Шетелдік серіктестердің қатысуымен ең жоғары халықаралық стандартарына сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ..3.4
1. Мемлекеттік қызметтің методологиялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... 5.7
1.1 Мемлекеттік қызмет және оның негізгі белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5.7
1.2 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуы, функциясы және ерекшелігі ... ... ..7.9
1.3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігі және әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ..9.10
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті басқарудың шетел тәжірибесі ... ...11
2.1 Еуропа (Германия,Франция және Италия елдері бойынша) ... ... ... ... ..11.17
2.2 Азия (Жапония елі бойынша) ... ... ... .17.18
2.3.Солтүстік Америка (АҚШ және Канада елдері бойынша) ... ... ... ... ... 18.20
2.4.Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері ... ... ... ... ..20.21
3. Мемлекеттік қызметтің жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22.27
3.1 Мемлекеттік қызметтегі әлеуметтік саланы жетілдіру ... ... ... ... ... ... ..22.27
Қорытынды ... ... ... ... ... ...28.29
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Мемлекеттік қызметтің методологиялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... 5.7
1.1 Мемлекеттік қызмет және оның негізгі белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5.7
1.2 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуы, функциясы және ерекшелігі ... ... ..7.9
1.3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігі және әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ..9.10
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті басқарудың шетел тәжірибесі ... ...11
2.1 Еуропа (Германия,Франция және Италия елдері бойынша) ... ... ... ... ..11.17
2.2 Азия (Жапония елі бойынша) ... ... ... .17.18
2.3.Солтүстік Америка (АҚШ және Канада елдері бойынша) ... ... ... ... ... 18.20
2.4.Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері ... ... ... ... ..20.21
3. Мемлекеттік қызметтің жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22.27
3.1 Мемлекеттік қызметтегі әлеуметтік саланы жетілдіру ... ... ... ... ... ... ..22.27
Қорытынды ... ... ... ... ... ...28.29
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазіргі кезеңде адам уақыт талабына қызмет етеді. Уақыт талабына сай болу, осы тауқыметті шешу жөніндегі негізгі тұтқалардың бірі ол өндірісті, қоғамды, жалпы экономиканы іскерлікпен басқару, нарықты экономикалық қатынастарды дамыту, оларды құқықтық тұрғыдан реттеу,ақша-несие, қаржы және валюта қатынастарын жүзеге асыру болып табылады. өндірісті басқару, басқару қағидалары мен әдістерін, құралдары мен формаларының жиынтығын мененджмент сөзінің аясына саяды. «Менеджмент» - шет ел сөзі, аударғанда басқару деген мағынаны білдіреді.
Осы курстық жұмысты жазу кезінде басты ерекшелікті басқарудың нысаналығында, саналы көзқараста.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік - тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай - ақ өзіндегі аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканы дамытудың, әлеуметтік-саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына белсенді түрде әсер ете алады. Мемлекет тек өзіне ғана тән функциялары, әсер ету нысандары мен әдістері бар айрықша құрылым ретінде сипатталады.
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
Осы курстық жұмысты жазу кезінде басты ерекшелікті басқарудың нысаналығында, саналы көзқараста.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік - тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай - ақ өзіндегі аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканы дамытудың, әлеуметтік-саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына белсенді түрде әсер ете алады. Мемлекет тек өзіне ғана тән функциялары, әсер ету нысандары мен әдістері бар айрықша құрылым ретінде сипатталады.
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
1. 2. Жатқанбаев. Е. Б. « Мемлекеттік басқару теориясы және практикасы »- А. 2001
2. Сәрсенбаева Ж. Қазақстан Республикасының билік жүйесін демократияландыру саясаты // Қолжазба – Алматы, 2007
3. Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы заңының 6-бабы
4. "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Заңының 1-бабы
5. Мемлекет және құқық тарихынан, 2 – кітап, Алматы, 1998
6. «МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ МІНСІЗ БОЛСЫН» Балтабек ХАЛЫҚ, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасының кеңесшісі.
7. « Мемлекеттік басқару теориясы » оқу құралы, Ж.Ихданова, Ғ.Н.Сансызбаева, Р.Ғ.Есенжігітова, Алматы Экономика 2007 жыл.
8. Садықова Р. Ұлыбританияның мемлекеттік басқару саласындағы жетістіктері Қазақстанның мемлекеттік қызметін қайта құруға көмектесе алады // ҚазАқпарат, - 2009. -20 сәуір
9. Қазақстан Ұлыбританиямен жоғары деңгейде экономикалық та, саяси да ынтымақтастықты дамытуға мүдделі – Н. Назарбаев // ҚазАқпарат, - 2011. – 17 қаңтар
10. http://academy.omga.su/files/SbornikMNPK.doc
11. http://www.bauka.kz/index.php
12. http://www.akorda.kz/kz/page/page_memlekettik-kyzmet-zhane-kadr-sayasaty-bolimi
13. http://kk.wikipedia
14. http://www.trk.kz
15. http://kyzmet.gov.kz/kzm/testonline.html
16. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z990000453
17. www.sigmawed.org.
18. / http://freepapers.ru/
19. ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы, 2012, 28 қаңтар.
20. ҚР Президентінің « Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа моделінің концепциясы » атты 2011 жылғы 21 шілдедегі № 119 Жарлығы.
21. «Public Service Training Systems in OECD countries».-Sigma papers, 2008, № 16.
2. Сәрсенбаева Ж. Қазақстан Республикасының билік жүйесін демократияландыру саясаты // Қолжазба – Алматы, 2007
3. Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы заңының 6-бабы
4. "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Заңының 1-бабы
5. Мемлекет және құқық тарихынан, 2 – кітап, Алматы, 1998
6. «МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ МІНСІЗ БОЛСЫН» Балтабек ХАЛЫҚ, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасының кеңесшісі.
7. « Мемлекеттік басқару теориясы » оқу құралы, Ж.Ихданова, Ғ.Н.Сансызбаева, Р.Ғ.Есенжігітова, Алматы Экономика 2007 жыл.
8. Садықова Р. Ұлыбританияның мемлекеттік басқару саласындағы жетістіктері Қазақстанның мемлекеттік қызметін қайта құруға көмектесе алады // ҚазАқпарат, - 2009. -20 сәуір
9. Қазақстан Ұлыбританиямен жоғары деңгейде экономикалық та, саяси да ынтымақтастықты дамытуға мүдделі – Н. Назарбаев // ҚазАқпарат, - 2011. – 17 қаңтар
10. http://academy.omga.su/files/SbornikMNPK.doc
11. http://www.bauka.kz/index.php
12. http://www.akorda.kz/kz/page/page_memlekettik-kyzmet-zhane-kadr-sayasaty-bolimi
13. http://kk.wikipedia
14. http://www.trk.kz
15. http://kyzmet.gov.kz/kzm/testonline.html
16. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z990000453
17. www.sigmawed.org.
18. / http://freepapers.ru/
19. ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы, 2012, 28 қаңтар.
20. ҚР Президентінің « Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа моделінің концепциясы » атты 2011 жылғы 21 шілдедегі № 119 Жарлығы.
21. «Public Service Training Systems in OECD countries».-Sigma papers, 2008, № 16.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-4
1. Мемлекеттік қызметтің методологиялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ..5-7
1.1 Мемлекеттік қызмет және оның негізгі белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .5-7
1.2 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуы, функциясы және ерекшелігі ... ... ..7-9
1.3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігі және әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... .9-10
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті басқарудың шетел тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11 -17
2.1 Еуропа (Германия,Франция және Италия елдері бойынша) ... ... ... ... ..11-17
2.2 Азия (Жапония елі бойынша) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17-18
2.3.Солтүстік Америка (АҚШ және Канада елдері бойынша) ... ... ... ... ... 18-20
2.4.Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері ... ... ... ... ..20-21
3. Мемлекеттік қызметтің жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22-27
3.1 Мемлекеттік қызметтегі әлеуметтік саланы жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. 22-27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28-29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Кіріспе
Қазіргі кезеңде адам уақыт талабына қызмет етеді. Уақыт талабына сай болу, осы тауқыметті шешу жөніндегі негізгі тұтқалардың бірі ол өндірісті, қоғамды, жалпы экономиканы іскерлікпен басқару, нарықты экономикалық қатынастарды дамыту, оларды құқықтық тұрғыдан реттеу,ақша-несие, қаржы және валюта қатынастарын жүзеге асыру болып табылады. өндірісті басқару, басқару қағидалары мен әдістерін, құралдары мен формаларының жиынтығын мененджмент сөзінің аясына саяды. Менеджмент - шет ел сөзі, аударғанда басқару деген мағынаны білдіреді.
Осы курстық жұмысты жазу кезінде басты ерекшелікті басқарудың нысаналығында, саналы көзқараста.
Мемлекет -- басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік - тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай - ақ өзіндегі аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканы дамытудың, әлеуметтік-саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына белсенді түрде әсер ете алады. Мемлекет тек өзіне ғана тән функциялары, әсер ету нысандары мен әдістері бар айрықша құрылым ретінде сипатталады.
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев халыққа арнап өз жолдауын жариялады. Жолдаудың Төртінші басымдық : Осы заманғы білім беруді дамыту, кадралардың біліктілігі мен оларды қайта даярлауды ұдайы арттыру және Қазақстан халқы мәдениетінің одан әрі өркендеуі бөлімінде ерекше айтылған. Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі.
Бізге экономикалық және қоғамдық жаңарту қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет.
Осы заманғы мемлекеттік менеджерлер даярлау үшін Мемлекеттік басқару академиясынаың негізінде шетелдік серіктестердің қатысуымен ең жоғары халықаралық стандартарына сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы қажет. Менің осы курстық жұмысымның жазу барысында ғылыми мемлекетік қызметтің осы жоғарыда тоқталып өткен тақырыптарға ерекше көңіл бөлуге тырыстым.
Қазіргі кездегі мемлекеттік қызметтің әдіс-тәсілдеріне, жаңа құрылымына, жүйелік салаларының жаңа жүйесіне өту керектігімен, дамудың тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылатындығымен және қоғамдық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де түсіндіріледі.
Кеңес өкіметі ыдырағаннан кейінгі аз ғана уақыт ішіндегі экономиканы реформалау мен шаруашылық жүргізудің нарықтық моделіне өту жөніндегі кең көлемді шараларды жүзеге асыру тәжірибесі - мемлекеттің әлеуметтік - экономикалық процесстерге араласуы - объективті қажеттілік екендігін түпкілікті түсінуге мәжбүр етті. Оның объективтілігі ұлттық санақ жүргізудің жаңа жүйесіне өту керектігімен, экономикалық дамудың тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылатындығымен және макроэкономикалық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де түсіндіріледі. Сонымен қатар мемлекеттік қызмет ролінің күшеюі мемлекетаралық экономикалық интеграциялық объективтілігі және экологияның кең ауқымды мәселелерін әлемдік деңгейде қажеттілігімен байланысты екендігін де атап өту керек. Мұның бәрі де жас экономиканы жан-жақты зерделеу қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібінде қойып отыр. Қазіргі нарыққа өту кезеңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің ғылыми-әдістемелік негіздерімен қатар тәжірибесін де танып-білу маңызды рөл атқарады.
Мұнда танып-білудің маңыздылығы Қазақстан экономикасы мәселелерінің түрлері мен әдістерін бір жүйеде әлі де зерттеле қоймағандығына байланысты да біршама арта түседі. Соңғы кезде Ж.О.Ихданов, Ә.О.Орманбеков және т.б. отандық ғалымдарымыздың баспасөз бетінде және жеке еңбектерңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері деп көпшілік талқысына ұсынды. Сол ғалымдарымыздың еңбектерін егжей-тегжейлі талдау жасай отырып, өз тың тұжырымдамаларды ұсынамын.
1.Мемлекеттік қызметтің методологиялық негіздері
1.1.Мемлекеттік қызмет және оның негізгі белгілері
Қазақстан Республикасы заң-құқық ұлттық жүйесінің жылдам қалыптасуы, Қазақстан қоғамының қалыпты қозғалысы мен үнемі жаңарып отыруы шеңберінде болып жатқан оң өзгерістерді басқаша көзқарастар тұрғысынан зерделеп, бағамдап алу міндетін алдыға тартады.
Мемлекеттің пайда болуы қоғамдық ұйымдық құрылымды объективті түрде қажет ететін ішкі эволюциясымен байланысты. Мемлекеттің пайда болуының бірнеше түсіндірмелері бар. Ең алдымен - Теологиялық теория, ол мемлекеттің пайда болуын құдайдың құдыретімен байланыстырады. Бұл теорияның негізгі идеологтары Августин (354-430) және Фома Аквинский (1225-1274) болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Қазақстан Республикасының мемлекет және жергілікті қызметкерлерінің дайындығының жүйесін қарастыру.
Бірыңғай мемлекеттік билікті заң шығарушы, атқарушы және соттық тармақтарға бөлу қағидаты Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік биліктің конституциялық негізі болып табылады (3,4-бап). Биліктерді бөлу қағидаты биліктің осы үш тармағына жататын органдар арасындағы құзыреттерді шектеуден көрініс табады. Мәселен, заң шығарушылық қызмет, заңдар қабылдау заң шығару функциясын жүзеге асырушы өкілді орган - Қазақстан Республикасы Парламентінің жұмысы болып табылады. Заңдарды орындау, жалпы алғанда атқарушы-өкімдік қызмет атқарушы органдарға жүктеледі. Қазақстан Республикасындағы сот билігін тәуелсіз сот органдары жүзеге асырады.
Заң шығарушы қызметін жүзеге асырушы жоғары өкілді орган Қазақстан Республикасының Парламенті болып табылады. Қазақстан Республикасының Парламенті екі палаталық құрылымнан: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.
Президент Қазақстан Республикасы органдары жүйесінде айрықша орынға ие. Ұйымдық ретте ол дербес, биліктің үш тармағына бірдей енбейді. Президент ең алдымен мемлекеттің басшысы болып табылады. Мемлекеттік басшысы ретінде ол ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік етеді. Ол халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі; мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік қызмет - азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппараттарындағы кәсіптік қызметі. Мемлекеттік қызмет әрқашан да мемлекет қаражат қорынан қаржыландырылады, мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы мен жолсапар шығындары бюджеттен өтеледі және қажет болған жағдайда арнайы баспанаға, ғимаратқа орналастырылып, өздеріне жүктелген өкілеттілікті атқаруға қажетті арнаулы керек-жарақпен жабдықталады. Сондай-ақ мемлекеттік қызметкердің айрықша мәртебесі болады. Қызмет мерзімі ішінде мемлекеттік қызметшілерге өз өкілеттігін жүзеге асыруға керекті міндеттер мен арнайы құқықтардан бөлек әлеуметтік артықшылықтар мен жеңілдіктер беріледі. Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясының 21-бабында әрбір адамның өз елін басқаруға қатысуға құқы танылған. ҚР сол декларацияға қосылушы мемлекет ретінде өзінің әрбір азаматының Мемлекеттік қызметке кіруге деген тең құқығын Конституцияда белгіледі. Мемлекеттік қызметке үміткерге қойылатын талаптар лауазымдық міндеттердің сипатына қарай әртүрлі болады. Соған орай азаматтың Мемлекеттік қызметке кіруіне кедергі болатын негіздер де заңдарда көрсетіледі. Басты негізге азаматтың қасақана қылмыс үшін сотталғандығы жатады. Шет ел азаматтарының ҚР-ның Мемлекеттік қызметіне кіруіне құқы жоқ. Конституцияға сәйкес, мемлекеттік қызметкердің жасы 60-тан, ерекше жағдайларда 65- тен аспауы тиіс екендігі көрсетілген. ҚР-да Мемлекеттік қызмет жүйесін:
* саяси
* әкімшілік болып екі санатқа бөлінген лауазымдар құрайды. Саяси лауазымға мемлекеттік саясатқа ықпалды жоғары лауазымдар жатады, қалған лауазымдар әкімшілік санатта одан әрі жіктеледі.
Мемлекеттік қызмет -- азаматтардың мемлекеттік мекемелерде қызмет атқаруы, жұмыс істеуі. Бұл қызмет қоғамдағы еңбектің ерекше түрі. Бұл туралы заң, инструкция болады. Мемлекеттік аппарат тиісті мамандармен, іскер, сенімді азаматтармен толықтырылып құрылады. Мемлекеттік қызмет бірнеше категорияға бөлінеді:
а) Мемлекеттік билік органдарының қызметкерлері: (заң шығару, заңды орындау, заңды қорғау органдары).
б) Жұмыстың сипатына қарай қызметкерлер үшке бөлінеді: басшылар, мамандар, техникалық персонал.
в) Мамандығының сипатына қарай қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік -- билік өкілеттігі бар қызметкерлер және өкілеттігі жоқ қызметкерлер.
Мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі заңына сәйкес, мемлекеттік қызмет дегеніміз - мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органдардағы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған лауазымдық өкілеттігін атқару жөніндегі қызметі.
Мемлекеттік қызметтің құқықтық негізіне Қазақстан Республикасының Конституциясы, жоғарыдағы аталған Заң, Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігінің мәселелері туралы 1998 жылғы 12 қарашадағы №4141 және Мемлекеттік қызмет кадрларымен жұмысты жетілдіру мәселелері туралы 1999 жылғы 24 ақпандағы №13 өкімдері, республиканың өзге де нормативтік құқықтық актілері жатады.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңмен реттелмеген мемлекеттік қызметпен байланысты қатынастар республиканың еңбек, зейнетақы туралы және өзге де заңдарымен реттеледі.
Мемлекеттік қызмет туралы заң бойынша мемлекеттік қызметке кіруге, заңдарда өзгеше белгіленбесе, жасы 18 жастан кем емес, қажетті білімі бар және өзге белгіленген талаптарға сәйкес келетін ҚР - сы азаматының құқығы бар.
Мемлекеттік өкілеттігі бар лауазымды тұлғалар 3 топқа бөлінеді: категория а Президент, Премьер-Министр, Палаталардың басшылары, Министрлер, т.б. Жоғарғы мемлекеттік аппараттың басшылары; категория б бірінші топтағы лауазымды түлғалардың кеңесшілері, көмекшілері, орынбасарлары; категория в екінші топтағы лауазымды тұлғалардың орынбасарлары, көмекшілері.
Мемлекет қызметінің негізгі мүдде - мақсаты - адамның әлеуметтік, моральдық, материалдық, рухани, мәдени, экологиялық тілектерінің толық орындалуын қамтамасыз ету. Жеке тұлғалардың мүдделерін орындау арқылы мемлекет қоғамды жақсы дамытып нығайтады, қарым - қатынастарды дұрыс реттеп, басқарады.
Кез келген мемлекеттік немесе қоғамдық орган қандайда болмасын қоғамға пайдалы қызметті жүзеге асыру үшін нақтылы түрде ұйымдастырылған адамдардың ұжымынан тұрады. Мемлекеттік немесе қоғамдық органда жұмыс істейтін әрбір адам оның ұжымына кіреді, онда белгілі бір орын алады, оның қызметінде қандайда болмасын нақты қызмет рөл атқарады. Кез келген мемлекеттік органның қызметінің сенімділігі мен нәтижелілігі көбінесе онда істеп жүрген адамдарға - мемлекеттік қызметкерлерге байланысты болады. Мемлекеттің әрбір органының құзырлығы оның жұмысшыларының (ең бастысы органның жетекшілерінің, орынбасаларының және оның құрылымдық бөлімдерінің жетекшілерінің) әрекеттерінде іске асады. Сондықтан мемлекеттік басқару органдарында жұмыс істейтін адамдар мемлекеттік қызметкерлер болып табылады, ал олармен атқаратын қызметі мемлекеттік қызмет деп аталады.
1.2 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуы, функциясы және ерекшелігі
Мемлекеттік қызметтің алғашқы көріністері мемлекет енді қана қалыптасқан кезде бастау алады. Атап айтқанда, б.ғ. дейінгі ХХ ғ. Ежелгі Шумерде мемлекеттік аппаратқа қарсы баытталған алғаш көтеріліс өткен, сол кезде екі палаталық парламент пен мемлекеттік қызметтің тикалық ережелері де бастау алған.
Ежелгі Греция мен Императорлық Рим мемлекеттік қызмет этикасының қалыптасуында үлкен роль атқарған. Осы елдерде биліктің болмысына талдау жасалған, философияда билік, қоғаммен өзара қарым - қатынас, құқықтық ролі сынды ұғымдар қалыптаса бастады.
Мемлекеттік қызмет ежелден бері мемлекеттің басты институттарының бірі болған, қазіргі кезде ол мемлекеттік басты институттарының бірі және де келешекте де мемлекеттің басты институттары болып қалады. Мемлекеттік қызметті атару - тұлғаның мемлекет пен қоғам алдындағы зор жауапкер шілік, зор міндет. Өз ісін жоғары кәсіби деңгейде атқаруы үшін мемлекеттік қызметшінің көптеген рухани - моральдік қасиеттері бар болуы тиіс, олар дың бастысы - басқа адамдармен өзара қарым - қатынас жасау барысындағы төзімділік.
Қазіргі кезде Қазақстанда ХХІ ғасырдың мемлекеттік қызметі қандай болмақ? деген сұрақ көкейкесті мәселелердің қатарында. Ғылымның, техниканың, технологиялардың дамуы, қоғамдық қатынастардың жетілді рілуі міндетті түрде қоғамды және мемлекетті басқару жүйесінің өзгертілуін әкеліп соқтырады.
Мемлекеттік қызметтің функциясы - қоғамды әлеуметгік баскарудағы мемлекеттің атқаратын жұмыстарының негізгі бағыттары мен әдістері.
Mемлекеттік қызмет саласында сыртқы тәжірибелерді саралаудың маңызы ерекше екендігі сөзсіз. Дегенмен де, мемлекеттік қызмет барлық әлемде экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылымның маңызды бір құрамдас бөлігі болып қалыптасқан, ал атқарушы биліктің әрекетке қабілетті аппаратын құрудың өткір проблемасы көптеген елдердің алдында тұрған мәселе.
Басқарудың мемлекеттік әкімшілік жүйесі дамыған елдерде олардың мемлекеттік қызмет институттарын ұтымды ұйымдастыруымен, шенеуніктердің кәсіпқойлығы мен құзыреттілігі және көп реттерде олардың қызметін бақылаудың жақсы жолға қойылғандығымен айқындалатын жоғары тиімділігімен ерекшеленеді.
Сондықтан да, Қазақстан үшін басқару саласында едәуір нәтижелерге қол жеткізген АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Франция, Жапония сияқты мемлекеттердің тәжірибесі ерекше қызығушылық танытады.
Дамыған елдердің мемлекеттік басқару саласында, кадр әлеуетін басқару мемлекеттік басқару теориясында да іс жүзінде басым бағыт болып табылады. Мемлекеттік қызметті реттейтін заңнамалар экономикада, саясатта және әлеуметтік салада болатын ауытқулардың әсерінен өзгерістерге ұшырап, толықтырылып отырады.
АҚШ, Ұлыбритания, Жапония, Францияда заманауи мемлекеттік қызметтің негізі мәселен бізден бір ғасырдан астам уақыт бұрын қаланған. Бұл, барлық дамыған елдерде мемлекеттік қызметтің ірге тасының қаланып, керегесін тіктеу процесінің ұзақ уақыттар бойы жүретіндігін көрсетеді.
Мансаптық жүйенің елеулі ерекшеліктері болып - мемлекеттік қызметке конкурстық іріктеу арқылы ең төменгі лауазымға орналасудан бастауы, қызметке өмір бойына тағайындалуы (саяси қызметтен басқасына), ішінара қызметте мансаптық өсу, мамандарды мақсатты оқыту, кәсіпқойлықтың жоғарғы деңгейі, сақтанымпаздық және бюрократтық иерархия элементтерімен қамтылғандығы саналады. Позициялық жүйеде - қызметке орналасу және кез келген қызметке көтерілу конкурстық іріктеу арқылы жүргізіледі (саяси қызметтен басқасы), мұнда едәуір ықшамдылық, қызметке жеке сектордағыдай келісім-шарт арқылы алу, карьерада тұрақсыздық элементтері басым.
1.3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігі және әдістемесі
Қазіргі кезде әлемде мемлекеттік қызметті ұйымдастырудың кез келген дәстүрлері қалыптасқан. Сондықтан да мемлекеттік қызметі аса тиімді қызмет ететін және қоғамда мемлекеттік қызметшілердің беделі жоғары болып табылатын елдердің тәжірибесін зерттеу теориялық және тәжірибелік қызығушылық тудырады. Қазіргі кезде әлемде мемлекеттік қызметтің ұйымдастырылуы мен қызмет ету жоғарыда аталған талаптарға сай келетін елдер: АҚШ, ГФР, Ұлыбритания мен Франция болып табылады.
Халықаралық тәжірибеде мемлекеттік қызметтің екі үлгідегі моделін жеке - жеке қарастыруға болады; олар: баспалдақтық және позициялық үлгілер.
Мемлекеттік қызметке кіру мен оны атқару тәртібіне қатысты осы модельдердегі айырмашылықтарға қарамастан, оларға мемлекеттік қызмет тиімділігін қамтамасыз ететін бірқатар жалпы шарттар тән.
Біріншісі - мемлекеттік қызметшілерді саяси тағайындалатындар және кәсіби орындаушылар деп бөлу. Екіншісі - мемлекеттік қызметке конкурстық негізде қабылдау, бұл мемлекеттік қызметке білікті әрі құзыретті мамандарды іріктеп алуға мүмкіндік береді және кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың патронаждық жүйесі үшін мүмкіндіктерді азайтады.
Мемлекеттік қызметтің жоғары беделі мен мәртебесі шетелдегі мемлекеттік қызмет жүйесінің маңызды ерекшелігі болып табылады.
Қазіргі кезде, көптеген елдер мемлекеттік басқарудың ұлттық жүйесі нің ерекшелектерін ескеретін мемлекеттік қызметтің аралас моделін құруды жөн көреді.
Мемлекеттік қызметтің көптеген тиімді модельдерінде (Нидерланды, Сингапур, АҚШ, Италия) жоғары мемлекеттік қызмет институты қолданы лады, ол саяси шешімдер қабылдау үрдісін шешімдерді іске асыру үрдісінен ажыратуға бағытталған. Жоғары мемлекеттік қызметтің функциялары жалпы мемлекеттік саясатқа сәйкес басқару талаптарын әзірлеу және әкімшілік қызметті жүргізу болып табылады.
Озық әлемдік тәжірибеге (Ұлыбритания, АҚШ, Германия, Сингапур, Малайзия және т.б.), мемлекеттік қызмет саласындағы кадр саясатын тиімді іске асыру, оның ішінде жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпу сына қатысты іске асыру мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың біртұ тас жүйесіне және оны автоматтандыруға негізделген.
Халықаралық тәжірибеде әкімшілік этика сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың маңызды тәсілдерінің бірі болып есептеледі. Бірқатар елдерде арнайы заңдар мемлекеттік қызмет этикасы мәселелерін реттейді және мемлекеттік басқару жүйесінің моральдық климатын жақсартуға бағытталған.
Екі жүйеде де, олардың белгілі бір ауытқуларына қарамастан олардың тиімділігін қамтамасыз ететін бірқатар шарттарында ұқсастық бар. Бұл, мемлекеттік қызметшілердің саяси және әкімшілік деп бөлінуі, саяси процестердің мемлекеттік аппараттың кадр құрамына әсерінің шектеулілігі, сонымен қатар мемлекеттік билік органына кәсіпқойларды тартуға кепілдік беретін қызметке орналасудағы кон - курстық іріктеу.
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті басқарудың
шетел тәжірибиесі негізінде жетілдіру
2.1 Еуропа (Германия,Франция және Италия елдері бойынша)
Бүгінгі күні еліміздің мемлекеттік қызметі интенсивті қарқында дамуда. Әрине, техникалық және экономикалық прогрестің өсуіне сәйкес оның ұйымдастырушылық тетіктерінің де дами түсетіндігі заңды құбылыс.
Қазақстанда мемлекеттік қызметтің қалыптасуы салыстырмалы түрде алғанда соңғы 10 жылдың бедерінде ғана басталды, дегенмен де ол серпінді дамып, қарқын алып келеді. Демек, бәсекеге қабілетті Қазақстанда заманауи мемлекеттік қызметшілердің корпусын басқарудың тиімді моделін жасауда әлемдік тәжірибелерді саралаудың маңызы өте зор және аса қажет деп санаймын.
Шетелдерде мемлекеттік қызметпен және кадр саясатымен айналысатын, шенеуніктердің жұмысын қадағалайтын, үміткерлерге іріктеу жүргізетін олардың кәсіби деңгейі мен қызмет ету нәтижесін бағалайтын арнайы құрылым айналысады.
Дамыған мемлекеттердің кадр қызметтері өз қызметінде ұйымдағы басқару тәсілі, жұмысшылардың біліктілігі, олардың тәртібі, жаңалық пен өзгерістерге әсерін ұдайы талдап, зерттеп, жетілдіріп отырады. Заңдармен айқындалған, қатаң сақталатын іріктеу, көтермелеу және шенеуніктерді жазалау процедуралары мемлекеттік басқарудың тиімді қызметін қамтамасыз етуге бағытталған. Мемлекеттік қызметшілер - мен жұмыс істеу жүйесі: лауазымдық міндеттерін сапалы атқаруы, персоналдың шұғыл шешім қабылдай білуі, кәсіптік деңгейі сияқты көрсеткіштермен бағаланады.
Халықаралық тәжірибені саралау нәтижесі негізінен әлемде екі анық белгіленген мемлекеттік қызмет жүйесі қалыптасқандығын көрсетеді - бірі мансаптық жүйе -- Германия, Жапония, Австрия елдерінде қалыптасса, келесісі позициялық модель -- Ұлыбритания, АҚШ, Канада елдерінде қалыптасқан.
Шет мемлекеттердің мемлекеттік қызметшілерінің корпусын қалыптастыруы мәселесіне үңілсек АҚШ, Германия, Жапония, Франция елдерінде - жас элита мамандарды мақсатты бағытталған тәрбиелеу жолымен қалыптастыратындығын аңғартады.
Болашақ шенеуніктерді дайындау, мемлекеттік аппараттың түрлі құрылымдарында олардың қызметіне баға беріле отырып үздіксіз тәжірибе алмасудан өтетіндігімен ерекшеленеді. Мәселен, Германияда үміткер іріктеу емтиханынан өткеннен соң екі жарым жыл тәжірибе алмасудан өтуі керек, содан соң екінші рет емтихан тапсырады. Одан кейін орта деңгейдегі басшылық лауазымда үш жылдық сынақ қызметін атқарады, егерде оның қызметіне оң баға берілсе, онда басшылық лауазымды тұрақты негізде атқаруға есепке алынады.
Ұлыбританияда 1979 жылы мемлекеттік қызметке М.Тэтчер келуімен жаңа әкімшілік реформалар жүргізілді. Ол алдымен министрліктер мен ведомстволардың шығындарын қысқартудан бастады, ол, әрине, мемлекеттік қызметшілердің санын қысқартты. 1988 жылы Келесі қадамдар деп аталатын бағдарлама жасалды, ол бойынша барлық үкіметтік мекемелер саясатты қалыптастыру орталықтары мен шешімдерді орындайтын мекемелер болып екіге бөлінді. Соңғылары GUANGO деп аталатын үкіметтік емес ұйымдар болып қайта құрылды, олар саясатты қалыптастыру орталықтарымен келісім-шарттар арқылы жұмыс атқарды. Бұл жерде мемлекеттік қызметшілер болып тек қана саясатты қалыптастыру орталықтарының қызметкерлері саналды. GUANGO-да қызмет етушілер келісім-шарттар негізінде жұмыс атқарды.
Мұндай реформа, бір жағынан мемлекеттік қызметшілердің санын қысқартып, оларға деген жеңілдіктер мен игіліктердің көлемін азайтты, әкімшіліктің тиімділігі артты. Екінші жағынан, үкіметтік кадрлардың жүйеленген біртұтас тізбесі бұзылды, мемлекеттік қызметтің тартымдылығы мен абыройына нұқсан келтірілді, ал GUANGO-дағы еңбекақы бәрібір жеке сектормен салыстырғанда аз күйінде қалды.
XIX ғасырдың 70-жылдарына дейін Германияда орталықтандырылған билік жүйесі қалыптасуының кешеуілдеуіне байланысты Германияда мемлекеттік қызметтің ешбір мемлекеттерге ұқсамайтын өз жүйесі - ашық та демократиялық жүйе бар еді. Осыған орай соғыстан кейінгі Германияда федеративтік мемлекет құрылды, онда салыстырмалы түрде орталықсыздандырылған мелмекеттік қызмет жүйесі қалыптасты.
1957-1985 жылдары мемлекеттік қызметке қатысты негіздемелік заңдар қабылданды: Федералдық шенеуніктер туралы заң, Шенеуніктердің құқығы туралы негізгі заң, Федералдық қызметшінің жалақысы жайлы заң, Федерациядағы мемлекеттік қызметтен өту жайлы ереже, Федералдық тәртіптік жарғы заңдар.
Германияда мемлекеттік қызмет нақты аудармасымен айтқанда қоғамдық немесе жария деп аталады. Бұл түсінік барлық мемлекеттік мекемелердің қызметшілерін қамтиды. Оған тек қана басқару аппаратының қызметкерлері ғана емес, мұғалімдер, мектепке дейінгі мекемелердің қызметкерлері, мемлекеттік оқу орындарының профессорлары мен оқытушылары, судьялар, министрлер, Федералдық банктің дирекция мүшелері, сонымен қатар полиция қызметкерлері, әскерилер, темір жолдың және пошта мекемелерінің қызметшілері жатады.
Француз әдебиеті көздеріне сүйенсек ондағы мемлекеттік қызметті адамдардың мемлекетке, жергілікті ұжымдарға (департамент, өңір) және әкімшілік мекемелеріне қызмет ету үшін топталған бөлігі деп қарастырылатынын көреміз. Сондықтан Францияда мемлекеттік қызметші деп орталық және жергілікті билік органдарына қызмет ететіндерді айтамыз. Басқа елдердегі сияқты мұнда да мемлекеттік қызмет ресми түрде қоғамдық қызмет деп атала береді.
Франциядағы мемлекеттік қызмет ұйымдарында жалдау жүйесі (ашық мемлекеттік қызмет) мен мансаптық жүйе (жабық мемлекеттік қызмет) бірге жүреді. Осыған байланысты мемлекеттік қызметшілер екі үлкен топқа бөлінеді:
1) мемлекеттік мекемелерде жалдамалы қызмет атқаратын, шенеуніктер қатарына жатқызылмайтын қызметшілер. Бұған сағатына ақы алатындар, келісім-шартпен жұмыс атқаратындар, машықтанушылар жатады;
2) мемлекеттік қызмет жүйесінде тұрақты қызмет атқаратын, солардың негізін құрайтын шенеунік-қызметшілер.
Францияда қызметке іріктеу жүргізу конкурс емтиханын тапсыру барысында байқалатын бір ғана критерий: жүктелген міндетті орындай алу қабілетіне сәйкестігі негізінде бағаланады. Конкурс жазбаша және ауызша емтиханнан тұрады, нәтижесінде үміткердің мәдениеті, білімі, өз ойларын логикалық тұрғыдан жеткізе білуі сараланады. Конкурстық комиссия мүлткісіз адал құзыретті мамандардан жасақталады және әкімшіліктің ешқандай әсері болмайды.
Шенеунік деп тұрақты қызметке тағайындалған, мемлекеттің немесе жергілікті ұжымның әкімшілік органында, қызметінде, мекемесінде белгілі бір корпусқа (штат) енгізілген және белгілі бір ранг (разряд) алған мемлекеттік қызметшіні айтады.
Корпус біркелкі жұмыстарды атқаратын (мұғалімдер, кеңсе қызметшілері, қазыналықтың инспекторлары, азаматтық әкімшіліктер, т.с.с.) шенеуніктерді біріктіреді. Орталық мемлекеттік қызмет жүйесінде барлығы 1000 осы секілді корпустар бар. Шенеунік корпусқа кірген соң өмір бойғы кәсіби қызметін сонда атқара алады. Қызметшінің бір корпустан екінші корпусқа өтуі ерекше ережелермен реттеледі.
Италияда бүгінгі күнде жақсы жолға қойылған және ретіне келтірілген мемлекеттік және әкімшілік аппарат бар, олар биліктің ауысуына байланысты өзгермейді.
1947 жылы қабылданған Италия Конституциясында азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруге және сайланбалы лауазымдар иеленуге жынысына қарамастан тең құқығы бекітілген. Италияда тұрмайтын итальяндықтардың да құқығы осылайша қорғалған .
Италия Конституциясында мемлекеттік қызметке тек қана мемлекеттік әкімшілік жүйесінде қызмет ететіндер ғана жатады деп нақты айтылған. Және де мемлекеттік қызметшілер тек халық қызметінде ғана болуы тиіс делінген.
Барлық Батыс елдеріндегідей Италияда да мемлекеттік қызметте саяси және шенеуніктік қызметтер бір-бірінен бөлініп тұрады. Мәселен министрлер, вице-министрлер, олардың кеңесшілері саяси қызмет саналады және олар үкімет өзгергенде өзгеріп отырады.
Мемлекеттік қызметшілер тұрақты (кадрлық) және тұрақсыз (келісім арқылы қызмет ететіндер) болып бөлінеді. Тұрақты мемлекеттік қызметшілер барлық мемлекеттік аппараттың төрттен үшін құрайды, қалғандары тұрақсыз қызметкерлер болып келеді.
Испанияда мемлекеттік қызмет саласында француздық модельге сүйенеді. Бұл модельде мемлекеттік қызметшілер тек заңдарға негізделген іс-әрекеттер қолданады, келісім-шарттарға негізделген іс-әрекеттер болмайды. Қызметке тағайындау критерийлеріне біліктілік емтиханын тапсырудың нәтижесінде алынған кәсібилік сапасы, қызметте өсуге жылдық өтілдері негізге алынады.
Елдегі мемлекеттік қызмет генерал Франко басқарған мерзімнен кейінгі жылдары бәлендей өзгерістерге ұшырай қойған жоқ. 1978 жылғы Конституция қабылданғалы бері мемлекеттік қызмет саласында автономдық қауымдастықтар құруға байланысты және кәсіподақтар құруға рұқсат берілгені болмаса басқа өзгерістер жоқ. Конституцияға сәйкес мемлекеттік қызмет ісінің құқықтық негіздерін регламенттеу тек мемлекет тарапынан атқарылуы тиіс.
Конституцияда сондай-ақ азаматтардың қоғамдық және мемлекеттік қызметтерге кіру теңдігі нақтыланған. Сонымен бірге Конституцияда жария әкімшіліктің қызмет ету принциптері анықталған: қоғамдық мүддеге қызмет ету, тиімділік, иерархия, орталықсыздандыру, деконцентрация, үйлестіру, заң мен құқыққа бағыну .
1984 жылы тағы бір маңызды заң қабылданды, ол - Әкімшілік қызметте жүрген қызметкерлер үшін сәйкес келмейтін лауазымдар туралы деп аталды, онда мемлекеттік секторда бір ғана қызметті иелену мүмкін деген принцип нақтыланды. Мемлекеттік секторда екінші қызмет ретінде тек қана педагогтық және денсаулық сақтау саласындағы қызмет рұқсат етілді .
Мемлекеттік қызмет саласында жұмыс атқаратын тұлғалар кадрлық шенеуніктер және жай қызметшілер болып екіге бөлінеді. Мемлекеттік қызметшілер корпустарға бөлінеді. Корпус деп бірыңғай рәсіммен тағайындалған, біркелкі кәсіби дайындығы бар және ұқсас өкілеттігі бар қызметте жұмыс атқаратын мемлекеттік қызметшілер тобын айтады.
Қазақстан үшін АҚШ-тың мемлекеттік қызметке мамандарды іріктеу тәжірибесі актуальды және тиімдірек деп ойлаймын. Іріктеу келесі критерийлер бойынша жүргізіледі: басшылар үшін арнайы оқу бағдарламаларынан табысты өту, басқару тәжірибесі және кәсіби машықтарының болуы. Барлық кандидаттар ғылыми-зерттеу орталықтарының, мемлекеттік билік органдарының және жеке компаниялардың ең тиімді қызмет атқаратынының жұмысын зерделеу негізінде, сонымен қатар персоналдарды басқару саласының мамандарынан және мемлекеттік қызметшілер - дің өздерінен түсетін ұсыныстар негізінде жасалынатын басқарушылық құзыреттілігі моделіне сәйкес бағаланады. Бұл модель басқарудың барлық деңгейі үшін ортақ және әлеуетті лидерлерді анықтау, оқу бағдарламаларын жасау, басшылардың кәсіби даму жоспарын құру үшін методикалық негіз болып табылады.
Реформалауда озық нәтижеге қол жеткізген елдердегі мемлекеттік қызметшілерге еңбекақы төлеудің жалпы деңгейі, жеке сектордағы бірдей еңбекке сәйкес еңбекақы төлеу қағидасы болып табылады. Бұл қағидаға сүйену шенеуніктерге абыройлы өмір сүру деңгейін қамтамасыз етіп, мемлекеттік аппаратта кәсіби мамандардың тұрақты қызмет атқаруына ықпал етеді. Мәселен, Жапонияда персонал ісі жөніндегі басқарма жыл сайын мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы деңгейін өндірістік сектордағы жұмысшылардың еңбекақысымен салыстырып, зерттеп отырады. Бұл мәліметтер баспасөз беттерінде жарық көріп, мемлекеттік қызметтегі еңбекақымен салыстырылып отырады.
Шетелдердегі мемлекеттік қызметшілерді даярлау және біліктілігін арттыру мәселесіне келсек - көп жағдайда оларды үздіксіз оқыту дәйекті, қатал және тиімді жүйені сипаттайды. Оқытудың жалпы бағыты білімді беру ғана емес, әрбір шенеуніктің нақты қызмет дәрежесіне сәйкес ойлау қабілеті, машықтары, құзыреттілігі және тәртібіне байланысты болады. Осыған сәйкес біліктілікті арттыру мерзімінің басым көп уақыты нақты тәжірибемен танысуға, оқытудың белсенді тәсілдеріне жұмсалады.
Мемлекеттік қызметті ұйымдастыруда имидждің де маңызды функционалдық және мәртебелік мағынасы бар, өзіне халықтың сенім деңгейінің көрсеткіші және басқару қызметінің, мемлекеттің жүргізген қайта құруларының тиімділігіне қоғамның бағалау өлшемі болып табылады. Ол мемлекеттік органдар іс-әрекеттерінің нақты әлеуметтік топтардың немесе тұтас алғанда қоғамның талаптары мен күтулеріне сәйкестік деңгейін тіркейді.
Кез келген ұйымның оң имиджін құруға ықпал ететін негізгі факторлардың бірі болып корпоративтік сәйкестік табылады. Қазақстан Республикасында мемлекеттік құрылымдар мен мемлекеттік қызметшілердің корпоративтік сәйкестігін басқару Заңдарда және ҚР Президентінің Жарлықтарында: мемлекеттік қызметтің заңды және этикалық нормаларының қазіргі заманғы жүйесінің өзінше іргетасы болып табылатын Мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының Заңында Қызметтік этика ережесі туралы ҚР Президентінің Жарлығында тұжырымдалып айтылған базалық қағидаттар негізінде іске асырылады.
Сонымен бірге мақсатқа бағытталған оң практикалық қызмет тығыз коммуникацияны, мемлекеттік билік органы және онымен байланысты жұртшылық арасында өзара түсіністік пен ынтымақтастықты орнықтырмай және қолдамай бола алмайды.
Осыған байланысты азаматтық қоғам мен билік құрылымдары желілік өзара іс-қимыл жасау үшін ашық коммуникациялық платформаны дамытуда мемлекеттік билік және басқару органдарының ақпараттық ресурстарына Интернет желісінде ерекше рөл беріледі. Қоғамның барлық деңгейдегі мемлекеттік билік пен басқару органдары мен ұйымдарының қызметін аса мөлдір және тиімді электрондық үкіметті құруға көруге талпынысы алғы шарт болды.
Біздің елде электрондық үкіметті қалыптастыру таяу арадағы перспективада басымды міндет. Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының электрондық үкіметін дамытудың 2007 жылғы 30 қарашада №1155-1 бағдарламасы мемлекеттік органдардың азаматтық қоғаммен тиімді өзара іс-қимыл жасауына кепілдік беруге арналған.
Дүниежүзілік рейтингте ЭҮ қалыптастыру Global E-Government, 2006 Taubman Center [7] есебінен 1-ші үштікке 198 елден 2006 ж. Оңтүстік Корея, Тайвань, Сингапур кірді. Бұрынғы кеңестiк елдерден: Әзербайжан - 17-нші, Украина - 21-інші, Эстония - 26-ншы, Қазақстан - 28-інші, Ресей - 43-інші, Грузия - 47-нші, Латвия - 56-ншы, Беларусь - 64-інші, Литва - 83-інші, Тәжікстан - 89-ыншы, Өзбекстан - 104-інші, Армения - 121-інші, Молдова - 133-інші, Түркіменстан - 140-ыншы, Қырғызстан - 159-ыншы орында.
ЭҮ маңызды құрамы болып мемлекеттік органдардың ресми web-сайттары табылады, олар: 1) азаматтың кез келген меморганның қызметі туралы ақпаратқа қол жеткізуге заңды құқықтарын іске асыруды; 2) меморгандардың қызметі туралы шынайы ақпаратты жедел жеткізуді; 3) жалпы ұлттық ақпараттық кеңістікті біріктіру және қауіпсіздендіру мақсатында меморгандардың ақпараттық ресурстарын біріктіруді қамтамасыз етуі тиіс. Мысалы, ҚР Президентінің мемлекеттік маңызы бар сайты - e.gov.kz, Қызылорда облысының әкімінің сайты, және басқада облыстар әкімшіліктерінің сайттары.
Басқарудың мемлекеттік әкімшілік жүйесі дамыған елдерде олардың мемлекеттік қызмет институттарын ұтымды ұйымдастыруымен, шенеуніктердің кәсіпқойлығы мен құзыреттілігі және көп жағдайда олардың қызметін бақылау жақсы жолға қойылғандығымен айқындалатын жоғары тиімділігімен ерекшеленеді.
Әлемдік тәжірибеде елді тығырықты жағдайдан шығару және әрі қарай экономикалық өрлеуі үшін, ұйымдастырушылық-басқарушылық тәсілді қолданудың тиімділігі дәлелденген. Қазақстан үшін, қайта ұйымдастыруда ең жоғары нәтижелерге қол жеткізген мемлекеттердің тәжірибесі ерекше қызығушылық танытады. Бұлар - АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Франция, Жапония, т.б. тәжірибелері. АҚШ-та мысалы, Ф. Рузвельт және оның аппараты 30-жылдары елді тығырықтан шығару үшін ұйымдастырушылық-басқарушылық тұтқасын пайдаланды. Жапон экономикасы 1972-1973 жылдары басқаруды тиімді пайдаланудың әсерінен тұралаудан шықты.
Мемлекеттік қызметшілермен жұмыс істеу жүйесі: лауазымдық міндеттерін сапалы атқаруы, персоналдың шұғыл шешім қабылдай білуі, кәсіптік деңгейі сияқты көрсеткіштермен бағаланады.
Дамыған елдердің мемлекеттік басқару саласында кадр әлеуетін басқару мемлекеттік басқару теориясында да, іс жүзінде де басым бағытта болып табылады. Бұл, мемлекеттік қызметті нормативтік-құқықтық қамтамасыз етуде, ұлттық бағдарлама жасауда, оқу орындары жүйесін құруда, мемлекеттік билік органдары кадр қызметкерлерінің статусын көтеруде, кәсіптік құрылымдар құруда, оның ішінде мемлекеттік қызметшілер қауымдастықтарында көрініс табады.
Әлемдік тәжірибеге талдау жасап қарағанымызда мемлекеттік қызметтегі реформалар өткен ғасырдың 70-жылдары басталып, ғасыр соңына дейін жалғасып келгенін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-4
1. Мемлекеттік қызметтің методологиялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ..5-7
1.1 Мемлекеттік қызмет және оның негізгі белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .5-7
1.2 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуы, функциясы және ерекшелігі ... ... ..7-9
1.3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігі және әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... .9-10
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті басқарудың шетел тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11 -17
2.1 Еуропа (Германия,Франция және Италия елдері бойынша) ... ... ... ... ..11-17
2.2 Азия (Жапония елі бойынша) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17-18
2.3.Солтүстік Америка (АҚШ және Канада елдері бойынша) ... ... ... ... ... 18-20
2.4.Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері ... ... ... ... ..20-21
3. Мемлекеттік қызметтің жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22-27
3.1 Мемлекеттік қызметтегі әлеуметтік саланы жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. 22-27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28-29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Кіріспе
Қазіргі кезеңде адам уақыт талабына қызмет етеді. Уақыт талабына сай болу, осы тауқыметті шешу жөніндегі негізгі тұтқалардың бірі ол өндірісті, қоғамды, жалпы экономиканы іскерлікпен басқару, нарықты экономикалық қатынастарды дамыту, оларды құқықтық тұрғыдан реттеу,ақша-несие, қаржы және валюта қатынастарын жүзеге асыру болып табылады. өндірісті басқару, басқару қағидалары мен әдістерін, құралдары мен формаларының жиынтығын мененджмент сөзінің аясына саяды. Менеджмент - шет ел сөзі, аударғанда басқару деген мағынаны білдіреді.
Осы курстық жұмысты жазу кезінде басты ерекшелікті басқарудың нысаналығында, саналы көзқараста.
Мемлекет -- басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік - тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай - ақ өзіндегі аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканы дамытудың, әлеуметтік-саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына белсенді түрде әсер ете алады. Мемлекет тек өзіне ғана тән функциялары, әсер ету нысандары мен әдістері бар айрықша құрылым ретінде сипатталады.
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев халыққа арнап өз жолдауын жариялады. Жолдаудың Төртінші басымдық : Осы заманғы білім беруді дамыту, кадралардың біліктілігі мен оларды қайта даярлауды ұдайы арттыру және Қазақстан халқы мәдениетінің одан әрі өркендеуі бөлімінде ерекше айтылған. Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі.
Бізге экономикалық және қоғамдық жаңарту қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет.
Осы заманғы мемлекеттік менеджерлер даярлау үшін Мемлекеттік басқару академиясынаың негізінде шетелдік серіктестердің қатысуымен ең жоғары халықаралық стандартарына сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы қажет. Менің осы курстық жұмысымның жазу барысында ғылыми мемлекетік қызметтің осы жоғарыда тоқталып өткен тақырыптарға ерекше көңіл бөлуге тырыстым.
Қазіргі кездегі мемлекеттік қызметтің әдіс-тәсілдеріне, жаңа құрылымына, жүйелік салаларының жаңа жүйесіне өту керектігімен, дамудың тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылатындығымен және қоғамдық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де түсіндіріледі.
Кеңес өкіметі ыдырағаннан кейінгі аз ғана уақыт ішіндегі экономиканы реформалау мен шаруашылық жүргізудің нарықтық моделіне өту жөніндегі кең көлемді шараларды жүзеге асыру тәжірибесі - мемлекеттің әлеуметтік - экономикалық процесстерге араласуы - объективті қажеттілік екендігін түпкілікті түсінуге мәжбүр етті. Оның объективтілігі ұлттық санақ жүргізудің жаңа жүйесіне өту керектігімен, экономикалық дамудың тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылатындығымен және макроэкономикалық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де түсіндіріледі. Сонымен қатар мемлекеттік қызмет ролінің күшеюі мемлекетаралық экономикалық интеграциялық объективтілігі және экологияның кең ауқымды мәселелерін әлемдік деңгейде қажеттілігімен байланысты екендігін де атап өту керек. Мұның бәрі де жас экономиканы жан-жақты зерделеу қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібінде қойып отыр. Қазіргі нарыққа өту кезеңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің ғылыми-әдістемелік негіздерімен қатар тәжірибесін де танып-білу маңызды рөл атқарады.
Мұнда танып-білудің маңыздылығы Қазақстан экономикасы мәселелерінің түрлері мен әдістерін бір жүйеде әлі де зерттеле қоймағандығына байланысты да біршама арта түседі. Соңғы кезде Ж.О.Ихданов, Ә.О.Орманбеков және т.б. отандық ғалымдарымыздың баспасөз бетінде және жеке еңбектерңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері деп көпшілік талқысына ұсынды. Сол ғалымдарымыздың еңбектерін егжей-тегжейлі талдау жасай отырып, өз тың тұжырымдамаларды ұсынамын.
1.Мемлекеттік қызметтің методологиялық негіздері
1.1.Мемлекеттік қызмет және оның негізгі белгілері
Қазақстан Республикасы заң-құқық ұлттық жүйесінің жылдам қалыптасуы, Қазақстан қоғамының қалыпты қозғалысы мен үнемі жаңарып отыруы шеңберінде болып жатқан оң өзгерістерді басқаша көзқарастар тұрғысынан зерделеп, бағамдап алу міндетін алдыға тартады.
Мемлекеттің пайда болуы қоғамдық ұйымдық құрылымды объективті түрде қажет ететін ішкі эволюциясымен байланысты. Мемлекеттің пайда болуының бірнеше түсіндірмелері бар. Ең алдымен - Теологиялық теория, ол мемлекеттің пайда болуын құдайдың құдыретімен байланыстырады. Бұл теорияның негізгі идеологтары Августин (354-430) және Фома Аквинский (1225-1274) болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Қазақстан Республикасының мемлекет және жергілікті қызметкерлерінің дайындығының жүйесін қарастыру.
Бірыңғай мемлекеттік билікті заң шығарушы, атқарушы және соттық тармақтарға бөлу қағидаты Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік биліктің конституциялық негізі болып табылады (3,4-бап). Биліктерді бөлу қағидаты биліктің осы үш тармағына жататын органдар арасындағы құзыреттерді шектеуден көрініс табады. Мәселен, заң шығарушылық қызмет, заңдар қабылдау заң шығару функциясын жүзеге асырушы өкілді орган - Қазақстан Республикасы Парламентінің жұмысы болып табылады. Заңдарды орындау, жалпы алғанда атқарушы-өкімдік қызмет атқарушы органдарға жүктеледі. Қазақстан Республикасындағы сот билігін тәуелсіз сот органдары жүзеге асырады.
Заң шығарушы қызметін жүзеге асырушы жоғары өкілді орган Қазақстан Республикасының Парламенті болып табылады. Қазақстан Республикасының Парламенті екі палаталық құрылымнан: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.
Президент Қазақстан Республикасы органдары жүйесінде айрықша орынға ие. Ұйымдық ретте ол дербес, биліктің үш тармағына бірдей енбейді. Президент ең алдымен мемлекеттің басшысы болып табылады. Мемлекеттік басшысы ретінде ол ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік етеді. Ол халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі; мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік қызмет - азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппараттарындағы кәсіптік қызметі. Мемлекеттік қызмет әрқашан да мемлекет қаражат қорынан қаржыландырылады, мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы мен жолсапар шығындары бюджеттен өтеледі және қажет болған жағдайда арнайы баспанаға, ғимаратқа орналастырылып, өздеріне жүктелген өкілеттілікті атқаруға қажетті арнаулы керек-жарақпен жабдықталады. Сондай-ақ мемлекеттік қызметкердің айрықша мәртебесі болады. Қызмет мерзімі ішінде мемлекеттік қызметшілерге өз өкілеттігін жүзеге асыруға керекті міндеттер мен арнайы құқықтардан бөлек әлеуметтік артықшылықтар мен жеңілдіктер беріледі. Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясының 21-бабында әрбір адамның өз елін басқаруға қатысуға құқы танылған. ҚР сол декларацияға қосылушы мемлекет ретінде өзінің әрбір азаматының Мемлекеттік қызметке кіруге деген тең құқығын Конституцияда белгіледі. Мемлекеттік қызметке үміткерге қойылатын талаптар лауазымдық міндеттердің сипатына қарай әртүрлі болады. Соған орай азаматтың Мемлекеттік қызметке кіруіне кедергі болатын негіздер де заңдарда көрсетіледі. Басты негізге азаматтың қасақана қылмыс үшін сотталғандығы жатады. Шет ел азаматтарының ҚР-ның Мемлекеттік қызметіне кіруіне құқы жоқ. Конституцияға сәйкес, мемлекеттік қызметкердің жасы 60-тан, ерекше жағдайларда 65- тен аспауы тиіс екендігі көрсетілген. ҚР-да Мемлекеттік қызмет жүйесін:
* саяси
* әкімшілік болып екі санатқа бөлінген лауазымдар құрайды. Саяси лауазымға мемлекеттік саясатқа ықпалды жоғары лауазымдар жатады, қалған лауазымдар әкімшілік санатта одан әрі жіктеледі.
Мемлекеттік қызмет -- азаматтардың мемлекеттік мекемелерде қызмет атқаруы, жұмыс істеуі. Бұл қызмет қоғамдағы еңбектің ерекше түрі. Бұл туралы заң, инструкция болады. Мемлекеттік аппарат тиісті мамандармен, іскер, сенімді азаматтармен толықтырылып құрылады. Мемлекеттік қызмет бірнеше категорияға бөлінеді:
а) Мемлекеттік билік органдарының қызметкерлері: (заң шығару, заңды орындау, заңды қорғау органдары).
б) Жұмыстың сипатына қарай қызметкерлер үшке бөлінеді: басшылар, мамандар, техникалық персонал.
в) Мамандығының сипатына қарай қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік -- билік өкілеттігі бар қызметкерлер және өкілеттігі жоқ қызметкерлер.
Мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі заңына сәйкес, мемлекеттік қызмет дегеніміз - мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органдардағы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған лауазымдық өкілеттігін атқару жөніндегі қызметі.
Мемлекеттік қызметтің құқықтық негізіне Қазақстан Республикасының Конституциясы, жоғарыдағы аталған Заң, Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігінің мәселелері туралы 1998 жылғы 12 қарашадағы №4141 және Мемлекеттік қызмет кадрларымен жұмысты жетілдіру мәселелері туралы 1999 жылғы 24 ақпандағы №13 өкімдері, республиканың өзге де нормативтік құқықтық актілері жатады.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңмен реттелмеген мемлекеттік қызметпен байланысты қатынастар республиканың еңбек, зейнетақы туралы және өзге де заңдарымен реттеледі.
Мемлекеттік қызмет туралы заң бойынша мемлекеттік қызметке кіруге, заңдарда өзгеше белгіленбесе, жасы 18 жастан кем емес, қажетті білімі бар және өзге белгіленген талаптарға сәйкес келетін ҚР - сы азаматының құқығы бар.
Мемлекеттік өкілеттігі бар лауазымды тұлғалар 3 топқа бөлінеді: категория а Президент, Премьер-Министр, Палаталардың басшылары, Министрлер, т.б. Жоғарғы мемлекеттік аппараттың басшылары; категория б бірінші топтағы лауазымды түлғалардың кеңесшілері, көмекшілері, орынбасарлары; категория в екінші топтағы лауазымды тұлғалардың орынбасарлары, көмекшілері.
Мемлекет қызметінің негізгі мүдде - мақсаты - адамның әлеуметтік, моральдық, материалдық, рухани, мәдени, экологиялық тілектерінің толық орындалуын қамтамасыз ету. Жеке тұлғалардың мүдделерін орындау арқылы мемлекет қоғамды жақсы дамытып нығайтады, қарым - қатынастарды дұрыс реттеп, басқарады.
Кез келген мемлекеттік немесе қоғамдық орган қандайда болмасын қоғамға пайдалы қызметті жүзеге асыру үшін нақтылы түрде ұйымдастырылған адамдардың ұжымынан тұрады. Мемлекеттік немесе қоғамдық органда жұмыс істейтін әрбір адам оның ұжымына кіреді, онда белгілі бір орын алады, оның қызметінде қандайда болмасын нақты қызмет рөл атқарады. Кез келген мемлекеттік органның қызметінің сенімділігі мен нәтижелілігі көбінесе онда істеп жүрген адамдарға - мемлекеттік қызметкерлерге байланысты болады. Мемлекеттің әрбір органының құзырлығы оның жұмысшыларының (ең бастысы органның жетекшілерінің, орынбасаларының және оның құрылымдық бөлімдерінің жетекшілерінің) әрекеттерінде іске асады. Сондықтан мемлекеттік басқару органдарында жұмыс істейтін адамдар мемлекеттік қызметкерлер болып табылады, ал олармен атқаратын қызметі мемлекеттік қызмет деп аталады.
1.2 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуы, функциясы және ерекшелігі
Мемлекеттік қызметтің алғашқы көріністері мемлекет енді қана қалыптасқан кезде бастау алады. Атап айтқанда, б.ғ. дейінгі ХХ ғ. Ежелгі Шумерде мемлекеттік аппаратқа қарсы баытталған алғаш көтеріліс өткен, сол кезде екі палаталық парламент пен мемлекеттік қызметтің тикалық ережелері де бастау алған.
Ежелгі Греция мен Императорлық Рим мемлекеттік қызмет этикасының қалыптасуында үлкен роль атқарған. Осы елдерде биліктің болмысына талдау жасалған, философияда билік, қоғаммен өзара қарым - қатынас, құқықтық ролі сынды ұғымдар қалыптаса бастады.
Мемлекеттік қызмет ежелден бері мемлекеттің басты институттарының бірі болған, қазіргі кезде ол мемлекеттік басты институттарының бірі және де келешекте де мемлекеттің басты институттары болып қалады. Мемлекеттік қызметті атару - тұлғаның мемлекет пен қоғам алдындағы зор жауапкер шілік, зор міндет. Өз ісін жоғары кәсіби деңгейде атқаруы үшін мемлекеттік қызметшінің көптеген рухани - моральдік қасиеттері бар болуы тиіс, олар дың бастысы - басқа адамдармен өзара қарым - қатынас жасау барысындағы төзімділік.
Қазіргі кезде Қазақстанда ХХІ ғасырдың мемлекеттік қызметі қандай болмақ? деген сұрақ көкейкесті мәселелердің қатарында. Ғылымның, техниканың, технологиялардың дамуы, қоғамдық қатынастардың жетілді рілуі міндетті түрде қоғамды және мемлекетті басқару жүйесінің өзгертілуін әкеліп соқтырады.
Мемлекеттік қызметтің функциясы - қоғамды әлеуметгік баскарудағы мемлекеттің атқаратын жұмыстарының негізгі бағыттары мен әдістері.
Mемлекеттік қызмет саласында сыртқы тәжірибелерді саралаудың маңызы ерекше екендігі сөзсіз. Дегенмен де, мемлекеттік қызмет барлық әлемде экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылымның маңызды бір құрамдас бөлігі болып қалыптасқан, ал атқарушы биліктің әрекетке қабілетті аппаратын құрудың өткір проблемасы көптеген елдердің алдында тұрған мәселе.
Басқарудың мемлекеттік әкімшілік жүйесі дамыған елдерде олардың мемлекеттік қызмет институттарын ұтымды ұйымдастыруымен, шенеуніктердің кәсіпқойлығы мен құзыреттілігі және көп реттерде олардың қызметін бақылаудың жақсы жолға қойылғандығымен айқындалатын жоғары тиімділігімен ерекшеленеді.
Сондықтан да, Қазақстан үшін басқару саласында едәуір нәтижелерге қол жеткізген АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Франция, Жапония сияқты мемлекеттердің тәжірибесі ерекше қызығушылық танытады.
Дамыған елдердің мемлекеттік басқару саласында, кадр әлеуетін басқару мемлекеттік басқару теориясында да іс жүзінде басым бағыт болып табылады. Мемлекеттік қызметті реттейтін заңнамалар экономикада, саясатта және әлеуметтік салада болатын ауытқулардың әсерінен өзгерістерге ұшырап, толықтырылып отырады.
АҚШ, Ұлыбритания, Жапония, Францияда заманауи мемлекеттік қызметтің негізі мәселен бізден бір ғасырдан астам уақыт бұрын қаланған. Бұл, барлық дамыған елдерде мемлекеттік қызметтің ірге тасының қаланып, керегесін тіктеу процесінің ұзақ уақыттар бойы жүретіндігін көрсетеді.
Мансаптық жүйенің елеулі ерекшеліктері болып - мемлекеттік қызметке конкурстық іріктеу арқылы ең төменгі лауазымға орналасудан бастауы, қызметке өмір бойына тағайындалуы (саяси қызметтен басқасына), ішінара қызметте мансаптық өсу, мамандарды мақсатты оқыту, кәсіпқойлықтың жоғарғы деңгейі, сақтанымпаздық және бюрократтық иерархия элементтерімен қамтылғандығы саналады. Позициялық жүйеде - қызметке орналасу және кез келген қызметке көтерілу конкурстық іріктеу арқылы жүргізіледі (саяси қызметтен басқасы), мұнда едәуір ықшамдылық, қызметке жеке сектордағыдай келісім-шарт арқылы алу, карьерада тұрақсыздық элементтері басым.
1.3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігі және әдістемесі
Қазіргі кезде әлемде мемлекеттік қызметті ұйымдастырудың кез келген дәстүрлері қалыптасқан. Сондықтан да мемлекеттік қызметі аса тиімді қызмет ететін және қоғамда мемлекеттік қызметшілердің беделі жоғары болып табылатын елдердің тәжірибесін зерттеу теориялық және тәжірибелік қызығушылық тудырады. Қазіргі кезде әлемде мемлекеттік қызметтің ұйымдастырылуы мен қызмет ету жоғарыда аталған талаптарға сай келетін елдер: АҚШ, ГФР, Ұлыбритания мен Франция болып табылады.
Халықаралық тәжірибеде мемлекеттік қызметтің екі үлгідегі моделін жеке - жеке қарастыруға болады; олар: баспалдақтық және позициялық үлгілер.
Мемлекеттік қызметке кіру мен оны атқару тәртібіне қатысты осы модельдердегі айырмашылықтарға қарамастан, оларға мемлекеттік қызмет тиімділігін қамтамасыз ететін бірқатар жалпы шарттар тән.
Біріншісі - мемлекеттік қызметшілерді саяси тағайындалатындар және кәсіби орындаушылар деп бөлу. Екіншісі - мемлекеттік қызметке конкурстық негізде қабылдау, бұл мемлекеттік қызметке білікті әрі құзыретті мамандарды іріктеп алуға мүмкіндік береді және кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың патронаждық жүйесі үшін мүмкіндіктерді азайтады.
Мемлекеттік қызметтің жоғары беделі мен мәртебесі шетелдегі мемлекеттік қызмет жүйесінің маңызды ерекшелігі болып табылады.
Қазіргі кезде, көптеген елдер мемлекеттік басқарудың ұлттық жүйесі нің ерекшелектерін ескеретін мемлекеттік қызметтің аралас моделін құруды жөн көреді.
Мемлекеттік қызметтің көптеген тиімді модельдерінде (Нидерланды, Сингапур, АҚШ, Италия) жоғары мемлекеттік қызмет институты қолданы лады, ол саяси шешімдер қабылдау үрдісін шешімдерді іске асыру үрдісінен ажыратуға бағытталған. Жоғары мемлекеттік қызметтің функциялары жалпы мемлекеттік саясатқа сәйкес басқару талаптарын әзірлеу және әкімшілік қызметті жүргізу болып табылады.
Озық әлемдік тәжірибеге (Ұлыбритания, АҚШ, Германия, Сингапур, Малайзия және т.б.), мемлекеттік қызмет саласындағы кадр саясатын тиімді іске асыру, оның ішінде жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпу сына қатысты іске асыру мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың біртұ тас жүйесіне және оны автоматтандыруға негізделген.
Халықаралық тәжірибеде әкімшілік этика сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың маңызды тәсілдерінің бірі болып есептеледі. Бірқатар елдерде арнайы заңдар мемлекеттік қызмет этикасы мәселелерін реттейді және мемлекеттік басқару жүйесінің моральдық климатын жақсартуға бағытталған.
Екі жүйеде де, олардың белгілі бір ауытқуларына қарамастан олардың тиімділігін қамтамасыз ететін бірқатар шарттарында ұқсастық бар. Бұл, мемлекеттік қызметшілердің саяси және әкімшілік деп бөлінуі, саяси процестердің мемлекеттік аппараттың кадр құрамына әсерінің шектеулілігі, сонымен қатар мемлекеттік билік органына кәсіпқойларды тартуға кепілдік беретін қызметке орналасудағы кон - курстық іріктеу.
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті басқарудың
шетел тәжірибиесі негізінде жетілдіру
2.1 Еуропа (Германия,Франция және Италия елдері бойынша)
Бүгінгі күні еліміздің мемлекеттік қызметі интенсивті қарқында дамуда. Әрине, техникалық және экономикалық прогрестің өсуіне сәйкес оның ұйымдастырушылық тетіктерінің де дами түсетіндігі заңды құбылыс.
Қазақстанда мемлекеттік қызметтің қалыптасуы салыстырмалы түрде алғанда соңғы 10 жылдың бедерінде ғана басталды, дегенмен де ол серпінді дамып, қарқын алып келеді. Демек, бәсекеге қабілетті Қазақстанда заманауи мемлекеттік қызметшілердің корпусын басқарудың тиімді моделін жасауда әлемдік тәжірибелерді саралаудың маңызы өте зор және аса қажет деп санаймын.
Шетелдерде мемлекеттік қызметпен және кадр саясатымен айналысатын, шенеуніктердің жұмысын қадағалайтын, үміткерлерге іріктеу жүргізетін олардың кәсіби деңгейі мен қызмет ету нәтижесін бағалайтын арнайы құрылым айналысады.
Дамыған мемлекеттердің кадр қызметтері өз қызметінде ұйымдағы басқару тәсілі, жұмысшылардың біліктілігі, олардың тәртібі, жаңалық пен өзгерістерге әсерін ұдайы талдап, зерттеп, жетілдіріп отырады. Заңдармен айқындалған, қатаң сақталатын іріктеу, көтермелеу және шенеуніктерді жазалау процедуралары мемлекеттік басқарудың тиімді қызметін қамтамасыз етуге бағытталған. Мемлекеттік қызметшілер - мен жұмыс істеу жүйесі: лауазымдық міндеттерін сапалы атқаруы, персоналдың шұғыл шешім қабылдай білуі, кәсіптік деңгейі сияқты көрсеткіштермен бағаланады.
Халықаралық тәжірибені саралау нәтижесі негізінен әлемде екі анық белгіленген мемлекеттік қызмет жүйесі қалыптасқандығын көрсетеді - бірі мансаптық жүйе -- Германия, Жапония, Австрия елдерінде қалыптасса, келесісі позициялық модель -- Ұлыбритания, АҚШ, Канада елдерінде қалыптасқан.
Шет мемлекеттердің мемлекеттік қызметшілерінің корпусын қалыптастыруы мәселесіне үңілсек АҚШ, Германия, Жапония, Франция елдерінде - жас элита мамандарды мақсатты бағытталған тәрбиелеу жолымен қалыптастыратындығын аңғартады.
Болашақ шенеуніктерді дайындау, мемлекеттік аппараттың түрлі құрылымдарында олардың қызметіне баға беріле отырып үздіксіз тәжірибе алмасудан өтетіндігімен ерекшеленеді. Мәселен, Германияда үміткер іріктеу емтиханынан өткеннен соң екі жарым жыл тәжірибе алмасудан өтуі керек, содан соң екінші рет емтихан тапсырады. Одан кейін орта деңгейдегі басшылық лауазымда үш жылдық сынақ қызметін атқарады, егерде оның қызметіне оң баға берілсе, онда басшылық лауазымды тұрақты негізде атқаруға есепке алынады.
Ұлыбританияда 1979 жылы мемлекеттік қызметке М.Тэтчер келуімен жаңа әкімшілік реформалар жүргізілді. Ол алдымен министрліктер мен ведомстволардың шығындарын қысқартудан бастады, ол, әрине, мемлекеттік қызметшілердің санын қысқартты. 1988 жылы Келесі қадамдар деп аталатын бағдарлама жасалды, ол бойынша барлық үкіметтік мекемелер саясатты қалыптастыру орталықтары мен шешімдерді орындайтын мекемелер болып екіге бөлінді. Соңғылары GUANGO деп аталатын үкіметтік емес ұйымдар болып қайта құрылды, олар саясатты қалыптастыру орталықтарымен келісім-шарттар арқылы жұмыс атқарды. Бұл жерде мемлекеттік қызметшілер болып тек қана саясатты қалыптастыру орталықтарының қызметкерлері саналды. GUANGO-да қызмет етушілер келісім-шарттар негізінде жұмыс атқарды.
Мұндай реформа, бір жағынан мемлекеттік қызметшілердің санын қысқартып, оларға деген жеңілдіктер мен игіліктердің көлемін азайтты, әкімшіліктің тиімділігі артты. Екінші жағынан, үкіметтік кадрлардың жүйеленген біртұтас тізбесі бұзылды, мемлекеттік қызметтің тартымдылығы мен абыройына нұқсан келтірілді, ал GUANGO-дағы еңбекақы бәрібір жеке сектормен салыстырғанда аз күйінде қалды.
XIX ғасырдың 70-жылдарына дейін Германияда орталықтандырылған билік жүйесі қалыптасуының кешеуілдеуіне байланысты Германияда мемлекеттік қызметтің ешбір мемлекеттерге ұқсамайтын өз жүйесі - ашық та демократиялық жүйе бар еді. Осыған орай соғыстан кейінгі Германияда федеративтік мемлекет құрылды, онда салыстырмалы түрде орталықсыздандырылған мелмекеттік қызмет жүйесі қалыптасты.
1957-1985 жылдары мемлекеттік қызметке қатысты негіздемелік заңдар қабылданды: Федералдық шенеуніктер туралы заң, Шенеуніктердің құқығы туралы негізгі заң, Федералдық қызметшінің жалақысы жайлы заң, Федерациядағы мемлекеттік қызметтен өту жайлы ереже, Федералдық тәртіптік жарғы заңдар.
Германияда мемлекеттік қызмет нақты аудармасымен айтқанда қоғамдық немесе жария деп аталады. Бұл түсінік барлық мемлекеттік мекемелердің қызметшілерін қамтиды. Оған тек қана басқару аппаратының қызметкерлері ғана емес, мұғалімдер, мектепке дейінгі мекемелердің қызметкерлері, мемлекеттік оқу орындарының профессорлары мен оқытушылары, судьялар, министрлер, Федералдық банктің дирекция мүшелері, сонымен қатар полиция қызметкерлері, әскерилер, темір жолдың және пошта мекемелерінің қызметшілері жатады.
Француз әдебиеті көздеріне сүйенсек ондағы мемлекеттік қызметті адамдардың мемлекетке, жергілікті ұжымдарға (департамент, өңір) және әкімшілік мекемелеріне қызмет ету үшін топталған бөлігі деп қарастырылатынын көреміз. Сондықтан Францияда мемлекеттік қызметші деп орталық және жергілікті билік органдарына қызмет ететіндерді айтамыз. Басқа елдердегі сияқты мұнда да мемлекеттік қызмет ресми түрде қоғамдық қызмет деп атала береді.
Франциядағы мемлекеттік қызмет ұйымдарында жалдау жүйесі (ашық мемлекеттік қызмет) мен мансаптық жүйе (жабық мемлекеттік қызмет) бірге жүреді. Осыған байланысты мемлекеттік қызметшілер екі үлкен топқа бөлінеді:
1) мемлекеттік мекемелерде жалдамалы қызмет атқаратын, шенеуніктер қатарына жатқызылмайтын қызметшілер. Бұған сағатына ақы алатындар, келісім-шартпен жұмыс атқаратындар, машықтанушылар жатады;
2) мемлекеттік қызмет жүйесінде тұрақты қызмет атқаратын, солардың негізін құрайтын шенеунік-қызметшілер.
Францияда қызметке іріктеу жүргізу конкурс емтиханын тапсыру барысында байқалатын бір ғана критерий: жүктелген міндетті орындай алу қабілетіне сәйкестігі негізінде бағаланады. Конкурс жазбаша және ауызша емтиханнан тұрады, нәтижесінде үміткердің мәдениеті, білімі, өз ойларын логикалық тұрғыдан жеткізе білуі сараланады. Конкурстық комиссия мүлткісіз адал құзыретті мамандардан жасақталады және әкімшіліктің ешқандай әсері болмайды.
Шенеунік деп тұрақты қызметке тағайындалған, мемлекеттің немесе жергілікті ұжымның әкімшілік органында, қызметінде, мекемесінде белгілі бір корпусқа (штат) енгізілген және белгілі бір ранг (разряд) алған мемлекеттік қызметшіні айтады.
Корпус біркелкі жұмыстарды атқаратын (мұғалімдер, кеңсе қызметшілері, қазыналықтың инспекторлары, азаматтық әкімшіліктер, т.с.с.) шенеуніктерді біріктіреді. Орталық мемлекеттік қызмет жүйесінде барлығы 1000 осы секілді корпустар бар. Шенеунік корпусқа кірген соң өмір бойғы кәсіби қызметін сонда атқара алады. Қызметшінің бір корпустан екінші корпусқа өтуі ерекше ережелермен реттеледі.
Италияда бүгінгі күнде жақсы жолға қойылған және ретіне келтірілген мемлекеттік және әкімшілік аппарат бар, олар биліктің ауысуына байланысты өзгермейді.
1947 жылы қабылданған Италия Конституциясында азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруге және сайланбалы лауазымдар иеленуге жынысына қарамастан тең құқығы бекітілген. Италияда тұрмайтын итальяндықтардың да құқығы осылайша қорғалған .
Италия Конституциясында мемлекеттік қызметке тек қана мемлекеттік әкімшілік жүйесінде қызмет ететіндер ғана жатады деп нақты айтылған. Және де мемлекеттік қызметшілер тек халық қызметінде ғана болуы тиіс делінген.
Барлық Батыс елдеріндегідей Италияда да мемлекеттік қызметте саяси және шенеуніктік қызметтер бір-бірінен бөлініп тұрады. Мәселен министрлер, вице-министрлер, олардың кеңесшілері саяси қызмет саналады және олар үкімет өзгергенде өзгеріп отырады.
Мемлекеттік қызметшілер тұрақты (кадрлық) және тұрақсыз (келісім арқылы қызмет ететіндер) болып бөлінеді. Тұрақты мемлекеттік қызметшілер барлық мемлекеттік аппараттың төрттен үшін құрайды, қалғандары тұрақсыз қызметкерлер болып келеді.
Испанияда мемлекеттік қызмет саласында француздық модельге сүйенеді. Бұл модельде мемлекеттік қызметшілер тек заңдарға негізделген іс-әрекеттер қолданады, келісім-шарттарға негізделген іс-әрекеттер болмайды. Қызметке тағайындау критерийлеріне біліктілік емтиханын тапсырудың нәтижесінде алынған кәсібилік сапасы, қызметте өсуге жылдық өтілдері негізге алынады.
Елдегі мемлекеттік қызмет генерал Франко басқарған мерзімнен кейінгі жылдары бәлендей өзгерістерге ұшырай қойған жоқ. 1978 жылғы Конституция қабылданғалы бері мемлекеттік қызмет саласында автономдық қауымдастықтар құруға байланысты және кәсіподақтар құруға рұқсат берілгені болмаса басқа өзгерістер жоқ. Конституцияға сәйкес мемлекеттік қызмет ісінің құқықтық негіздерін регламенттеу тек мемлекет тарапынан атқарылуы тиіс.
Конституцияда сондай-ақ азаматтардың қоғамдық және мемлекеттік қызметтерге кіру теңдігі нақтыланған. Сонымен бірге Конституцияда жария әкімшіліктің қызмет ету принциптері анықталған: қоғамдық мүддеге қызмет ету, тиімділік, иерархия, орталықсыздандыру, деконцентрация, үйлестіру, заң мен құқыққа бағыну .
1984 жылы тағы бір маңызды заң қабылданды, ол - Әкімшілік қызметте жүрген қызметкерлер үшін сәйкес келмейтін лауазымдар туралы деп аталды, онда мемлекеттік секторда бір ғана қызметті иелену мүмкін деген принцип нақтыланды. Мемлекеттік секторда екінші қызмет ретінде тек қана педагогтық және денсаулық сақтау саласындағы қызмет рұқсат етілді .
Мемлекеттік қызмет саласында жұмыс атқаратын тұлғалар кадрлық шенеуніктер және жай қызметшілер болып екіге бөлінеді. Мемлекеттік қызметшілер корпустарға бөлінеді. Корпус деп бірыңғай рәсіммен тағайындалған, біркелкі кәсіби дайындығы бар және ұқсас өкілеттігі бар қызметте жұмыс атқаратын мемлекеттік қызметшілер тобын айтады.
Қазақстан үшін АҚШ-тың мемлекеттік қызметке мамандарды іріктеу тәжірибесі актуальды және тиімдірек деп ойлаймын. Іріктеу келесі критерийлер бойынша жүргізіледі: басшылар үшін арнайы оқу бағдарламаларынан табысты өту, басқару тәжірибесі және кәсіби машықтарының болуы. Барлық кандидаттар ғылыми-зерттеу орталықтарының, мемлекеттік билік органдарының және жеке компаниялардың ең тиімді қызмет атқаратынының жұмысын зерделеу негізінде, сонымен қатар персоналдарды басқару саласының мамандарынан және мемлекеттік қызметшілер - дің өздерінен түсетін ұсыныстар негізінде жасалынатын басқарушылық құзыреттілігі моделіне сәйкес бағаланады. Бұл модель басқарудың барлық деңгейі үшін ортақ және әлеуетті лидерлерді анықтау, оқу бағдарламаларын жасау, басшылардың кәсіби даму жоспарын құру үшін методикалық негіз болып табылады.
Реформалауда озық нәтижеге қол жеткізген елдердегі мемлекеттік қызметшілерге еңбекақы төлеудің жалпы деңгейі, жеке сектордағы бірдей еңбекке сәйкес еңбекақы төлеу қағидасы болып табылады. Бұл қағидаға сүйену шенеуніктерге абыройлы өмір сүру деңгейін қамтамасыз етіп, мемлекеттік аппаратта кәсіби мамандардың тұрақты қызмет атқаруына ықпал етеді. Мәселен, Жапонияда персонал ісі жөніндегі басқарма жыл сайын мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы деңгейін өндірістік сектордағы жұмысшылардың еңбекақысымен салыстырып, зерттеп отырады. Бұл мәліметтер баспасөз беттерінде жарық көріп, мемлекеттік қызметтегі еңбекақымен салыстырылып отырады.
Шетелдердегі мемлекеттік қызметшілерді даярлау және біліктілігін арттыру мәселесіне келсек - көп жағдайда оларды үздіксіз оқыту дәйекті, қатал және тиімді жүйені сипаттайды. Оқытудың жалпы бағыты білімді беру ғана емес, әрбір шенеуніктің нақты қызмет дәрежесіне сәйкес ойлау қабілеті, машықтары, құзыреттілігі және тәртібіне байланысты болады. Осыған сәйкес біліктілікті арттыру мерзімінің басым көп уақыты нақты тәжірибемен танысуға, оқытудың белсенді тәсілдеріне жұмсалады.
Мемлекеттік қызметті ұйымдастыруда имидждің де маңызды функционалдық және мәртебелік мағынасы бар, өзіне халықтың сенім деңгейінің көрсеткіші және басқару қызметінің, мемлекеттің жүргізген қайта құруларының тиімділігіне қоғамның бағалау өлшемі болып табылады. Ол мемлекеттік органдар іс-әрекеттерінің нақты әлеуметтік топтардың немесе тұтас алғанда қоғамның талаптары мен күтулеріне сәйкестік деңгейін тіркейді.
Кез келген ұйымның оң имиджін құруға ықпал ететін негізгі факторлардың бірі болып корпоративтік сәйкестік табылады. Қазақстан Республикасында мемлекеттік құрылымдар мен мемлекеттік қызметшілердің корпоративтік сәйкестігін басқару Заңдарда және ҚР Президентінің Жарлықтарында: мемлекеттік қызметтің заңды және этикалық нормаларының қазіргі заманғы жүйесінің өзінше іргетасы болып табылатын Мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының Заңында Қызметтік этика ережесі туралы ҚР Президентінің Жарлығында тұжырымдалып айтылған базалық қағидаттар негізінде іске асырылады.
Сонымен бірге мақсатқа бағытталған оң практикалық қызмет тығыз коммуникацияны, мемлекеттік билік органы және онымен байланысты жұртшылық арасында өзара түсіністік пен ынтымақтастықты орнықтырмай және қолдамай бола алмайды.
Осыған байланысты азаматтық қоғам мен билік құрылымдары желілік өзара іс-қимыл жасау үшін ашық коммуникациялық платформаны дамытуда мемлекеттік билік және басқару органдарының ақпараттық ресурстарына Интернет желісінде ерекше рөл беріледі. Қоғамның барлық деңгейдегі мемлекеттік билік пен басқару органдары мен ұйымдарының қызметін аса мөлдір және тиімді электрондық үкіметті құруға көруге талпынысы алғы шарт болды.
Біздің елде электрондық үкіметті қалыптастыру таяу арадағы перспективада басымды міндет. Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының электрондық үкіметін дамытудың 2007 жылғы 30 қарашада №1155-1 бағдарламасы мемлекеттік органдардың азаматтық қоғаммен тиімді өзара іс-қимыл жасауына кепілдік беруге арналған.
Дүниежүзілік рейтингте ЭҮ қалыптастыру Global E-Government, 2006 Taubman Center [7] есебінен 1-ші үштікке 198 елден 2006 ж. Оңтүстік Корея, Тайвань, Сингапур кірді. Бұрынғы кеңестiк елдерден: Әзербайжан - 17-нші, Украина - 21-інші, Эстония - 26-ншы, Қазақстан - 28-інші, Ресей - 43-інші, Грузия - 47-нші, Латвия - 56-ншы, Беларусь - 64-інші, Литва - 83-інші, Тәжікстан - 89-ыншы, Өзбекстан - 104-інші, Армения - 121-інші, Молдова - 133-інші, Түркіменстан - 140-ыншы, Қырғызстан - 159-ыншы орында.
ЭҮ маңызды құрамы болып мемлекеттік органдардың ресми web-сайттары табылады, олар: 1) азаматтың кез келген меморганның қызметі туралы ақпаратқа қол жеткізуге заңды құқықтарын іске асыруды; 2) меморгандардың қызметі туралы шынайы ақпаратты жедел жеткізуді; 3) жалпы ұлттық ақпараттық кеңістікті біріктіру және қауіпсіздендіру мақсатында меморгандардың ақпараттық ресурстарын біріктіруді қамтамасыз етуі тиіс. Мысалы, ҚР Президентінің мемлекеттік маңызы бар сайты - e.gov.kz, Қызылорда облысының әкімінің сайты, және басқада облыстар әкімшіліктерінің сайттары.
Басқарудың мемлекеттік әкімшілік жүйесі дамыған елдерде олардың мемлекеттік қызмет институттарын ұтымды ұйымдастыруымен, шенеуніктердің кәсіпқойлығы мен құзыреттілігі және көп жағдайда олардың қызметін бақылау жақсы жолға қойылғандығымен айқындалатын жоғары тиімділігімен ерекшеленеді.
Әлемдік тәжірибеде елді тығырықты жағдайдан шығару және әрі қарай экономикалық өрлеуі үшін, ұйымдастырушылық-басқарушылық тәсілді қолданудың тиімділігі дәлелденген. Қазақстан үшін, қайта ұйымдастыруда ең жоғары нәтижелерге қол жеткізген мемлекеттердің тәжірибесі ерекше қызығушылық танытады. Бұлар - АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Франция, Жапония, т.б. тәжірибелері. АҚШ-та мысалы, Ф. Рузвельт және оның аппараты 30-жылдары елді тығырықтан шығару үшін ұйымдастырушылық-басқарушылық тұтқасын пайдаланды. Жапон экономикасы 1972-1973 жылдары басқаруды тиімді пайдаланудың әсерінен тұралаудан шықты.
Мемлекеттік қызметшілермен жұмыс істеу жүйесі: лауазымдық міндеттерін сапалы атқаруы, персоналдың шұғыл шешім қабылдай білуі, кәсіптік деңгейі сияқты көрсеткіштермен бағаланады.
Дамыған елдердің мемлекеттік басқару саласында кадр әлеуетін басқару мемлекеттік басқару теориясында да, іс жүзінде де басым бағытта болып табылады. Бұл, мемлекеттік қызметті нормативтік-құқықтық қамтамасыз етуде, ұлттық бағдарлама жасауда, оқу орындары жүйесін құруда, мемлекеттік билік органдары кадр қызметкерлерінің статусын көтеруде, кәсіптік құрылымдар құруда, оның ішінде мемлекеттік қызметшілер қауымдастықтарында көрініс табады.
Әлемдік тәжірибеге талдау жасап қарағанымызда мемлекеттік қызметтегі реформалар өткен ғасырдың 70-жылдары басталып, ғасыр соңына дейін жалғасып келгенін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz