттыру, зерттеу. [14] .

Басқарудың субъектісі мен объектісі арасындағы өзара байланыс, әрекеттестік болуы қажет. Осындай байланыс әр түрлі жағдайлардағы түрлі жұмыстарды атқаруға тиімділікке алып келуі тиіс. Біріншіден басқарудың субъектісі мен объектісі бір-бірімен сәйкес келуі керек, мұндай сәйкестік болмаса, жұмыс процесінде бір-бірін т‰сіне алмайды, басқару шешімін д‰рыс ж‰зеге асыра алмайды. Екіншіден басқарудыњ субъектісі де, объектісі де µз беттерімен жұмыс атқара білуі қажет.

Басқарудыњ субъектісі объектініњ барлық қызыѓушылыѓын, іс-әрекетініњ әр т‰рлі жаѓдайлардаѓы м‰мкін варианттарын қарап, қадаѓалап, кµз алмай ж‰руге міндетті емес. ‡шіншіден, басқару субъектісі жастардың құқықтық мәдениеті және объектісі µзара екі жақты байланыстылықты ж‰зеге асырулары қажет. Бұндай реакция іс әрекеттерді т‰зетудіњ негізі болып табылады. Басқарудыњ субъектісі мен объектісініњ µзара әрекеттестіктері қызыѓушылық тудыруы тиіс.

Басқарудаѓы субъект - кµп жаѓдайда менеджер болып табылады. Себебі, менеджер - басқарушы ретінде ‰жым алдында кµп сµз сµйлейді, ‰жымѓа µз ыкпалын тигізіп отырады. Кей жаѓдайларда баскдрудаѓы субъект рµлін - барлық ұжым тобы атқарады, яѓни, басқарудыњ объектісі мен субъектісі жалпы басқару шешімін шешуде µзара тыѓыз байланыста болѓан жағдай кездерінде.

Басқару мәселелері бойынша орта кәсіби оқу орындарыныњ дамуы жаѓдайында менеджментке тµмендегідей талаптар қойылады:

ақпараттық талдаушылық;
жоспарлау, болжаушылық;
ынталандыру;
ұйымдастыру, ‰йлестіру;
бақылау, диагностика;
т‰зету;
басшыныњ кәсіби біліктілігі. [15]

Қазіргі тањдаѓы білім берудіњ басым баѓыттарыныњ бірі - т±лѓаѓа баѓытталѓан педагогикалық іс-әрекет. Сондықтан б‰гінгі тањда білім беруде т±лѓаѓа баѓытталѓан қарасты ж‰зеге асыру кезек к‰ттірмейтін мәселе. Демек, бұл мәселені шешу ‰шін әрбір білім мекемесінде нәтижеге баѓытталѓан менеджмент ж‰йесі болуы қажет. [16]

Орта кәсіби оқу орнындаѓы «менеджмент» т‰сінігіне «орта кәсіби оқу орнындаѓы педагогикалық іс-әрекеттерді басқару» деген ұѓым тыѓыз байланысты.

Орта кәсіби оқу орнындаѓы педагогикалық іс-әрекеттерді басқарудыњ негізгі компоненттерін қарастырайық. Оқу іс-әрекетіне оқушыларды арнайы кәсіпке дайындау жатса, тәрбие іс-әрекеті 2 негізгі бµлімге негізделген:

а) оқу процесіндегі тәрбие,

б) топтан тыс жэне оқу орнынан тыс тәрбие ж‰мыстары жатады.

Педагогикалық іс-әрекеттерге сонымен қатар, методикалық ж‰мыстар, мамандықты кµтеріп отыру және оқытушыларды саяси-идеялық дайындау жатады. Оқу-тәрбие ж‰мысы - орта кәсіби оқу орнындаѓы барлық іс-әрекеттердіњ негізі болып табылады. Сонымен бірге, оқу орнында әр т‰рлі қосымша іс-әрекеттер де ескеріледі. Оларды схема түрінде былай көрсетуге болады:

Кесте 1