Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдері. Балалардағы ерекшеліктері
І. Кіріспе
Жүрек етінің құрылымдық ерекшеліктері
ІІ. Негізі бөлімі
А) Өткізгіш жүйе құрылымы
Ә) Автоматияның табиғаты. Автоматияның градиент заңы (Станниус тәжірибесі).
Б) Өткізгіш жүйе клеткаларының тыныштық потенциалы мен әрекет потенциалы.
В) Жүрек қызметінің нейро.гуморальдық реттелуінің жас ерекшеліктері.
ІІІ. Қорытынды бөлім
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер
Жүрек етінің құрылымдық ерекшеліктері
ІІ. Негізі бөлімі
А) Өткізгіш жүйе құрылымы
Ә) Автоматияның табиғаты. Автоматияның градиент заңы (Станниус тәжірибесі).
Б) Өткізгіш жүйе клеткаларының тыныштық потенциалы мен әрекет потенциалы.
В) Жүрек қызметінің нейро.гуморальдық реттелуінің жас ерекшеліктері.
ІІІ. Қорытынды бөлім
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер
Қaн өзіне тән физиологиялық қызметтерді бір ғана жағдайда – тоқтаусыз айналымда болғанда атқарады. Ал оның қан тамырларымен тоқтаусыз қозғалуы қан aйналым жүйесі мүшелерінің қызметіне байланысты.
Бaрлық oмыртқалы жануарларда қан айналым жүйесі тұйық жүйе. Қан айналысының үлкен шеңбері жүректің сол қарыншасынан — қолқадан басталады. Қан қолқадан артерияларға одан әрі капиллярларға (қылтамырларга) жетеді. Онда қан құрамындағы оттегі тканьге, тканьдегі көмір қышқыл газы қанға өтеді де, артерия-лық қан вена қанына айналады. Вена қаны капиллярлардан жіңішке венулаларға, одан әрі веналаларға, жоғарғы және төменгі венаға жетеді де, сол арқылы жүректің, оң жүрекшесіне құйылады. Сонымен қан айналысының үлкен шеңбері бітеді. Қан айналысының кіші шеңбері оң қарыншадан шығатын өкпе сабауынан басталады. Оң қарыншадан шыққан өкпе сабауындағы қан көмірқышқыл газға бай веналық қан. Бұл өкпе көпіршіктеріне қарай артериялар аркылы ағып отырып өкпе капиллярларына жетеді, осы сәтте қандағы көмір қышқыл газ өкпеге, ал оттегі, қанға өтеді де веналық қан артериялық қанға әр өкпеден екі-екіден жұптасып шығатын төрт вена арқылы ағып отырып, сол жүрекшеге құйылады. Сонымен қан айналысының кіші шеңбері 4 өкпе венасымен аяқталады. Адамда жүректен шыққан қан қан айналысының үлкен-кіші шеңберлерімен ағып отырып, 20—30 секунд ішінде қайтып оралады.
Бaрлық oмыртқалы жануарларда қан айналым жүйесі тұйық жүйе. Қан айналысының үлкен шеңбері жүректің сол қарыншасынан — қолқадан басталады. Қан қолқадан артерияларға одан әрі капиллярларға (қылтамырларга) жетеді. Онда қан құрамындағы оттегі тканьге, тканьдегі көмір қышқыл газы қанға өтеді де, артерия-лық қан вена қанына айналады. Вена қаны капиллярлардан жіңішке венулаларға, одан әрі веналаларға, жоғарғы және төменгі венаға жетеді де, сол арқылы жүректің, оң жүрекшесіне құйылады. Сонымен қан айналысының үлкен шеңбері бітеді. Қан айналысының кіші шеңбері оң қарыншадан шығатын өкпе сабауынан басталады. Оң қарыншадан шыққан өкпе сабауындағы қан көмірқышқыл газға бай веналық қан. Бұл өкпе көпіршіктеріне қарай артериялар аркылы ағып отырып өкпе капиллярларына жетеді, осы сәтте қандағы көмір қышқыл газ өкпеге, ал оттегі, қанға өтеді де веналық қан артериялық қанға әр өкпеден екі-екіден жұптасып шығатын төрт вена арқылы ағып отырып, сол жүрекшеге құйылады. Сонымен қан айналысының кіші шеңбері 4 өкпе венасымен аяқталады. Адамда жүректен шыққан қан қан айналысының үлкен-кіші шеңберлерімен ағып отырып, 20—30 секунд ішінде қайтып оралады.
1. Судаков К.В., и др. Нормальная физиология в динамических схемах: атлас: учеб.пособие. – М., 2009.
2. Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.
3. Ноздрачев А.Д., Орлов Р.С. Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.
4. Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.
2. Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.
3. Ноздрачев А.Д., Орлов Р.С. Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.
4. Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.
М.ОСПАНОВ АТЫНДАҒЫ БАТЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
Студенттің өзіндік жұмысы
Мамандығы: Жалпы медицина
Пән: Физиология-2
Кафедра: Физиология
Тақырыбы: Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдері. Балалардағы ерекшеліктері
Орындалу түрі: мәнжазба
Орындаған: Құдабаева Г.Б.
Тобы: 310 Б
Тексерген: Аккожина А.М.
Ақтөбе-2016жыл
Жоспары:
І. Кіріспе
Жүрек етінің құрылымдық ерекшеліктері
ІІ. Негізі бөлімі
А) Өткізгіш жүйе құрылымы
Ә) Автоматияның табиғаты. Автоматияның градиент заңы (Станниус тәжірибесі).
Б) Өткізгіш жүйе клеткаларының тыныштық потенциалы мен әрекет потенциалы.
В) Жүрек қызметінің нейро-гуморальдық реттелуінің жас ерекшеліктері.
ІІІ. Қорытынды бөлім
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер
Тақырыптың мақсаты
* Қан айналу жүйесінің негізгі маңызы мүшелер мен тканьдерді қанмен қамтамасыз ету екендігін және тамырлар жүйесінің орталығы жүректің қан айдаушы ағза ретіндегі физиологиялық мағынасын меңгерту;
* Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдерін,балалар жасындағы өткізгіш жүйенің ерекшеліктерін,градиент заңы мен автоматияның пайда болу теорияларын, жүрек қызметінің нейро-гуморальдық реттелуінің жас ерекшеліктерін түсіну.
Кіріспе бөлім
Қaн өзіне тән физиологиялық қызметтерді бір ғана жағдайда - тоқтаусыз айналымда болғанда атқарады. Ал оның қан тамырларымен тоқтаусыз қозғалуы қан aйналым жүйесі мүшелерінің қызметіне байланысты.
Бaрлық oмыртқалы жануарларда қан айналым жүйесі тұйық жүйе. Қан айналысының үлкен шеңбері жүректің сол қарыншасынан -- қолқадан басталады. Қан қолқадан артерияларға одан әрі капиллярларға (қылтамырларга) жетеді. Онда қан құрамындағы оттегі тканьге, тканьдегі көмір қышқыл газы қанға өтеді де, артерия-лық қан вена қанына айналады. Вена қаны капиллярлардан жіңішке венулаларға, одан әрі веналаларға, жоғарғы және төменгі венаға жетеді де, сол арқылы жүректің, оң жүрекшесіне құйылады. Сонымен қан айналысының үлкен шеңбері бітеді. Қан айналысының кіші шеңбері оң қарыншадан шығатын өкпе сабауынан басталады. Оң қарыншадан шыққан өкпе сабауындағы қан көмірқышқыл газға бай веналық қан. Бұл өкпе көпіршіктеріне қарай артериялар аркылы ағып отырып өкпе капиллярларына жетеді, осы сәтте қандағы көмір қышқыл газ өкпеге, ал оттегі, қанға өтеді де веналық қан артериялық қанға әр өкпеден екі-екіден жұптасып шығатын төрт вена арқылы ағып отырып, сол жүрекшеге құйылады. Сонымен қан айналысының кіші шеңбері 4 өкпе венасымен аяқталады. Адамда жүректен шыққан қан қан айналысының үлкен-кіші шеңберлерімен ағып отырып, 20 -- 30 секунд ішінде қайтып оралады.
Жүрек етінің құрылымдық ерекшеліктері
Жүрек еті екі түрлі ет талшықтарынан құралады. Оның бірі жүректің жиырылып, босаңсуын қамтамасыз ететін негізгі миокард талшықтары, ал екіншісі - жүрекше мен қарынша еттерінің үйлесімді жиырылуын қамтамасыз ететін бертекті емес (атипті) өткізгіш ет талшықтары.
Миокард құрылысы жағынан қаңқа етін құрайтын көлденең жолақ ет талшықтарына ұқсас. Оның саркоплазмасында актин және миозин протофибрилдерінен құралған миофибриллалар болады. Жүрек еті талшықтарында саркоплазмалық тор (ретикулум) сиректеу. Бұл екі түрлі ет талшықтарында да жиырылу процесі кезінде саркоплазмалық тордан кальций иондары саркоплазмаға шығады. Миокардта бұл иондар саркоплазмадан кері бағытта да өте алады. Саркоплазмадағы кальций ионы жүрек еті талшықтарының жиырылу күшін арттырады. Жүрек етінде қаңқа етімен салыстырғанда аэробты процестер басымырақ болады және ол шабандау жиырылады.
Миокард талшықтары ерекше тарамдалып, бір-бірімен ендірме табақша - нексус арқылы қосылады да, біртұтас тор, немесе синцитий, құрайды. Бұл ендірме табақшалардың электрлік кедергісі өте төмен, сондықтан бір жасушада пайда болған қозу көрші жатқан жасушаға оңай беріледі. Осының арқасында миокард әрекетінде біртұтастық қасиет пайда болады.
Жүректің біртекті емес (атипті) элементтерінің де өзіне тән ерекшелктері болады. Олардың көлденең жолақтары сиректеу, гликогені мен саркоплазмасы мол. Бұл элементтер негізгі ет талшықтарынан дөнекер ұлпалы қабықпен шектеледі. Осы атиптік ұлпа элементтері жүректің белгілі бір бөліктерінде түйіндер мен шоқтар құрып, жүректің өткізгіш жүйесін түзеді. Өткізгіш жүйені Кис-Фляк (синус, жүрекше), Ашофф-Тавар (жүрекше - қарынша) түйіндері, Гис шоғыры, Гис сабақтары жөне Пуркинье талшықтары құрайды. Өткізгіш жүйе жүректің автоматия қасиетін қамтамасыз етеді.
Жүрек етінің үшінші құрылымдық ерекшелігі онда қабырғалық (интрамуральдық) нерв түйіндерінің болуында. Бұл түйіндер алғаш рет 1838 жылы Ремак еңбектерінде, кейінірек Людвиг (1848), Бид-дер (1852), Догель (1895) зерттеулерінде суреттелген. Олар жүрекше қабырғаларында, жүрекше аралық пердеде және қарынша ертерінің табан (жоғарғы) бөлігінде орналасады. Бұл түйіндер кезеген нервпен тығыз байланысты және қозғағыш не сезімталдық қызмет атқарады,
Негізгі бөлім
Жүректегі қозуды туындатып, оның жүрекшелер мен қарыншаларға таралуын, осының нәтижесінде олардың үйлесімді әрекеттерін қамтамасыз ететін бейқалыл элементтердің (түйіңдердің, шоғырлардың, талшықтардың) жиынтығы жүректің өткізгіш жүйесі деп аталады. Ол синус - жүрекше (Кис-Фляк) және жүрекше-қарынша (Ашофф-Тавар) түйіндерінен, Гис шоғырынан, Гис сабақтарынан, Пуркинье талшықтарынан тұрады. Бұл құрылымдар жүрекке автоматизм қасиетін береді.
Жүректің автоматизмі қызметі деп -- оның сыртқы тітіркендіргіштердің әсерінсіз, өздігінен электр импульсін тудыруын айтамыз.
Электрокардиографияда, жалпы, үш автоматизм орталығы болатынын айта кеткен жөн:
1. Бірінші реттік автоматизм орталығы -- бұл минутына 60-80 рет жиіліктегі электр импульсін тудыратын СА түйіні.
2. Екінші реттік автоматизм орталығы - бұл минутына 40-60 рет жиіліктегі электр импульсін тудыратын АВ-қосылыс (АВ түйінінің Гис шоғырына және жүрекшенің төменгі бөлігіне өтетін аймақ), сонымен қатар Гис шоғыры.
3. Үшінші реттік автоматизм орталығы - соңғы бөлім, Гис шоғырының аяқшалары мен тармақтары. Ол автоматизмнің төмеңгі қызметін атқарады, минутына 25-40 жиіліктегі электр импульсін тудырады.
#
# Жүрекшелік қозудың таралуы СА-түйіннен басталып, үш түйінаралық жолмен (Бахмен, Венкебах және Торель) АВ-түйінге және жүрекшеаралық Бахман шоғыры арқылы сол жүрекшеге таралады. Алдымен оң жақ, кейін оң және сол жақ, соңында - сол жақ жүрекше қозады.
# Ал, қарыншалардың бойымен қозу процесінің таралуы 3 суретте көрсетілген. Ең бірінші қарыншааралық перденің сол бөлігі деполяризацияланады (сурет 3, а) сонымен қатар оң қарыншаның көп бөлігі қозады. Қозу 0,04-0,05 с сол қарыншаның аздаған бөлігіне өтеді. Соңында базальды бөлімдер яғни СҚ, ОҚ және қарыншааралық перде белсенділендіріледі.
Автоматияның табиғаты. Автоматияның градиент заңы (Станниус тәжірибесі).
Жүректегі қозуды туындатып, оның жүрекшелер мен қарыншаларға таралуын, осының нәтижесінде олардың үйлесімді әрекеттерін қамтамасыз ететін бейқалыл элементтердің (түйіңдердің, шоғырлардың, талшықтардың) жиынтығы жүректің өткізгіш жүйесі деп аталады. Ол синус - жүрекше (Кис-Фляк) және жүрекше-қарынша (Ашофф-Тавар) түйіндерінен, Гис шоғырынан, Гис сабақтарынан, Пуркинье талшықтарынан тұрады. Бұл құрылымдар жүрекке автоматизм қасиетін береді.
Жүрек автоматизмнің табиғатын түсіндіру мақсатында екі түрлі теория ұсынылған. Бірінші миогенді теория автоматизм қасиетін жүректің атипті ет талшықтарымен байланыстырады. Бұл теорияны жақтаушылар дәлел ретінде омырқалылар іштөлі (ұрығы) жүрегінің нерв элементтері пайда болмастан бұрын-ақ ырғақты жиырыла бастайтынын алға тартады. Екінші -- нейрогенді теория автоматизм қасиетін жүректің нерв түйіндеріне таңады. Бұл теорияны қоддаушылар нерв жүйесінің қозғыштық қасиетіне сүйенеді. Бірақ терең морфологиялық зерттеулер атипті ет элементтері мен нерв түйіндері тығыз байланыста болатынын көрсетті, сондықтан қазіргі кезде автоматизм қасиетін жүректің жүйкелі - етті өткізгіш жүйесінің үйлесімді әрекеті қамтамасыз етеді деп есептейді. Жүрек автоматизмі Кис-Фляк түйініндегі зат алмасудың ырғақты өзгерістеріне байланысты.
Автоматия градиенті
Жүректің өткізгіш жүйесінің құрамдастары бірінен кейін бірі орналасқан және олардың барлығының автоматиялық қасиеті бар. Бірақ олар бірдей емес, жүрек автоматиясында айырмашылық - градиент бар, яғни синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын автоматиялық дәрежесі төмендейді.
1883 жылы ағылшын ғалымы В. Гаскелл жүректің өткізгіш жүйесіндегі бөлімдер синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын олардың автоматиялық дәрежесі төмендейді деген тұжырымға келді (автоматия градиенті заңы). Бұл заң бойынша атриовентрикулярлык түйін автоматиясы синоатриалдық түйін автоматиясынан төмен, Гис шогырының автоматиясы бұдан да төмсн, Гис аяқшаларының автоматиясы Гис шоғыры автоматиясынан төмен, ал Пуркинье талшықтарыныц автоматиясы бұдан да төмен.
Бұлардың автоматиялық дәрежесі өздігінен туатын қозу санына байланысты.
Синоатриалдық түйіннің автоматиялык қасиеті әр түлікте әртүрлі, мәселен, пілдің жүрегі минутына 25 рет, адамда -- 70 -- 72, қоянда 150, торғайда 600 рет соғады. Жүрек соғуы зат алмасу қарқынына қарай өзгеріп отырады. Мәселен, тұрғанда зат алмасу деңгейі өте жоғары, сондықтан да оның жүрегі өте жиі соғады. Демек, синоатриалдық түйінде туатын қозудың саны -- зат алмасу деңгейін сппаттайтын көрсеткіштердің бірі.
Синоатриалдық түйіннің пейсмекерлік рөлі және автоматиялық градиент заңы көптеген тәжірибелерде дәлелденген.
1.Клетка культурасына жасалған тәжірибе. Жүректің өткізгіш жүйесінің әр жерінен алынған кесінділерді ішінде плазма құйылған бірнеше ыдысқа салып, оның үстіне трипсин ферментін қосқанда клеткааралық дәнекер ткань ыдырайды. Плазмада жүзіп жүрген миоциттер біраздан соң жиырыла бастайды. Бірак олардың жиырылу жиілігі әртүрлі болады.
Енді олардың бәрін біріктіріп бір ыдысқа салса, барлық миоциттер синоатриалдық түйін клеткалары жиілігіне сәйкес жиырылады: пейсмекерлік клеткалар басқа клеткалардың автоматиясын басып тастайды да, өз билігін жүргізеді.
2. Жүрек арқылы қозудың өтуін талдау. Станниус тәжірибесі.
Станнинус әдісімен лигатура салу жәпе жүрекке жылумен әсер ету тәжірибелері де синоатриалдық түйіннің жүрек ырғағының жетекшесі екенін дәлелдейді.
Жұмысты орындау: Қимылсыздандырылған бақаның жүрегінің қолқа доғасы жіппен байланады. Сонан кейін бір минут ішіндегі жүректің соғу жиілігі саналады. І-ші лигатураны веноздық синус пен оң жақ жүрекше арасында байлайды. Егер лигатура дұрыс байланысса жүрекшелер мен қарыншаның жиырылуы тоқтап қалады, ал синус сол бұрынғы жиілікпен жиырыла береді. Бұл жүректің негізгі ырғақ жүргізуші орталығының (пейсмекер) синуста орналасатындығын көрсетеді (сурет 2).
ІІ-ші лигатураны жүрекше мен қарынша арасына байлау керек. Осы кезде қарыншаның жиырылуы байқалады, бірақ оның жиілігі синустың жиырылуына қарағанда сиректеу болады. Бұл атриовентрикулярлық түйінде де ырғақ жүргізуші орталығының бар екендігін дәлелдейді, бірақ оның автоматиясы синуспен салыстырғанда төмен және оған тәуелді болады.
ІІІ-ші лигатураны қарыншаның төменгі жағына (немесе жүректің ұшына) байлайды. Осы кезде жүрек ұшының жиырылуы байқалмайды, бұл оның автоматиясы жоқ екендігін көрсетеді.
Сөйтіп, синустық түйін жүректің негізгі ырғақ жүргізушісі болып саналады. Одан қашықтаған сайын жүрек автоматиясы азаяды (автоматия градиенті).
3. Эмбрион жүрегінде бірінші қозу синоатриалдық түйінде пайда болады: қозған жер өзіне ғана тән ырғақпен жиырыла бастайды. Адам өлген бойда оның жүрегі тоқтайды, бірақ синоатриалдық түйінде қозу бұрынғысынша жүріп жатады: түйін айналасы біразға дейін белгілі бір ырғақпен жиырылып тұрады. Мұны латынша бірінші боп туады, ең соңынан өледі деп өткір қысқа сөйлеммен сипатттайды. Синоатриалдық түйіннің осы айтылған касиеті де оның пейсмекерлік маңызын көрсетеді.
Өткізгіш жүйе клеткаларының тыныштық потенциалы мен әрекет потенциалы.
Сырттан ешқандай тітіркеніс әсер етпесе де синоатриалды түйінде қозу туады, бұл -- түйін автоматиясы, мембраналык потенциалдың (МП) өздігінен әрекет потенциалына айналуының нәтижесі.
Жұмысшы кардиомиоциттердің мембраналық потенциалы (МП) негізінен калий ионының шығуымен сипатталады және ол калий тепе-теңдігі потенциалына жақындайды (-90мВ)
Жүрек етінің мембраналық потенциалы 80 мв. Олар қозған кезде мембраналық потенциал белгілі уақыт ішінде толқынға ұқсап өзгереді: алдымен ол О-ге дейін төмендеп, қарама-қарсы заряд алған соң біртіндеп жоғарылайды (деполяризация). Әбден жоғарылап, шырқау шыңына жеткен соң қайтадан төмендеп алғашқы қалпына келеді (реполяризация). Ең, жоғары потенцил әрекет потенциалының мөлшерін көрсетеді. МП 80 мв тең болса, әрекет потенциалы 100 мв тең.
Жүрек миоцитінің әрекет потенциалы 4 кезеңнен тұрады:
1. Шапшаң деполяризация кезеңінде миоциттер мембранасы-ның Ка+ ионына өтімділігі өте күшейіп, олармен бірге Са + иондары да клеткаға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Студенттің өзіндік жұмысы
Мамандығы: Жалпы медицина
Пән: Физиология-2
Кафедра: Физиология
Тақырыбы: Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдері. Балалардағы ерекшеліктері
Орындалу түрі: мәнжазба
Орындаған: Құдабаева Г.Б.
Тобы: 310 Б
Тексерген: Аккожина А.М.
Ақтөбе-2016жыл
Жоспары:
І. Кіріспе
Жүрек етінің құрылымдық ерекшеліктері
ІІ. Негізі бөлімі
А) Өткізгіш жүйе құрылымы
Ә) Автоматияның табиғаты. Автоматияның градиент заңы (Станниус тәжірибесі).
Б) Өткізгіш жүйе клеткаларының тыныштық потенциалы мен әрекет потенциалы.
В) Жүрек қызметінің нейро-гуморальдық реттелуінің жас ерекшеліктері.
ІІІ. Қорытынды бөлім
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер
Тақырыптың мақсаты
* Қан айналу жүйесінің негізгі маңызы мүшелер мен тканьдерді қанмен қамтамасыз ету екендігін және тамырлар жүйесінің орталығы жүректің қан айдаушы ағза ретіндегі физиологиялық мағынасын меңгерту;
* Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдерін,балалар жасындағы өткізгіш жүйенің ерекшеліктерін,градиент заңы мен автоматияның пайда болу теорияларын, жүрек қызметінің нейро-гуморальдық реттелуінің жас ерекшеліктерін түсіну.
Кіріспе бөлім
Қaн өзіне тән физиологиялық қызметтерді бір ғана жағдайда - тоқтаусыз айналымда болғанда атқарады. Ал оның қан тамырларымен тоқтаусыз қозғалуы қан aйналым жүйесі мүшелерінің қызметіне байланысты.
Бaрлық oмыртқалы жануарларда қан айналым жүйесі тұйық жүйе. Қан айналысының үлкен шеңбері жүректің сол қарыншасынан -- қолқадан басталады. Қан қолқадан артерияларға одан әрі капиллярларға (қылтамырларга) жетеді. Онда қан құрамындағы оттегі тканьге, тканьдегі көмір қышқыл газы қанға өтеді де, артерия-лық қан вена қанына айналады. Вена қаны капиллярлардан жіңішке венулаларға, одан әрі веналаларға, жоғарғы және төменгі венаға жетеді де, сол арқылы жүректің, оң жүрекшесіне құйылады. Сонымен қан айналысының үлкен шеңбері бітеді. Қан айналысының кіші шеңбері оң қарыншадан шығатын өкпе сабауынан басталады. Оң қарыншадан шыққан өкпе сабауындағы қан көмірқышқыл газға бай веналық қан. Бұл өкпе көпіршіктеріне қарай артериялар аркылы ағып отырып өкпе капиллярларына жетеді, осы сәтте қандағы көмір қышқыл газ өкпеге, ал оттегі, қанға өтеді де веналық қан артериялық қанға әр өкпеден екі-екіден жұптасып шығатын төрт вена арқылы ағып отырып, сол жүрекшеге құйылады. Сонымен қан айналысының кіші шеңбері 4 өкпе венасымен аяқталады. Адамда жүректен шыққан қан қан айналысының үлкен-кіші шеңберлерімен ағып отырып, 20 -- 30 секунд ішінде қайтып оралады.
Жүрек етінің құрылымдық ерекшеліктері
Жүрек еті екі түрлі ет талшықтарынан құралады. Оның бірі жүректің жиырылып, босаңсуын қамтамасыз ететін негізгі миокард талшықтары, ал екіншісі - жүрекше мен қарынша еттерінің үйлесімді жиырылуын қамтамасыз ететін бертекті емес (атипті) өткізгіш ет талшықтары.
Миокард құрылысы жағынан қаңқа етін құрайтын көлденең жолақ ет талшықтарына ұқсас. Оның саркоплазмасында актин және миозин протофибрилдерінен құралған миофибриллалар болады. Жүрек еті талшықтарында саркоплазмалық тор (ретикулум) сиректеу. Бұл екі түрлі ет талшықтарында да жиырылу процесі кезінде саркоплазмалық тордан кальций иондары саркоплазмаға шығады. Миокардта бұл иондар саркоплазмадан кері бағытта да өте алады. Саркоплазмадағы кальций ионы жүрек еті талшықтарының жиырылу күшін арттырады. Жүрек етінде қаңқа етімен салыстырғанда аэробты процестер басымырақ болады және ол шабандау жиырылады.
Миокард талшықтары ерекше тарамдалып, бір-бірімен ендірме табақша - нексус арқылы қосылады да, біртұтас тор, немесе синцитий, құрайды. Бұл ендірме табақшалардың электрлік кедергісі өте төмен, сондықтан бір жасушада пайда болған қозу көрші жатқан жасушаға оңай беріледі. Осының арқасында миокард әрекетінде біртұтастық қасиет пайда болады.
Жүректің біртекті емес (атипті) элементтерінің де өзіне тән ерекшелктері болады. Олардың көлденең жолақтары сиректеу, гликогені мен саркоплазмасы мол. Бұл элементтер негізгі ет талшықтарынан дөнекер ұлпалы қабықпен шектеледі. Осы атиптік ұлпа элементтері жүректің белгілі бір бөліктерінде түйіндер мен шоқтар құрып, жүректің өткізгіш жүйесін түзеді. Өткізгіш жүйені Кис-Фляк (синус, жүрекше), Ашофф-Тавар (жүрекше - қарынша) түйіндері, Гис шоғыры, Гис сабақтары жөне Пуркинье талшықтары құрайды. Өткізгіш жүйе жүректің автоматия қасиетін қамтамасыз етеді.
Жүрек етінің үшінші құрылымдық ерекшелігі онда қабырғалық (интрамуральдық) нерв түйіндерінің болуында. Бұл түйіндер алғаш рет 1838 жылы Ремак еңбектерінде, кейінірек Людвиг (1848), Бид-дер (1852), Догель (1895) зерттеулерінде суреттелген. Олар жүрекше қабырғаларында, жүрекше аралық пердеде және қарынша ертерінің табан (жоғарғы) бөлігінде орналасады. Бұл түйіндер кезеген нервпен тығыз байланысты және қозғағыш не сезімталдық қызмет атқарады,
Негізгі бөлім
Жүректегі қозуды туындатып, оның жүрекшелер мен қарыншаларға таралуын, осының нәтижесінде олардың үйлесімді әрекеттерін қамтамасыз ететін бейқалыл элементтердің (түйіңдердің, шоғырлардың, талшықтардың) жиынтығы жүректің өткізгіш жүйесі деп аталады. Ол синус - жүрекше (Кис-Фляк) және жүрекше-қарынша (Ашофф-Тавар) түйіндерінен, Гис шоғырынан, Гис сабақтарынан, Пуркинье талшықтарынан тұрады. Бұл құрылымдар жүрекке автоматизм қасиетін береді.
Жүректің автоматизмі қызметі деп -- оның сыртқы тітіркендіргіштердің әсерінсіз, өздігінен электр импульсін тудыруын айтамыз.
Электрокардиографияда, жалпы, үш автоматизм орталығы болатынын айта кеткен жөн:
1. Бірінші реттік автоматизм орталығы -- бұл минутына 60-80 рет жиіліктегі электр импульсін тудыратын СА түйіні.
2. Екінші реттік автоматизм орталығы - бұл минутына 40-60 рет жиіліктегі электр импульсін тудыратын АВ-қосылыс (АВ түйінінің Гис шоғырына және жүрекшенің төменгі бөлігіне өтетін аймақ), сонымен қатар Гис шоғыры.
3. Үшінші реттік автоматизм орталығы - соңғы бөлім, Гис шоғырының аяқшалары мен тармақтары. Ол автоматизмнің төмеңгі қызметін атқарады, минутына 25-40 жиіліктегі электр импульсін тудырады.
#
# Жүрекшелік қозудың таралуы СА-түйіннен басталып, үш түйінаралық жолмен (Бахмен, Венкебах және Торель) АВ-түйінге және жүрекшеаралық Бахман шоғыры арқылы сол жүрекшеге таралады. Алдымен оң жақ, кейін оң және сол жақ, соңында - сол жақ жүрекше қозады.
# Ал, қарыншалардың бойымен қозу процесінің таралуы 3 суретте көрсетілген. Ең бірінші қарыншааралық перденің сол бөлігі деполяризацияланады (сурет 3, а) сонымен қатар оң қарыншаның көп бөлігі қозады. Қозу 0,04-0,05 с сол қарыншаның аздаған бөлігіне өтеді. Соңында базальды бөлімдер яғни СҚ, ОҚ және қарыншааралық перде белсенділендіріледі.
Автоматияның табиғаты. Автоматияның градиент заңы (Станниус тәжірибесі).
Жүректегі қозуды туындатып, оның жүрекшелер мен қарыншаларға таралуын, осының нәтижесінде олардың үйлесімді әрекеттерін қамтамасыз ететін бейқалыл элементтердің (түйіңдердің, шоғырлардың, талшықтардың) жиынтығы жүректің өткізгіш жүйесі деп аталады. Ол синус - жүрекше (Кис-Фляк) және жүрекше-қарынша (Ашофф-Тавар) түйіндерінен, Гис шоғырынан, Гис сабақтарынан, Пуркинье талшықтарынан тұрады. Бұл құрылымдар жүрекке автоматизм қасиетін береді.
Жүрек автоматизмнің табиғатын түсіндіру мақсатында екі түрлі теория ұсынылған. Бірінші миогенді теория автоматизм қасиетін жүректің атипті ет талшықтарымен байланыстырады. Бұл теорияны жақтаушылар дәлел ретінде омырқалылар іштөлі (ұрығы) жүрегінің нерв элементтері пайда болмастан бұрын-ақ ырғақты жиырыла бастайтынын алға тартады. Екінші -- нейрогенді теория автоматизм қасиетін жүректің нерв түйіндеріне таңады. Бұл теорияны қоддаушылар нерв жүйесінің қозғыштық қасиетіне сүйенеді. Бірақ терең морфологиялық зерттеулер атипті ет элементтері мен нерв түйіндері тығыз байланыста болатынын көрсетті, сондықтан қазіргі кезде автоматизм қасиетін жүректің жүйкелі - етті өткізгіш жүйесінің үйлесімді әрекеті қамтамасыз етеді деп есептейді. Жүрек автоматизмі Кис-Фляк түйініндегі зат алмасудың ырғақты өзгерістеріне байланысты.
Автоматия градиенті
Жүректің өткізгіш жүйесінің құрамдастары бірінен кейін бірі орналасқан және олардың барлығының автоматиялық қасиеті бар. Бірақ олар бірдей емес, жүрек автоматиясында айырмашылық - градиент бар, яғни синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын автоматиялық дәрежесі төмендейді.
1883 жылы ағылшын ғалымы В. Гаскелл жүректің өткізгіш жүйесіндегі бөлімдер синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын олардың автоматиялық дәрежесі төмендейді деген тұжырымға келді (автоматия градиенті заңы). Бұл заң бойынша атриовентрикулярлык түйін автоматиясы синоатриалдық түйін автоматиясынан төмен, Гис шогырының автоматиясы бұдан да төмсн, Гис аяқшаларының автоматиясы Гис шоғыры автоматиясынан төмен, ал Пуркинье талшықтарыныц автоматиясы бұдан да төмен.
Бұлардың автоматиялық дәрежесі өздігінен туатын қозу санына байланысты.
Синоатриалдық түйіннің автоматиялык қасиеті әр түлікте әртүрлі, мәселен, пілдің жүрегі минутына 25 рет, адамда -- 70 -- 72, қоянда 150, торғайда 600 рет соғады. Жүрек соғуы зат алмасу қарқынына қарай өзгеріп отырады. Мәселен, тұрғанда зат алмасу деңгейі өте жоғары, сондықтан да оның жүрегі өте жиі соғады. Демек, синоатриалдық түйінде туатын қозудың саны -- зат алмасу деңгейін сппаттайтын көрсеткіштердің бірі.
Синоатриалдық түйіннің пейсмекерлік рөлі және автоматиялық градиент заңы көптеген тәжірибелерде дәлелденген.
1.Клетка культурасына жасалған тәжірибе. Жүректің өткізгіш жүйесінің әр жерінен алынған кесінділерді ішінде плазма құйылған бірнеше ыдысқа салып, оның үстіне трипсин ферментін қосқанда клеткааралық дәнекер ткань ыдырайды. Плазмада жүзіп жүрген миоциттер біраздан соң жиырыла бастайды. Бірак олардың жиырылу жиілігі әртүрлі болады.
Енді олардың бәрін біріктіріп бір ыдысқа салса, барлық миоциттер синоатриалдық түйін клеткалары жиілігіне сәйкес жиырылады: пейсмекерлік клеткалар басқа клеткалардың автоматиясын басып тастайды да, өз билігін жүргізеді.
2. Жүрек арқылы қозудың өтуін талдау. Станниус тәжірибесі.
Станнинус әдісімен лигатура салу жәпе жүрекке жылумен әсер ету тәжірибелері де синоатриалдық түйіннің жүрек ырғағының жетекшесі екенін дәлелдейді.
Жұмысты орындау: Қимылсыздандырылған бақаның жүрегінің қолқа доғасы жіппен байланады. Сонан кейін бір минут ішіндегі жүректің соғу жиілігі саналады. І-ші лигатураны веноздық синус пен оң жақ жүрекше арасында байлайды. Егер лигатура дұрыс байланысса жүрекшелер мен қарыншаның жиырылуы тоқтап қалады, ал синус сол бұрынғы жиілікпен жиырыла береді. Бұл жүректің негізгі ырғақ жүргізуші орталығының (пейсмекер) синуста орналасатындығын көрсетеді (сурет 2).
ІІ-ші лигатураны жүрекше мен қарынша арасына байлау керек. Осы кезде қарыншаның жиырылуы байқалады, бірақ оның жиілігі синустың жиырылуына қарағанда сиректеу болады. Бұл атриовентрикулярлық түйінде де ырғақ жүргізуші орталығының бар екендігін дәлелдейді, бірақ оның автоматиясы синуспен салыстырғанда төмен және оған тәуелді болады.
ІІІ-ші лигатураны қарыншаның төменгі жағына (немесе жүректің ұшына) байлайды. Осы кезде жүрек ұшының жиырылуы байқалмайды, бұл оның автоматиясы жоқ екендігін көрсетеді.
Сөйтіп, синустық түйін жүректің негізгі ырғақ жүргізушісі болып саналады. Одан қашықтаған сайын жүрек автоматиясы азаяды (автоматия градиенті).
3. Эмбрион жүрегінде бірінші қозу синоатриалдық түйінде пайда болады: қозған жер өзіне ғана тән ырғақпен жиырыла бастайды. Адам өлген бойда оның жүрегі тоқтайды, бірақ синоатриалдық түйінде қозу бұрынғысынша жүріп жатады: түйін айналасы біразға дейін белгілі бір ырғақпен жиырылып тұрады. Мұны латынша бірінші боп туады, ең соңынан өледі деп өткір қысқа сөйлеммен сипатттайды. Синоатриалдық түйіннің осы айтылған касиеті де оның пейсмекерлік маңызын көрсетеді.
Өткізгіш жүйе клеткаларының тыныштық потенциалы мен әрекет потенциалы.
Сырттан ешқандай тітіркеніс әсер етпесе де синоатриалды түйінде қозу туады, бұл -- түйін автоматиясы, мембраналык потенциалдың (МП) өздігінен әрекет потенциалына айналуының нәтижесі.
Жұмысшы кардиомиоциттердің мембраналық потенциалы (МП) негізінен калий ионының шығуымен сипатталады және ол калий тепе-теңдігі потенциалына жақындайды (-90мВ)
Жүрек етінің мембраналық потенциалы 80 мв. Олар қозған кезде мембраналық потенциал белгілі уақыт ішінде толқынға ұқсап өзгереді: алдымен ол О-ге дейін төмендеп, қарама-қарсы заряд алған соң біртіндеп жоғарылайды (деполяризация). Әбден жоғарылап, шырқау шыңына жеткен соң қайтадан төмендеп алғашқы қалпына келеді (реполяризация). Ең, жоғары потенцил әрекет потенциалының мөлшерін көрсетеді. МП 80 мв тең болса, әрекет потенциалы 100 мв тең.
Жүрек миоцитінің әрекет потенциалы 4 кезеңнен тұрады:
1. Шапшаң деполяризация кезеңінде миоциттер мембранасы-ның Ка+ ионына өтімділігі өте күшейіп, олармен бірге Са + иондары да клеткаға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz