Елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық процестердің өзара байланысы туралы ашып көрсету
Кіріспе ... ... ... ..3
1 Елдің құрылымы мен ұлттық процестердің теориялық негіздері
1.1. Елдің құрылымы механизмі қызмет қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру қызмет қағидалары ... ... ... ...7
2 Елдің мемлекеттік құрылымын талдау
2.1. Мемлекеттік қызметтің нәтижелерін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2. Мемлекет пен ұлттық процестің өзара байланысы ... ... ... ... ... ... ... ... .19
3 Елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық процестердің өзара байланысын жетілдіру жолдары
3.1. Мемлекеттік құрылымды дамыту механизмдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.2. Ұлттық процестердің қызметін жетілдіру негіздері ... ... ... ... ... ... ... ...26
Қорытынды ... ... ... ... ..31
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... .33
Қосымша
1 Елдің құрылымы мен ұлттық процестердің теориялық негіздері
1.1. Елдің құрылымы механизмі қызмет қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру қызмет қағидалары ... ... ... ...7
2 Елдің мемлекеттік құрылымын талдау
2.1. Мемлекеттік қызметтің нәтижелерін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2. Мемлекет пен ұлттық процестің өзара байланысы ... ... ... ... ... ... ... ... .19
3 Елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық процестердің өзара байланысын жетілдіру жолдары
3.1. Мемлекеттік құрылымды дамыту механизмдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.2. Ұлттық процестердің қызметін жетілдіру негіздері ... ... ... ... ... ... ... ...26
Қорытынды ... ... ... ... ..31
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... .33
Қосымша
Мемлекет — белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі халықтың еркін дамуына мүмкіндік беретін, қоғам табиғатынан туындайтын ортақ істерді атқаруға қажетті басқарудың жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан жүйесі, саяси билік ұйымы. Мемлекет болып қалыптасқан, танылған ел біріншіден өзінің алға қойған даму стратегиясының негізінде жұмыс істеу керек. Мақсаты мен арманы жоқ адам соңында өмірден адасып кетеді. Сол сияқты мемлекетте өмір сүр сүру үшін өзінің тәуелсіздігі, әнұраны, конституциясы, өзіне тән ерекшеліктері, қасиеттері мен салт-дәстүрі болу керек. Соған орай мемлекеттің басқару құрылымы болу керек. Яғни мемлекет өзінің қандай бағдармен жүруін айқын анықтап, қандай мемлекет болуын таңдап өз мақсаттарына жетуге тиіс. Мемлекеттік құрылымдар туралы сөз қозғасақ оның монархия немесе республикалық мемлекетпе екені анықталады. Соған байланысты мемлекеттің ішкі құрылымын айқын білеміз. Ішкі саясаты мықты мемлекет сыртқы саясатта елеулі жұмыстарды атқарып, басқа мемлекеттермен дұрыс қарым-қатынаста болады. ҚР 1991 жылы 16 желтоқсанда өз тәуелсіздігін алған сәттен бастап, өзін зайырлы, демократиялық, тәуелсіз мемлекет ретінде көрсетті. Тәуелсіздігіміздің орнауына, дүние жүзінде елеулі, мықты мемлекеттердің қатарына енуіміз сол таңда басқа мемлекеттерді айтпағанда өзіміз сенуіміз қиял болып көрінген еді. Мемлекеттің өркендеуі ол оның халқына байланысты. Халық мемлекет үшін емес, мемлекет халық үшін қызмет ету керек. Халық пен мемлекеттік басқарушылардың арасында, яғни шенеуніктер, органдар арасында тығыз байланыс орнау керек. Халық жоғарыда отырған басқарушыларға сенім артқан жағдайда ғана мемлекет оңды болады. Соған орай біздің конституциямызда жазылғандай мемлекеттің бірден бір байлығы ол халық, оның бостандығы мен құқығы болып табылады.
1. Егемен Қазақстан № 18 04.08.13 ж. ”Әкімшілік реформасы: ұмтылыс пен ұсыныс”.
2. Егемен Қазақстан № 100. 20.05.2013 ж. ”Әкімшілік реформасы: білім мен білік – басты мәселе”.
3. Егемен Қазақстан 11.08.14 ж. “Қазақстандағы корпоративті басқару мүддесі – тиімділік”.
4. Егемен Қазақстан 16.12.2012 ж. “Алдымен экономика”.
5. Егемен Қазақстан 26.06.2013 ж. “Мемлекеттік қызмет мінсіз болсын”.
6. Егемен Қазақстан № 128 . 07.06.2014 ж. “Басқаруды жетілдіру бастаулары”.
7. Егемен Қазақстан 18.10.13 ж. “Жаңа тұрпаттағы басқарушылар”.
8. Егемен Қазақстан № 94-95. 17.04.13 ж. “Ел дамуының белгісі – электронды үкімет”.
9. Егемен Қазақстан 21.02.12 ж. “ Электронды үкімет” бүгінгі күннің қажеттілігі”.
10. Айқын газеті // Мемлекеттік қызметтің ерекшеліктері / №4 2013
11. Дала мен қала // Мемлекеттік қызметтің тізбесі / №7 2014
2. Егемен Қазақстан № 100. 20.05.2013 ж. ”Әкімшілік реформасы: білім мен білік – басты мәселе”.
3. Егемен Қазақстан 11.08.14 ж. “Қазақстандағы корпоративті басқару мүддесі – тиімділік”.
4. Егемен Қазақстан 16.12.2012 ж. “Алдымен экономика”.
5. Егемен Қазақстан 26.06.2013 ж. “Мемлекеттік қызмет мінсіз болсын”.
6. Егемен Қазақстан № 128 . 07.06.2014 ж. “Басқаруды жетілдіру бастаулары”.
7. Егемен Қазақстан 18.10.13 ж. “Жаңа тұрпаттағы басқарушылар”.
8. Егемен Қазақстан № 94-95. 17.04.13 ж. “Ел дамуының белгісі – электронды үкімет”.
9. Егемен Қазақстан 21.02.12 ж. “ Электронды үкімет” бүгінгі күннің қажеттілігі”.
10. Айқын газеті // Мемлекеттік қызметтің ерекшеліктері / №4 2013
11. Дала мен қала // Мемлекеттік қызметтің тізбесі / №7 2014
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Елдің құрылымы мен ұлттық процестердің теориялық негіздері
1.1. Елдің құрылымы механизмі қызмет
қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .5
1.2. Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру қызмет
қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 7
2 Елдің мемлекеттік құрылымын талдау
2.1. Мемлекеттік қызметтің нәтижелерін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2. Мемлекет пен ұлттық процестің өзара
байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ...19
3 Елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық процестердің өзара байланысын
жетілдіру жолдары
3.1. Мемлекеттік құрылымды дамыту
механизмдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
3.2. Ұлттық процестердің қызметін жетілдіру
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... .26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
3
Қосымша
Кіріспе
Мемлекет — белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі халықтың еркін
дамуына мүмкіндік беретін, қоғам табиғатынан туындайтын ортақ істерді
атқаруға қажетті басқарудың жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан жүйесі, саяси
билік ұйымы. Мемлекет болып қалыптасқан, танылған ел біріншіден өзінің алға
қойған даму стратегиясының негізінде жұмыс істеу керек. Мақсаты мен арманы
жоқ адам соңында өмірден адасып кетеді. Сол сияқты мемлекетте өмір сүр сүру
үшін өзінің тәуелсіздігі, әнұраны, конституциясы, өзіне тән ерекшеліктері,
қасиеттері мен салт-дәстүрі болу керек. Соған орай мемлекеттің басқару
құрылымы болу керек. Яғни мемлекет өзінің қандай бағдармен жүруін айқын
анықтап, қандай мемлекет болуын таңдап өз мақсаттарына жетуге тиіс.
Мемлекеттік құрылымдар туралы сөз қозғасақ оның монархия немесе
республикалық мемлекетпе екені анықталады. Соған байланысты мемлекеттің
ішкі құрылымын айқын білеміз. Ішкі саясаты мықты мемлекет сыртқы саясатта
елеулі жұмыстарды атқарып, басқа мемлекеттермен дұрыс қарым-қатынаста
болады. ҚР 1991 жылы 16 желтоқсанда өз тәуелсіздігін алған сәттен бастап,
өзін зайырлы, демократиялық, тәуелсіз мемлекет ретінде көрсетті.
Тәуелсіздігіміздің орнауына, дүние жүзінде елеулі, мықты мемлекеттердің
қатарына енуіміз сол таңда басқа мемлекеттерді айтпағанда өзіміз сенуіміз
қиял болып көрінген еді. Мемлекеттің өркендеуі ол оның халқына байланысты.
Халық мемлекет үшін емес, мемлекет халық үшін қызмет ету керек. Халық пен
мемлекеттік басқарушылардың арасында, яғни шенеуніктер, органдар арасында
тығыз байланыс орнау керек. Халық жоғарыда отырған басқарушыларға сенім
артқан жағдайда ғана мемлекет оңды болады. Соған орай біздің
конституциямызда жазылғандай мемлекеттің бірден бір байлығы ол халық, оның
бостандығы мен құқығы болып табылады.
Қоғамдық мүдде-мақсат, қоғамдық тілек уақытша емес, түпкілікті,
нақты, объективтік мағынада қалыптасуы керек. Сонда ғана қоғамның жақсы
дамуға, нығаюға мүмкіншілігі болады. Себебі қоғам - саналы адамдардың
ерікті түрде қалыптасқан одағы. Егер бұл одақ, бұл бірлік еріксіз, озбырлық
түрде ұйымдастырылса, ондай қоғам нәтижесіз тез тарқап кетер еді. Адам -
қоғамның бірінші клеткасы. Қоғам - адамдардың күрделі әлеуметтік
бірлестігі. Бұл бірлестік, бұл қоғам дұрыс, жақсы даму үшін оның ішіндегі
қарым-қатынастарды реттеп, басқару керек болды. Оны қоғамның объективтік
даму процесінің заңдарына сүйене отырып адамдар өздері әлеуметтік нормалар
арқылы реттеп, басқарып отырады. Сондықтан мемлекет пен құқық пайда болды.
Адамдар өз тарихын өздері жасайды, - деп жазды Маркс, - бірақ олар оны өз
қалауынша жасай алмайды, қолындағы барды, бұрынғыдан қалған мұраны
қолдануға мәжбүр болады.
Қоғам — мемлекетке тәуелді емес, дербес, ашық, жариялы қоғам.
Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасу ерекшеліктері: кеңестік
мейлінше мемлекеттендірілген күйден шығу, қоғам мен мемлекеттің
ара қатынасын тәуелсіз - дербестікте дамыту. Республика Конституциясы
Казақстандағы қоғамның барлық даму сатыларын мемлекетке бағындырмастан
(оның айғағы — онда Қоғам бөлімнің әдейі болмауы) әлеуметтік бағдарлы
нарық экономикасы мен жеке адамның автономиясын тұрақты қалыптастыру үшін
оған қажетті құқықтық жағдайлардың негізін қалайды. Оған: тең дәрежеде
танылатын және қорғалатын мемлекеттік меншікпен жеке меншікті (6-баптың 1-
тармағы); адам және азамат құқықтарының кең ауқымды және біртұтас кешенін
(П-бөлім); отбасын, ана мен әке және баланы мемлекеттің қорғауын (27-бап);
идеологиялық және саяси әралуандылықты (5-бап) және тағы басқа
Конституцияда бекітілген Қазақстандық азаматтық қоғамды ерікті дамытудың
алғы шарттарын жатқызуға болады.
Қазақстан Республикасының Конституциясында елімізде қоғамды
қалыптастырып, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет құру
бағыттары көрсетілген. Бұл бағыт мемлекетіміздің ең күрделі, ең жауапты
мүдде-мақсаты.
Курстық жұмысым мемлекет құрылымы, яғни мемлекеттік басқарушылар мен
халықтың арасындағы байланыс туралы.
Курстық жұмыстың мақсаты: елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық
процестердің өзара байланысы туралы ашып көрсету.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- берілген тақырыптың теориялық сипатын ашу;
- мемлекеттің құрылымының ерекшеліктеріне тоқталу,
- халықпен арасындағы байланысты көрсету;
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, 3 тараудан, қорытынды мен
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Елдің құрылымы мен ұлттық процестердің теориялық негіздері
1.1. Елдің құрылымы механизмі қызмет қағидалары
Мемлекеттік экономиканы басқару қызметі - мемлекеттік басқару
органдарының басқару әдістерін қолдау заңдылығын түсіндіреді;
Мемлекеттік басқару әдістеріне – басқару субъектісінің басқару
объектісіне ықпал ету тәсілі, амалы, ал басқарудың алдына қойған мақсаттар
мен міндеттерге қол жеткізу үшін басқарудың функцияларын іске асыру үшін
пайдаланады. Мемлекеттік басқару әдісінің мынандай белгілері бар:
1) Мемлекеттік қызметтің белгілі бір түрін мақсатты түрде танумен табиғи
байланысты.
2) Басқару қызметі субъектісін объектіге басқару ықпалын білдіреді.
3) Басқару субъектісінің өз – құқық өкілеттілігін іске асырудың құралы.
4) Тиісті объектіге арналған.
5) Алға қойылған мақсатына нақты жағдайда қол жеткізудің қолайлы тәсілі.
6) Белгілі бір мерзімдік шеңберлері болады.
Мемлекеттің функциясы арқылы қоғамның алдында тұрған мүдде-мақсаттардың
мазмұнын, оның орындалу бағыттарын толық білуге болады. Мемлекет қызметінің
негізгі белгілері:
- қызметтің жүйесі,оның атқаратын жұмыстарының мазмұны және
қатынастардың түрлері арқылы анықталады;
- функция сарапталып, жіктеліп кешенді түрде жүргізіледі;
- мемлекеттің қызметі аппараттарының қызметіне ұқсамайды.
Мемлекет функциясы қоғамдық көлемде жүргізіледі;
- мемлекеттің атқаратын қызметін мемлекеттік жұмыстарының әдіс-тәсілінен
айыра білуге болады.
Мемлекет қызметінің орындалу әдістері: жеке тұлғалар ерікті еріксіз
түрде орындайды; мемлекеттік органдар, бірлестіктер, ұйымдар өздерінің
құзыретінің шеңберіне сәйкес орындайды. Егер дұрыс орындалмаса, еріксіз
түрде орындау қамтамасыз етіледі. Мемлекет фунциясы орындалуының құқықтық
және ұйымдастырушылық тәсілдері болады. Құқықтық тәсілдің өзі де үшке
бөлінеді: құқық шығармашылық, құқықты қолдану, орындау; құқықты қорғау.
Ұйымдастырушылық тәсілдің түрлері: экономикалық (дотация, кредит, баға
т.б.); саяси симпозиум, семинар, конференция, кеңес, мәжіліс өткізу,
халыққа идеологиялық үндеу жасау, үгіт-насихат жүргізу.
Мемлекеттің ұйымдастыру қызметінің түрлері мыналар:
- жаңа шыққан заңдарды, нормативтік актілерді насихаттау, түсінік беру;
- материладық-техникалық операциялар жүргізу, баяндамалар, іс-қағаздарын
дайындау, заңдарды, нормативтік актілерді басып шығару тағы басқа
құжаттардың өмірге келуін қамтамасыз ету;
- әртүрлі жиналыстар, мәжілістер, конференциялар өткізу;
- мемлекеттік органның тәжірибелерін жинақтап, қорытынды жасау;
- мемлекеттің қызметі туралы қоғамдық ұйымдардың, еңбек ұжымдарының ой-
пікірлерін жинақтап, қорытынды жасау;
- мемлекеттік органның жұмысына халықты, қоғамдық ұйымдарды, саяси
партияларды қатыстыруды ұйымдастыру;
- шет елдермен қарым-қатынасты ұйымдастырып, басқару тағы басқа қызмет
істері.
Мемлекеттік қызмет-азаматтардың мемлекеттік мекемелерде қызмет атқаруы,
жұмыс істеуі. Бұл қызмет қоғамдағы еңбектің ерекше түрі. Бұл туралы заң,
инструкция болады. Мемлекеттік аппарат тиісті мамандармен, іскер сенімді
азаматтармен толықтырылып құрылады. Мемлекеттік қызмет бірнеше
категорияларға бөлінеді. Мемлекеттік қызмет бірнеше категорияларға
бөлінеді:
А) мемлекеттік билік органдарының қызметкерлері (заң шығару, заңды
орындау, заңды қорғау органдары)
Б) Жұмыстың сипатына қарай қызметкерлер үшке бөлінеді: басшылар,
мамандар, техникалық персонал
В) Мамандығының сипатына қарай қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік
билік өкілеттілігі бар қызметкерлер және өкілеттілігі жоқ қызметкерлер.
Мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке
тартылады. Егер қызметінде мекемеге шығын келтірсе, оны төлейді, қылмыс
жасаса, қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Мемлекет қызметінің негізгі
мүдде-мақсаты адамның әлеуметтік, моральдық материалдық рухани мәдени
экологиялық тілектерінің толық орындалуын қамтамасыз ету. Жеке тұлғалардың
мүдделерін орындау арқылы мемлекет қоғамды жақсы дамытып нығайтады, қарым-
қатынастарды дұрыс реттеп, басқарады.
Сонымен, мемлекеттің функциясы-қоғамды әлеуметтік басқарудағы
мемлекеттің атқаратын жұмыстарының негізгі бағыттары мен әдістері.
Шет мемлекеттердің көбінде функция деген заңды түрде ұғым жоқ. Оларды
функцияны мемлекеттің міндеттері мен мүдде-мақсаттарына қосып түсінік
береді. Ал, функция деген жеке түсінік бар мемлекеттерде бұл мәселені оқып,
білуде өзгешілік кездеседі.
Дамыған елдердің біразы мемлекеттің функциясын ішкі-сыртқы деп
бөлмейді. Өйткені олардың шекарасын анықтау қиынға соғады. Олар жалпылама
түрде қарастырады. Біздіңше, бөлген дұрыс, функцияның басым көпшілігінің
шекарасы белгілі.
Кез келген қоғамда мемлекет бірқатар факторларға: қоғам дамуының тандап
алынған үлгісіне, саяси құрылысына, қалыптасқан дәстүрлерге, сыртқы
факторларға қарай экономикалық қызметке қатысады. Жалпы мемлекеттің
қоғамдағы экономикалық қызметі оның мына функцияларында білінеді: 1)
экономикалық дамудың қалыпты дамуына құқықтық базаны анықтау; 2)
монополиялық қызметті шектеу және бәсекелестікті қорғау; 3)табыстар мен
байлықты қайта бөлу; 4) экономиканы тұрақтандыру; 5) ресурстарды қайта
болу. Аталған функциялардың іс-әрекеті тікелей немесе жанама түрде "қаржы"
категориясын пайдаланумен байланысты болып келеді; айтарлықтай дәрежеде бұл
байланыс мемлекеттің үшінші, төртінші және бесінші функцияларында көрінеді.
Нарықтық жүйе табыстар мен байлықты алғашқы бөлуде айтарлықтай
теңсіздікті тудыратындықтан мемлекет оларды қайта бөледі. Мемлекет
азаматтардың (үй шаруашылықтарының) табыстарын теңестіру үшін салық
салудың, трансферттердің, жалақыны реттеудің, бағалардың жүйелерін
пайдаланады.
Мемлекеттің экономиканы тұрақтандыру жөніндегі іс-қимылы экономикалық
жағдаяттың ауытқулары туғызатын жұмыспен қамтылуы және инфляция деңгейін
бақылауды, сондай-ақ экономикалык өсуді ынталандыру жөніндегі шараларды
қамтиды. Экономикалык, ресурстарды қайта бөлу екі жағдаятта нарықтық
жүйенің жетілмегендігінен барып туады: 1) бірқатар тауарларды өндірудің
тепе-тендік көлемінің олардың оңтайлы колемінен ауытқуы; 2) ресурстарды
бөлуден рыноктың бас тартуы немесе қоғамдық тауарларды, игіліктерді және
қызметтер көрсетуді ұлғайту мен өндіру үшін оларды жеткілікті бөлмеу.
Бірінші жағдаятта тауарлар мен қызметтер көрсетудің бірқатарын өндіру
немесе тұтыну бұл тауарларды тікелей өндіруші немесе тұтынушылар болып
табылмайтын субъектілерде шығын тудырады немесе пайда келтіреді. Бұл
құбылыс "жанама нәтижелер" немесе "құйылымдар" деп аталады және бұл
шаруашылық процестердің қатысушылары емес адамдардың немесе топтардың
пайдалары немесе шығындары болып табылады.
1.2. Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру қызмет
қағидалары
Мемлекеттік аппарат – бұл қоғамды басқару үшін арнаулы
құрылған мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нышандары: мемлекет
қоғамды басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады;
мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі;
мемлекет органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік
кепілдіктерімен қамсыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды
мүдделер мен құқықтарын қорғау үшін құрылады 1, 48б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы Заңының
2-бабында: Мемлекеттік қызмет – азаматтардың мемлекеттік органдар мен
олардың аппаратында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де
міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызмет
делінген 2, 3б..
Мемлекеттік аппаратың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
қатынастар бір жүйеге біріктіріледі. Бұл жүйенің негізін экономика, саяси
қарым-қатынастар, сана-сезім құрайды. Осы жүйеде әрбір
органның өзінің орны, бір-бірімен қарым-қатынастары,
қызметінің негізгі принциптері көрсетіледі. Дамудың әрбір кезінде
мемлекеттік органдардың орындайтын қызмет бабы және істері өзгеріп отырады.
Шығыс мемлекеттерде бүкіл аппаратты бір орталыққа бағындыратын – патшаның
билігі орнаған Парламенттік республикада негізгі функциялар
парламенттің қолында болады. Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік
бағыттары байқалады: бюрократизация, дифференция, профессионализмнің өсуі.
Мемлекеттің әрбір типіне мемлекеттік аппараттың ерекше нышандары сәйкес
келеді. Мемлекеттік қызмет – конституциялық негізде баянды етілетін
азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппаратындағы
мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік міндеттер мен қызметтерді
атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі 1, 48б..
Әдетте заң әдебиеттерінде мемлекеттік аппарат және мемлекет
механизмі түсініктері синоним сөздер ретінде қолданылады. Мемлекеттік
аппарат – бұл мемлекеттің басқарушылық қамтамасыз етушілік және қорғаушылық
функцияларын іске асыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік
органдардың, мекемелер мен ұйымдардың біртұтас, иерархиялық жүйесі 3,
5б..
Мемлекет аппаратының, оның барлық бөлімшелерінің мазмұнын қоғамдық
өмірдің барлық салаларының тиісті ұйымдасуы мен тиімді қызмет етуін
қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық, ұйымдастырушылық қызмет құрайды.
Бұл қызметтің нысандары көп жағдайда басқарудағы заңдар мен құқықтық
механизмдердің қолданылу шамасына байланысты. Осыған сәйкес, мемлекеттік
аппарат қызметінің келесі нысандарын бөліп қарастыруға болады:
1) тікелей басқарушылық – бұл ғылыми ұсыныстар жасаумен,
тәжірибе алмасумен байланысты, құқықтық сипатты иеленбеген
қызмет түрлері;
2) құқықтық нысандар – бұл құқықтық заңды сипаттағы қызмет
түрлері, яғни, олар барлық субъектілер үшін міндетті болып
табылады және мемлекеттік міндетті салдарды туындатады.
Мемлекет аппараты қызметінің негізгі құқықтық нысандарына
мыналар жатады:
а) құқықшығармашылық қызмет – бұл нормативтік актілер жобаларын
дайындауға, оларды қабылдау мен жариялауға байланысты қызмет;
б) құқыққолданушы қызмет – бұл құқықтық нормаларды жүзеге асырумен
байланысты қызмет;
в) құқыққорғаушы қызмет – бұл заңдардың сақталуын бақылаумен және
қадағалаумен, кінәлі тұлғаларды заңды жауапкершілікке тартумен т.б.
байланысты қызмет 3, 22б..
Осы жерде мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттағы белгілеріне тоқталып
өтелік.
Біріншіден, мемлекеттік аппарат арнайы басқарумен шұғылданатын
адамдардан тұрады (заң шығарумен, заңды орындаумен, оларды бұзудан
қорғайды).
Екіншіден, мемлекеттік аппарат органдардың және мекемелердің қиын
жүйесі, өздерінің негізгі билік қызметтерін іске асыруға тығыз байланыста
болады.
Үшіншіден, мемлекеттік аппарат бөліктерінің барлық қызметтері
ұйымдастыру және қаржы құралдарымен қамтамасыз етіледі 4, 69б..
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымына мыналар
жатады:
1) өздерінің тікелей биліктік функцияларын жүзеге асыру
барысында тығыз байланыстағы және өзара бағыныстылықтағы
мемлекеттік органдар;
2) биліктік өкілеттіктерге ие емес, алайда, экономика, білім
беру, мәдениет, денсаулық қорғау, ғылым т.б. салаларда
жалпы әлеуметтік функцияларды атқаратын мемлекеттік
мекемелер мен кәсіпорындар;
3) басқарумен арнайы айналысатын мемлекеттік қызметшілер;
4) мемлекеттік аппараттың қызметін қамтамасыз ету үшін
қажетті ұйымдастырушылық, қаржылық және күштеу құралдары
3, 22б..
Мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған
мемлекеттік органдардан тұрады.
Мемлекеттік орган дегеніміз – бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы
және осы мақсатта сәйкес биліктік өкілеттікерді иеленген ұйым немесе
мекеме.
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын
қызметтеріне сәйкес жүйе-жүйеге, сала-салаға жіктеледі. Мемлекеттік
органдар өкілеттігінің шеңберіне қарай үш топқа бөлінеді:
- мемлекеттік билік органдары;
- мемлекеттік атқару органдары;
- сот билігі.
Республика Президенті мемлекеттік аппаратта ерекше орын алады. Бірақ
ол үш биліктің біріне де жатпайды. Ол мемлекет билігінің барлық
тармақтарының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық
алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді 1, 51б..
Жоғарғы өкілеттік органдарды халық сайлайды. Парламент – заң шығару
функциясын жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы
өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі
палатадан: Сенат және Мәжілістен тұрады. Сенат облыстардан,
республикалық маңызы бар қаладан және астанасынан екі адамнан тиісінше
барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын
депутаттардан тұрады. Жеті депутатты Президент тағайындайды. Мәжіліс
Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып, құрылатын және
сайлаушылар саны шамамен тең бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша
сайланатын алпыс жеті депутаттардан тұрады. Негізінде заң шығару тек
парламенттің құзыреті, бірақ кейде басқа жоғарғы органдар осы жұмысқа
кіріседі. Парламент кейбір заңдарды қабылдау құқығын Президентке береді,
оны делегаттық заңдылық деп атайды. Қазақстан тарихында екі палаталық
парламент 1995 жылғы Конституциясында жарияланған. Бұл
Парламенттің қабылдаған заңдарының сапасын көтеруге, парламентті біршама
тұрақты және орнықты органға айналдыру үшін қолданған шара.
Қазақстанның сайлау жүйесі мажоритарлық типке жатады,
сайлауға депутаттар жиырма бес жасқа толуы керек. Қазақстан парламентінің
ерекшелігін жоғарғы палатасының құрылуы және оның қызмет бабы көрсетеді.
Депутаттардың бір жартысы екі жылға, ал екінші жартысы төрт жылға
сайланады. Сенатқа отыз жасқа толған адамдар депутат болып
сайланады. Парламент негізгі заң шығарушы орган. Парламенттің
сессиясы оның палаталарының бірлескен және бөлек отырыстары түрінде
өткізіледі.
Парламенттің үйлестіруші органдары – бюро, жұмыс органдары –
тұрақты комитеттері, бірлескен комиссиялары болып табылады.
Президент мемлекеттің жоғарғы қызметкерлерін тағайындағанда
парламент келісімін береді, олардан есеп алады, соғыс және бітім
мәселелерін шешеді, халық референдум тағайындау туралы бастама көтереді,
конституциялық заңдылық туралы жыл сайын жолдауын тыңдайды, өзінің ішкі
сұрақтарын шешеді, және басқа да Конституция жүктеген өзге де
өкілеттіктерді жүзеге асырады 5, 3б..
Қазақстан Республикасының Конституциясының 54-бабына сәйкес, Парламент
палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал содан кейін
Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) заңдар қабылдайды;
2) республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді,
бюджетке енгізілетін өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды,
мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып
тастайды;
3) Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының
мәселелерін шешу тәртібін белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті,
әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық
дәрежелерін белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін
белгілейді;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де
көмек көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;
6) азаматтарға рақымшылық жасау туралы актілер шығарады;
7) Республиканың халықаралық шарттарын бекітеді және олардың күшін
жояды 6, 24б..
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Парламенті және
оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық Заңының 9-бабына
сәйкес, Палаталарды мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының
арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын
дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжіліс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат
Төрағасының қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті
ұсынады. Мәжіліс Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның
депутаттары ұсынады 5, 4б..
Палаталар әр Палатада саны жетіден аспайтын тұрақты комитеттер құрады.
Палаталардың бірлескен қызметіне қатысты мәселелерді шешу үшін Сенат пен
мәжіліс тепе-тең негізде бірлескен комиссиялар құруға хақылы.
Комитеттер мен комиссиялар өз құзырындағы мәселелер бойынша қаулылар
шығарады.
Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкілеттігі және қызметін
ұйымдастыру тәртібі заңмен белгіленеді.
Парламент Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар Қазақстан
Республикасының заңдары, Парламенттің қаулылары, Сенат пен Мәжілістің
қаулылары түрінде заң актілерін қабылдайды.
2 Елдің мемлекеттік құрылымын талдау
2.1. Мемлекеттік қызметтің нәтижелерін бағалау
Қазіргі таңда, мемлекеттік органдар мен мемлекеттік қызметшілердің
қызмет тиімділігін арттыру бойынша талдаулар мен зерттеулер саны көптеп
кездеседі. Тиімділік теориясының дамуына экономика, басқару және
мемлекеттік басқару теориялары зор үлес қосады. Алайда, бағалау көп
жағдайда көрсеткіштер және аттестациялау түрінде жүргізіліп келеді.
Бағалаудың мұндай түрлері мемлекеттік қызметшілер тарапынан ресмилік деп,
олардың еңбегіне сай жалақы алуына еш әсерін тигізбейді деп қабылданады.
Осылайша, мемлекеттік органдар жұмыс нәтижелігін тиімділігін арттыру,
мемлекеттік қызметтің кадрлық әлеуетін қалыптастыру, қолдану мен дамытудың
маңызы арта түсті.
Дүниежүзілік тәжірибе мемлекетті басқарудың мінсіз құрылымы ешбір елде
қалыптаспағанын көрсетеді. Дегенмен, мемлекеттік билік органдарының
қызметін жетілдіру әрбір елдің негізгі мақсаттарының бірі болып табылады.
Қазақстанда алдағы кезеңде мемлекеттік органдардың тиімділігі мен еңбек
нәтижелігін арттыру бағытында нақты жұмыстар атқарылып келеді. Мемлекеттік
органдар қызметін нақты бағалайтын жүйе қажеттігі туындап, оның нәтижесінде
Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасымен 2010 жылғы 19 наурыздағы
№954 Жарлығымен Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың,
республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары
қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі бекітілді [3].
Қазақстанда жүйені әзірлеуге бірқатар алғышарттар әсер етті:
– мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламаларды іске асыру тиімділігін
бағалау мен олар көрсететін мемлекеттік қызмет сапасы арасында өзара
байланыс жоқтығы;
– көрсетілетін мемлекеттік қызмет сапасын бағалау мен бақылау жүйесінің
болмауы;
– мемлекеттік қызметшілердің қолданыстағы еңбекке ақы төлеу жүйесінің
олар көрсететін қызмет сапасын ынталандыру деңгейінің төмендігі. Осыған
орай, бағалау жүйесіне сәйкес, мемлекеттік қызметті реформалаудың негізгі
мақсаты болып азаматтық қоғам дамуы мүддесін көздей отырып, мемлекеттілікті
нығайту таңдалды.
Мемлекеттік органдардың қызмет тиімділігін бағалайтын аталған жүйе
орталық мемлекеттік органдар (министрліктер, комитеттер, агенттіктер және
т.б.) мен жергілікті атқарушы органдар қызметінің тиімділігін жетілдіру мен
жұмысының нәтижелігін арттыру мақсатында әзірленген құжат болып табылады.
Жүйені әзірлеу барысында туындаған мақсаттар:
– мемлекеттік органдар қызметі тиімділігін бағалау кезінде отандық және
шетелдік үздік тәжірибелерді қолдана отырып, неғұрлым дәл нысандарды,
бағалау тәсілдері мен әдістерін таңдау;
– тиімділікті бағалауға қажетті институционалды және нормативті базаны
құру арқылы Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдар жұмысының,
қызметінің, еңбегінің тиімділігін бағалаудың жалпы кешенді жүйесін
қалыптастыру.
Қызметті бағалау жүйесінің басты мақсаты кез келген деңгейдегі
мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау мен міндеттер мен
қызметтердің жүзеге асырылудағы тиімділік көрсеткіштерін анықтау. Елбасының
барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың қызметтері тиімділігіне әр жыл
сайын бағалау жүргізу жүйесін бекіту арқылы Қазақстан мемлекеттік басқару
саласында сапалы жаңа кезеңге аяқ басты.
Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік органдарды жетілдірудің стратегиялық
міндеттеріне келетін болсақ:
– бүгінгі таңда нарықтық бастама мемлекеттің белсенді де жедел
араласуын қажет етеді;
– экономикалық және әлеуметтік салалардағы белсенді саясат мемлекеттің
рөлін көтеруді білдіреді. Нәтижесінде – бұл қоғамның қажеттілігіне сәйкес,
тиімді заңдар мен нормативті-құқықтық актілерді дайындау және орындау;
– мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыру
Қазақстанның болашағын анықтайтын негізгі фактор. Яғни, бұл – маңызды
стратегиялық міндет. Сондықтан, бүгін мемлекеттік қызметшілердің және
мемлекеттік органның жалпы жұмысының тиімділігін арттыру керек және
тиісінше, мемлекеттік ресурстарды ұтымды қолданған жөн;
– мемлекеттік аппараттың жалпы және оның жекелеген буындарының
жұмысының тиімділігін арттыру алдыңғы қатарлы ақпараттық және
телекоммуникациялық технологияларды ендіруге жағдай жасауы керек [4].
Еліміз өзінің жаңа даму кезеңіне қадам басып келеді. Қазақстан-2050
Стратегиясында Елбасы Н.Ә. Назарбаев белгілеп берген басымдықтарға сәйкес
мемлекетті басқару жүйесін одан әрі демократияландыру, жекелеген билік
өкілеттіктерін жергілікті орындарға беру, жергілікті өзін-өзі басқаруды
дамыту, ауылдық деңгейдегі әкімдерді сайлау сынды көптеген игі мақсаттарды
жүзеге асыруға ерекше мән беріліп отыр. Осыған орай, елімізде мемлекеттік
қызметтің дербес даму моделін әзірлеу жұмыстары қарқын алып, заңға да
тиісті өзгерістер енгізілді. Бүгінгі заман талабы да, заң талабы да
мемлекеттік қызмет саласында жұмыс істейтін мемлекеттік қызметкерлерге
өздерінің жұмыстары мен міндеттеріне жаңаша көзқараспен, ерекше
жауапкершілікпен қарауды жүктеп отыр. Қазақстан-2050 Стратегиясы
басымдықтарының аясында орталық мемлекеттік органдардағы мемлекеттік
қызметшілердің жергілікті орындардағы үдерістерді терең талдау мен
зерделеу, өзгерістерге тез және сәйкес мән беру, инновациялық басқару
шешімдерін қабылдау, тәуекелдерді ескеру, жобалар мен мемлекеттік
бағдарламаларды заманауи деңгейде ұтымды басқару сияқты құзыреттіліктеріне
қойылатын талаптар арта түсуде. Өңірлердегі басқару жүйесі де маңызды
өзгерістерге түсу үстінде. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделіне сәйкес,
облыс әкімдерінің аппарат жетекшілері және аудандар мен кейбір қала
әкімдері кіретін мемлекеттік қызметшілердің жоғары әкімшілік А корпусының
кәсіби негізі қалыптасып келеді. Олар тұлғалық, кәсіби және басқарушылық
дайындықтың жоғары деңгейі талап етілетін кәсіби-менеджерлер болуы тиіс.
Аудандық мәслихаттар жергілікті түйткілді мәселелерді шешу үшін маңызды
өкілеттіктер беріліп, қаражат бөлінген 3,5 мыңнан аса ауылдық округ
әкімдерін сайлайтын болады.
А корпусы — бұл мемлекеттік саясаттың нақты бағыттарын іске асыруға
жауапты кәсіби басқарушылардың жаңа дәрежесі.Бұлкорпус Елбасының
Қазақстан-2050 стратегиясы:қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты
атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес құрылды. А корпусының кадрлық
резервін құру 2012 жылдың аяғында қабылданған мемлекеттік қызмет туралы
заңнамаға түзетулермен көзделген.Қазақстан Республикасының Президентімен
қол қойылған түзетулер мемлекеттік аппараттың тиімділігін (соның ішінде,
кадрларды іріктеудің жаңа тетіктері есебінен) арттыруға бейімделген. 2013
жылы ҚР Президентімен бекітілген тізілімге сәйкес, А корпусы әкімшілік
мемлекеттік лауазымдарды біріктіреді. Оған атап айтқанда, аудандар мен
облыстық маңызы бар қалалардың әкімдері (әкімшілік басшылары), сондай-ақ
облыс әкімдері аппараттарының басшылары, Парламент аппаратының (екі
палатаның) лауазымды тұлғалары және Президент Әкімшілігі секторларының
меңгерушілері кіреді. Ұлттық комиссияның отырысында мемлекеттік қызметтің
А корпусына кадрлық резервті іріктеудің қорытындылары шығарылды.
Іріктеуге қатысу үшін барлығы 1029 арыз берілген, тестілеу рәсімдерінен
кейін әңгімелесуге 365 үміткер жіберілген. Ұлттық комиссияның әңгімелесу
қорытындылары бойынша резервке 149 кандидатты енгізу ұсынылған.
Мемлекеттік қызметті көрсетудің ашықтығын және халықтың
ақпараттандырылуын арттыру мақсатында Агенттіктің 2014 – 2018 жылдарға
арналған стратегиялық жоспарына 2014 көрсетілетін қызметті берушімен
мемлекеттік көрсетілетін қызмет мәселелері бойынша 32 іс-шара өткізу
енгізілген. Сонымен бірге мемлекеттік көрсетілетін қызметтің сапасымен
қанағаттану деңгейін 100%-ға жеткізу жоспарланған.
Айталық, 2013 жылы 542 позициядан А корпусындағы қызметке іріктеліп
алынған 155 адам мұндай лауазымға бірінші рет келіп отырған болып шықты.
Осы сұрыптау барысында қалалар мен аудандардың 198 әкімінің 95-і жаңарды,
бұлардың 72-сі алғаш рет осындай қызметке тағайындалды. Зерттеу
көрсеткендей, 2014 жылы А корпусындағы резервтің бір орнына талас 4 есеге
дейін көбейіп, оның саны 10-ға жетті. Мемлекеттік қызметтің қазақстандық
жүйесіне жасалған реформа мен А корпусы институтының құрылуы еліміздің
басқару элитасына іріктеу процедурасын мүмкіндігінше демократия да
транспарентті етуге жол ашты, әлеуметтік лифтілер әлеуеті іс жүзінде
әрекетке көшті. Мұнда мемлекеттік қызметкерлердің жаңа толқынына заңдар мен
нормативтік-құқықтық базаны жетік білу маңызды рөл атқара бастады. Осы
орайда реформа барысында саяси басшылардың шешімдерін өмірге енгізудің
басында тұратын, қабылданған нақты шешімдерге жауап беретін мемлекеттік
аппараттың ауыз-екі тілде жұмыс аттары аталып келген орта басшылық
буынының мәні мен маңызы ұлғая түсетіні айқындала түсті. Тағы бір жайт, бұл
ортадағы кадрлардың тұрақсыздығы аппараттың Мемлекет басшысының
бағдарламалық тапсырмаларын жүзеге асырудың тиімді атқарылуына кедергі
келтіретіні де белгілі болып отыр. Тұтастай алғанда, билік элитасы іс-
әрекеттерінің табысты болмағы белгілі бір деңгейде оның қоғамның барлық
буындарына мейлінше талантты өкілдерді топтастыра білуіне байланысты екені
де аян болып отыр. Ал жаңа реформа осы тетіктің қызметін атқаратын болады.
Мемлекеттік басқару жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін және халыққа
сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз етудің аса маңызды факторы ретінде
тиімділік, нәтижелілік, трансфаренттік және қоғамға есептілік қағидаттарына
негізделген мемлекеттік қызмет жүйесін кәсібилендіру. Мемлекеттік қызметтің
жаңа моделі бірінші кезекте “мемлекеттік қызмет” ұғымын жаңғыртуды
көздейді. Жаңа модельде мемлекеттік саясаттың тиімді іске асырылуын кәсіби
тұрғыдан қамтамасыз ететін жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпусы
қалыптастырылып, мемлекеттік қызметке кіру және оны атқару тетіктері
түбегейлі жетілдірілетін болады. Оны қалыптастырудың нәтижесі нақты
нәтижеге және мемлекеттік қызметтерді сапалы түрде көрсетуге бағдарланған,
сондай-ақ, мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық дамудың өзекті
қажеттіктеріне сай келетін кәсіби мемлекеттік қызмет болмақ.
Аталған Тұжырымдаманы іске асыру 2011 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі
аралыққа есептелген және ол екі кезеңнен тұрады. - Бірінші кезеңде (2011 –
2012 жылдар) Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму
жоспарының нысаналы индикаторларына қол жеткізуге бағытталған. Екінші
кезеңде (2013-2015 жылдар) мансаптық жоспарлау жүйесін енгізу, кәсіби даму
мен оқытудың дара жоспарларын енгізу, қашықтықтан оқыту жүйесін кеңіту;
мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесін жетілдіру; мемлекеттік
қызметтің автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру; әкімшілік этиканы
басқарудың екі деңгейлі жүйесін әзірлеу сияқты мемлекеттік қызметті
кәсібилендіру жөніндегі ұзақ мерзімді шаралар жүзеге асырылатын болады.
Түсінгеніміз, бірінші кезеңде іске асырылған шаралардың тиімділігіне
мониторинг жүргізу және оларды бағалау екінші кезеңде жүргізілетін болады,
соның негізінде тиісті нормативтік құқықтық, әдістемелік және
ұйымдастырушылық ұсыныстар мен ұсынымдар әзірленеді. Осы Тұжырымдаманы іске
асыру мемлекеттің функцияларын тиімді орындауға және халыққа сапалы қызмет
көрсетуге қабілетті мемлекеттік аппаратты кәсібилендіруді қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметтің жаңа моделі мемлекеттік
қызметтің баспалдақтық және позициялық модельдерінің элементтерін қамтып,
аралас болып қалады. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының 2020 жылға
дейінгі Стратегиялық даму жоспарына сәйкес, мемлекеттік қызметтің жаңа
моделінде корпустық вертикаль: мемлекеттік саяси қызметшілер, “А”
басқарушылық корпусы және “Б” атқарушылық корпусы айқын көрініс табатын
болады. Жаңа модельді қалыптастыру 2012 жылға қарай үш корпусқа
негізделген мемлекеттік лауазымдардың жаңа тізілімін бекітуді көздейді.
“А” басқарушылық корпусының әкімшілік лауазымдарына тағайындау тек қана
кадр резервінен жүзеге асырылатын болады. Оны пайдалану тиімділігін
қамтамасыз ету үшін кандидаттың “А” корпусының кадр резервінде тұру
міндеттілігін көздейтін құқықтық норма қарастырылмақ. Ал, мемлекеттік
әкімшілік қызметтің “Б” атқарушылық корпусына атқарушы лауазымдардағы
мемлекеттік қызметшілер, яғни “А” корпусына жатпайтын лауазымдар кіреді.
“Б” корпусындағы мемлекеттік қызметшілердің негізгі міндеті “А”
басқарушылық корпусындағы мемлекеттік саясатты іске асыру, яғни,
атқарушылық қызмет болады.
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының
мемлекеттік басқару жүйесін бұдан әрі жетілдіру туралы 2012 жылғы 20
қаңтардағы №226 жарлығымен Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат
министрлігі Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация министрлігіне
біріктірілді.
Көлік және коммуникация министрлігі мемлекеттік қызмет көрсету сапасын
арттыру және ХҚКО-н бұдан әрі дамыту мақсатында оларды жаңғырту,
мемлекеттік қызметтерді ұсынудың бизнес-үдерістерін оңтайландыру және
оларды автоматтандыру бойынша іс-шараларды жүзеге асырылды. Мысалы, 2011
жылы ірі қалаларда, облыс және аудан орталықтарында орналасқан 28 ХҚКО,
2012 жылы 224 ХҚКО жаңғыртылды.
ХҚКО-н жаңғырту - жаңа инфокоммуникациялық технологияларды енгізумен,
бизнес-үдерістерді оңтайландырумен, қажетті құжаттардың санын қысқартумен,
кедергісіз қызмет көрсету режимін енгізумен сипатталады. Бұдан өзге,
жаңғыртылған ХҚКО-да келесі іс-шаралар жүзеге асырылды:
Электрондық үкімет порталы арқылы мемлекеттік қызметтің орындалу
статусын бақылау және ХҚКО кезекті брондау функциясы енгізілді;
Азаматтарға электрондық Үкіметтің төлем шлюзі арқылы банк карточкасымен
мемлекеттік баж салығын төлеу мүмкіндігі ұсынылды;
Азаматтар және бизнес өкілдеріне ыңғайлы болу үшін бизнес аймақтар
жайластырылған, онда Wi-Fi сымсыз байланысы орнатылған;
ХҚКО қызметкерлері ұсынған мемлекеттік қызметтің сапасын бағалау үшін
екінші монитор. Электрондық кезектің заманауи жүйесі;
Балаларға арналған бұрыштар ұйымдастырылды.
Бұдан басқа, ХҚКО-рын жаңғырту кезде Комитет мүмкіндіктері шектеулі
адамдардың мемлекеттік қызметтерді алуы үшін қажетті жағдайлар жасалуына
аса мән берді, олар үшін әрбір ХҚКО-да құжаттар қабылдау үшін бөлек жұмыс
орындары бөлінді, пандустар мен шақыру түймелері орнатылды.
Елбасының елдің қалың көпшілігіне, оның ішінде шалғай елді мекендер
тұрғындарына мемлекеттік қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету
бойынша қойған міндеттерін орындау аясында, барлық облыстарда пилоттық
тәртіпте 14 мобильдік ХҚКО жұмысқа қосылды, ал 2012 жылы қосымша сондай 56
ХҚКО жұмысы ұйымдастырылды. 2013 ж. 70 мобильдік ХҚКО жұмыс атқаруда. ХҚКО
қызмеін бақылауды жетілдіру және халықпен кері байланысты қамтамасыз ету
мақсатында, Комитеттің жанында Ахуалдық орталық құрылды, ол on-line
тәртібінде 161 ХҚКО қызметіне бейне-мониторинг жүргізеді. Мұндай орталықты
ашу жұмыс барысындағы кемшіліктерге, оның ішінде қандай да бір қызметті алу
үшін кезек туындаған жағдайларда жедел ден беруге мүмкіндік береді.
Халыққа қызмет көрсету орталықтары жұмысының жаңа форматына көшу халық
үшін мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыруға, сондай-ақ оларға
мониторинг жүргізуге құралдар жасауға және сапасын бағалауға мүмкіндік
береді.
Халықпен жұмыс жасайтын мамандарға жоғары талаптар қойылады. Осылайша,
кәсіби және біліктілік дайындық деңгейін, сондай-ақ ҚР қолданыстағы
заңдарын білуін анықтау мақсатында, Кәсіпорын филиалдарының қызметкерлері
аттестациялаудан өткізілді. Аттестациялауға келесі лауазымдардың 5 552
қызметкерлері жатты: инспекторлар және кеңесшілер, бөлім бастықтары және
олардың орынбасарлары, реттеу залының бастықтары, ұйымдастырушы-
бақылаушылар және тәлімгерлер, мемлекеттік қызмет көрсету ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Елдің құрылымы мен ұлттық процестердің теориялық негіздері
1.1. Елдің құрылымы механизмі қызмет
қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .5
1.2. Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру қызмет
қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 7
2 Елдің мемлекеттік құрылымын талдау
2.1. Мемлекеттік қызметтің нәтижелерін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2. Мемлекет пен ұлттық процестің өзара
байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ...19
3 Елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық процестердің өзара байланысын
жетілдіру жолдары
3.1. Мемлекеттік құрылымды дамыту
механизмдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
3.2. Ұлттық процестердің қызметін жетілдіру
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... .26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
3
Қосымша
Кіріспе
Мемлекет — белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі халықтың еркін
дамуына мүмкіндік беретін, қоғам табиғатынан туындайтын ортақ істерді
атқаруға қажетті басқарудың жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан жүйесі, саяси
билік ұйымы. Мемлекет болып қалыптасқан, танылған ел біріншіден өзінің алға
қойған даму стратегиясының негізінде жұмыс істеу керек. Мақсаты мен арманы
жоқ адам соңында өмірден адасып кетеді. Сол сияқты мемлекетте өмір сүр сүру
үшін өзінің тәуелсіздігі, әнұраны, конституциясы, өзіне тән ерекшеліктері,
қасиеттері мен салт-дәстүрі болу керек. Соған орай мемлекеттің басқару
құрылымы болу керек. Яғни мемлекет өзінің қандай бағдармен жүруін айқын
анықтап, қандай мемлекет болуын таңдап өз мақсаттарына жетуге тиіс.
Мемлекеттік құрылымдар туралы сөз қозғасақ оның монархия немесе
республикалық мемлекетпе екені анықталады. Соған байланысты мемлекеттің
ішкі құрылымын айқын білеміз. Ішкі саясаты мықты мемлекет сыртқы саясатта
елеулі жұмыстарды атқарып, басқа мемлекеттермен дұрыс қарым-қатынаста
болады. ҚР 1991 жылы 16 желтоқсанда өз тәуелсіздігін алған сәттен бастап,
өзін зайырлы, демократиялық, тәуелсіз мемлекет ретінде көрсетті.
Тәуелсіздігіміздің орнауына, дүние жүзінде елеулі, мықты мемлекеттердің
қатарына енуіміз сол таңда басқа мемлекеттерді айтпағанда өзіміз сенуіміз
қиял болып көрінген еді. Мемлекеттің өркендеуі ол оның халқына байланысты.
Халық мемлекет үшін емес, мемлекет халық үшін қызмет ету керек. Халық пен
мемлекеттік басқарушылардың арасында, яғни шенеуніктер, органдар арасында
тығыз байланыс орнау керек. Халық жоғарыда отырған басқарушыларға сенім
артқан жағдайда ғана мемлекет оңды болады. Соған орай біздің
конституциямызда жазылғандай мемлекеттің бірден бір байлығы ол халық, оның
бостандығы мен құқығы болып табылады.
Қоғамдық мүдде-мақсат, қоғамдық тілек уақытша емес, түпкілікті,
нақты, объективтік мағынада қалыптасуы керек. Сонда ғана қоғамның жақсы
дамуға, нығаюға мүмкіншілігі болады. Себебі қоғам - саналы адамдардың
ерікті түрде қалыптасқан одағы. Егер бұл одақ, бұл бірлік еріксіз, озбырлық
түрде ұйымдастырылса, ондай қоғам нәтижесіз тез тарқап кетер еді. Адам -
қоғамның бірінші клеткасы. Қоғам - адамдардың күрделі әлеуметтік
бірлестігі. Бұл бірлестік, бұл қоғам дұрыс, жақсы даму үшін оның ішіндегі
қарым-қатынастарды реттеп, басқару керек болды. Оны қоғамның объективтік
даму процесінің заңдарына сүйене отырып адамдар өздері әлеуметтік нормалар
арқылы реттеп, басқарып отырады. Сондықтан мемлекет пен құқық пайда болды.
Адамдар өз тарихын өздері жасайды, - деп жазды Маркс, - бірақ олар оны өз
қалауынша жасай алмайды, қолындағы барды, бұрынғыдан қалған мұраны
қолдануға мәжбүр болады.
Қоғам — мемлекетке тәуелді емес, дербес, ашық, жариялы қоғам.
Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасу ерекшеліктері: кеңестік
мейлінше мемлекеттендірілген күйден шығу, қоғам мен мемлекеттің
ара қатынасын тәуелсіз - дербестікте дамыту. Республика Конституциясы
Казақстандағы қоғамның барлық даму сатыларын мемлекетке бағындырмастан
(оның айғағы — онда Қоғам бөлімнің әдейі болмауы) әлеуметтік бағдарлы
нарық экономикасы мен жеке адамның автономиясын тұрақты қалыптастыру үшін
оған қажетті құқықтық жағдайлардың негізін қалайды. Оған: тең дәрежеде
танылатын және қорғалатын мемлекеттік меншікпен жеке меншікті (6-баптың 1-
тармағы); адам және азамат құқықтарының кең ауқымды және біртұтас кешенін
(П-бөлім); отбасын, ана мен әке және баланы мемлекеттің қорғауын (27-бап);
идеологиялық және саяси әралуандылықты (5-бап) және тағы басқа
Конституцияда бекітілген Қазақстандық азаматтық қоғамды ерікті дамытудың
алғы шарттарын жатқызуға болады.
Қазақстан Республикасының Конституциясында елімізде қоғамды
қалыптастырып, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет құру
бағыттары көрсетілген. Бұл бағыт мемлекетіміздің ең күрделі, ең жауапты
мүдде-мақсаты.
Курстық жұмысым мемлекет құрылымы, яғни мемлекеттік басқарушылар мен
халықтың арасындағы байланыс туралы.
Курстық жұмыстың мақсаты: елдің мемлекеттік құрылымы мен ұлттық
процестердің өзара байланысы туралы ашып көрсету.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- берілген тақырыптың теориялық сипатын ашу;
- мемлекеттің құрылымының ерекшеліктеріне тоқталу,
- халықпен арасындағы байланысты көрсету;
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, 3 тараудан, қорытынды мен
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Елдің құрылымы мен ұлттық процестердің теориялық негіздері
1.1. Елдің құрылымы механизмі қызмет қағидалары
Мемлекеттік экономиканы басқару қызметі - мемлекеттік басқару
органдарының басқару әдістерін қолдау заңдылығын түсіндіреді;
Мемлекеттік басқару әдістеріне – басқару субъектісінің басқару
объектісіне ықпал ету тәсілі, амалы, ал басқарудың алдына қойған мақсаттар
мен міндеттерге қол жеткізу үшін басқарудың функцияларын іске асыру үшін
пайдаланады. Мемлекеттік басқару әдісінің мынандай белгілері бар:
1) Мемлекеттік қызметтің белгілі бір түрін мақсатты түрде танумен табиғи
байланысты.
2) Басқару қызметі субъектісін объектіге басқару ықпалын білдіреді.
3) Басқару субъектісінің өз – құқық өкілеттілігін іске асырудың құралы.
4) Тиісті объектіге арналған.
5) Алға қойылған мақсатына нақты жағдайда қол жеткізудің қолайлы тәсілі.
6) Белгілі бір мерзімдік шеңберлері болады.
Мемлекеттің функциясы арқылы қоғамның алдында тұрған мүдде-мақсаттардың
мазмұнын, оның орындалу бағыттарын толық білуге болады. Мемлекет қызметінің
негізгі белгілері:
- қызметтің жүйесі,оның атқаратын жұмыстарының мазмұны және
қатынастардың түрлері арқылы анықталады;
- функция сарапталып, жіктеліп кешенді түрде жүргізіледі;
- мемлекеттің қызметі аппараттарының қызметіне ұқсамайды.
Мемлекет функциясы қоғамдық көлемде жүргізіледі;
- мемлекеттің атқаратын қызметін мемлекеттік жұмыстарының әдіс-тәсілінен
айыра білуге болады.
Мемлекет қызметінің орындалу әдістері: жеке тұлғалар ерікті еріксіз
түрде орындайды; мемлекеттік органдар, бірлестіктер, ұйымдар өздерінің
құзыретінің шеңберіне сәйкес орындайды. Егер дұрыс орындалмаса, еріксіз
түрде орындау қамтамасыз етіледі. Мемлекет фунциясы орындалуының құқықтық
және ұйымдастырушылық тәсілдері болады. Құқықтық тәсілдің өзі де үшке
бөлінеді: құқық шығармашылық, құқықты қолдану, орындау; құқықты қорғау.
Ұйымдастырушылық тәсілдің түрлері: экономикалық (дотация, кредит, баға
т.б.); саяси симпозиум, семинар, конференция, кеңес, мәжіліс өткізу,
халыққа идеологиялық үндеу жасау, үгіт-насихат жүргізу.
Мемлекеттің ұйымдастыру қызметінің түрлері мыналар:
- жаңа шыққан заңдарды, нормативтік актілерді насихаттау, түсінік беру;
- материладық-техникалық операциялар жүргізу, баяндамалар, іс-қағаздарын
дайындау, заңдарды, нормативтік актілерді басып шығару тағы басқа
құжаттардың өмірге келуін қамтамасыз ету;
- әртүрлі жиналыстар, мәжілістер, конференциялар өткізу;
- мемлекеттік органның тәжірибелерін жинақтап, қорытынды жасау;
- мемлекеттің қызметі туралы қоғамдық ұйымдардың, еңбек ұжымдарының ой-
пікірлерін жинақтап, қорытынды жасау;
- мемлекеттік органның жұмысына халықты, қоғамдық ұйымдарды, саяси
партияларды қатыстыруды ұйымдастыру;
- шет елдермен қарым-қатынасты ұйымдастырып, басқару тағы басқа қызмет
істері.
Мемлекеттік қызмет-азаматтардың мемлекеттік мекемелерде қызмет атқаруы,
жұмыс істеуі. Бұл қызмет қоғамдағы еңбектің ерекше түрі. Бұл туралы заң,
инструкция болады. Мемлекеттік аппарат тиісті мамандармен, іскер сенімді
азаматтармен толықтырылып құрылады. Мемлекеттік қызмет бірнеше
категорияларға бөлінеді. Мемлекеттік қызмет бірнеше категорияларға
бөлінеді:
А) мемлекеттік билік органдарының қызметкерлері (заң шығару, заңды
орындау, заңды қорғау органдары)
Б) Жұмыстың сипатына қарай қызметкерлер үшке бөлінеді: басшылар,
мамандар, техникалық персонал
В) Мамандығының сипатына қарай қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік
билік өкілеттілігі бар қызметкерлер және өкілеттілігі жоқ қызметкерлер.
Мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке
тартылады. Егер қызметінде мекемеге шығын келтірсе, оны төлейді, қылмыс
жасаса, қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Мемлекет қызметінің негізгі
мүдде-мақсаты адамның әлеуметтік, моральдық материалдық рухани мәдени
экологиялық тілектерінің толық орындалуын қамтамасыз ету. Жеке тұлғалардың
мүдделерін орындау арқылы мемлекет қоғамды жақсы дамытып нығайтады, қарым-
қатынастарды дұрыс реттеп, басқарады.
Сонымен, мемлекеттің функциясы-қоғамды әлеуметтік басқарудағы
мемлекеттің атқаратын жұмыстарының негізгі бағыттары мен әдістері.
Шет мемлекеттердің көбінде функция деген заңды түрде ұғым жоқ. Оларды
функцияны мемлекеттің міндеттері мен мүдде-мақсаттарына қосып түсінік
береді. Ал, функция деген жеке түсінік бар мемлекеттерде бұл мәселені оқып,
білуде өзгешілік кездеседі.
Дамыған елдердің біразы мемлекеттің функциясын ішкі-сыртқы деп
бөлмейді. Өйткені олардың шекарасын анықтау қиынға соғады. Олар жалпылама
түрде қарастырады. Біздіңше, бөлген дұрыс, функцияның басым көпшілігінің
шекарасы белгілі.
Кез келген қоғамда мемлекет бірқатар факторларға: қоғам дамуының тандап
алынған үлгісіне, саяси құрылысына, қалыптасқан дәстүрлерге, сыртқы
факторларға қарай экономикалық қызметке қатысады. Жалпы мемлекеттің
қоғамдағы экономикалық қызметі оның мына функцияларында білінеді: 1)
экономикалық дамудың қалыпты дамуына құқықтық базаны анықтау; 2)
монополиялық қызметті шектеу және бәсекелестікті қорғау; 3)табыстар мен
байлықты қайта бөлу; 4) экономиканы тұрақтандыру; 5) ресурстарды қайта
болу. Аталған функциялардың іс-әрекеті тікелей немесе жанама түрде "қаржы"
категориясын пайдаланумен байланысты болып келеді; айтарлықтай дәрежеде бұл
байланыс мемлекеттің үшінші, төртінші және бесінші функцияларында көрінеді.
Нарықтық жүйе табыстар мен байлықты алғашқы бөлуде айтарлықтай
теңсіздікті тудыратындықтан мемлекет оларды қайта бөледі. Мемлекет
азаматтардың (үй шаруашылықтарының) табыстарын теңестіру үшін салық
салудың, трансферттердің, жалақыны реттеудің, бағалардың жүйелерін
пайдаланады.
Мемлекеттің экономиканы тұрақтандыру жөніндегі іс-қимылы экономикалық
жағдаяттың ауытқулары туғызатын жұмыспен қамтылуы және инфляция деңгейін
бақылауды, сондай-ақ экономикалык өсуді ынталандыру жөніндегі шараларды
қамтиды. Экономикалык, ресурстарды қайта бөлу екі жағдаятта нарықтық
жүйенің жетілмегендігінен барып туады: 1) бірқатар тауарларды өндірудің
тепе-тендік көлемінің олардың оңтайлы колемінен ауытқуы; 2) ресурстарды
бөлуден рыноктың бас тартуы немесе қоғамдық тауарларды, игіліктерді және
қызметтер көрсетуді ұлғайту мен өндіру үшін оларды жеткілікті бөлмеу.
Бірінші жағдаятта тауарлар мен қызметтер көрсетудің бірқатарын өндіру
немесе тұтыну бұл тауарларды тікелей өндіруші немесе тұтынушылар болып
табылмайтын субъектілерде шығын тудырады немесе пайда келтіреді. Бұл
құбылыс "жанама нәтижелер" немесе "құйылымдар" деп аталады және бұл
шаруашылық процестердің қатысушылары емес адамдардың немесе топтардың
пайдалары немесе шығындары болып табылады.
1.2. Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру қызмет
қағидалары
Мемлекеттік аппарат – бұл қоғамды басқару үшін арнаулы
құрылған мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нышандары: мемлекет
қоғамды басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады;
мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі;
мемлекет органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік
кепілдіктерімен қамсыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды
мүдделер мен құқықтарын қорғау үшін құрылады 1, 48б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы Заңының
2-бабында: Мемлекеттік қызмет – азаматтардың мемлекеттік органдар мен
олардың аппаратында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де
міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызмет
делінген 2, 3б..
Мемлекеттік аппаратың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
қатынастар бір жүйеге біріктіріледі. Бұл жүйенің негізін экономика, саяси
қарым-қатынастар, сана-сезім құрайды. Осы жүйеде әрбір
органның өзінің орны, бір-бірімен қарым-қатынастары,
қызметінің негізгі принциптері көрсетіледі. Дамудың әрбір кезінде
мемлекеттік органдардың орындайтын қызмет бабы және істері өзгеріп отырады.
Шығыс мемлекеттерде бүкіл аппаратты бір орталыққа бағындыратын – патшаның
билігі орнаған Парламенттік республикада негізгі функциялар
парламенттің қолында болады. Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік
бағыттары байқалады: бюрократизация, дифференция, профессионализмнің өсуі.
Мемлекеттің әрбір типіне мемлекеттік аппараттың ерекше нышандары сәйкес
келеді. Мемлекеттік қызмет – конституциялық негізде баянды етілетін
азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппаратындағы
мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік міндеттер мен қызметтерді
атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі 1, 48б..
Әдетте заң әдебиеттерінде мемлекеттік аппарат және мемлекет
механизмі түсініктері синоним сөздер ретінде қолданылады. Мемлекеттік
аппарат – бұл мемлекеттің басқарушылық қамтамасыз етушілік және қорғаушылық
функцияларын іске асыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік
органдардың, мекемелер мен ұйымдардың біртұтас, иерархиялық жүйесі 3,
5б..
Мемлекет аппаратының, оның барлық бөлімшелерінің мазмұнын қоғамдық
өмірдің барлық салаларының тиісті ұйымдасуы мен тиімді қызмет етуін
қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық, ұйымдастырушылық қызмет құрайды.
Бұл қызметтің нысандары көп жағдайда басқарудағы заңдар мен құқықтық
механизмдердің қолданылу шамасына байланысты. Осыған сәйкес, мемлекеттік
аппарат қызметінің келесі нысандарын бөліп қарастыруға болады:
1) тікелей басқарушылық – бұл ғылыми ұсыныстар жасаумен,
тәжірибе алмасумен байланысты, құқықтық сипатты иеленбеген
қызмет түрлері;
2) құқықтық нысандар – бұл құқықтық заңды сипаттағы қызмет
түрлері, яғни, олар барлық субъектілер үшін міндетті болып
табылады және мемлекеттік міндетті салдарды туындатады.
Мемлекет аппараты қызметінің негізгі құқықтық нысандарына
мыналар жатады:
а) құқықшығармашылық қызмет – бұл нормативтік актілер жобаларын
дайындауға, оларды қабылдау мен жариялауға байланысты қызмет;
б) құқыққолданушы қызмет – бұл құқықтық нормаларды жүзеге асырумен
байланысты қызмет;
в) құқыққорғаушы қызмет – бұл заңдардың сақталуын бақылаумен және
қадағалаумен, кінәлі тұлғаларды заңды жауапкершілікке тартумен т.б.
байланысты қызмет 3, 22б..
Осы жерде мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттағы белгілеріне тоқталып
өтелік.
Біріншіден, мемлекеттік аппарат арнайы басқарумен шұғылданатын
адамдардан тұрады (заң шығарумен, заңды орындаумен, оларды бұзудан
қорғайды).
Екіншіден, мемлекеттік аппарат органдардың және мекемелердің қиын
жүйесі, өздерінің негізгі билік қызметтерін іске асыруға тығыз байланыста
болады.
Үшіншіден, мемлекеттік аппарат бөліктерінің барлық қызметтері
ұйымдастыру және қаржы құралдарымен қамтамасыз етіледі 4, 69б..
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымына мыналар
жатады:
1) өздерінің тікелей биліктік функцияларын жүзеге асыру
барысында тығыз байланыстағы және өзара бағыныстылықтағы
мемлекеттік органдар;
2) биліктік өкілеттіктерге ие емес, алайда, экономика, білім
беру, мәдениет, денсаулық қорғау, ғылым т.б. салаларда
жалпы әлеуметтік функцияларды атқаратын мемлекеттік
мекемелер мен кәсіпорындар;
3) басқарумен арнайы айналысатын мемлекеттік қызметшілер;
4) мемлекеттік аппараттың қызметін қамтамасыз ету үшін
қажетті ұйымдастырушылық, қаржылық және күштеу құралдары
3, 22б..
Мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған
мемлекеттік органдардан тұрады.
Мемлекеттік орган дегеніміз – бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы
және осы мақсатта сәйкес биліктік өкілеттікерді иеленген ұйым немесе
мекеме.
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын
қызметтеріне сәйкес жүйе-жүйеге, сала-салаға жіктеледі. Мемлекеттік
органдар өкілеттігінің шеңберіне қарай үш топқа бөлінеді:
- мемлекеттік билік органдары;
- мемлекеттік атқару органдары;
- сот билігі.
Республика Президенті мемлекеттік аппаратта ерекше орын алады. Бірақ
ол үш биліктің біріне де жатпайды. Ол мемлекет билігінің барлық
тармақтарының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық
алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді 1, 51б..
Жоғарғы өкілеттік органдарды халық сайлайды. Парламент – заң шығару
функциясын жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы
өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі
палатадан: Сенат және Мәжілістен тұрады. Сенат облыстардан,
республикалық маңызы бар қаладан және астанасынан екі адамнан тиісінше
барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын
депутаттардан тұрады. Жеті депутатты Президент тағайындайды. Мәжіліс
Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып, құрылатын және
сайлаушылар саны шамамен тең бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша
сайланатын алпыс жеті депутаттардан тұрады. Негізінде заң шығару тек
парламенттің құзыреті, бірақ кейде басқа жоғарғы органдар осы жұмысқа
кіріседі. Парламент кейбір заңдарды қабылдау құқығын Президентке береді,
оны делегаттық заңдылық деп атайды. Қазақстан тарихында екі палаталық
парламент 1995 жылғы Конституциясында жарияланған. Бұл
Парламенттің қабылдаған заңдарының сапасын көтеруге, парламентті біршама
тұрақты және орнықты органға айналдыру үшін қолданған шара.
Қазақстанның сайлау жүйесі мажоритарлық типке жатады,
сайлауға депутаттар жиырма бес жасқа толуы керек. Қазақстан парламентінің
ерекшелігін жоғарғы палатасының құрылуы және оның қызмет бабы көрсетеді.
Депутаттардың бір жартысы екі жылға, ал екінші жартысы төрт жылға
сайланады. Сенатқа отыз жасқа толған адамдар депутат болып
сайланады. Парламент негізгі заң шығарушы орган. Парламенттің
сессиясы оның палаталарының бірлескен және бөлек отырыстары түрінде
өткізіледі.
Парламенттің үйлестіруші органдары – бюро, жұмыс органдары –
тұрақты комитеттері, бірлескен комиссиялары болып табылады.
Президент мемлекеттің жоғарғы қызметкерлерін тағайындағанда
парламент келісімін береді, олардан есеп алады, соғыс және бітім
мәселелерін шешеді, халық референдум тағайындау туралы бастама көтереді,
конституциялық заңдылық туралы жыл сайын жолдауын тыңдайды, өзінің ішкі
сұрақтарын шешеді, және басқа да Конституция жүктеген өзге де
өкілеттіктерді жүзеге асырады 5, 3б..
Қазақстан Республикасының Конституциясының 54-бабына сәйкес, Парламент
палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал содан кейін
Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) заңдар қабылдайды;
2) республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді,
бюджетке енгізілетін өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды,
мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып
тастайды;
3) Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының
мәселелерін шешу тәртібін белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті,
әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық
дәрежелерін белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін
белгілейді;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де
көмек көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;
6) азаматтарға рақымшылық жасау туралы актілер шығарады;
7) Республиканың халықаралық шарттарын бекітеді және олардың күшін
жояды 6, 24б..
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Парламенті және
оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық Заңының 9-бабына
сәйкес, Палаталарды мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының
арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын
дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжіліс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат
Төрағасының қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті
ұсынады. Мәжіліс Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның
депутаттары ұсынады 5, 4б..
Палаталар әр Палатада саны жетіден аспайтын тұрақты комитеттер құрады.
Палаталардың бірлескен қызметіне қатысты мәселелерді шешу үшін Сенат пен
мәжіліс тепе-тең негізде бірлескен комиссиялар құруға хақылы.
Комитеттер мен комиссиялар өз құзырындағы мәселелер бойынша қаулылар
шығарады.
Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкілеттігі және қызметін
ұйымдастыру тәртібі заңмен белгіленеді.
Парламент Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар Қазақстан
Республикасының заңдары, Парламенттің қаулылары, Сенат пен Мәжілістің
қаулылары түрінде заң актілерін қабылдайды.
2 Елдің мемлекеттік құрылымын талдау
2.1. Мемлекеттік қызметтің нәтижелерін бағалау
Қазіргі таңда, мемлекеттік органдар мен мемлекеттік қызметшілердің
қызмет тиімділігін арттыру бойынша талдаулар мен зерттеулер саны көптеп
кездеседі. Тиімділік теориясының дамуына экономика, басқару және
мемлекеттік басқару теориялары зор үлес қосады. Алайда, бағалау көп
жағдайда көрсеткіштер және аттестациялау түрінде жүргізіліп келеді.
Бағалаудың мұндай түрлері мемлекеттік қызметшілер тарапынан ресмилік деп,
олардың еңбегіне сай жалақы алуына еш әсерін тигізбейді деп қабылданады.
Осылайша, мемлекеттік органдар жұмыс нәтижелігін тиімділігін арттыру,
мемлекеттік қызметтің кадрлық әлеуетін қалыптастыру, қолдану мен дамытудың
маңызы арта түсті.
Дүниежүзілік тәжірибе мемлекетті басқарудың мінсіз құрылымы ешбір елде
қалыптаспағанын көрсетеді. Дегенмен, мемлекеттік билік органдарының
қызметін жетілдіру әрбір елдің негізгі мақсаттарының бірі болып табылады.
Қазақстанда алдағы кезеңде мемлекеттік органдардың тиімділігі мен еңбек
нәтижелігін арттыру бағытында нақты жұмыстар атқарылып келеді. Мемлекеттік
органдар қызметін нақты бағалайтын жүйе қажеттігі туындап, оның нәтижесінде
Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасымен 2010 жылғы 19 наурыздағы
№954 Жарлығымен Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың,
республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары
қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі бекітілді [3].
Қазақстанда жүйені әзірлеуге бірқатар алғышарттар әсер етті:
– мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламаларды іске асыру тиімділігін
бағалау мен олар көрсететін мемлекеттік қызмет сапасы арасында өзара
байланыс жоқтығы;
– көрсетілетін мемлекеттік қызмет сапасын бағалау мен бақылау жүйесінің
болмауы;
– мемлекеттік қызметшілердің қолданыстағы еңбекке ақы төлеу жүйесінің
олар көрсететін қызмет сапасын ынталандыру деңгейінің төмендігі. Осыған
орай, бағалау жүйесіне сәйкес, мемлекеттік қызметті реформалаудың негізгі
мақсаты болып азаматтық қоғам дамуы мүддесін көздей отырып, мемлекеттілікті
нығайту таңдалды.
Мемлекеттік органдардың қызмет тиімділігін бағалайтын аталған жүйе
орталық мемлекеттік органдар (министрліктер, комитеттер, агенттіктер және
т.б.) мен жергілікті атқарушы органдар қызметінің тиімділігін жетілдіру мен
жұмысының нәтижелігін арттыру мақсатында әзірленген құжат болып табылады.
Жүйені әзірлеу барысында туындаған мақсаттар:
– мемлекеттік органдар қызметі тиімділігін бағалау кезінде отандық және
шетелдік үздік тәжірибелерді қолдана отырып, неғұрлым дәл нысандарды,
бағалау тәсілдері мен әдістерін таңдау;
– тиімділікті бағалауға қажетті институционалды және нормативті базаны
құру арқылы Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдар жұмысының,
қызметінің, еңбегінің тиімділігін бағалаудың жалпы кешенді жүйесін
қалыптастыру.
Қызметті бағалау жүйесінің басты мақсаты кез келген деңгейдегі
мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау мен міндеттер мен
қызметтердің жүзеге асырылудағы тиімділік көрсеткіштерін анықтау. Елбасының
барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың қызметтері тиімділігіне әр жыл
сайын бағалау жүргізу жүйесін бекіту арқылы Қазақстан мемлекеттік басқару
саласында сапалы жаңа кезеңге аяқ басты.
Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік органдарды жетілдірудің стратегиялық
міндеттеріне келетін болсақ:
– бүгінгі таңда нарықтық бастама мемлекеттің белсенді де жедел
араласуын қажет етеді;
– экономикалық және әлеуметтік салалардағы белсенді саясат мемлекеттің
рөлін көтеруді білдіреді. Нәтижесінде – бұл қоғамның қажеттілігіне сәйкес,
тиімді заңдар мен нормативті-құқықтық актілерді дайындау және орындау;
– мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыру
Қазақстанның болашағын анықтайтын негізгі фактор. Яғни, бұл – маңызды
стратегиялық міндет. Сондықтан, бүгін мемлекеттік қызметшілердің және
мемлекеттік органның жалпы жұмысының тиімділігін арттыру керек және
тиісінше, мемлекеттік ресурстарды ұтымды қолданған жөн;
– мемлекеттік аппараттың жалпы және оның жекелеген буындарының
жұмысының тиімділігін арттыру алдыңғы қатарлы ақпараттық және
телекоммуникациялық технологияларды ендіруге жағдай жасауы керек [4].
Еліміз өзінің жаңа даму кезеңіне қадам басып келеді. Қазақстан-2050
Стратегиясында Елбасы Н.Ә. Назарбаев белгілеп берген басымдықтарға сәйкес
мемлекетті басқару жүйесін одан әрі демократияландыру, жекелеген билік
өкілеттіктерін жергілікті орындарға беру, жергілікті өзін-өзі басқаруды
дамыту, ауылдық деңгейдегі әкімдерді сайлау сынды көптеген игі мақсаттарды
жүзеге асыруға ерекше мән беріліп отыр. Осыған орай, елімізде мемлекеттік
қызметтің дербес даму моделін әзірлеу жұмыстары қарқын алып, заңға да
тиісті өзгерістер енгізілді. Бүгінгі заман талабы да, заң талабы да
мемлекеттік қызмет саласында жұмыс істейтін мемлекеттік қызметкерлерге
өздерінің жұмыстары мен міндеттеріне жаңаша көзқараспен, ерекше
жауапкершілікпен қарауды жүктеп отыр. Қазақстан-2050 Стратегиясы
басымдықтарының аясында орталық мемлекеттік органдардағы мемлекеттік
қызметшілердің жергілікті орындардағы үдерістерді терең талдау мен
зерделеу, өзгерістерге тез және сәйкес мән беру, инновациялық басқару
шешімдерін қабылдау, тәуекелдерді ескеру, жобалар мен мемлекеттік
бағдарламаларды заманауи деңгейде ұтымды басқару сияқты құзыреттіліктеріне
қойылатын талаптар арта түсуде. Өңірлердегі басқару жүйесі де маңызды
өзгерістерге түсу үстінде. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделіне сәйкес,
облыс әкімдерінің аппарат жетекшілері және аудандар мен кейбір қала
әкімдері кіретін мемлекеттік қызметшілердің жоғары әкімшілік А корпусының
кәсіби негізі қалыптасып келеді. Олар тұлғалық, кәсіби және басқарушылық
дайындықтың жоғары деңгейі талап етілетін кәсіби-менеджерлер болуы тиіс.
Аудандық мәслихаттар жергілікті түйткілді мәселелерді шешу үшін маңызды
өкілеттіктер беріліп, қаражат бөлінген 3,5 мыңнан аса ауылдық округ
әкімдерін сайлайтын болады.
А корпусы — бұл мемлекеттік саясаттың нақты бағыттарын іске асыруға
жауапты кәсіби басқарушылардың жаңа дәрежесі.Бұлкорпус Елбасының
Қазақстан-2050 стратегиясы:қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты
атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес құрылды. А корпусының кадрлық
резервін құру 2012 жылдың аяғында қабылданған мемлекеттік қызмет туралы
заңнамаға түзетулермен көзделген.Қазақстан Республикасының Президентімен
қол қойылған түзетулер мемлекеттік аппараттың тиімділігін (соның ішінде,
кадрларды іріктеудің жаңа тетіктері есебінен) арттыруға бейімделген. 2013
жылы ҚР Президентімен бекітілген тізілімге сәйкес, А корпусы әкімшілік
мемлекеттік лауазымдарды біріктіреді. Оған атап айтқанда, аудандар мен
облыстық маңызы бар қалалардың әкімдері (әкімшілік басшылары), сондай-ақ
облыс әкімдері аппараттарының басшылары, Парламент аппаратының (екі
палатаның) лауазымды тұлғалары және Президент Әкімшілігі секторларының
меңгерушілері кіреді. Ұлттық комиссияның отырысында мемлекеттік қызметтің
А корпусына кадрлық резервті іріктеудің қорытындылары шығарылды.
Іріктеуге қатысу үшін барлығы 1029 арыз берілген, тестілеу рәсімдерінен
кейін әңгімелесуге 365 үміткер жіберілген. Ұлттық комиссияның әңгімелесу
қорытындылары бойынша резервке 149 кандидатты енгізу ұсынылған.
Мемлекеттік қызметті көрсетудің ашықтығын және халықтың
ақпараттандырылуын арттыру мақсатында Агенттіктің 2014 – 2018 жылдарға
арналған стратегиялық жоспарына 2014 көрсетілетін қызметті берушімен
мемлекеттік көрсетілетін қызмет мәселелері бойынша 32 іс-шара өткізу
енгізілген. Сонымен бірге мемлекеттік көрсетілетін қызметтің сапасымен
қанағаттану деңгейін 100%-ға жеткізу жоспарланған.
Айталық, 2013 жылы 542 позициядан А корпусындағы қызметке іріктеліп
алынған 155 адам мұндай лауазымға бірінші рет келіп отырған болып шықты.
Осы сұрыптау барысында қалалар мен аудандардың 198 әкімінің 95-і жаңарды,
бұлардың 72-сі алғаш рет осындай қызметке тағайындалды. Зерттеу
көрсеткендей, 2014 жылы А корпусындағы резервтің бір орнына талас 4 есеге
дейін көбейіп, оның саны 10-ға жетті. Мемлекеттік қызметтің қазақстандық
жүйесіне жасалған реформа мен А корпусы институтының құрылуы еліміздің
басқару элитасына іріктеу процедурасын мүмкіндігінше демократия да
транспарентті етуге жол ашты, әлеуметтік лифтілер әлеуеті іс жүзінде
әрекетке көшті. Мұнда мемлекеттік қызметкерлердің жаңа толқынына заңдар мен
нормативтік-құқықтық базаны жетік білу маңызды рөл атқара бастады. Осы
орайда реформа барысында саяси басшылардың шешімдерін өмірге енгізудің
басында тұратын, қабылданған нақты шешімдерге жауап беретін мемлекеттік
аппараттың ауыз-екі тілде жұмыс аттары аталып келген орта басшылық
буынының мәні мен маңызы ұлғая түсетіні айқындала түсті. Тағы бір жайт, бұл
ортадағы кадрлардың тұрақсыздығы аппараттың Мемлекет басшысының
бағдарламалық тапсырмаларын жүзеге асырудың тиімді атқарылуына кедергі
келтіретіні де белгілі болып отыр. Тұтастай алғанда, билік элитасы іс-
әрекеттерінің табысты болмағы белгілі бір деңгейде оның қоғамның барлық
буындарына мейлінше талантты өкілдерді топтастыра білуіне байланысты екені
де аян болып отыр. Ал жаңа реформа осы тетіктің қызметін атқаратын болады.
Мемлекеттік басқару жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін және халыққа
сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз етудің аса маңызды факторы ретінде
тиімділік, нәтижелілік, трансфаренттік және қоғамға есептілік қағидаттарына
негізделген мемлекеттік қызмет жүйесін кәсібилендіру. Мемлекеттік қызметтің
жаңа моделі бірінші кезекте “мемлекеттік қызмет” ұғымын жаңғыртуды
көздейді. Жаңа модельде мемлекеттік саясаттың тиімді іске асырылуын кәсіби
тұрғыдан қамтамасыз ететін жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпусы
қалыптастырылып, мемлекеттік қызметке кіру және оны атқару тетіктері
түбегейлі жетілдірілетін болады. Оны қалыптастырудың нәтижесі нақты
нәтижеге және мемлекеттік қызметтерді сапалы түрде көрсетуге бағдарланған,
сондай-ақ, мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық дамудың өзекті
қажеттіктеріне сай келетін кәсіби мемлекеттік қызмет болмақ.
Аталған Тұжырымдаманы іске асыру 2011 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі
аралыққа есептелген және ол екі кезеңнен тұрады. - Бірінші кезеңде (2011 –
2012 жылдар) Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму
жоспарының нысаналы индикаторларына қол жеткізуге бағытталған. Екінші
кезеңде (2013-2015 жылдар) мансаптық жоспарлау жүйесін енгізу, кәсіби даму
мен оқытудың дара жоспарларын енгізу, қашықтықтан оқыту жүйесін кеңіту;
мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесін жетілдіру; мемлекеттік
қызметтің автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру; әкімшілік этиканы
басқарудың екі деңгейлі жүйесін әзірлеу сияқты мемлекеттік қызметті
кәсібилендіру жөніндегі ұзақ мерзімді шаралар жүзеге асырылатын болады.
Түсінгеніміз, бірінші кезеңде іске асырылған шаралардың тиімділігіне
мониторинг жүргізу және оларды бағалау екінші кезеңде жүргізілетін болады,
соның негізінде тиісті нормативтік құқықтық, әдістемелік және
ұйымдастырушылық ұсыныстар мен ұсынымдар әзірленеді. Осы Тұжырымдаманы іске
асыру мемлекеттің функцияларын тиімді орындауға және халыққа сапалы қызмет
көрсетуге қабілетті мемлекеттік аппаратты кәсібилендіруді қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметтің жаңа моделі мемлекеттік
қызметтің баспалдақтық және позициялық модельдерінің элементтерін қамтып,
аралас болып қалады. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының 2020 жылға
дейінгі Стратегиялық даму жоспарына сәйкес, мемлекеттік қызметтің жаңа
моделінде корпустық вертикаль: мемлекеттік саяси қызметшілер, “А”
басқарушылық корпусы және “Б” атқарушылық корпусы айқын көрініс табатын
болады. Жаңа модельді қалыптастыру 2012 жылға қарай үш корпусқа
негізделген мемлекеттік лауазымдардың жаңа тізілімін бекітуді көздейді.
“А” басқарушылық корпусының әкімшілік лауазымдарына тағайындау тек қана
кадр резервінен жүзеге асырылатын болады. Оны пайдалану тиімділігін
қамтамасыз ету үшін кандидаттың “А” корпусының кадр резервінде тұру
міндеттілігін көздейтін құқықтық норма қарастырылмақ. Ал, мемлекеттік
әкімшілік қызметтің “Б” атқарушылық корпусына атқарушы лауазымдардағы
мемлекеттік қызметшілер, яғни “А” корпусына жатпайтын лауазымдар кіреді.
“Б” корпусындағы мемлекеттік қызметшілердің негізгі міндеті “А”
басқарушылық корпусындағы мемлекеттік саясатты іске асыру, яғни,
атқарушылық қызмет болады.
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының
мемлекеттік басқару жүйесін бұдан әрі жетілдіру туралы 2012 жылғы 20
қаңтардағы №226 жарлығымен Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат
министрлігі Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация министрлігіне
біріктірілді.
Көлік және коммуникация министрлігі мемлекеттік қызмет көрсету сапасын
арттыру және ХҚКО-н бұдан әрі дамыту мақсатында оларды жаңғырту,
мемлекеттік қызметтерді ұсынудың бизнес-үдерістерін оңтайландыру және
оларды автоматтандыру бойынша іс-шараларды жүзеге асырылды. Мысалы, 2011
жылы ірі қалаларда, облыс және аудан орталықтарында орналасқан 28 ХҚКО,
2012 жылы 224 ХҚКО жаңғыртылды.
ХҚКО-н жаңғырту - жаңа инфокоммуникациялық технологияларды енгізумен,
бизнес-үдерістерді оңтайландырумен, қажетті құжаттардың санын қысқартумен,
кедергісіз қызмет көрсету режимін енгізумен сипатталады. Бұдан өзге,
жаңғыртылған ХҚКО-да келесі іс-шаралар жүзеге асырылды:
Электрондық үкімет порталы арқылы мемлекеттік қызметтің орындалу
статусын бақылау және ХҚКО кезекті брондау функциясы енгізілді;
Азаматтарға электрондық Үкіметтің төлем шлюзі арқылы банк карточкасымен
мемлекеттік баж салығын төлеу мүмкіндігі ұсынылды;
Азаматтар және бизнес өкілдеріне ыңғайлы болу үшін бизнес аймақтар
жайластырылған, онда Wi-Fi сымсыз байланысы орнатылған;
ХҚКО қызметкерлері ұсынған мемлекеттік қызметтің сапасын бағалау үшін
екінші монитор. Электрондық кезектің заманауи жүйесі;
Балаларға арналған бұрыштар ұйымдастырылды.
Бұдан басқа, ХҚКО-рын жаңғырту кезде Комитет мүмкіндіктері шектеулі
адамдардың мемлекеттік қызметтерді алуы үшін қажетті жағдайлар жасалуына
аса мән берді, олар үшін әрбір ХҚКО-да құжаттар қабылдау үшін бөлек жұмыс
орындары бөлінді, пандустар мен шақыру түймелері орнатылды.
Елбасының елдің қалың көпшілігіне, оның ішінде шалғай елді мекендер
тұрғындарына мемлекеттік қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету
бойынша қойған міндеттерін орындау аясында, барлық облыстарда пилоттық
тәртіпте 14 мобильдік ХҚКО жұмысқа қосылды, ал 2012 жылы қосымша сондай 56
ХҚКО жұмысы ұйымдастырылды. 2013 ж. 70 мобильдік ХҚКО жұмыс атқаруда. ХҚКО
қызмеін бақылауды жетілдіру және халықпен кері байланысты қамтамасыз ету
мақсатында, Комитеттің жанында Ахуалдық орталық құрылды, ол on-line
тәртібінде 161 ХҚКО қызметіне бейне-мониторинг жүргізеді. Мұндай орталықты
ашу жұмыс барысындағы кемшіліктерге, оның ішінде қандай да бір қызметті алу
үшін кезек туындаған жағдайларда жедел ден беруге мүмкіндік береді.
Халыққа қызмет көрсету орталықтары жұмысының жаңа форматына көшу халық
үшін мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыруға, сондай-ақ оларға
мониторинг жүргізуге құралдар жасауға және сапасын бағалауға мүмкіндік
береді.
Халықпен жұмыс жасайтын мамандарға жоғары талаптар қойылады. Осылайша,
кәсіби және біліктілік дайындық деңгейін, сондай-ақ ҚР қолданыстағы
заңдарын білуін анықтау мақсатында, Кәсіпорын филиалдарының қызметкерлері
аттестациялаудан өткізілді. Аттестациялауға келесі лауазымдардың 5 552
қызметкерлері жатты: инспекторлар және кеңесшілер, бөлім бастықтары және
олардың орынбасарлары, реттеу залының бастықтары, ұйымдастырушы-
бақылаушылар және тәлімгерлер, мемлекеттік қызмет көрсету ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz