Гидрокүкіртсіздендіру үрдісінде мұнай шикізатының катализі

1 Пәннің оқу бағдарламасы .SYLLABUS
1.1 Оқытушылар туралы мәліметтер
1.2 Пән туралы мәліметтер
1.3 Пререквизиттері
1.4 Постреквизиттері
1.5 Пәннің қысқаша мазмұны
1.6 Пән бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу кестесі
1.7 Әдебиеттер тізімінің мазмұны
1.8 Баға туралы ақпараттар
1.9 Курстың саясаты мен процедурасы
2 Пән бойынша оқу .әдістемелік материалдар
2.1 Күндізгі бөлімнің тақырыптық жоспары
2.2 Лекциялық сабақтар тезистері
2.4 Зертханалық сабақтар жоспары
2.5 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары
2.6 Студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша сабақтар жоспары
2.6.1 Курс бойынша жазбаша жұмыстар тақырыптары. Рефераттар тақырыптары
2.7 Оқу сабақарына бағдарламалық және мультимедиялық ілеспе
2.8 Өзіндік бақылау үшін тест тапсырмалары
2.9 Курс бойынша емтихан сұрақтары

Бұл үрдіс жоғары күкіртті мазуттар мен жеңіл және ауыр мұнайлардан алынған гудрондарды гидрокүкіртсіздендіру үшін арналған. Шикізат сипаттамасы және өнімдерің шығымдары 1 кестеде көрсетілген.
Катализатор аталған фирмада жетілдірілген, металлдарға тұрақты, жұмыс атқару уақыты 6айдан 1жылға дейін. Шикізат құрамында металлдардың мөлшері туралы мәліметтер берілмеген. Негізгі өнім – аз күкіртті қазандық отын компоненті ретінде қолданылатын аз күкіртті қалдық. Немесе вакуумды айдаудан кейін дистиллят гидрокрекингке жіберіледі, ал қалдық ашық дистиллятар мен түсті металлургияға қажет коксты алу үшін кокстеуге жібереді.
1982 жылы өнімділігі 12,880 м3/тәу мазутты гидрокүкіртсіздендіру қондырғысы құрылған. Бұл қондырғы Сауд Аравиясының ауыр мұнай мазуттарын өңдеу үшін қолданылады. Екі параллельді реактордан құралған үш жеке сызықтан тұрады. Алты реактордың салмағы әр қайсысы 1000 тонна. Реакторда катализатор бірнеше қабатта орналасады, қабат аралығындағы температураны реттеу үшін суық сутек құрамды газды береді.
Фирмамен қалдықтарды асылдандыру сұлбалары толығымен қарастырылған. Келесі нұсқалар жетілдірілген: вакуумды газойльді гидротазалау (VGO) және аз кеуекті қалдықты отын алу үшін оны гудронмен араластырады. Құрамында күкірт мөлшері 1% аз өнім алу үшін гудрон құрамына кіретін фракцияларды гидрокүкіртсіздендіруге ұшыратады.

Негізгі әдебиет
1. Омаров Х.Б., Сағындыкова З.Б., Байкенов М.И., Әбсәт З.Б. Химиялық технология практикумы, Қарағанды, 2005, 137б.
2. Сүйербаев Х.А. Мұнайхимиясына кіріспе Алматы:Қазақ университеті: 2003.
3. Суербаев Х.А. Введение в нефтехимию. Алматы:Қазақ университеті: 2002г.
4. Тимофеев В.С., Серафимов Л.А. Принципы технологии основного органического и нефтехимического ситнеза. М: Высшая школа. 2003. 536с.
5. Соколов Р.С. Химическая технология: в 2-х т. М: 2000.
6. Трегер Ю.А. Основные хлорорганические растворители. М: Химия, 1984, 224с.
7. Гордон П., Грегори Органическая химия красителей. Москва: Мир, 1987, 344с.
8. Ключников Н.Г. Практические занятия по химической технологии. М:1978.
9. Аранская О.С. Сборник задач и упражнений по химической технологии и биотехнологии. Минск.1989.
10. Букварева О.Ф. Кинетика и термохимия процессов термодеструкции углеродсодержащих веществ. М:2001.
11. Касаткин А.Г. Основные процессы и аппараты химической технологии. М:1973.
12. Левин В.П., Туварджиев Л.В. Химико-технологические поцессы получения промышленных материалов. Калинин, 1989.
13. Одабашян Г.В., Швец В.Ф. Лабораторный практикум по химии и технологии основного органического и нефтехимического синтеза. М: 1992.
14. Суербаев Х.А. Каталитические процессы в нефтеперерабатывающей промышленности. Алматы, 2002.
15. Тимофеев В.С., Серафимов Л.А. Принципы технологии основного органического и нефтехимического синтеза. М:1992.
Қосымша әдебиет
1. Евстигнеева Р.П. Тонкий органический синтез. М: 1991.
2. Ахназарова С.Л., Кафаров В.В. Методы оптимизации эксперимента в химической технологии. М: 1985.

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Қарағанды мемлекеттік Е.А.Бөкетов атындағы университеті

Химия факультеті
Химиялық технология және экология кафедрасы

ГИДРОКҮКІРТСІЗДЕНДІРУ ҮРДІСІНДЕ МҰНАЙ ШИКІЗАТЫНЫҢ КАТАЛИЗІ
пәні бойынша
050606 – Химия
мамаңдығы үшін

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

Қарағанды 2009
Құрастырған: Кәрімова Әлия Болатқызы, х.ғ.к., доцент

050606 – Химия мамандығының студенттеріне арналған Гидрокүкіртсіздендіру
үрдісінде мұнай шикізатының катализі оқу құралында мұнай және көмірсутекті
шикізатты асылдандыру үрдістерінің технологиясы, ауыр мұнай қалдықтарының
гидрокүкірсіздендіру үрдістерінің ерекешіліктері келтірілген.

Гидрокүкіртсіздендіру үрдісінде мұнай шикізатының катализі пәні бойынша
050606 – Химия мамандығы студенттеріне арналған оқу-әдістемелік кешен
Дайынд. Ә.Б. Кәрімова - Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2009- 36 б.

(Қарағанды мемлекеттік университеті, 2009
1. ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ – SYLLABUS

1. Оқытушы туралы мәліметтер:
Кәрімова Әлия Болатқызы х.ғ.к., доцент химия факультеті, Химиялық
технология және экология кафедрасы.

1.2. Пән жөнінде мәлімет:
Пән атауы – Гидрокүкіртсіздендіру үрдісінде мұнай шикізатының катализі
Өткізу орны - Химия факультеті, 3-ші лаборатория.

Оқу жоспарының көшірмесі:
Оқу Оқу мерзімі Курс СеместрНесиел
түрі ер
БақыЖұмысқа ӘңгімеӘңгіме-Ауызша
лау рұқсат алу - лесу түрде
түрл лесу
ері
Бал-10-нан 10-ға 30-ға 40-қа
лдар20-ға дейін дейін дейін дейін
ОрынКурстың тақырыптық Курсты1-5 Сессия
далужоспарына сәйкес ң апта ағымын
ұзақ тақыры7-13 да
тығы птық апта
жоспар
ына
сәйкес
ҚолдСеминарлық жұмыс СеминаЗертханЕмтиха
анылжоспарында берілген рлық алық-прндық
атын сабақтактикалсұрақт
әдеб арда ық ар
иетт берілгсабақта
ер ен рда
берілге
н
Мақсаты: МақсатМақсатыМақсат
Тапс1.Бағдарламалық ы; ; ы;
ырмаматериалды меңгеру 1.Теор1.Теори1.Теор
ның 2.Теориялық білімді иялық ялық иялық
мақсбекіту білімдбілім білім
аты 3.Оқу және анықтамалық і мен мен
мен әдебиеттермен жұмыс бекітупракти-практи
мазмістеу іскерліктерін Өзіндікалық -калық
ұны қалыптастыру к дағдыладағдыл
Сабақтың мазмұны: жұмыс рды арды
1.Дәріс конспектілерін дағдылмеңгерумеңгер
оқу арын ін уін
2.Оқу және әдістемелік қалыпттексерутексер
әдебиеттерді оқу астыру у
3.Рефераттарды жазу
4.Есептер мен
жаттығуларды шешу
ЖұмыАғымдағы семинарлық Үй КоллоквЕмтиха
с сабақтарға дайындық тапсыриумға н
түрл маларыдайындытапсыр
ері н қ у
орында
у
№ 1 2 3 4

1.7. Әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиет
1. Омаров Х.Б., Сағындыкова З.Б., Байкенов М.И., Әбсәт З.Б. Химиялық
технология практикумы, Қарағанды, 2005, 137б.
2. Сүйербаев Х.А. Мұнайхимиясына кіріспе Алматы:Қазақ университеті: 2003.
3. Суербаев Х.А. Введение в нефтехимию. Алматы:Қазақ университеті: 2002г.
4. Тимофеев В.С., Серафимов Л.А. Принципы технологии основного
органического и нефтехимического ситнеза. М: Высшая школа. 2003. 536с.
5. Соколов Р.С. Химическая технология: в 2-х т. М: 2000.
6. Трегер Ю.А. Основные хлорорганические растворители. М: Химия, 1984,
224с.
7. Гордон П., Грегори Органическая химия красителей. Москва: Мир, 1987,
344с.
8. Ключников Н.Г. Практические занятия по химической технологии. М:1978.
9. Аранская О.С. Сборник задач и упражнений по химической технологии и
биотехнологии. Минск.1989.
10. Букварева О.Ф. Кинетика и термохимия процессов термодеструкции
углеродсодержащих веществ. М:2001.
11. Касаткин А.Г. Основные процессы и аппараты химической технологии.
М:1973.
12. Левин В.П., Туварджиев Л.В. Химико-технологические поцессы получения
промышленных материалов. Калинин, 1989.
13. Одабашян Г.В., Швец В.Ф. Лабораторный практикум по химии и технологии
основного органического и нефтехимического синтеза. М: 1992.
14. Суербаев Х.А. Каталитические процессы в нефтеперерабатывающей
промышленности. Алматы, 2002.
15. Тимофеев В.С., Серафимов Л.А. Принципы технологии основного
органического и нефтехимического синтеза. М:1992.
Қосымша әдебиет
1. Евстигнеева Р.П. Тонкий органический синтез. М: 1991.
2. Ахназарова С.Л., Кафаров В.В. Методы оптимизации эксперимента в
химической технологии. М: 1985.

1.8. Баға жөнінде ақпарат

Рейтинг-шкала
Бақылау түрлері Балдар
Ағымдағық 20 10
Аралық 30 20
Үй жұмысы 10 30
Қорытынды 40 40
Барлығы: 100 100

Білімді бағалау критерилері

%-дық Критерилер
құрамы
0-49 Бағдарламалық материал бойынша түсінігі
мүлдем жоқ; оқу бағдарламасы бойынша
негізгі материалды білмейді және дөрекі
қателер жібереді.
50-74 Жауап негізінен дұрыс, бірақ толық емес;
бағдарламалық материалды терең
түсінбеген; негізгі идеяны және
теориялық негіздерді баяндау барысында
жекелеген қателіктер жібереді; материалды
тек репродуктивті түрде баяндау қабілеті
ғана байқалады; өз бетімен қорытындылап,
жалпылама сипаттама беру қабілеті жоқ;
75-89 Жауап толық, дұрыс; оқылған материалдың
негізгі қағидалары дұрыс көрсетілген.
Қоғамдық құбылыстарға дұрыс баға бере
алады; нақты материалдың негізгі
заңдылықтары мен түсініктерін біледі;
басқа да әдебиеттен мәліметтер келтіре
алады. өз бетімен қорытындылап, жалпылама
баға бере алады, өзінің көзқарасын
дәлелдеп, қорғай алады, бірақ материалдың
негізгі мағынасына әсерін тигізбейтін
кейбір дәлсіздіктер жібереді.
90-100 Жауап толық, дұрыс; оқылған материалдың
негізгі қағидалары дұрыс көрсетілген.
Қоғамдық құбылыстарға дұрыс баға бере
алады; нақты материалдың негізгі
заңдылықтары мен түсініктерін біледі;
басқа да әдебиеттен мәліметтер келтіре
алады. өз бетімен қорытындылап, жалпылама
баға бере алады, өзінің көзқарасын
дәлелдеп, қорғай алады.

1.9. Курстың саясаты мен процедурасы:
- сабаққа кешікпеу;
- сабақ үстінде сөйлеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау;
- ұялы телефондарды сөндіріп қою;
- сабаққа қатаң киіммен келу, лабораториялық сабаққа ақ халат кию;
- сабақты босатпау, науқастану себебімен босатқан жағдайда анықтама қағаз
әкелу;
- босатылған сабақтарды оқытушы тағайындаған уақытта қайтадан өткізу;
- тапсырманы орындамаған жағдайда қорытынды баға төмендейді (айып баллдарын
қара)
- оқу процесіне белсенді қатысу;
- үй жұмысын және басқа да тапсырмаларды мұқият орындау;
- қоршаған адамдармен шыдамды, ашық, мейірімді болу;
- сабақ үстінде үнемі қарым-қатынасты байланыста болу;
- ұжымдық жұмысқа әрекет жасау, талдау жұмыстарына ұяң студенттерді тарту;
-уақытылы және міндетті болу;
Айып балдар төмендегілер үшін салынады:
- сабақты босатқан үшін -10%
- тапсырманы орындамағаны үшін -10%
- жұмысты уақытында тапсырмағаны үшін – 10%
- кешіккені үшін-10%
- бірнеше рет жауап бермегені үшін-10%
- сабақ үстіндегі төмен тәртібі үшін-10%
Қосымша балдар төмендегілер үшін беріледі:
- белсенді жұмысы үшін – 10%
- сабақты босатпағаны, кешікпегені үшін – 5 %
- ерекше жауабы үшін – 10%
- мерзімінен бұрын орындаған жұмысы үшін – 5%

2. ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

2.1 Күндізгі бөлімнің тақырыптық жоспары. Барлығы (несиелер)-3

Тақырып атауы ЛекЛабСОӨСӨЖ
цияораЖ
лартор
.
Дәріс 1. Катализатордың 3 3 5 5
стационарлы қабатымен
технологиясы. Chevron Research
фирмасының RDS және VRDS
үрдістері
Дәріс 2: Катализатордың 3 1 4 4
стационарлы қабатымен
технологиясы. Gulf Research and
Development фирмасының Resid -HDS
үрдісі.
Дәріс 3: Катализатордың 3 1 4 4
стационарлы қабатымен
технологиясы. UOP Process
фирмасының RCD Unibon, RCD Unibon
(BOC) үрдістері.
Дәріс 4: Катализатордың 3 1 4 4
стационарлы қабатымен
технологиясы. Exxon Research and
Engeneering фирмасының
Residfining үрдісі
Дәріс 5: Катализатордың 3 1 4 4
стационарлы қабатымен
технологиясы. Shell Development
фирмасының мұнай қалдықтарын
гидрокүкіртсіздендіру үрдісі
Дәріс 6: Франция мұнай 3 1 4 4
институтының (FIP) және BASF
фирмасының мазуттары мен
деасфальтандырылған гудрондарын
гидрокүкіртсіздендіру үрдісі
Дәріс 7: Катализатордың үш фазалы3 1 5 5
қайгац және екі фазалы жылжу
қабатымен технологиясы.
Hudrocarbon Research фирмасының
H-Oil үрдісі
Дәріс 8: Катализатордың үш фазалы3 1 5 5
қайгац және екі фазалы жылжу
қабатымен технологиясы. Sities
Servis Research and Development
фирмасының LC-fining үрдісі
Дәріс 9: ТМД елдерінде 3 3 5 5
қалдықтарды каталитикалық
гидробайыту үшін жетілдірілген
үрдістер
Дәріс 10: Аз күкіртті қазандық 3 2 5 5
отынды алу
Барлығы: 30 15 45 45

2. Лекциялық сабақтар тезистері

Дәріс1: Катализатордың стационарлы қабатымен технологиясы. Chevron
Research фирмасының RDS және VRDS үрдістері.

Бұл үрдіс жоғары күкіртті мазуттар мен жеңіл және ауыр мұнайлардан
алынған гудрондарды гидрокүкіртсіздендіру үшін арналған. Шикізат
сипаттамасы және өнімдерің шығымдары 1 кестеде көрсетілген.

Кесте 1. Шикізат пен өнімдердің сипаттамасы
Көрсеткіштер Жеңіл мұнай Ауыр мұнай
мазут гудрон мазутгудрон
Шикізат
p420 0,946 1,022 0,9501,003
Sc4 3,2 4,1 3,9 5,1
фракция 5 - 16 -
қ.б.-343оС
қ.б.-538оС 67 1 60 10
GH2, м3м3 99,7 135,5 139 171
Өнімдер шығымы,%
газ (до С4) 3,5 - 4,7 -
бензин С5 (177 1,4 5,7 1,4 6,4
оС)
фракция 177-343 11,1 25
оС
343-538 64,4 18,1 43,4 26,6
оС
қалдық 538 оС 24,3 78,4 31,4 69,9
жоғары
Sпр, %
қ.б.-343оС 0,46 1,0 0,55 1,0
фракциясында
қалдықта 566 оС 0,63 1,2 0,88 1,25
жоғары

Үдіс сұлбасы (сур. 1) бойынша шикізатты бір рет өткізеді және
технологиялық газдарды H2S тазартады.
Сур 1. Shevron Research фирмасы гидрокүкіртсіздендіру үрдісінің
технологиялық сұлбасы:
1 — фильтр; 2 — пеш; 3 — реактор; 4, 5 — жоғары қысымды ыстық және суық
сепараторлары; 6 — төмен қысым сепараторы; 7 —циркуляциялық газды тазарту
секциясы; 8 — циркуляциялық компрессор; 9 — тұрақтандыру үрдісі.
Сызықтар: I — шикізат; II — қосымша сутек құрамды газ; III — су; IV -
күкіртсутек; V – қышқыл ағындар; VI — бу; VII — газ; VIII — тұрақсыз
бензин; IX — күкіртсіздендірілген өнім.

Катализатор аталған фирмада жетілдірілген, металлдарға тұрақты, жұмыс
атқару уақыты 6айдан 1жылға дейін. Шикізат құрамында металлдардың мөлшері
туралы мәліметтер берілмеген. Негізгі өнім – аз күкіртті қазандық отын
компоненті ретінде қолданылатын аз күкіртті қалдық. Немесе вакуумды
айдаудан кейін дистиллят гидрокрекингке жіберіледі, ал қалдық ашық
дистиллятар мен түсті металлургияға қажет коксты алу үшін кокстеуге
жібереді.
1982 жылы өнімділігі 12,880 м3тәу мазутты гидрокүкіртсіздендіру
қондырғысы құрылған. Бұл қондырғы Сауд Аравиясының ауыр мұнай мазуттарын
өңдеу үшін қолданылады. Екі параллельді реактордан құралған үш жеке
сызықтан тұрады. Алты реактордың салмағы әр қайсысы 1000 тонна. Реакторда
катализатор бірнеше қабатта орналасады, қабат аралығындағы температураны
реттеу үшін суық сутек құрамды газды береді.
Фирмамен қалдықтарды асылдандыру сұлбалары толығымен қарастырылған.
Келесі нұсқалар жетілдірілген: вакуумды газойльді гидротазалау (VGO) және
аз кеуекті қалдықты отын алу үшін оны гудронмен араластырады. Құрамында
күкірт мөлшері 1% аз өнім алу үшін гудрон құрамына кіретін фракцияларды
гидрокүкіртсіздендіруге ұшыратады.
Негізгі әдебиет [1-12]
Қосымша әдебиет [1-2].

Дәріс 2: Катализатордың стационарлы қабатымен технологиясы. Gulf Research
and Development фирмасының Resid -HDS үрдісі

Аталған қондырғылардың (сур. 2) жобалау қуаттылығы тәулігіне 7950 м3
мазут құрайды (кесте 2).

Сур.2. Gulf фирмасының қондырғысы:
1 - фильтр; 2 — қабылдау ыдысы; 3 — пештер; 4 — алдын ала реакторы; 5 –
реакторлар; 6, 7, 8 — төмен қысымды ыстық және суық сепараторлары; 9, 10 -
төмен қысымды ыстық және суық сепараторлары; 11, 12 — циркуляциялық газды
күкіртсутектен тазарту жүйесі; 13 — тамшы бөлгіш; 14 — циркуляциялық газдың
компрессоры; 15 — сутектің жаңа порциясын сығу компрессоры; 16 —бензин
сепараторы; 17 — ректификациялық мұнара; 18 — буландыру мұнарасы; 19 -
сепаратор.
Сызықтар: I — шикізат (мазут); II – қосымша СҚГ; III — отын; IV — су; V —
регенерленген амин ертіндісі; VI — аминің қаныққан ертіндісі; VII —
дистилятты газ; VIII — бензин; IX — орташа дистилляттар; X — ауыр
дистилляттар; XI – қышқыл ағындар; XII — күкрітсіздендірілген қалдық.

Қондырғы екі параллельді реакторлар сызығынан тұрады, ал қалған
аппараттар бір түйінде орналасқан. Бірінші реакторлар салыстырмалы
кішкентай өлшемді. Бірінші реактордың биіктігі 4,88 м, екінші реактордікі -
10,67 м, екі соңғы реакторлардың биіктігі -16,76м. Барлық реакторларда
катализатордың бір қабаты ғана қолданылады, ол келесі себептерге сай
алынған:
• Катализаторды жүктеу және шығару операциялары оңай жүргізіледі;
• Катализатор қабатының қиылсы бойынша бу сұйықты қоспа оңай
таралады;
• Жүйеге суық сутек құрамды газды енгізу кезінде үрдістің
температурасы оңай реттеледі.
Реакторға катализатордың екі түрі жүктеледі. Реакторлық жүйенің кірер
жолдында жоғары металлсыздандыру қабылетіне ие, ал соңғысы шикізат
құрамында металдардың мөлшері аз болған жағдайда жоғары
гидрокүкіртсуздендіру қабылетіне ие катализаторлар салынады.

Кесте 2. Шикізат пен өнімдердің сипаттамасы
Көрсеткіштер Шикізат Өнім
Көлемдік шығым, % 100 94,3
Тқ.б., оС 343 -
p420 0,968 0,939
Кокстелуі, % 11,6 3,9
Күкірт мөлшері, % 3,47 0,3
Азот мөлшері, % 0,35 0,25
Ванадий мөлшері, гт 57 4
Никель мөлшері, гт 24 4

Катализаторлардың қатынасы шикізат сипаттамасына сай алынады, біріншіден
металл мөлшеріне, екіншіден тазалау тереңдігіне сай таңдалады. Катализатор
6-12 ай аралығында реактордан шығарылып, ауыстырылады.
Негізгі әдебиет [1-10]
Қосымша әдебиет [1].
Дәріс 3: Катализатордың стационарлы қабатымен технологиясы. UOP Process
фирмасының RCD Unibon, RCD Unibon (BOC) үрдістері

Аз күкіртті қазандық отынды немесе күкіртті мұнай қалдықтарынан немесе
асфальтсыздандырылған гудрондардан терең өңдеу үшін шикізат өндіруге
арналған. Үрдіс сұлбасы (сур.3) екі кезеңді.

Сур.3. UOP фирмасының қондырғысы:
1 — пештер; 2, 2' — бірінші және екінші кезеңді реакторлар; 3, 3' — бірінші
және екінші кезеңді сепараторлар; 4 — циркуляциялық газды тазарту мұнарасы;
5 — буландырғыштар, б — ректификациялық мұнара; 7 — циркуляциялық газ
компрессоры.
Сызықтар: I — шикізат (мазут, деасфальтсыздырылған гудрон); II — жаңа СҚГ;
III- реакция газдары; IV — тұрақсыз бензин; V – дизельді отын; VI —
күкіртсіздірілген қалдық.

Бірінші кезеңде циркуляциялық газдарды күкірт сутектен тазартады. Күкірт
сутектен тазартылған циркуляциялық газдар сутек құрамды газдың жаңа
мөлшерімен қосылып, екінші кезеңге өтеді. Бірінші кезеңге екінші кезеңнің
сутек құрамды газы жіберіледі.
Егер өңделетін шикізат құрамында 20 гт металл (ванадий мен никель)
болатын болса, онда катализатордың екі түрі қолданылады. Катализатордың
бірінші түрі шикізаттың жүру жолы бойыншкүкірт мен металлдардың терең емес
бөлінуін (75%) қамтамасыз етеді. Бірақ ол үлкен металлсыймдылығына ие.
Екінші катализатор аз емес металлсыймдылығына ие, бірақ
гидрокүкіртсздендіружің жоғары белсенділігіне ие. Гидрокүкіртсуздендірудің
тереңдігі алынатын өнімге қойылатын талаптарға сай анықталады.
RCD Unibon үрдісінің шикізаты –мазут, ал RCD Unibon (BOC) үрдісінің
шикізаты гудрон болып табылады.
Тиімділік дәрежесін жоғарлату үшін гидрокүкіртсіздендіру үрдісін
деасфальтизация үрдісімен байланыстырады (DEMEX үрдісі).
Гидрокүкіртсіздендірілген мазут пен гудронды вакуумдық айдаудан кейін
алынған қалдықтар мен бастапқы гудронды деасфальтизациялау нұсқалары
жетілдірілген.
Негізгі әдебиет [1-7]
Қосымша әдебиет [1-3].

Дәріс 4: Катализатордың стационарлы қабатымен технологиясы. Exxon Research
and Engeneering фирмасының Residfining үрдісі

Үрдіс шикізаты ретінде мазут және гудрон болып қолданылады, үрдіс өнімі –
қазандық отынның аз күкіртті компоненттері, оларды терең ыдырату және әрі
қарай фракциялау арқылы каталитикалық крекинг шикізат болып табылатын
дистиллятар мен газойльдер (сур.4) алынады.

Сур. 4. Exxon фирмасының Residfining үрдісінің қондырғысы:
1- фильтрлер; 2 — пеш; 3 —реактор; 4 — негізгі реактор; 5,6 — газ сұйықты
сепараторлардың жүйесі; 7 — газдарды күкіртсутектен бөлу және тазарту
секциясы; 8 — ректификациялық мұнара.

Сұлбаға шикізатты сүзу үшін арналған фильтрлер мен алдын ала реакторлар
енгізілген. Сүзуден кейін шикізат жүйеде айналымда жүретін сутек құрамды
газбен араластырылады, қоспа пеште қыздырылады және бірінен кейін алдын ала
және негізгі реакторларды өтеді, одан кейін газды сепарациялау жүйесіне
жіберіледі.
Сутек құрамды газ күкіртсутектен тазартылып, үрдіске қайтарылады.
Гидрогенизат өнімдердің қолдану сұлбасына байланысты сәйкесінші
дистиллятарға дейін фракцияланады.
Бұл өндірістік қондырғыда құрамында сәйкесінше 3,3 және 3,9 % күкірт
болатын мазут пен гудронның қоспасы (75:25) қатынаста алынып, өңделеді.
Өнімділігі тәулігіне 12000 м3. 16 ай аралығында RT-2 катализаторында
күкіртсіздендіру дәрежесі 90-84% құрайды.

Негізгі әдебиет [1-11]
Қосымша әдебиет [1-2].

Дәріс 5: Катализатордың стационарлы қабатымен технологиясы. Shell
Development фирмасының мұнай қалдықтарын гидрокүкіртсіздендіру үрдісі
Үрдіс күкірт, металл және афальендерді бөлумен қатар тұтқырлығын азайту
арқылы мұнай қалдықтарының сапасын жоғарлату үшін арналған. Қондырғыға
түсетін шикізат (сур. 5) фильтр арқылы өтіп, сутек құрамыд газбен араласып,
ысытылады да алдын ала реакторына өтеді.

Сур. 5. Shell Development фирмасының мұнай қалдықтарын
гидрокүкіртсіздендіру үрдісінің сұлбасы:
1 - фильтр; 2, 2' - СҚГ компрессорлары; 3 - пеш; 4 - алдын ала реакторы; 5
- негізгі реактор; 6 - циркуляциялық газды тазарту секциясы; 7 - газ
сұйықты сепараторлары.
Сызықтар: I - шикізат; И, II' - қосымша және циркуляциялық СҚГ; III, IV
-жаңа және өңделген катализатор; V - отын жүйесіне жіберілетін газ; VI -
тазартылған өнім фракциялауға.
Катализаторды жиі ауыстыруына байланысты, осы операцияны шұғыл жүргізу
тәсілі ойлап табылған. Катализатордың жүктелуін гидравликалық әдіспен
жүргізеді (сур.6), оны сұйықты тасмалдайтын арнайы ыдыстан реакторға
тасымалдайды.

Сур. 6 Катализаторды гидравликалық жүктеу сұлбасы
1- катализатормен ыдыс; 2- реактор; 3-фильтр.

Реакторда катализатор тұнбаға түседі, ал сұйық қайтадан катализатор бар
ыдысқа қайтарылады. Реактор көп полкалы, және де полканың астыңғы жағы
конус тәрізді түппен шектеледі. Реактордың бұндай конструкциясы газ
шикізатты ағынның қабаттан қабатқа таралуына және жалпы ағынның реактор
қиылысы бойынша біркелкі таралуына себеп болады. Сонымен қатар ол
катализатордың тез және толық шығарылуына мүмкіндік береді.
Реактордың басқа бункер-реактор (сур. 7) конструкциясы катализатордың
шығарылуын және оның жаңа порциясының жүктелуін гидродеметаллизация және
гидрокүкіртсіздендіру үрдістерін тоқтатпай жүргізуге мүмкіндік береді.

Сур. 7 Бункер типті реакторды байланыстыру сұлбасы:
1, 1' – төмен қысым ыдысы; 2, 2' – жоғары қысым ыдысы; 3 – катализатор
шығынын реттейтін кран; 4 - реактор.
Сызықтар: I - шикізат; II – реакция өнімдері; III, III' -жаңа және өңделген
катализатор.

Бұл төмен және жоғары қысым ыдыстарының жүйесімен және катализатор
шығынын реттеуге мүмкіндік беретін крандармен қамтамасыз етіледі. Алдын ала
реакторымен қамтамасыз етілген сұлбаның тиімділігі құрамында жоғары
мөлшерде металлдар бар шикізатты өңдегенде байқалады. Алдын ала реактордан
кейін газ шикізатты қоспа негізгі реакторға өтеді. Газ өнімді қоспа
сепараторлар жүйесінен өтеді, сутекқұрамды газ күкіртсутектен тазартылып,
үрдіске қайтарылады, ал реакция газдары отын жүйесіне жіберіледі, сұйық
өнімдер фракциялауға өтеді.
Негізгі әдебиет [1-9]
Қосымша әдебиет [1].

Дәріс 6: Франция мұнай институтының (FIP) және BASF фирмасының
мазуттары мен деасфальтандырылған гудрондарын гидрокүкіртсіздендіру үрдісі
Күкірт, азот, металлдарды бөліп алу арқылы мұнай қалдықтарының сапасын
жоғарлату үшін арналған үрдіс. Шикізат ретінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.