Пластикалық деформациялардың пайда болу критерилері

1. Беріктік теориялары (гипотезалары)
2. Бірінші беріктік теориясы.
3. Екінші беріктік теориясы
4. Үшінші беріктік теориясы
5. Төртінші теория
Бақылау сұрақтары:

Инженердің алдына қойылатын негізгі мақсаттардың бірі – кернеулі күйі белгілі конструкция элементерін беріктікке есептей білу.
Қарапайым деформацияланған машина бөлшектерін (созылу, сығылу), (бұралу, ығысу) беріктікке есептеу жеңіл, өйткені мұндай жағдайларда материалдардың қауіпті кернеуі тәжірибе жүзінде оңай анықталады.
Қауіпті кернеу деп дененің қирауына немесе үлкен пластикалық қалдық деформациясына сәйкес келетін кернеуді айтады.
Пластикалық материалдар үшін қауіпті кернеу:
мұндағы аш -жұмсару шегі
Морт материалдар үшін қауіпті кернеу:
мұндағы бш -беріктік шегі
Бұл механикалық сипаттамалар, материалдардың қарапайым созылу, сығылу диаграммаларынан алынады.
Бір өстік кернеулі күйдегі материалдар үшін(15,a-сурет)беріктік шарты келесі түрде жазылады:
, мұндағы -материалдардың созу қауіпсіз кернеуі;
, мұндағы -материалдардың сығу қауіпсіз кернеуі.
Енді күрделі кернеулі күйдегі, яғни кез-келген нүктелерінде екі немесе үш бас кернеулері нөлге тең емес мәшине бөлшектерін беріктікке есептеу тәсілдерін қарастырайық. Мысал ретінде, 15,б,в-суреттерінде ішкі қысымы бар ыдыс
пен қыздырылған шардың Б, В нүктесінде кернеулі күйлері көрсетілген.
Бас кернеулердің қауіпті шектерін, оларды өзара пропорционалды түрде өсіріп анық-тауға болады. Бұл мәселе ма¬те¬риалдар механикасы ғылымы¬ның күрделі мәселелерінің бірі болып саналады. ¤ткені, кейбір кернеулі күйлердің бас кернеу¬лерінің қауіпті шектерін табу үшін күрделі машиналар мен аспаптар жасап қиын тәжірибелер жүргізуге тура келеді. Ал кейбір кернеулі күйдің мысалы(үш бағытта бір қалыпты созылған элементтің) бас кернеулерінің қауіпті шектерін табу әлі күнге дейін шешілмеген мәселе. Айтылған қиыншылықтарда ескеріп, материалдар механикасы күрделі деформацияланған конструкция элементтерін беріктікке есептеу үшін бірнеше беріктік теорияларын (жорамалдар) ұсынады. Бұл жорамалдар бойынша күрделі деформацияланған мәшине бөлшектерінің сынуы немесе үлкен қалдық деформацияға ұшырауы, қандай да бір жеке фактордың қауіпті шегіне жетуіне байланысты деп қарастырылады. Жеке факторлар ретінде тік және жанама кернеулер, салыстырмалы деформация, деформацияның меншікті потенциялық энергиясы т.б. факторлар қабылданады.
Қабылданған факторлардың қауіпті шектері қарапайым созылу, сығылу, кейде бұралу деформациялары сынау арқылы анықталады.
Беріктік жорамалдары материалдардың күрделі кернеулі күйлерін қарапайым бір өстік кернеулі күймен салыстыруға мүмкіндік береді. Бас кернеулері өзара пропорционал түрде өскен, бірі күрделі, ал екіншісі қарапайым кернеулі күйдегі элементтердің бір мезетте қауіпті күйге жетуі, бұл элементтердің қауіптілігі мен беріктігінің өзара бірдей екендігін көрсетеді. Аталған кернеулі күй үшін беріктік қоры коэфиценті де бірдей.