Қазақстан Республикасында ұлттық валюта жүйесі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе . . . 2

Негізгі бөлім

Валюталық жүйе туралы түсінік және оның даму кезеңдері . . . 3-4
Қазақстан Республикасында Ұлттық валюта жүйесінің орнауы . . . 5-6
Қазақстан Республикасының валюталық жүйесінде Ұлттық банктің атқаратын рөлі . . . 7-8

Қорытынды . . . 9

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 10

Кіріспе.

Қазақстанның басқа елдермен сауда, экономикалық қарым-қатынасқа түсуі үшін шетел валюталарының еркін айналымын ұйымдастыруда, сонымен қатар халықаралық әр түрлі қарым-қатынасты іске асыру валюталық жүйе негізінде жолға қойылады.

Валюталық жүйелер дүниежүзiлiк шаруашылықта құрал-жабдықтар сатып алу және сату айналымын тудыратын әдiстер және мемлекетаралық ұйымдардың жиынтығынан тұрады. Оның пайда болу және одан әрi даму экономикасы халықаралық ақша кеңiстiгiндегi адекватты шарттарды талап ететiн ұлтаралық капитал үрдiсiнiң объективтi дамуын бейнелейдi. Шын мәніндегі тәуелсіз елдің болашағы - оның экономикалық, әлеуметтік тәуелсіздігі мен қауіпсіздігіне де тікелей байланысты екендігі ақиқат. Сол үшін де Қазақстанның ұлттық валютасы теңгесін айналымға енгізу - ел Үкіметіне де, Ұлттық банкке де тәуелсіз экономикалық, қаржылық-кредиттік саясат жүргізуге мол мүмкіндік берді. 1992 жылдан бастап Елбасы теңгені дайындау және айналымға енгізу мәселесін алға қойған болатын. Теңге алғаш айналымға түскен жылы Ұлттық Банк әуелде 1 теңгені сол кездегі мың рубльге бағалаған болатын. Дегенмен де еліміздің саяси-әлеуметтік мәселелері және мемлекетаралық қатынастары ескеріле келіп, бір теңге 500 сомға бекітілді. Кейіннен теңгенің бағамы елімізбен сауда жасайтын үлкен мемлекеттердің немесе АҚШ долларының валюталық себебіне сәйкес шығару керек болды. Екшелеп келіп, теңгені доллардың бағамына теңеп, бұл бірінші айналымға кірген күні 1 доллар 4, 75 теңге болып бекітілген. Тоқтала кететін мәселе, осы кезеңде үлкен құнсыздану тек қана Қазақстанда емес, сол кездегі ресейлік рубль ақша ықпал ететін барлық аймақтарда жүріп жатқан болатын. Атап айтар болсақ, құнсыздану елімізде 1992 жылы 3200% болса, теңгенің айналымға кірген 1993 жылы 2 700% көрсеткішке жеткен. Бұл кезеңді мамандар кәдімгідей құнсызданудың ырықсызданған кезеңімен салыстырады. Осыншама құлдырауға теңгенің қарсы тұруы қамтылуы тиіс еді. Бірақ, бұған сол кездердің өзінде Қазақстанның Алтын валюталық қоры аздық етті.

Валюталық жүйе туралы түсінік және оның даму кезеңдері.

Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты валюталық жүйе құрылды.

Валюталық жүйе - ұлттық заңдылықтар мен немесе мемлекетаралық келісімшарттармен бекітілетін валюталық қатынастарды ұйымдастыру және реттеу формасы. Валюталық жүйе үш түрге бөлінеді: Ұлттық валюталық жүйе. Дүниежүзілік валюталық жүйе. Аймақтық немесе мемлекетаралық валюталық жүйе.

Тарихта ұлттық валюталық жүйе ең бірінші қалыптасқан. Ұлттық валюта жүйесі дегеніміз - мемлекеттік заңдармен бекітілген, елдің валюталық қатынастарын ұйымдастыру немесе керісінше жіктеуге әсер ететін ең маңызды механизмдердің бірі, мемлекеттік-құқықтық формасы. Ол - елдің ақша жүйесінің бір бөлігі. Ұлттық валюталық жүйе дүниежүзілік валюталық жүйемен тығыз байланысты. Дүниежүзілік валюталық жүйе XIX ғасырдың ортасына таман құрылған.

Дүниежүзілік валюталық жүйе - бұл халықаралық несие-қаржы институттарымен валюталық құралдардың қызмет етуін қамтамасыз ететін халықаралық келісімшарттар мен мемлекет аралық қүқықтық нормалар кешенін қамтиды.

Аймақтық валюталық жүйе - валюталық бағамдардың ауытқуын азайту және интеграциялық процессті ынталандыру мақсатында бірлестікке мүше елдердің валюталық қатынастарын мемлекеттік-құқықтық ұйымдастыру формасының және экономикалық интеграция шегінде валюталардың қызмет етуімен байланысты қалыптасатын қоғамдық қатынастардың жиынтығы болып табылады.

Валюталық жүйенің даму кезеңдері өндірістің, дүниежүзілік нарықтың, халықаралық еңбек бөлінісінің, дүниежүзілік шаруашылықтың дамуымен байланысты болып келеді.

Бірінші дүниежүзілік валюта жүйесі өнеркәсіптік революциядан кейін алтын монеталы стандарт негізінде құрылады. 1867 жылы басшы елдердің өкілдері қатысқан Париж конференциясында алтынды дүниежүзілік ақшалардың жалғыз формасы ретінде мойындап, мемлекетаралық келісіммен заңды түрде рәсімделеді. Алтын стандартты өндірісті, сыртқы экономикалық байланыстарды, халықаралық есеп айырысулар мен ақша айналысын реттеуші ретінде қызмет атқарады. Уақыт өте келе ол дүниежүзілік шаруашылық байланыстарына сәйкес келмей, 1914 жылы валюталық шектеу енгізіледі.

Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде және одан кейін де кең тараған валюта дағдарысы екінші дүниежүзілік валюта жүйесінің пайда болуына әкеп соқты. Ол 1922 жылы Генуэз (Генуя) конференциясындағы мемлекетаралық келісіммен құрылды. Ол бойынша банкноталар алтынға емес, вексельге және чекке, яғни девиздерге айырбасталады. Девиз деген - кез келген формадағы шетел валютасы ( доллар, фунт стерлинг, т. б ) .

Үшініш дүниежүзілк валюта жүйесі 1944 жылы 22 маусымда АҚШ-тағы БҰҰ-ның Бреттон-Вудс конференциясында бекітілді. Онда алтын девиз стандартына негізделіп, девиздік валюта ретінде американдық доллар мен фунд стерлинг қабылданып, резервтік валюта статусы заңды түрде осы валюталарға бекітілді.

Қазақстан Республикасында Ұлттық валюта жүйесінің орнауы.

Ұлттық валютаны еңгізу жөнінде алдын ала жұмыс 1992 жылдың күзінде басталды. Сол кезде оны енгізу жөнінде бағдарлама жасақталып, Қазақстан Республикасының Президенті бекіткен еді.

Қазақстан ұлттық валютасы Елбасының 1993 жылғы 12 қарашасындағы «Қазақстан Ұлттық валютасын еңгізу туралы» жарлығы негізінде 1993 жылдың 15 қарашасынан бастап айналымға еңгізілді. Сөйтіп Қазақстанның ұлттық ақшасы мен валюталық жүйесі бұрынғы КСРО республикасының ақшасы мен валюталық жүйесінен дараланды.

Теңгені еңгізу түбегейлі экономикалық түрлендіру жағдайларында жүргізілді. 1992-1993 жылдары еліміздегі инфляция деңгейі экономикадағы дағдарысты тездетті. Халықтың жалақысы мен басқа табыстарының өсуі бағаның қарқынына ілесе алмады. Соның нәтижесінде олардың сатып алушылық қабілеті төмендеді, халықтың негізгі бөлігі қайыршылыққа ұшырады.

Жаңа купюралардың қажетті қоры құрылды, олар өз банкнот фабрикамыздың жоқтығынан қатаң құпия түрде ең қысқа мерзімде Ұлыбританияда басып шығарылды.

Ақша реформасының қарсаңында Қазақстан Республикасының Президенті теледидар арқылы 1993 жылдың 12-қарашасында ҚР-ның азаматтарына оның мақсаты мен қажеттігін түсіндіре мәлімдеме жасады. Теңге 1993 жылдың 15-қарашасынан еліміздің бүткіл аумағы бойынша айналысқа еңгізілді.

Ұлттық валюта жүйесінің негізін осы мемлекеттің заңымен бекітілген ақша бірлігі қүрайды. Ұлттық валютаны енгізу Ұлттық Банкке экономикалық, ақша-несиелік және валюталық саясатты дербес жүргізуге мүмкіндік жасады.

Қазақстан Республикасы ақша бірлігі (ұлттық валюта) болып теңге бекітілді. Ол 100 тиыннан тұрады. Қазақстанның айналымдағы ақша белгілері банкноттар мен монеталардан құралады. Қазақстан аумағындағы жеке және заңды тұлғалардың ішкі есептеулер үшін теңгеден басқа төлем құралдарын пайдалануға құқықтары жоқ. Ондай құқық Ұлттық банктың арнаулы лицензиясы бар түлғаларға ғана беріледі.

Қазақстан Республикасы ұлттық валюта жүйесінің элементтеріне мыналар жатады:

-Ұлттық валюта бірлігі;

-Ұлттық валютаның еркін ауысуы, айырбасталу мүмкіндігі;

(конвертируемость) ;

-Ұлттық валютаның паритеті. Паритет - валюталардың

алтын мөлшеріне сәйкес арақатынасы.

-Валюта өтімділігін ұлттық (мемлекеттік) түрғыдан реттеу;

-Халықаралық кредит қаражаттары айналымын реттеу;

-Елдің халықаралық есептеулерін реттеу;

-Ұлттық валюта рыногі мен бағалы металдар рыногінің

тәртібін қадағалау;

Қазақстан Республикасының валюталық жүйесінде Ұлттық банктің атқаратын рөлі.

ҚР-да негізгі валюталық реттеу органы болып Ұлттық банк саналады. Ол:

-Шетел валютасының және шетел валютасындағы бағалы қағаздар айналысының аясы (сфера) мен тәртібін белгілейді, шетел валютасында операциялар жүргізуге қажетті шектеулер енгізеді, ондай шектеулерді сыйақы көлеміне де енгізеді;

-Алтын валюта активтерін құрап, солармен операциялар жүргізеді;

-Халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырып, шетелдермен қаржы-валюталық және несие-есеп айырысу қатынастарын жетілдіреді;

-Қабылданған мемлекеттік шарттарға сәйкес шетелдік және халықаралық ұйымдармен шетел валюталарын таратады.

ҚР Ұлттық Банкінің айналымға шығарған банкноттары мен монеталары Республиканың бүкіл аумағында барлық төлемдер үшін, есепшотқа салу үшін, сақтау үшін, аудару үшін, аккредитивтерге айналдыру үшін ешбір шектеусіз қабылданады.

ҚР-ның Ұлттық банкі Бұқаралық ақпарат құралдарына теңгенің алтын валюта резервтерімен қамтамасыз етілуі туралы оқтын-оқтын жариялап тұрады. Бұл хабарламалардың сыртқы экономикалық қатынастардағы маңызы жоғары, ал ішкі айналымдағы ақша бірлігі көрсетілген құнына сәйкес қабылдау барлық тұлғалар үшін міндетті болып табылады.

Валюта саясаты - мемлекеттік органдардың, орталық банктің және қаржы мекемелерінің, сондай-ақ халықаралық валюта-қаржы мекемелері мен ұйымдарының валюталық қарым-қатынастар саласында жүзеге асыратын экономикалық, құқықтық және ұйымдық шараларының жиынтығы.

Валюталық саясаттың мынадай формалары белгілі. Олар: девальвация және ревальвация.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.