Шығындар есебін жетілдіру және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Шығындар есебін жетілдіру және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Мамандық: 6М050800 «Есеп және аудит»
«Есеп және аудит» мамандығы бойынша Экономика ғылымдарының магистрі академиялық дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
Ғылыми жетекші
«___» 2017 ж.
Астана, 2017
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер :
- Қаржылық есеп беру туралы № 2 стандарт, Қазақстан Республикасы каржы Министірлігінің 2007 жылдың 21 маусымындағы №217 бұйрығымен бекітілген.
- ХҚЕС № 7 «Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп»
- № 9 «Шетел валютасындағы операциялар есебі» бухгалтерлік есеп стандартына методикалық нұсқаулар, (Қазақстан Республикасының қаржы Министірлігі бекіткен, 1997 жылдың 21 мамырында), (05. 02. 03 жылы Қазақстан Республткасының қаржы Министірдігінің енгізілген өзгертулер мен толықтырулармен № 44)
- Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің Басқармасының 2006 жылдың 2 маусымындағы № 266 банктік шоттарды ашу, жүргізу, жабу ережелерін бекіту туралы қаулысы (ҚР ҰБ Басқармасының 08. 10. 03 жылы енгізген өзгертулер мен толықтыруларымен)
- Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің Басқармасының 2000 жылдың 25 сәуіріндегі № 179 ҚР территориясында төлем құжаттрын қолдану туралы және қолма - қол ақшасыз есеп айырысуларды жүзеге асыру туралы ережелерді бекіту туралы қаулысы ( ҚР ҰБ Басқармасының 24. 01. 04 жылы енгізілген өзгертулер мен толықтырулармен)
- Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бекіткен «Қазақстан Республикасында валюталық операциялар жүргізу ережелері», 20. 04. 2006 жылдан. №115
- «Қазақстан Республикасының екiншi деңгейдегi банктерiнде жəне банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдарда касса, сейф операцияларын жəне банкноталарды, монеталарды жəне құндылықтарды инкассациялау операцияларын жүргiзу ережесiн бекiту туралы» Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2001 жылғы 3 наурыздағы N 58 қаулысы.
- Қазақстан Республикасындағы чектерді қолданып, төлемдерді атқару Қазақстан Республикасы Ұлттық банк Басқармасының 1998 ж. 5 желтоқсандағы №266 «Қазақстан Республикасы территориясында чектерді қолдану ережелері (өзгерістермен және толықтырулармен) ».
- Халықаралық қаржылық есеп стандарты (IAS) 39 «Қаржылық құралдар: мойындау және бағалау»;
- 2003 жылдың 13 мамырынан № 415-II «Акционерлік қоғамдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңы (10. 02. 2011ж. жағдайына өзгертулер және толықтырулармен)
АНЫҚТАМАЛАР
Осы диссертацияда келесідей терминдер тиісті анықтамалармен пайдаланылған:
Шығындар - тауарларға немесе қызметтерге төленуі қажет болатын, тұтынатын ресурстар.
Ақша қаражатының эквиваленті (баламалары) - ақша, қаражатының белгілі бір сомасына жеңіл айнала алатын және құндылығын өзгерту қаупіне аз ұшырайтын қысқа мерзімді өтімділігі жоғары салымдары
Актив - ұйымның иелігіндегі құндылық бағасы бар құқығындағы жеке қаражаттар және мүліктері. Активтер немесе шаруашылық қаражаттары болашақта экономикалық пайда алып келетін олжа ретінде қарастырылады.
Ағымдағы міндеттемелер - қысқа мерзімдегі несие мен берешектер; ұзақ мерзімдегі несиелердің ағымдағы бөлігі, кредиторлық берешек (төленуге тиісті қаражаттар мен вексельдер, алынылған аваныстар, салық бойынша міндетті берешектер, төленетін дивиденттер, өзге де кредиторлық берешектер), төленуге тиісті есептелінген шығыстар, алдағы кезеңнің шығыны және басқалары.
Бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспары- бұл - бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттарының жүйеленген тізімі.
Бухгалтерлік есеп - білім саласы, жоғарғы оқу орнындарында оқытылатын ғылыми пән.
Бухгалтерлік шоттар - шаруашылық қаражаттары мен оның қорлану көздерімен жүзеге асырылатын шаруашылық операцияларды ақшалай негізде көрсету, ағымдағы бақылау және топтастырудың тәсілдері.
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансы - кәсіпорынның шаруашылық қаражаттарды жинақтап топтастыру тәсілі. Ұйымның қаражаттары бухгалтерлік балансында ақшалай үлгіде екі топта көрініс табады. Алғашқысы мекеме қандай қаражатпен иеленеді, екіншісі қандай қорлану көздерден құралғанын қарастырады. Кәсіпорын бухгалтерлік балансының екі бөлігі тең болуы тиіс.
Есеп берушілік - анықталған мерзімде (ай, квартал, жыл) кәсіпорындардың, өндірістік - шаруашылық, қаржылық қызметін сипаттайтын мәліметтер жүйесі.
Еңбек ақы - бұл еңбек үшін төлем, оны еңбек келісім шартында және қызмет нұсқауында белгіленген мөлшеріне сай қызметкер орындаған жұмыс көлемі үшін алады.
Есеп беру деп - бұл шаруашылық субектісінің өткен кезеңіндеі қаржылық - шаруашылық іс әрекетін кешенді түрде қарастыратын барлық мәліметтер жүйесі болып табылады. Есеп беру үрдісін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады.
Табыстар - кәсіпорынның негізгі және негізгі емес қызметтерінің нәтижелері.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
CVP-талдау (Cost - Volume - Profit analysis)
ҰҚЕС - Ұлттық қаржылық есеп стандарттары
ҰК - Ұлттық компания
ҰБ - Ұлттық банк
ҚМ - Қаржы министрлігі
ҚР - Қазақстан Республикасы
ХҚЕС- Халықаралық қаржылық есеп стандарттары
ҚР АК -Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
ЖК - Жеке кәсіпкер
ЖШС - жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ЖЖТ - жылдық жиынтық табыс
ЖІӨ - Жалпы ішкі өнім
ЗТ - заңды тұлға
КҚСМ - кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер
КТС - корпоративті табыс салығы
ӘКК - әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациялар
ЖТС - Жеке табыс салығы
ҚРҚМ - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі
ҚР СК- Қазақстан Республикасы Салық кодексі
ҚҚС - Қосылған құн салығы
АХС- Аудиттің халықаралық стандарттары
ТМД - Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
Дт - Дебет
Кт - Кредит
Тг - Теңге
% - пайыз
Мың тг. - мың теңге
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі және мәселелердің зерттелу дәрежесі.
Қалыптасқан жағдайды қарастыра отырып, ұзақ мерзімдегі жеті басымдылықтың негізі ретінде шетел инвестициялары анықталады. Сонымен қатар ішкі топтардың жоғары деңейі мен ашық нарықтық экономикаға негізделетін экономикалық өсім анықталды.
Тұрақты экономикалық өсім қаржылық тұрақтыллыққа қол жеткізуге көмектеседі. Сонымен бірге инвесторларды аса маңызды да, қажетті салаларға белсенді тартуға бағыттайды. Және де бизнестің басты салаларындағы іскерлік белсенділікті арттыруға, белсенді индустриалды саясатқа кірісуге, шаруашылықтану мен басқарудың макродан микро деңейіне мойын бұруға көмектеседі. [1]
Экономикалық басқарудың жетілуі, нарықтық қарым - қатынастардың аяғынан тұруы, меншіктің әртүрлі нысандарын қолдану есептің маңыздылығын көрсетеді. Сонымен бірге шетелдік ұйымдардың қатысуымен кәсіпорындар құру, Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына бағдарлану есеп пен аудиттің рөлі мен маңыздылығының артуын болжайды.
Аталған мәліметті кәсіпорынды басқару мақсатында ең үлкен әсерлілікпен пайдалану үшін қажет. Сонымен бірге есептіліктің озық әдістерін, шетелдің жақсы тәжірибесін, бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттарын пайдалануға, бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастырылу жүйесі қажет болады.
Халық шаруашылықтың бүкіл салаларында және меншіктің иелерінің барлық түрлерінде жүргізілетін бухгалтерлік есеп пен аудитті қайта құру қажет. Және оның маңызы мен әдістерін кәсіпорынның ерекшеліктеріне сәйкес халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарының талаптарына сәйкестендіріп жүзеге асыру қажет.
Қарастырылып отырылған тақырып есепте негізгі және қажетті бөлімдерінің бірі шығындардың есебі болып табылады. Шығындардың негізінде мекеменің қаржылық тұрақтылығын және төлем қабілеттілігінің мүмкіндігі мен негізділігін анықтай аламыз.
Шығындар шаруашылық субектісінің табыс табу мақсатында қызметтерін жүзеге асыру үшін, белгілі бір қаражаттары мен ресурстарын жұмсау болып табылады. Шығындар - жоспар бойынша кәсіпорынның ресурстық қаражаттарын жұмсау негізіндегі табысын табуы болып табылады. Бір борышкердің екінші тұлғаның алдындағы берешегін растау үшін бір сөзі немесе қарыздық қолхаты жеткілікті болатын уақыт лдеқашан өтіп кеткен.
Қазіргі заманда кәсіпорынның шаруашылық қызметінің есебін дұрыс жүзеге асыруды қамтамасыз ету үшін бухгалтерлік есептің жүйесін құру қажет. Мердігерлермен, салықтық ұйымдармен, жұмыскерлермен, өзге де борышкерлермен есеп айырысулар бойынша міндеттемелерді уақытылы орындаудан қатысушылар арасындағы одан арғы қарым - қатынас байланысты болғандықтан, есеп айырысу қарым - қатынастарын дұрыс ұйымдастыру, есеп айырысу тәртібін жақсартуға алып келеді.
Міндетті берешектер бойынша есеп айырысулардың күйін бақылау шығындардың азаюына, айналым құралдарының айналымдылығының күшеюіне алып келеді, бұл ұйымның қаржылық тұрақтылығына жақсы әсерін тигізеді. Кез келген мекеме үшін өзінің қаржылық есептілігін аудитордың нәтижесімен бекіту маңызды. Сонымен қатар есептіліктің ықтимал пайдаланушылары - құрылтайшылар, инвесторлар, кредиторлар, банктер, сонымен бірге мердігерлер тарапынан өздеріне деген сенімділікті жоғалтады.
Аталған сенімділіктің мекеме үшін үлкен маңызы бар, өйткені оның дамуы мен келісімдік қарым - қатынастарының беріктігі осыларға байланысты.
Көріп тұрғанымыздай қазіргі таңда өзекті және негізгісі кәсіпорындағы кезең шығыстарының есебі және олардың аудиті болып табылады. Яғни қате есептеу мен кезеңдік шығындарды дер кезінде есепке алмау шаруашылық қызметтің ырғақтылығын бұзады. Бұл мәселе көп жағдайларда қаржылық жоғалтуларға және орнатылған кәсіпорын байланыстарының бұзылуына алып келетін шығыстар туындайды.
Атап кеткеніміздей Диссертациялық жұмысымның негізгі зерттеудің мақсаты кәсіпорындағы шығындардың есебін, яғни кәсіпорынның шығындары мен өнімнің өзіндік құнының калкуляциясын зерттеу болып табылады.
Аталған мақсатқа байланысты мына тапсырмаларды шешу қажет:
- шығындарды есептеу мен есепке алыну дұрыстығын тексеру;
- шығындардың құжаттамалар бойынша есептің нақтылығын тексеру;
- өзге де шығындар есебінің дұрыстығын тексеру;
- кредиторлық берешектің өтелуін тексеру;
- есептегі кемшіліктерді анықтау және оларды жою іс шараларын қолдану.
Диссертациялық жұмысымның зерттеу объектісі «АЛАУ ЖЕР» ЖШС болып табылады, оның атқаратын қызметінің түрі - заңды және жеке тұлғаларға қызмет көрсету.
Зерттеудің апараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасынын Қаржы Министрлігінің, Статистикалық агенттіктің ақпараттық мәліметтері, Қазақстан Республикасының заңдық және нормативттік құжаттары, отандық және шетелдік ғалымдарының еңбектері, кәсіпорынның нақтылы мәліметтері және өзге де көздер қолданылды.
Тақырыптың ғылыми зерттелуі. Кәсіпорынның шығындар есебін жүргізу тәртібінің әдістемелік мәселелері отандық авторлардың еңбектерінде көрініс тапты: К. Ш. Дюсембаев, К. К. Кеулімжаев, В. К. Радостовец, С. С. Сатыбалдин, М. Қ. Әлиев, М. С. Ержанов, Сейдахметова Ф. С., Толпаков Ж. С, Ф. С. Кокенова, Әбдіманапов Ә. Ә., А. А. Ғалымжанов, Тайғашинова К. Т. және тағы басқалары.
Диссертациялық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы. Кәсіпорынның шығындарының есебі турлы берілген ұсыныстарды кәсіпорынның басқарушылық шаруашылығында қолдануды ұсыну табылады.
Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалылығы. Шет елдік, ТМД, және отандық ғылымдардың енбектерін зерттеудің нәтижесінде шығындар түсінігінің анықтамасын толыктыру; шығындарқозғалысының есебін қарастыру негізінде есеп регистрлеріне ұсынысты беру; шығындардың бағалануы мен қайтадан бағаануын зерттеу арқылы кәсіпорындарға бағалау бойынша тиімді тәсілдерін ұсыну болып табылады.
Диссертациялық зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі - шығындар есебін халықаралық қаржылық есептілік стандартының талабына сай жүзеге асыруды талдау саласында еңбек еткен шетел және отандық практик- экономистердің, ғалымдардың монографиялары, ғылыми еңбектері, ал нормативтік негізі Қазақстан Республикасының заңдары және несиелеу жөніндегі нормативтік актілері, Ұлттық банктің ережелері мен нұсқаулары болып табылады.
Диссертациялық жұмысты жазу үшін әдістемелік негіздер болды:
- Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік” Заңы,
- Қазақстан Республикасының нормативтік -құқықтық актілері,
- Қазақстан Республикасының “Салықтар мн бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдер туралы” Заң,
- Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары,
- Қазақстан Республикасының типтік шоттар жоспары,
Диссертациялық жұмыстың зерттеу объектісі - «АЛАУ ЖЕР» ЖШС.
Жұмысты жазу кезінде қаржылық талдаудың келесі әдіс - тәсілдері пайдаланылды:
- алдындағы кезеңдермен салыстырғанда бухгалтерлік есептің әртүрлі баптарының абсолютті және анықтап қарастыруға мүмкіндік беретін көлденең (уақыттық) талдау,
- тұтас баланс немесе оның бөлімдері бойынша қорытынды мәліметке дербес баптар бойынша салыстырмалы салмағын анықтауға мүмкіндік беретін тігінен (құрылымдық) талдау,
- қарастырылатын жыл деңгейінен мәліметтердің салыстырмалылық ауытқуларын есептеуге сүйенетін, трендттік талдау,
- процестерді өлшейтін және тиісті қорытындылар жасауға мүмкіндік беретін салыстырмалы (кеңістіктік) талдау,
- нақтылы талдама - зерттеудің детерминацияланған немесе стохастикалық тәсілдерінің көмегімен нәтижелік көрсеткішке жеке факторлардың әсер етілуін талдау.
Жұмыстың негізгі нәтижелерінің қолданылуы. Зерттеу жұмысының негізгі қорытындылары мен ұсыныстары халықаралық және аймақтық ғылыми- тәжірибелік конференцияларда баяндалып талқыланды.
Зерттеу нәтижелерінің жарияланымдары. Зерттеу тақырыбы бойынша 2 жұмыс жарияланған.
Диссертациялық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыста 11 кесте, 2 сурет келтірілген.
1 Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнының калькуляциясының теориялық және әдістемелік негіздері
1. 1 Шығындар есебі мен калькуляцияның түсінігі және шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында бухгалтерлік есеп жүргізуді ұйымдастырудың мақсаты мен мәні
Шығандарды анықтаудың осы немесе өзге жүйелерін қарастыруда, біріншіден „шығын" деп аталатын ұғымын жете түсіну керек. Атап айтқанда оның терминологиялық мәні мен түсінігін, шығындарды топтастырудың қағидаттары мен есептерін түсіндіру қажет.
„Шығындар, деп жазып көрсетті Алиев М. К. - қолма - қол сатып алуға жұмсалынғанын және - ол кәсіпорынның балансында актив ретінде көрініс табатын, болашақта табыс алып келуге кабілетгі қаражаттар""[2; 79 б] .
Бірақта, өзге әдебиеттерде осы түсініктің өзгелер де трактовкасы (немесе түсіндірулері) кездеседі. Атап айтсақ, профессор Хорнгрен Ч. Т., Фостер Д. оны былай тұжырымдайды: „Әдеттегідей, шығындар - бұл тауарлар мен қызметтерге төленуі тиіс болатын, тұтынатын ресурстық қаражаттар (ақшалай қаржылар) дептүсіндіреді"[3; 79 б] .
Тура осыған сәйкес мазмұндағы анықтаманы сәл кейінірек профессор К. Т. Тайғашинова және өзге де авторлар берді"[4; 79 б] .
Қарастырылған ұғымдардан „шығындар" тұжырымдаларынын абстрактілі деңгейде екенін көреміз. Осыған байланысты, осы уақытқа дейін экономикалық оқулықтарда аталған мәселе бойынша көзқарастардың біртұтастығы жоқ. Отандық тәжірибеде, «шығындар», «шығыстар», «жұмсалған қаражаттар» ұғымдары бірдей деп тендестіріледі немесе ұқсастықта болып келеді және «өндіріс шығындары», не «өндіріске жұмсалған шығындар» терминдері пайдаланылады. Біздің пікірімізше, «шығын»деген сөздің табиғаты, әр қилы ісәрекеттерге байланысты әр түрлі мәндер мен түсініктерге ие болып келетін сияқты. Басқарушылық есепте (БЕ) шығындар әр түрлі мақсаттар үшін әр түрлі әдіс тәсіолдермен жіктеледі, атап айтсақ ол бір мағыналы емес. Шығын факторы - бұл шығындардың туындауына алып келетін кез келген оқиғалар немесе жағдайлар.
Сондықтан, аталған шығындардың ой өзегі, «әр түрлі мақсаттаға шығындар әр түрлі топтастырылуы» мүмкін.
«Шығындар» ұғымына өндірістік шығындардың туындауымен байланысты активтердің кемуі (құндылықтар, ақша қаражаттары) немесе міндеттемелердің өсуі (әсіресе, кредиторлық берешек) жатады. Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартттары бойынша «актив» болашақта одан пайда түседі деп күтілетін және өткен оқиғалар нәтижесі негізінде, субект бақылайтын ресурстық қаражаттар тұрғысынан карастырылады. «Шығындар» мен «шығыстар» түсініктерін толық деңгейде ұқсас деп қарастыруға болмайды. «Шығыстар» - бұл ағымдағы есептілік кезенге жатқызылатын шығындар баптарын айтамыз. Шығыстар ағымдағы кезеңдегі пайда табу үшін қолданылған ресурстық қаржыларды көрсетеді.
Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары бойынша «Шығыстар» есепті кезеңде активтерді пайдалану немесе есептен шығару жағдайында табыстын кемуі. Сонымен бірге капиталдың азаюына алып келетін және осыған сәйкес міндеттемелердің туындауы мүмкін.
Зерттеу барысында «шығындардың» мәнін түсіну үшін, оны үш жақты қарастыру қажет. Біріншіден, шығындар ресурстық қаражаттарды пайдаланумен анықталады. Екіншіден, шығындар ақшадай өлшеммен көрсетіліп қолданылған ресурстардың сандық мөлшерін көрсетеді. Үшіншіден, шығындар кез келген бөлімшелердің қызметтер, өнімдердің өндірілуін, яғни олардың жүзеге асырылуын салыстырады.
Қорытындылай келе, шығындар өзіндік құнға қарағанда едәуір кең және белгілі бір уақытта белгілі мақсаттарға ақшалай түрде ресурстық қаражаттарды пайдалану деңгейін көрсететінін анықтадық.
Осыған байланысты, шығындар есебінің мақсаты, көрсетілетін қызметімен және мазмұндарын згертеді. Осыдан «шығындарды» өздігінше есептілікте көрсетуі, оның соңғы өнімі болып табылады, ал ол мақсатқа жетудің негігіқұралы ретінде көрініс табады. Икемді шығындар сан алуан өндіріс көлемдерінде әр түрлі «өздерін алып жүреді», ал жекелеген тұрғысынан қарастыратын болсақ, ол: «Шығынның» осындай әрекеттерін көре тұра, шетелдік оқулықтарда, әсіресе бухгалтерлік есеп бойынша теориялық жұмыстрында «шығындардың әрекетті» деген терминді өте жиі қолданылады. Қазақстандық тәжірибие мен оқулықтарда шығындар түсінгі туралы айту қабылданғанмен, бірақта «шығындардың әрекетті» термині, біздің ойымызша, тек қарқынды ғана емес. Яғни осы немесе бақса шығыстардың мүмкін болатын статистикалық жағдайын көрсететін, өте ауқымды ұғым болып көрініс табады. Тиімді шешім қабылдау үшін іскерлік белсенділік пен өндірістік қызметтің деңгейлерінен тәуелді «шығындардың әрекетті» қалай өзгеретінін көрсету өте маңызды рөл атқарады. Сондықтан осыдан келесідей мәселелер туындайды:
- келер жылға өндіріс бойынша қызметтің қандай мөлшерін жоспарлау крек?
- өткізілетін тауарлардың көлемінің өсуіне байланысты өткізу бағасын азайту қажет па?
- өнімдерді артумен айналысатн жұмысшылардың еңбекақысымен есеп айырысу қандай нысанда болу қажет: тек комиссиондық сыйақы, тек еңбекақы немесе олардың комбинациялары?
- өнімдерді өндірудің мөлшерін арттыру үшін қосымша құрал-жабдықтар сатып алу қажет па?
Осындай құбылыстарды түсіну үшін осы немесе басқа белгілері бойнша шығындарды топтау жүзеге асырылады. Обектілердің жіктелу белгілері көп болған сайын, оның зерттелетін денгейі де жоғары болады. Бұл, өз кезегінде обектінің басқарушылық деңгейін жоғарылатады.
Осыдан басқа, бақылау және реттеу қызметтерін жүргізу үшін басқарушылық есепте реттелінетін және реттелінбейтін шығындар тобы да ашылып көрсетіледі.
Демек, біздің пікірімізше, шығындар жіктемесі басқару мәселелерін шешу құалы ретінде қолданылады. Яғни шешімді қабылдайтын және оның зардаптарын анықтайтын үрдісіне қатысады. Тиімді шешімді қабылдау үшін онын қандай шығындар мен пайдаға жетелейтінін білуі қажет. Релевантты шығындар деп тек шешімдерді қабылдауы барысында ғана өзгеріске ұшырайтын, болашақ шығындарды есепке алуға болады.
Бухгалтерлік есептің мәліметтерін сыртқы қолданушылар мен ұйымдарды басқарушылардың талаптарын қанағаттандыру үшін бухгалтерлік есептің жүйесі дұрыс болуы қажет.
Ұйымдастырудеп - есепті жүргізудің жағдайын, оның біртектес элементтерін, есептік кезендерді (бастапқы құжаттамадан бастап, бухгалтерлік қорытынды есепті тапсыру мен құжаттарды мұрағатқа дейінгі аралық) арнайы тәртіпке сәйкес қатаң сақтауын. Сондай ақ бухгалтерлік есеп жүргізудің түрлерін, жүргізу, есептеу техникаларын тиімді пайдалануды айтады. Сондай-ақ, бухгалтерлік есебіне тән ережелерді, нұсқауларды және нормативтік заң актілерін қатаң сақтау қажет.
Ұйымдардағы бухгалтерлік есептің жүйесінің ұйымдастырылуының негізгісі, біздің елімізде қабылданған 2007 жылы 28 ақпанда № 234 «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңда қаралған. Бұл заңнаманың мазмұны бухгалтерлік есеп жүйесін ұйымдастырудың тәртібін, бухгалтерлік есеп жүргізудің тиімді әдістерін қолдану. Сонымен қатар қорытынды есеп жасап, мұны жариялау және бухгалтерлік есеп ақпараттарын анық және сенімді жасау жөнінде тиянақты ұғым береді. [5; 79 б]
Бухгалтерлік есеп жүйесін дұрыс ұйымдастыру жөніндегі жылпылама бағыт, кәсіпорындар ішінде ұстанған жекелеген есеп обектілерін ұйымдастыру туралы бағытпен ұштасқан жағдайда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру жағынан орнықты болады.
Кәсіпорындардың технологиялық айырмашылықтары мен ұжымдық түрлерінің ерекшеліктеріне қарай бухгалтерлік есеп әрбір ұйымдардың өз іштерінде ұйымдастырылады. Өнімдерді өндірудің өндірістік маңызды ерекшеліктері бухгалтерлік есеп жүйесін ұйымдастырудың басты бағыттары болып табылады. Өндірістік ерекшеліктер, негізінен еңбекақыны есептеу мен оны төлеу, өндірілген өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындарды жұмсау, дайын өнімді өткізу, әріптестермен аралық қатынастарға түсу, есеп айырысу, т. б. есеп объектілері бойынша қалыптасады. [6; 79 б]
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz