ІІІБ және ІVБ топ элементтері

1. ІІІБ және ІVБ топ элементтеріне жалпы сипаттама ... ... ... 3
2. Скандий және итрий ... ... ..5
3. Лантан және актиний ... 6
4. Титан ... ... ... ... ..7
5. Цирконий ... ... ... ... 8
6. Гафний және резерфордий ... 9
Қорытынды ... ... ... ... ..10
Пайдаланылған әдебиеттер

Үшінші, төртінші қосымша топтарындағы металдарға – скандий және титан топтарындағы металдар жатады.
Қосымша (Б) топтардың элементтерінің құрылыс жағынан ерекшелігі, олардың d- қатарында электрон болуына байланысты.
Скандий топшасындағы металдардың қосылыстары жиналыңқы түрде сирек кездеседі. Бұлардың өздері де, қосылыстары да әзір қолдана қойған жоқ. Жеке алынып зерттелгені лантан. Ол ақ түсті, қалайымен салыстырғанда қаттырақ, химиялық белсенділігі күшті металл. Скандий мен итрийдің де белгілі қасиеттері осы лантанға ұқсас. Барлығы да үш валентті. Қатар тұрған галлий топшасымен салыстырғанда бұлардың металдық қасиеті басым – суды қалыпты температурада –ақ айырады, қышқылдарда да оңай ериді, кейбіреулері сутекпен гидрид түзеді. Бұл элементтердің электртерістігі үлкен емес, сондықтан олардың металдық қасиеті күшті, әсіресе, La және Ac. Барлығы да реакцияласқыш. Қалыпты жағдайда ауада тотығып, тотығу дәрежесі тұрақты оксидтер түзеді.
Барлық оксидтер Э2О3-жоғары температурада ғана балқитын, ақ түсті заттар, сумен оңай әрекеттеседі.
ІІІ В тобы элементтерінің сулы ерітіндісінің стандартты тотығу-тотықсыздану потенциалдары мәндері сілтілік-жер металдардікіне жақын. Олардың кейбіреулері тіпті сумен де әрекеттеседі

1.Химия Н. Нұрахметов, К. Сарманова, К.Жексембина
2. Ахметов Н. С. Общая и неорганическая химия. — М.: Высшая школа, 2001.
3.Дракин С. И. Общая и неорганическая химия. — М.: Химия, 1994.
4. Ельницкий А. П., Василевская Е. И., Шарапа Е. И., Шиманович И. Е. Химия. — Мн.: Народная асвета, 2007.
5. Сонгина О.А. Сирек металдар химиясы. 2005ж.
6. Гордон А., Форд Р. Спутник химика.//

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
1. ІІІБ және ІVБ топ элементтеріне жалпы сипаттама____________3
2. Скандий және итрий______________________________ ______5
3. Лантан және актиний____________________________ _______6
4. Титан______________________________ __________________7
5. Цирконий___________________________ _________________ 8
6. Гафний және резерфордий________________________ _______9
Қорытынды__________________________ ___________________10
Пайдаланылған әдебиеттер ________________________________11

ІІІБ және ІVБ топ элементтеріне жалпы сипаттама
Үшінші, төртінші қосымша топтарындағы металдарға - скандий және титан топтарындағы металдар жатады.
Қосымша (Б) топтардың элементтерінің құрылыс жағынан ерекшелігі, олардың d- қатарында электрон болуына байланысты.
Скандий топшасындағы металдардың қосылыстары жиналыңқы түрде сирек кездеседі. Бұлардың өздері де, қосылыстары да әзір қолдана қойған жоқ. Жеке алынып зерттелгені лантан. Ол ақ түсті, қалайымен салыстырғанда қаттырақ, химиялық белсенділігі күшті металл. Скандий мен итрийдің де белгілі қасиеттері осы лантанға ұқсас. Барлығы да үш валентті. Қатар тұрған галлий топшасымен салыстырғанда бұлардың металдық қасиеті басым - суды қалыпты температурада - ақ айырады, қышқылдарда да оңай ериді, кейбіреулері сутекпен гидрид түзеді. Бұл элементтердің электртерістігі үлкен емес, сондықтан олардың металдық қасиеті күшті, әсіресе, La және Ac. Барлығы да реакцияласқыш. Қалыпты жағдайда ауада тотығып, тотығу дәрежесі тұрақты оксидтер түзеді.
Барлық оксидтер Э2О3-жоғары температурада ғана балқитын, ақ түсті заттар, сумен оңай әрекеттеседі.
ІІІ В тобы элементтерінің сулы ерітіндісінің стандартты тотығу-тотықсыздану потенциалдары мәндері сілтілік-жер металдардікіне жақын. Олардың кейбіреулері тіпті сумен де әрекеттеседі:
2Y+6Н2О=2Y(ОН)3+3Н2↑
Хлоридтері, нитраттары және ацетаттары оңай ериді, скандий-лантан бағытында негіздік қасиет күшейетіндіктен гидролизденуі де сол бағытта кемиді.
Скандий топшасының металдары қосымша топта болғанымен, галлий топшасына қарағанда типтік элементтерге, әсіресе үш валентті қосылыстарында қаттырақ ұқсайды.
Титан топшасына титан, цирконий, гафний және курчатовий элементтері жатады;
Бұл металдар көптен-ақ белгілі, жер қыртысындағы мөлшері, айталық йод пен сүрмеден көбірек, ал титан көміртектен көп, бірақ олардай игеріліп, іс жүзінде қолданылуы кем, өйткені бұлар бытыраңқы кездеседі және алу тәсілдері қиын.
Бұлардың сыртындағы s2 электрондары мен ішкі d2 электрондары валенттік байланыс түзуге қатынасады, сондықтан бұлар оң төрт валенттік көрсетеді; теріс валентті болмайды.
Ең сыртқы қабатта 2 ғана электрон болғандықтан, бұлар германий топшасындағы мтеалдарға қарағанда, негіздік қасиеті күштірек, әрі топ бойында, жоғарыдан төмен қарай күшейе түседі.
Мұның үшеуі де болатқа ұқсас сұр металл, механикалық өңдеуге икемді, балқу температуралары жоғары. Үшеуі де ауада, суда өзгермейді. Бұл элементтерде металдық, яғни тотықсыздандырғыш қасиеттері болады. Кәдімгі жағдайда тұрақты, ең агрессивті ортаның өзінде коррозияға ұшырамайды. Балқу температураларына жеткізе қатты қыздырғанда химиялық белсенділігі бірден өседі.
Оксидтерінің амфотерлі қасиеттері бар. Титан топшасының элементтері температура әсерінен күкіртпен, азотпен және көміртекпен әрекеттесіп сульфид, нитрид және карбид түзеді. Соңғы екеуі өте қатты және қиын балқитын қосылыстар.
Цирконий мен гафний қышқыл ортада иондары түрінде болады, сілті қосқанда гидроксидтеріне ауысады.
Титан, цирконий мен гафнийдің құрамы күрделі емес тұздары жоқ. Мысалы, жай титан сульфаты орнына сулы ерітіндіден титан дигидроксидсульфаты кристалданады. Гафний нитраты комплекс түрінде кездеседі.
ІV В тобының элементтері жоғары тотығу дәрежесінде жақсы комплекс түзушілер. Аквагидроксо- мен фторокомплекстерінен басқа цирконий мен гафнийдің органикалық лигандтарымен ацидокомплекстер, сонымен қатар координациялық саны жоғары фторокомплекстер түзеді.

Скандий және итрий
Скандий (лат. Scandіum ) Sc -- элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент. Бір тұрақты табиғи изотопы 45Sc бар.Радиоактивті изотоптары жасанды жолмен алынған. Д.И. Менделеев алдын ала болжаған элемент (1870). С-ді 1879 ж. швед химигі Л.Ф. Нильсон (1840 -- 99) алғаш рет Скандинавиядан табылған гадолонит пен эвксенит минералдарынан бөліп алған, сондықтан элемент "Cкандий" деп аталды. Табиғатта тау жыныстарының құрамында кездеседі. Жер қыртысындағы нағыз шашыранды элемент. Маңызды минералдары тортвейтит, истеретит. Скандийдің кристалдық торы гексагоналды (Sc, 1336[о]С-қа дейін) және көлемді центрленген кубтық (Sc). Кесек Cкандий жұмсақ, сарғыш реңді,күмістей жылтыр, ақ металл; тығызд. 3,020 гсм[3], балқу t 1541[о]С, қайнау t 2831[о]С, әлсіз парамагнетик. Ауада оңай жанып, оксид пленкасын (Sc2O3) түзеді. Тотығу дәрежелері +3, кейде +2, сумен, сұйытылған сілті ерітінділерімен әрекеттеспейді. Cұйытылған HCl, H2SO4, HNO3 ерітінділерімен, 450[о]С-та сутекпен, ал 400 -- 600[о]С-та галогендермен әрекеттеседі. Металдармен қатты ерітінділер және интерметалидтер түзеді. Cкандийді алу үшін хлоридін немесе фторидін арнаулы пештерде терм. әдіспен тотықсыздандырып, соңынан терең вакуумда (10 - 6 сынап бағанасы мм, 1700[о]С) буландырады. Cкандийсирек ұшырасатын, әрі қымбат элемент болғандықтан аз қолданылады.
Иттрий (Ytterіum) сирек жер элементтеріне жатады; ат. н. 39; ат. м. 88,91. Табиғатта тұрақты бір изотопы бар (89Y). Күмістей ақ түсті металл, тығыздығы 4,47 гсм3; балқу t 1500[0]С; қайнау t 2927[0]C. Итрийді 1794 жылы финн химигі Ю.Гадолин (1760 - 1852) иттербий "жері" түрінде ашқан. Итрий қышқылмен, галогендермен, сутекпен, қайнаған сумен әрекеттеседі. Циркон, сфен, апатит, эфдиалит, уранинит минералдарында кездеседі және оларды өңдеу кезінде алынады. Итрий Fe, Nі, Tі, Cr, Mo-ге легирлеуші қоспа ретінде, ядролық реакторлардың құралымдық материалы ретінде пайдаланылады. Синтететикалық итрий (алюминийлі гранат) радиоэлектроникада және зергерлік өнеркәсіпте қолданылады.

Лантан және актиний
Лантан (лат. lanthanum), La -- элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 57, ат. м. 138,9055, сирек кездесетін элементтерге жатады. Лантанның табиғи екі изотопы бар: 139La (99,911%) және радиоактивті 138La (0,089%; Т12 11011 жыл). Лантанды 1839 ж. швед химигі К.Мосандер (1797 -- 1858) лантан "топырағы" - La2О3 түрінде ашқан. Жылтыр, ақ түсті металл, тығыздығы 6,162 гсм3, балқу t 9200С, қайнау t 3470оС. Тотығу дәрежесі +3. Лантан ылғал ауада тотығады, бөлме температурасында су және тұз, азот, күкірт қышқылдарымен, 200о С-тан жоғары температурада галогендермен әрекеттеседі. Лантан никелі бар геттер қорытпаларының негізі ретінде алюминийлі және т.б. қорытпаларға легирлеуші қоспа ретінде пайдаланылады. Сондай-ақ, ол болаттың коррозияға беріктігін және ыстыққа төзімділік қасиетін арттыруға қолданатын мишмиталл құрамдасы. Негізгі минералдары: монацит (Ce, La...)PO4, бастнезит (Ce, La...)FCO3. Лантанның қосылыстары LaCrO3 - жоғары температуралы электрөткізгіш керамикалық бұйымдар құрамына, La2О3 -оптикалық шынылардың құрамына кіреді, ал LaF3, La2О3 -- лазерлік қасиеті бар заттар ретінде қолданылады.
Актиний (лат. Actinium), Ac -- Химиялық элементтердің периодтық жүйесінің 7-ші периодының ІІІ тобына жататын радиоактивті элемент. Реттік саны - 89. Ең ұзақ уақыт өмір сүретін изотопы 227Ac, жартылай ыдырау уақыты - 22 жыл. Актинийді 1899 жылы А. Дебьерн уран рудаларын өңдеу қалдықтарында тапқан. Радийді нейтрондармен атқылау арқылы актинийді алады. Бұл - ақшыл-күміс түсті металл, химиялық қосындыларда валенттілігі 3+, химиялық қасиеттері бойынша лантанға жақын. Актиний - қауіпті радиоактивті улы зат. реттік нөмірі 89, атомдық массасы 227. 1899 жылы француз химигіА.Дебьерн ашқан. Актинийдің жер қыртысындағы мөлшері 61010. Актиний күмістей ақ түсті металл, балқу температурасы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.