Туризмдегі авитасымалдауды ұйымдастыру (мысал ретінде бір аймақты алу)
КІРІСПЕ ... ... .3
1 ӘУЕ КӨЛІГІН ДАМЫТУ ТАРИХЫ
1.1. Ежелгі уақыттан бастап бүгінгі күнге дейін ұшақтар ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Қазақстандағы таңдалған әуежайлардың қысқаша сипаттамасы ... ... ... 12
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИСТЕРДІ ӘУЕ КӨЛІГІМЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ..23
2.1 Туристерді әуе арқылы тасымалдауды реттеудің құқықтық негіздері және авиакомпания ұсынатын қызметтер ... ... ... 23
2.2 «Air Astana» . Қазақстан Республикасының негізгі әуе компаниясы ... ...31
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘУЕ ТАСЫМАЛЫНДА КЕЗДЕСЕТІН ПРОБЛЕМАЛАР ... ... ... ... ... ... .36
3.1 Әуе тасымалындағы проблемалар және оларды шешу әдістері ... ... ... ... 36
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ..39
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 ӘУЕ КӨЛІГІН ДАМЫТУ ТАРИХЫ
1.1. Ежелгі уақыттан бастап бүгінгі күнге дейін ұшақтар ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Қазақстандағы таңдалған әуежайлардың қысқаша сипаттамасы ... ... ... 12
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИСТЕРДІ ӘУЕ КӨЛІГІМЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ..23
2.1 Туристерді әуе арқылы тасымалдауды реттеудің құқықтық негіздері және авиакомпания ұсынатын қызметтер ... ... ... 23
2.2 «Air Astana» . Қазақстан Республикасының негізгі әуе компаниясы ... ...31
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘУЕ ТАСЫМАЛЫНДА КЕЗДЕСЕТІН ПРОБЛЕМАЛАР ... ... ... ... ... ... .36
3.1 Әуе тасымалындағы проблемалар және оларды шешу әдістері ... ... ... ... 36
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ..39
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Көлік - кез-келген елдің экономикасының материалдық-техникалық базасының маңызды құрамдастарының бірі. Ежелден бері көлік - прогрестің қозғалтқышы. Адам мен жүктерді тасымалдау үшін кез-келген импровизацияланған қаражатты пайдаланды. Доңғалақтың өнертабысы, кейінірек әртүрлі қозғалтқыш түрлерімен адам көлік құралдарын тиісінше дамыта бастады: арбалар, паровоздар, ұшақтар және т.б. Бұл ұзақ қашықтыққа және әртүрлі мақсатта саяхаттауға мүмкіндік берді.
Халықаралық туризм елден елге көшуді білдіреді. Оның дамуын зерттегенде көлік саласымен қарым-қатынасын анықтау өте маңызды. Генераторлық туризм нарығындағы жетістіктер және тиісті көлік инфрақұрылымы кез-келген туристік орталықты дамытудың маңызды шарты болып табылады. Өз тарапынан туризмге сұраныс көлік саласының қарқынды дамуына себеп болды. Бұған соңғы онжылдықта көліктік салада ғылыми және технологиялық өзгерістер енгізілді.
Туризм толығымен көліктен, оның қауіпсіздігінен, жылдамдықпен және саяхат кезінде туристке ұсынылатын қызметтерден тәуелді. Көлік компанияларымен қарым-қатынастың негіздерін түсіну, жолаушылар мен олардың мүлкін қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қызмет көрсету, сату үшін жеңілдіктер мен жеңілдіктерді пайдалану туристерге де, туристік ұйымдастырушыларға да маңызды. Туризмнің дамуы кейбір елдердегі көлік жүйелерінің ыңғайлылығы, тиімділігі мен қауіпсіздігі үшін әлемдік стандарттарға сәйкес келмейтіндігімен, сондай-ақ жаңа әуежайларды, жолдарды және теміржолдарды салу кезінде көлік жобаларын іске асыру үшін үлкен инвестициялар мен уақытты талап етеді.
Барлық халықаралық саяхаттардың жартысынан кемі жер үсті жолдарда, әуе көлігінің рөлі жыл сайын артып келеді.
1992 жылы саяхатшылардың тек 5%-ы халықаралық сапарларға арналған теміржол жүйесін пайдаланған (негізінен Еуропа ішінде) және 8% параходтармен және паромдармен саяхаттаған (мысалы, Ұлыбритания мен Франция, Италия мен Греция, Швеция және Дания арасында), ал туристердің 40% әуекөлігі арқылы саяхат жасаған.
Халықаралық туризм елден елге көшуді білдіреді. Оның дамуын зерттегенде көлік саласымен қарым-қатынасын анықтау өте маңызды. Генераторлық туризм нарығындағы жетістіктер және тиісті көлік инфрақұрылымы кез-келген туристік орталықты дамытудың маңызды шарты болып табылады. Өз тарапынан туризмге сұраныс көлік саласының қарқынды дамуына себеп болды. Бұған соңғы онжылдықта көліктік салада ғылыми және технологиялық өзгерістер енгізілді.
Туризм толығымен көліктен, оның қауіпсіздігінен, жылдамдықпен және саяхат кезінде туристке ұсынылатын қызметтерден тәуелді. Көлік компанияларымен қарым-қатынастың негіздерін түсіну, жолаушылар мен олардың мүлкін қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қызмет көрсету, сату үшін жеңілдіктер мен жеңілдіктерді пайдалану туристерге де, туристік ұйымдастырушыларға да маңызды. Туризмнің дамуы кейбір елдердегі көлік жүйелерінің ыңғайлылығы, тиімділігі мен қауіпсіздігі үшін әлемдік стандарттарға сәйкес келмейтіндігімен, сондай-ақ жаңа әуежайларды, жолдарды және теміржолдарды салу кезінде көлік жобаларын іске асыру үшін үлкен инвестициялар мен уақытты талап етеді.
Барлық халықаралық саяхаттардың жартысынан кемі жер үсті жолдарда, әуе көлігінің рөлі жыл сайын артып келеді.
1992 жылы саяхатшылардың тек 5%-ы халықаралық сапарларға арналған теміржол жүйесін пайдаланған (негізінен Еуропа ішінде) және 8% параходтармен және паромдармен саяхаттаған (мысалы, Ұлыбритания мен Франция, Италия мен Греция, Швеция және Дания арасында), ал туристердің 40% әуекөлігі арқылы саяхат жасаған.
1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 11 маусым 2001 жылғы № 801 Қаулысы // Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы. — № 22. — 2001. — 271-құжат.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі көлік стратегиясы туралы» 11 сəуір 2006 жылғы № 86 Жарлығы // Егемен Қазақстан. — № 81. — 2006. — 14 сəуір.
3. Вопросы воздушного права: Сб. — Ч. 2. — М., 1930. — С.
4. Жудро А.К. Правовое регулирование эксплуатации советского морского транспорта: Автореф. канд. дис. — М.,— С. 6.
5. Мишина Н.В. Железнодорожное право как подотрасль транспортного права: постановка проблемы // Транспортное право. — № 2. — М., 2008.— С.
6. Общая теория государства и права: Учеб. / Под ред. В.В. Лазарева. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Юристъ, — 472 с.
7. Хропанюк В.Н. Теория государства и права: Учеб. для вузов. — 3-е изд. доп. и исправл. — М.: Омега-Л, — С. 256, 257.
8. Айжанова Д.А., Дуйсен Г.М. Особенности развития кластерного потенциала в условиях модернизации национальной экономики // Экономика и статистика. Научно-информацинный журнал, 2005, №3.С.-8-12.
9. Статистический пресс-бюллетень. Агентство Республики Казахстан по статистике, Алматы, №4, 2005 г.
10. Сенин В.С Организация международного туризма: Учебник.- Финансы и статистика, 2000 г.
11. С.С.Шназбаева, Г.М.Керимханова, Л.А.Смирнорва, Л.М.Смағұлова, Н.В.Маркевич, Г.Д.Шопобаева,Л.С.Кажигали «Статистикалық Жылнамасы «2004» Қазақстан Республикасының статистика агенттігі,
12. Алматы қаласының статистика басқармасының есебі, Алматы, 2006 жыл.
13. Дурович А.П. Маркетинг в туризме. – М.: Институт дистанционного образования; МЭСИ,изд.2000.
14. Раева Р. Казахстанский туризм: новый поворот // Деловой мир Казахстана. -2010. -№3.
15. Азар В.И. «Экономика и организация туризма». ─ М., 2002.
16. Ердавлетов С.Р. «Туризм теографиясы: тарихы, теориясы, тәжірибесі».─Алматы, 2000. Б.77-82.
17. З.М. Әбішева, А.Р.Жұмаділов. «Туризмнің географиялық ортасы».Алматы.2007 ж.3-5б.
18. Алексеев С.С. Проблемы теории права: Курс лекций в двух томах. — Т. — Свердловск, 1972. — С. 145.
19. Мороз С.П. Инвестиционное право в системе права // Гражданское право в системе права: Материалы междунар. науч.- практ. конф. (в рамках ежегодных цивилистических чтений). Алматы, 17–18 мая 2007 г. / Отв. ред. М.К.Сулейменов. — Алматы: НИИ частного права КазГЮУ, 2007. — С. 121–123.
20. Алексеев С.С. Структура советского права. — М., 1975.
21. http://mirznanii.com/a/219195/aviatsionnyy-transport-v-turizme
22. https://airastana.com/kaz/ru-RU
23. https://kk.wikipedia.org/wiki/
24. Гуляев В.Г. Организация туристской деятельности. – М.: НОЛИДЖ, 1996. – 312с
25. Осипова О.Я. транспортное обслуживание туристов: Учебн. Пособие для студентов высш. учебн. Заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2004. – 368с.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі көлік стратегиясы туралы» 11 сəуір 2006 жылғы № 86 Жарлығы // Егемен Қазақстан. — № 81. — 2006. — 14 сəуір.
3. Вопросы воздушного права: Сб. — Ч. 2. — М., 1930. — С.
4. Жудро А.К. Правовое регулирование эксплуатации советского морского транспорта: Автореф. канд. дис. — М.,— С. 6.
5. Мишина Н.В. Железнодорожное право как подотрасль транспортного права: постановка проблемы // Транспортное право. — № 2. — М., 2008.— С.
6. Общая теория государства и права: Учеб. / Под ред. В.В. Лазарева. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Юристъ, — 472 с.
7. Хропанюк В.Н. Теория государства и права: Учеб. для вузов. — 3-е изд. доп. и исправл. — М.: Омега-Л, — С. 256, 257.
8. Айжанова Д.А., Дуйсен Г.М. Особенности развития кластерного потенциала в условиях модернизации национальной экономики // Экономика и статистика. Научно-информацинный журнал, 2005, №3.С.-8-12.
9. Статистический пресс-бюллетень. Агентство Республики Казахстан по статистике, Алматы, №4, 2005 г.
10. Сенин В.С Организация международного туризма: Учебник.- Финансы и статистика, 2000 г.
11. С.С.Шназбаева, Г.М.Керимханова, Л.А.Смирнорва, Л.М.Смағұлова, Н.В.Маркевич, Г.Д.Шопобаева,Л.С.Кажигали «Статистикалық Жылнамасы «2004» Қазақстан Республикасының статистика агенттігі,
12. Алматы қаласының статистика басқармасының есебі, Алматы, 2006 жыл.
13. Дурович А.П. Маркетинг в туризме. – М.: Институт дистанционного образования; МЭСИ,изд.2000.
14. Раева Р. Казахстанский туризм: новый поворот // Деловой мир Казахстана. -2010. -№3.
15. Азар В.И. «Экономика и организация туризма». ─ М., 2002.
16. Ердавлетов С.Р. «Туризм теографиясы: тарихы, теориясы, тәжірибесі».─Алматы, 2000. Б.77-82.
17. З.М. Әбішева, А.Р.Жұмаділов. «Туризмнің географиялық ортасы».Алматы.2007 ж.3-5б.
18. Алексеев С.С. Проблемы теории права: Курс лекций в двух томах. — Т. — Свердловск, 1972. — С. 145.
19. Мороз С.П. Инвестиционное право в системе права // Гражданское право в системе права: Материалы междунар. науч.- практ. конф. (в рамках ежегодных цивилистических чтений). Алматы, 17–18 мая 2007 г. / Отв. ред. М.К.Сулейменов. — Алматы: НИИ частного права КазГЮУ, 2007. — С. 121–123.
20. Алексеев С.С. Структура советского права. — М., 1975.
21. http://mirznanii.com/a/219195/aviatsionnyy-transport-v-turizme
22. https://airastana.com/kaz/ru-RU
23. https://kk.wikipedia.org/wiki/
24. Гуляев В.Г. Организация туристской деятельности. – М.: НОЛИДЖ, 1996. – 312с
25. Осипова О.Я. транспортное обслуживание туристов: Учебн. Пособие для студентов высш. учебн. Заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2004. – 368с.
ЭКОНОМИКА, БИЗНЕС ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ КОЛЛЕДЖІ
ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Туризм және Бизнес П(Ц)К
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
пән: Туристік қызметті ұйымдастыру
ТАҚЫРЫБЫ: ТУРИЗМДЕГІ АВИТАСЫМАЛДАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ (мысал ретінде бір аймақты алу)
Орындады:
3 курс студенті
Топ Тур - 31қ
Омарова Ж.Н.
Тексерген ғылыми жетекші:
Арнайы пәндер мұғалімі
Алимбекова М.М.
Бағасы________________
Қолы_________________
Қарағанды - 2017ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 ӘУЕ КӨЛІГІН ДАМЫТУ ТАРИХЫ
1.1. Ежелгі уақыттан бастап бүгінгі күнге дейін ұшақтар ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Қазақстандағы таңдалған әуежайлардың қысқаша сипаттамасы ... ... ... 12
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИСТЕРДІ ӘУЕ КӨЛІГІМЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.1 Туристерді әуе арқылы тасымалдауды реттеудің құқықтық негіздері және авиакомпания ұсынатын қызметтер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.2 Air Astana - Қазақстан Республикасының негізгі әуе компаниясы ... ...31
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘУЕ ТАСЫМАЛЫНДА КЕЗДЕСЕТІН ПРОБЛЕМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.1 Әуе тасымалындағы проблемалар және оларды шешу әдістері ... ... ... ... 36
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
КІРІСПЕ
Көлік - кез-келген елдің экономикасының материалдық-техникалық базасының маңызды құрамдастарының бірі. Ежелден бері көлік - прогрестің қозғалтқышы. Адам мен жүктерді тасымалдау үшін кез-келген импровизацияланған қаражатты пайдаланды. Доңғалақтың өнертабысы, кейінірек әртүрлі қозғалтқыш түрлерімен адам көлік құралдарын тиісінше дамыта бастады: арбалар, паровоздар, ұшақтар және т.б. Бұл ұзақ қашықтыққа және әртүрлі мақсатта саяхаттауға мүмкіндік берді.
Халықаралық туризм елден елге көшуді білдіреді. Оның дамуын зерттегенде көлік саласымен қарым-қатынасын анықтау өте маңызды. Генераторлық туризм нарығындағы жетістіктер және тиісті көлік инфрақұрылымы кез-келген туристік орталықты дамытудың маңызды шарты болып табылады. Өз тарапынан туризмге сұраныс көлік саласының қарқынды дамуына себеп болды. Бұған соңғы онжылдықта көліктік салада ғылыми және технологиялық өзгерістер енгізілді.
Туризм толығымен көліктен, оның қауіпсіздігінен, жылдамдықпен және саяхат кезінде туристке ұсынылатын қызметтерден тәуелді. Көлік компанияларымен қарым-қатынастың негіздерін түсіну, жолаушылар мен олардың мүлкін қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қызмет көрсету, сату үшін жеңілдіктер мен жеңілдіктерді пайдалану туристерге де, туристік ұйымдастырушыларға да маңызды. Туризмнің дамуы кейбір елдердегі көлік жүйелерінің ыңғайлылығы, тиімділігі мен қауіпсіздігі үшін әлемдік стандарттарға сәйкес келмейтіндігімен, сондай-ақ жаңа әуежайларды, жолдарды және теміржолдарды салу кезінде көлік жобаларын іске асыру үшін үлкен инвестициялар мен уақытты талап етеді.
Барлық халықаралық саяхаттардың жартысынан кемі жер үсті жолдарда, әуе көлігінің рөлі жыл сайын артып келеді.
1992 жылы саяхатшылардың тек 5%-ы халықаралық сапарларға арналған теміржол жүйесін пайдаланған (негізінен Еуропа ішінде) және 8% параходтармен және паромдармен саяхаттаған (мысалы, Ұлыбритания мен Франция, Италия мен Греция, Швеция және Дания арасында), ал туристердің 40% әуекөлігі арқылы саяхат жасаған.
Статистикаға сәйкес, әуе көлігінің танымалдылығының өсу қарқыны автокөлік құралдарына қарағанда жоғары болып отыр, бұл саяхаттың географиялық кеңеюі және жиіліктердің қысқаруы (қысқа мерзімді қалааралық турлардың өсуі) уақытының қысқаруына бар тұрақты үрдіс болып табылады. Осының барлығы туристік бизнестің авиациялық тасымалдарға баса назар аударуына себеп болады. Ұшақтар әлемдегі ең танымал көлік түрі болып табылады. Туризм туралы әуе жолы туралы да айтуға болады. Бұған бірнеше себеп бар:
Біріншіден, авиация - алыс қашықтыққа саяхат үшін ең жылдам және ыңғайлы көлік түрі; Екіншіден, рейстердегі қызмет туристерге тартымды көрініс береді;
Үшіншіден, авиакомпаниялар тікелей және халықаралық брондау және брондау желілері арқылы ұшақта тіркелген әрбір орынға туристік агенттіктер үшін комиссия төлейді, осылайша әуе тасымалдарын таңдауға ынталандырады.
Курстық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы әуе тасымалдаудың қазіргі жағдайын және болашағын талдау. Еліміздегі басты әуе тасымалдаушылардың атқарылатын жұмыстарын талдау.
Мақсатымен бірге келесі міндеттерді қамтиды:
Әуе тасымалдаушыларды көбейту;
Әуе тасымалының туризм дамуына қосатын үлесі;
Әуе тасымалдаушы компаниялардың міндеттерінің дұрыс орындалуын бақылау.
Курстық жұмыстың обьектісі Қазақстан Республикасының ірі әуе тасымалдаушылары.
Бірінші бөлімде, әуе көлігінің даму тарихы мен Қазақстанның әуезжайлары жайлы айтылған.
Екінші бөлімде, туристерді әуе көлігі арқылы тасымалдау және Air Astana ұлттық авиакомпанисы жайлы жазылған.
Үшінші бөлімде, әуе тасымалында кездесетін проблемалар және оларды шешу тәсілдері.
Курстық жұмыс кіріспе, үш бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ӘУЕ КӨЛІГІН ДАМЫТУ ТАРИХЫ
1.1 Ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін ұшатын құрылғылар
Әуе шарлары және әуе кемелері
Жуль Вернедің фантастикалық әңгімелерінде әуе шарының ұшулары ерекше сипатталды. Әуе шары 220 жастан асқан, дамудың күрделі және драмалық тарихы бар: XIX ғасырдың аяғында қайтып келу және туризм, жарнама, спортты қарқынды дамыту. Бүгінде шарлау - бұл кәсіпорын жүйесіндегі бірегей және пайдалы саласы және бірегейлігі, барлық назарын тарту, тарту әдісі. Әуе шарында ұшу бай туристер үшін элиталық ойын-сауық. Бірінші әуе шарын 1783 жылы Монтгольфиер бауырларымен ойлап шығарылған және салынған. Бұл ыстық ауамен толтырылған үлкен шар. Әуе шарында ұшқан бірінші адам Жан-Франц болды. Бұл 1783 жылы 15 қазанда болған және аэронавтика дәуірінің басы болды. Әуеннің дизайны өнертабысқа дейін өзгерген жоқ. Әуе шарының әрқашан сфералық немесе алмұрт тәрізді пішіні бар. 1852 жылы Генри Гиффард шарды гондолада шағын бу қозғалтқышын орнатқан. Бұл қозғалтқыш желдеткішті айналдырды, бұл желдеткіштің бағытын сағатына 8 км жылдамдықпен жүргізуге мүмкіндік берді. 46 жыл өткеннен кейін ғана 1898 жылы Парижде тұратын бразилиялық байсалды Альберто Сантос-Дюмон бензинді ішкі жану қозғалтқыштарымен тәжірибе бастады. 1901 жылдың 19 қазанында ол ауаға сигар тәрізді шарларды көтеріп, Парижді 11 шақырымдық ұшуды жасады. 20-шы ғасырдың басында, шарлар әуелі стратосфераны зерттеуде ғылыми мақсаттарға пайдаланылды, ал 1901 жылы алғашқы биік көтерілу аяқталды. Ғасырдың басында, 1914 жылы, Ханс Берлинер Германиядан Оралға дейін әуе шарларын жасады [1].
Басқарылмаған шарлар моторлар мен пропеллерлерді тасымалдайтын әуе кемелеріне, күрделі басқару жүйелеріне қайта жаңартылды. Германияда авиация құрылысының табысты дамуы - резеңкеленген шүберекпен, газбен толтырылған көп бөліктегі корпустармен жабылған, жеңіл қорытпалардың күшті жақтауымен құрылған үлкен әуе кемелері. Ең үлкен кемеде ұзындығы 245 м және диаметрі 41 метр болатын сигара тәрізді нысанда 60 адам экипажы бар 50 жолаушы тасымалданады. 215 тонна жүк немесе жабылған гондолада.
1910 жылы Цепеллин үш жылдан астам 14 000 жолаушыға коммерциялық трафикті жүзеге асырған компанияны ашты. Бұл драйверлер авариясыз 61 000 км-ден астам қашықтықты қамтыды. 1919 жылы дирижабль Атлант мұхиты арқылы өтті. 1929 жылы дирижабль Граф Цепеллин Жердің айналасында бұрын-соңды болмаған ұшу жасады. Хинденбург дирижабль Атлантикадан он тұрақты коммерциялық рейс жасады.
Дережабльдар әскери мақсаттар пайдаланылды. Бірінші дүниежүзілік соғыс және Екінші Дүниежүзілік соғыстың кезінде әртүрлі конструкциялардың әуе кемелері мен әуе шарлары байқау және іздестіру, суасты қайықтарына аң аулау және ұшуға қарсы кедергілерді орнату үшін қолданылды. Ресми түрде соңғы дирижабль АҚШ-тағы арсеналдан 1962 жылы ғана алынып тасталды. ХХ ғасырдың екінші жартысында ғылыми-техникалық прогресті қарқынды дамыту дәуірінде әуе шарлары саяхат, туризм және спорт жарыстарында белсенді пайдаланылды [2].
Глайдерлер
Алғашында әуе кеңістігін жобалау - әуе кеңістігінде бірнеше сағат бойы үнсіз көтеріліп, әуе ағынын көтеру арқылы қабілетті, мінсіз, ұшқыш-әуе фрагменті. Сырғанау пионері неміс OttoLilienthal (1848-96) болды. Джон Монтгомери (АҚШ) сол жылдары планерді салған және оны әуе шарынан төмен түсірген. Кейінірек 1896 жылы американдық ойлап табушы OctaveChanute оңай және үнемі бақыланатын әуе кемелерін жасады. 1901 жылы Orville және WilburWright өнертапқыштары қанат пен шұңқыр элементтерін түзету арқылы планерді жақсартты. Тұтастай алғанда, зымыран бүгінде біз таныс ұшақ түрін таптық.
1935 жылдан бері аэронавигациялық және метеорологиялық мақсаттарда ғылыми жабдықпен жабдықталған планерлер кеңінен қолданылады. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде шағын барлау топтары мен әскерлерді жеткізу үшін планерлер пайдаланылды.
Соғыстан кейінгі кезеңде гидродинамикалық дамыған планерлер үшін фюзеляжды фигуралар жасалды.
Парашют
Парашют - бұл қолшатырға ұқсас ауада пайда болатын және ауадағы биіктіктен объектке немесе адамды түсіруді баяулататын қатты матадан жасалған құрылғы. Бастапқыда парашют зақымдалған әуе кемесінен немесе әуе кемесінен құтқаруды ойлап тапты және осы мақсат үшін азаматтық авиацияны жолаушылар қозғалысына қоспағанда, осы күнге дейін қолданылады.
Парашют бір мезгілде әуе шарымен ойлап шығарылған, дегенмен бұл дизайнға қарамастан (француз тілінен дәл аударғанда құлауды болдырмау дегенді білдіреді). 1306 жылы Қытайда акробаттар биіктіктен секіру үшін қолшатырды пайдаланды. Парашюттың бірінші демонстрациясы Францияда 1783 жылы өткізілді. Луиз Себастьян Ленормманның біреуі екі жағажай қолшатырымен ағаштан секірді. Франкфурт Андре Жак Гарнер бірінші кәсіби парашютист болды, ол 1802 жылы Англияда 2400 м биіктіктен бір парашют секіруін орындады.
Парашютинг (parachuting) немесе skydiving танымал парафойл спорт болды, 1950 жылдан бастап халықаралық жарыстар өткізілді. Парашютный спорт федерациясы құрылды. Белсенді түрде тартылған әскери қызметшілер, жастар, тіпті мүгедектер. Парашют жету қиын аудандарда туристер топтары үшін пайдаланылады, мысалы, Солтүстік Полюс, сондай-ақ құтқарушылар. Парашютпен секіру - жалпы спорт пен ойын-сауық. Жас және ескі секіру.
Парашюттан секіру әуе кемесінен ғана емес, жоғары тау жоталары мен таулы беткейлерде де жүзеге асырылады.
Тікұшақ
Тікұшақ - тігінен ұшып, кішкентай платформаға отыра алатын, әуеде тірілген, әр түрлі бағыттағы - алға, кері, бүйірлік, бұрылыс және басқа да аэробатиканы қоса алғанда, көлденең басқарылатын ұшуды жүзеге асыра алатын ерекше ұшатын машина.
Кәдімгі әуе кемелерінен айырмашылығы, тікұшақтың қанаттары жоқ. Лифтинг күші реттелетін пышақ бұрышы бар кабинаның үстінде көлденең орналасқан бұранда жасайды.
Тікұшақ жүк немесе жолаушыларды тасымалдай алады. Жолаушылар тікұшақтары жолаушылар сыйымдылығы бойынша үш санатқа бөлінеді: 1-ден 5-ке дейінгі жолаушылар; екіншісі 5-тен 12-ге дейін. Бұл санаттар үшін әдетте бір қозғалтқышы бар шағын тікұшақтар пайдаланылады. Ірі көлік құралдарының үшінші категориясы 12-ден 40-қа дейін жолаушыларды тасымалдай алады және коммерциялық тасымалдауда қолданылады [3].
1438 жылы керемет Леонардо да Винчи тікұшақты жобалаудың алғышарттарын жасады және тіке көтерілуге және түсіруге қабілетті бұранданы жасады, бірақ оның идеясын іс жүзінде жүзеге асыру үшін көп кешікпей қол жетімді болды.
Қазіргі заманғы тікұшақтың алғашқы прототипін 1784 жылы француздар Launoy және Bienvenu (яғни ұшақтар мен планерлерден әлдеқайда ертерек) салған. 1843 жылы ағылшын джипи К.Кейли бу тікұшағын салған, бірақ дизайны өте үлкен және ауыр және жердегі жерден метрге дейін көтерілуі мүмкін. Ауа көтерілуіне және жердің бірнеше минуттан асып кетуіне қабілетті тікұшақ француз Павел Корнды 1907 жылы ғана құруға көмектесті, бірақ машинаны ұшу кезінде басқару әдісі жасалмады және аппаратты жермен байланыстыратын арқандармен байланыстырды. 1916 жылы австриялықтар 200 метр биіктікте ұшқышсыз режимде көтеріліп, бір сағат бойы ауада қалдырған аппаратты неғұрлым табысты ойлап тапты, бірақ аппарат әлі күнге дейін кабельдермен жерге байланыстырылды.
1931 жылы конверсоплана идеясы жүзеге асырылды; көлденеңінен вертикаль позицияға айнала алатын және іс жүзінде вертикальды отырғызу мен түсіруді қамтамасыз ететін электр қозғалтқыштары бар ұшақтар. Қазіргі уақытта мұндай әуе кемелері әскери авиацияда кеңінен қолданылады. Түрлі елдерде тікұшақ конструкцияларын дамыту қарқынды жүргізілді, бірақ тек 1938 жылы 3000 метр биіктікке жетіп, сағаттық ұшудан көп уақыт жұмсаған тікұшақты құруға болады. Әртүрлі елдерде белсенділік танытқан тікұшақ өнеркәсібі Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін ғана дами бастады. КСРО-да 40 тонна жүк көтеруге қабілетті Ми-26 мықты тікұшақ дизайнын қоса алғанда, бірнеше тікұшақ дизайны жасалды.
Бүгінде тікұшақтардың жоғары сенімділігі, қиын ауа-райы жағдайларында ұзақ уақыт бойы ауада болу мүмкіндігі. Тікұшақтың ұшу жылдамдығы сағатына 200-220 км-ге жетсе, ұшу ауқымы жанармай бактарының сыйымдылығымен шектеледі. 1982 жылы тікұшақпен 29 күн мен 3 сағатты құрайтын дүниежүзілік саяхат өтті. Ұшудың орташа жылдамдығы 55 км сағ.
Әуе көлігін техникалық сүйемелдеу
ХХ ғасырдың соңғы онжылдықтары. бүкіл әлем бойынша әуе тасымалдарының айтарлықтай артуымен сипатталады. Бұл әлемдік экономиканың оң үрдістеріне, сауда қатынастарын кеңейтуге, сондай-ақ туризмнің қарқынды дамуына байланысты. Дегенмен, әуе лайнерінде жолаушыларға арналған көліктік қызметтер осындай себептерге байланысты бірқатар мәселелер тудырды:
* әуежайларды салу мен жабдықтау үшін аумақтарды алып тастау;
* пайдаланылған отынды атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларын ұлғайту;
* қоршаған ортаның шуылдың ластануы.
Сондықтан әуе тасымалдарын техникалық қамтамасыз ету мәселелері өте өзекті болып табылады және оларды шешудің екі маңызды бағыты ұсынылады: 1) әуе кемесінің өзін жетілдіру және 2) әуежайды жаңғырту. Осы бағыттарды қысқаша қарастырайық.
Әуе кемесін жетілдіру
Жолаушылар тасымалдарында ең танымал болып заманауи әуе кемелері, түрлі модификациялар болды. Басты себептері, әрине, жоғары сенімділік, жүк көтергіштігі, жолаушылар сыйымдылығы және 12 мың км-ге дейін жанармайсыз толық жүктемемен ұшу ауқымы. Тағы бір критерий ұшу-қону жолағының ұзындығына сын тұрғысынан (ұшу-қону жолағы).
Қазіргі әлемде әуе тасымалы үшін азаматтық әуе кемелерін шығаратын бірнеше ірі авиациялық өндіріс кәсіпорындары бар. Олардың ішіндегі ең ірі американдық Boeing, AirbusIndustry еуропалық консорциумы және BritishAerospace-Sud-Avia ағылшын-француз консорциумы Боинг компаниясы осы әлемге әйгілі компания - негізін қалаушы - Уильямс Боингтің 1916 жылы өзінің әуе кемесінің бірінші үлгісін жасап, поштаны тасымалдау үшін жасаған компанияның негізін қалады. Қазіргі уақытта компания техникалық сипаттамалары, диапазоны мен сыйымдылығы бойынша ерекшеленетін әртүрлі модификациядағы және модельдері - V-737, V-747, V-757, V-767, V-777 жолаушылар лайнерлерін шығарады. Барлық машиналар Боинг отбасылық экологиялық талаптарға сәйкес келуге, жолаушылар үшін өте сенімді, ыңғайлы жағдай болып табылады. ұшақтардың соңғы дамыту Boeing отбасылық - B-777 қауіпсіз және ең техникалық әлемдегі жабдықталған ретінде танылады - барлық дерлік ұшу автоматты оларға жасалуы мүмкін. Ресейде, B-767 және В-777, модель B-737 жұмыс. Осыған байланысты оның саясаты В-747 қолданыстағы модельдерін, B-767 және В-777 жетілдіруге бағытталған ретінде жақын арада, компания Боинг, авиалайнерлерінің мүлдем жаңа түрін жасау жиналады емес.
AirbusIndustry авиакомпаниясы 1967 жылы шілде айында АҚШ-тың әуе нарығында АҚШ монополиясын тоқтатуға шешім қабылдаған Франция, Ұлыбритания, Германия және Испания үкіметтерінің қолдауымен бірқатар еуропалық фирмалар тарапынан құрылды. Осы компанияның алғашқы ұшағы, A-300B, 1972 жылдың қазанында ұшты. Еуропалық консорциумның авиакомпанияларының отбасылары жоғары тиімділікке, отынның төмен шығындарына және шығарындылар деңгейіне ие, бұл жүктерді тасымалдау үшін өте ыңғайлы [4].
Қазіргі уақытта AirbusIndustry А-380 суперлинерін құрумен айналысады. Бұл ұшақ ұзындығы 500-ден 700-ге дейін жолаушылар мен қысқа рейстерде 1000 адамға дейін тасымалданады. Автомобильдің екі палубалы дизайны әлемдегі заманауи әуежайлардың 80 метрден астам қанаттарын бар қабылдай алмайды, сондықтан жолаушылар кемелерінің әлеуетін басқа әдіспен арттыру мүмкін емес. Жаңа бортқа кішігірім офистер, бизнес орталықтары, ұйықтайтын бөліктер, ойын-сауық орындары - басты палубаның еденіне орналастыруға арналған спорттық және ойын залдары кіреді. Экипажға, тағамдарға, дәретханаларға арналған демалыс орындары да болады. Суперлинер заманауи экологиялық сипаттамаларға сай келеді, сонымен қатар ол өз әріптестерінен 20% -ға үнемді. AirFrance, SingaporeAirlines және DubaiEmirate жаңа Airbus A-380-ны сатып алуға өтініш берді. Жалпы алғанда, 2016 жылға қарай AirbusIndustry әуе кемелерінің жартысынан астамын жаңартуды жоспарлап отыр, бұл әр түрлі типтегі 16 мың жаңа ұшақ шығарады. Supersonic жолаушылар ұшағы туралы әңгімелеп, олар 1969 жылы Англия-француздық BritishAerospace-Sud-Avia консорциумы құрастырған және құрастырған әлемдегі жалғыз Конкорд авиалайнерлері. Мұндай әуе кемесінің жылдамдығы дыбыс жылдамдығынан 2 есе жоғары, ол Атлантикадан өтуге мүмкіндік береді. 3 сағат, сыйымдылығы - 130 адам. Барлығы осы кластағы 14 вагон салынды, олар екі авиакомпанияға тиесілі - BritishAirways және AirFrance. Соңғы уақытқа дейін олар негізінен трансатлантикалық желілерде, сондай-ақ кейбір чартерлік маршруттарда жұмыс істеді және негізінен бай, бай клиенттерге қызмет етті. Алайда 2001 жылғы 11 қыркүйектегі қайғылы оқиғалардан кейін АҚШ-қа тасымалдануға деген сұраныс күрт төмендеді. Осыған байланысты BritishAirways және AirFrance 2003 жылдың мамыр айынан бастап Concord отбасының барлық лайнерлері қызметтен шығарылғанын мәлімдеді [5].
Бизнес-джет - VIP-бизнесмендерді, мемлекеттік қызметкерлерді, музыканттарды және т.б. тасымалдауға арналған бизнес-реактивті қозғалтқышы бар арнайы ұшақ. Әлемде бизнес-реактивті типтегі 2000-нан астам ірі реакторлар жұмыс істейді, оның ішінде Ресейде 100-ден астам, шет елдерде американдық ұшақтар Сеннаға, ал француздар Falcom және британдықтар - БАЭ-125. Ресейде бұл көбінесе Як Ұшу аппараттарымен жабдықталған кабинамен -40 (мұндай ұшақ, мысалы, Автовоз). Көптеген батыс кәсіпкерлері бұл мақсат үшін жеке мақсатта сатып алынған кішігірім әскери ұшақ ұшақтарын кішігірім сапарға шығарады.
Еуропалық кеңістіктегі ұшуларға тыйым салу, ескірген отандық әуе кемелерінің шу сипаттамаларының ұлғаюына байланысты, ұлттық тасымалдаушыларға олардың ұшақтар паркін жаңартуға мәжбүр етеді. Бұл мәселені әртүрлі тәсілдермен шешуге болады: бір жолы - қолданыстағы көлік құралдарын жаңғырту; Екінші әдіс - шетелдік екінші ұшақ аппараттарын сатып алу; үшіншіден, әлемдік және еуропалық стандарттарға сәйкес келетін заманауи ұшақтар шығара алатын ресейлік зауыттармен тығыз ынтымақтастық.
Ескі қозғалтқыштарды жаңғырту 5-тен 7 млн. АҚШ долларына дейін және одан да көп (төрт қозғалтқыш лайнерінде) талап етіледі, оған байланысты көптеген сарапшылар ескі жабдықтарға осындай ақшаны жұмсаудың пайдасы жоқ деп санайды. Осыған орай көптеген ірі ресейлік тасымалдаушылар Boeing және Airbus сияқты шет елдік ұшақтарды сатып алуды қадағалауда, бірақ бұл жиі орта және шағын авиакомпаниялардың күштерінен тыс.
Жақында ұшуға дейінгі үшінші жол әуе кемелерін енгізу механизмінің жетіспеушілігінен айтарлықтай қиындады. Бір лайнер бірнеше ондаған миллион долларға (мысалы, Ту-214 құны 25-26 миллион АҚШ доллары) төлейді - мұндай ақша үлкен авиакомпаниямен бір уақытта табылмайды. Сондықтан әлемдік тәжірибеде әуе кемелері лизинг схемалары бойынша немесе белгілі бір тәртіпте салынып сатылады. Лизинг лайнерді аванстық төлемді кейін біртіндеп қайтаруды көздейді (кейбір көздер бойынша, оның құнының 15% дейін). Қалған төлемдер ай сайын төленеді, бұл ұшақтың құны шамамен 1% құрайды. Сонымен қатар, ұшақ ұшып, өз төлемін жүзеге асырады. Бүкіл әлемде үкімет авиациялық лизингке кепілдік береді [6].
Өкінішке орай, жоғарыда аталған барлық әуе кемелері (ТУ-204, Ту-214, Ту-334) 2006 жылдан бастап ИКАО енгізуге ниетті стандарттар талаптарының тағы бір қатаңдануына байланысты келесі жылы шу стандарттарын сақтауды тоқтата алады. Дегенмен, отандық әуе кемелерінің өндірушілері еуропалық стандарттарға сәйкес келетін жаңа жабдықтардың сериялық модельдерін ұсынуға дайын емес, бұл қазіргі кезде және жақын арада әуе тасымалы үшін техникалық қолдаудың негізгі проблемаларының бірі болып табылады.
Қазақстанда әуе тасымалы
Әуе көлігі -- әуемен жолаушылар, пошта және жүк таситын көлік түрі. Басқа көлік түрлерінен артықшылығы -- жылдамдығында.
Әуекөлігі Америка мен Еуропаның бірқатар елдерінде 1-дүниежүз. соғыстан кейін пайда болды. Франция мен Германияда көліктің бір түрі ретінде 1920 жылдан кейін дами бастады. Ресейде алғашқы әуежолы (Мәскеу -- Төм. Новгород) 1923 жылы ашылды.
Қазақстанға тұңғыш ұшақ 1918 жылы 9 қаңтарда ұшып келді. Ұшқыштар -- Н. С. Горбунов пен В. Р. Браунц басқарған "Фарман-30" ұшағы Мартөк (Ақтөбе қаласыныңмаңында) -- Новосергеевка бағытымен 1 сағ. 20 минутта 350 км қашықтықты ұшып өтті. Қазақстанда 1923 жылы "Добролет" қоғамы құрылып, ол әуепошта мен жолаушылар тасымалдау ісін ұйымдастыруды қолға алды. 1924 жылы "Ю-13" ұшағымен Ташкент -- Алматы, Алматы -- Ташкент бағытында бірінші рет ұшу сынағы өткізілді. 1925 жылы Бішкек -- Алматы әуе жолымен алғашқы пошта тасымалы жасалды. 1929 жылы Қызылорда -- Мәскеу әуежолы ашылды. 1930 жылы Әуекөлігін пайдалану мен дамытуға жағдай жасау мақсатында Қазақ азаматтық авиация басқармасы (ҚААБ) ұйымдастырылды. Сол жылы ҚААБ-тан 27 жігіт Мәскеу ұшқыштар мектебіне оқуға жіберілді. Бұлардың арасында алғашқы Қазақ ұшқыштарының бірі -- салық Ахметов те болған.
Қазақстан КСРО құрамында болған жылдары еліміздің әуежолдарында Ил-12, Ил-14, Ил-18, Ил-62, Ил-86, Ан-2, Ан-24, Як-40, Як -- 42, Ту-134, Ту-154 және Ил-76, Ту-144 ұшақтары пайдаланылды. Алматыдан Қазақстанның барлық облыс орталықтарына, басқа да қалаларға тұрақты әуежолы қатынасы орнатылды. Қазақстанның тәуелсіздігі жарияланып, нарықтық экономикаға көшуіне байланысты саласында да түбірлі өзгерістер орын алып, бірнеше әуекомпаниялары құрылды. 1998 жылы қаңтарда 51 әуекомпаниясы тіркеліп, олардың ішінде "Эйр Қазақстан" және 12 аймақтық әуекомпаниясы мемлекеттік меншік нысанын сақтады. Қазақстан әуекомпаниялары ішкі және халықар. жолаушылар, пошта, жүк тасымалдауды, сондай-ақ ауыл шаруашылығы, орман ш., энергетика, газ және мұнай өнеркәсібі салаларының тапсырмаларын орындайды. Әуетасымал әсіресе, Ресей, Біріккен Араб Әмірліктері, Түркия және Германия елдерімен арада жақсы жолға қойылған. "Эйр Қазақстан" әуекомпаниясының ұшақтары 37 әуежолы бағыттарында ұшады. Қазақстандағы ішкі және халықар. әуежолдарының жалпы ұзындығы 76320 км шамасында (1999).
Қазіргі кезде 21 Республикасы әуежай, 10 облысы және облыс ішіндегі әуежайлар жұмыс істейді (1998). Астана, Алматы, Ақтау, Ақтөбе, Атырау, Қарағанды, Қостанай, Орал және Шымкент әуежайлары еліміздегі ең үлкен әуеайлақтары болып саналады. Қазақстан әуежолдарында Ту-134, Ту-154, Як-40, Ил-86, Боинг-737, Аэробус -- А-310 шапшаң ұшақтары пайдаланылады [7].
1996 жылы әуежолы басқармасы автоматтандырылған жүйесінің Алматы орт., ал 1998 жылы Ақтөбе орталық іске қосылды. Әуежолы басқармасы ғылыми-техникалық даму бағытының бір саласы ретінде әуе кеңістігінің өткізу мүмкіндігін арттыруды, диспетчерлік қызметтің өндірістік процесін автоматтандыруды қолға алған.
1.2 Қазақстандағы таңдалған әуежайлардың қысқаша сипаттамасы
Қазақстанның ірі әуежайы - Алматы әуежайы. Әуежай тарихы 1935 жылдан басталады, ал 2012 жылы ол ТМД-дағы ең үздік деп танылды. Жыл ішінде бұл әуежайда төрт миллионнан астам жолаушы қызмет етеді.
Қазақстанның әуежайларынан ішкі рейстер саны бойынша екінші орын Астана қаласында. Қазіргі таңда әуежай модернизацияланған және әуе кемелерінің барлық түрлерін алуға қабілетті. 2012 жылы Астана әуежайы жақын және алыс шет елдерден келген екі миллионнан астам туристерді қызмет етті.
Қазақстанның ірі әуежайлары ғана емес, шағын әуежайларға да назар аударады. Мәселен, 2011 жылы жаңғыртудың арқасында ТМД-дағы ең жақсы әуежай Ақтау әуежайы болды, ал 2009 жылы ТМД елдерінің перспективті әуежайы атағы берілді. Атырау әуежайы қайта жаңғыртылып, ұшу-қону жолақтарын кеңейту және жаңа жарықтандыру жүйесін орнату жоспарланып отыр.
Кесте- 1. Қазақстандағы негізгі әуежайлардың тізімі
Орналасқан қаласы
Әузжай атауы
Биіктігі (м)
Ұзындығы (м)
Ең жоғары көтеру салмағы (т)
Ашылған жылы
Ақтау
Ақтау
+22
3050
270
1983 ж.
Ақтөбе
Ақтөбе
+225
3200
170
1933 ж.
Алматы
Алматы
+681
4500
350
1935 ж.
Арқалық
Арқалық
+388
2500
62
?
Астана
Нұрсұлтан Назарбаев
+354
3500
?
1931 ж.
Атырау
Атырау
-22
3000
100
1931 ж.
Аягөз
Аягөз
+654
2500
?
?
Балқаш
Балқаш
+440
2500
?
1933 ж.
Байқоңыр
Юбилейный
+100
4500
392
1981 ж.
Байқоңыр
Крайний
+100
3100
190
1964 ж.
Жезқазған
Жезқазған
+381
2600
?
1949 ж.
Қарағанды
Сары-Арқа
+538
3600
?
1934 ж.
Қызылорда
Қызылорда
+132
2700
190
1987 ж.
Көкшетау
Көкшетау
+263
2800
171
?
Қостанай
Наримановка
+181
2500
140
1970 ж.
Павлодар
Павлодар
+125
2500
100
1970 ж.
Петропавл
Петропавл
+138
2500
190
1935 ж.
Приозерск
Камбала
+401
2950
?
?
Семей
Семей
+234
3100
?
1929 ж.
Талдықорған
Талдықорған
+591
2500
87
1946 ж.
Тараз
Әулие-Ата
+664
3500
?
1945 ж.
Орал
Орал
+38
2400
98
?
Өскемен
Өскемен
+286
2500
?
?
Шымкент
Шымкент
+421
3300
?
1933 ж.
Екібастұз
Екібастұз
+238
2500
?
?
Ескерту: [8] әдебиет негізінде алынған
Кесте -2 Қазақстандағы аймақтық әуежайлардың тізімі
Орналасқан облыс
Әуезжай атауы
Биіктігі (м)
Ұзындығы (м)
Ақтөбе облсы
Бозой
Иргиз
Карась
Кенкияк
+200
1800
Челкар
+154
1770
Алматы облысы
Боралдай
+710
1460
Атырау облысы
Тенгиз
-24
1200
Шығыс Қазақстан облсы
Аягөз
Зайсан
+572
1500
Қарағанды облысы
Жайрем
+400
1700
Жосалы
Маңғыстау облысы
Бейнеу
+15
1750
Баутино
Бузачи(Қаржанбас)
-25
2300
Ералиев (Құрық)
40
1275
Жанаөзен
+215
1500
Форт-Шевченко
+136
2750
Оңтүстік Қазақстан облысы
Түркістан
+247
1800
Ескерту: [9] әдебиет негізінде алынған
Ақтау халықаралық әуежайы
Ақтау халықаралық әуежайы Акционерлік қоғамы 1996 жылғы қараша айында құрылды. Әуежай 1983 жылдан бастап жұмысын іске асыруда және азаматтық авиацияда пайдаланылатын барлық әуе кемелердің түгелдей дерлiк түрлерiн қабылдау мен ұшыру үшін жабдықталған. Әуежай Ил-76, АН-124 Руслан ауыр жүк тиейтін әуе кемелер түрлерін қабылдайды. Каспийаралық өңірдегі мұнай саласының қарқынды дамуы жүк тасымалдау көлемін ұлғайтуды, мұнайшыларға қажетті жабдықтарды тез жеткізу үшін, өз кезегінде жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу мен әуежайды қайта жаңғырту қабілеттілігін туғызды. Ақтау халықаралық әуежайы АҚ-ның өмірінде жаңа кезең 2007 жылғы желтоқсан айында басталды. Ақтау халықаралық әуежайы АҚ -ның 100% акциясы өткізілген тендерге сәйкес Сенімгерлік Басқару ATM Grup Uluslararası Havalimanı Yapım Yatırım ve Işletme limited түрік компаниясына 28 жыл мерзімге берілді. Сол жылда Маңғыстау облысы әкімдігімен және ATM Grup арасында 30 жыл мерзімге жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу мен пайдалану Концессия Шартты жасалды. Сенімгерлік Басқарудың шартына сәйкес, әуежайды қайта жаңғырту және ұшып-қону жолағын ұзарту, жүргізу жолағын және перронды қайта жаңарту, санатсыз ОМИ жарық дабыл жүйесін ИКАО халықаралық стандарттарына лайықты бірінші санаттағы ОВИ жүйесімен алмастыру жүргізілуде. Қайта жаңғырту аяқталғаннан кейін ҰҚЖ-ның ұзындығы 3060 м., ені 45 м., жабылғы тығыздығы кемінде 50 PCN құрайды. Бұл максималды ұшу массасы бойынша барлық ауыр жүк тиейтін кемелерді шектеусіз қабылдау мүмкіндігін береді.Жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу 2009 жылы аяқталды. Терминалдың өткізу қабілетілігі сағатына 450 жолаушы, VIP және CIP - залдарын атқаратын ауданды қоса алғанда, жалпы ауданы 13 400м2 құрайды. Жолаушылар терминалының қауіпсіздігі мен жайлылығы үшін, қазіргі заманғы құралдармен, қауіпсіздік пен күзетті қоса алғанда, жаңа электронды және электромеханикалық жүйелермен, оның ішінде: телескопиялық жолаушылар көпірлерімен, электронды тіркей бағанымен, HVAC- салқындату мен жылыту жүйесімен, FIDS - электронды таблода ұшулар туралы хабарлау жүйесімен, X- RAY- ренгенді сканерлермен, CCTV - бейнебақылау жүйесімен, лифттер мен эскалаторлармен жабдықталған.Әуежай 2009 жылы ТМД елдер арасында ең үздік әуежай байқауында 2008 жылғы ТМД елдер арасында қарқынды дамушы әуежай номинациясында жеңімпаз болды, 2010 жылғы мамыр айында Ақтау әуежайы 2009 жылғы ТМД елдер арасында перспективті дамитын әуежай болып мақұлданды.Қазіргі уақытта Ақтау әуежайы, Астана және Алматы әуежайларынан кейін, тасымалдаулар көлемі бойынша Қазақстан Республикасында расында үшінші орында тұр. Әуежайда қазақстандық және шетелдік авиакомпаниялар қызмет көрсетеді, олар 8 ішкі және 16 халықаралық бағыттар бойынша ұшуларды орындайды. Ақтау қаласынан Мәскеу, Ыстамбұл, Баку және Киев қалалары арқылы, әлемнің кез-келген нүктеcіне жетуге болады. Қазақcтанның барлық жолаушылар транзиті өңірлік авиакомпаниялардың арқасында жүзеге асырылады, олар жолаушылар потенциялы азырақ қалалардан (Атырау, Шымкент, Қызылорда, Ақтөбе, Орал) жолаушыларды Ақтау әуежайына жинап, олар аталған 4 ірі әуежайлардан әрі қарай дүние жүзіне шығады. Қазіргі таңда, әуежай облыстың транзитті потенциалын іске асыру мақсатында, әлемнің түйістіру әуежайларына жаңа бағыттарды ашу бойынша маркетинг жұмыстарын жүргізеді.
Кесте - 3 Жолаушылар тасымалдау
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Аэрофлот
Məскеу-Шереметьево
Ukraine International Airlines
Киев-Борисполь
SkyBus
Маусымаралық: Батуми
SCAT
Ақтөбе, Алматы, Астана, Астрахан, Атырау, Баку, Батуми, Ыстамбұл-Ататүрік, Киев-Борисполь, Краснодар, Қызылорда, Махачкала, Минеральные Воды, Мəскеу-Домодедово, Орал, Ростов-на-Дону, Шымкент, Сочи, Тбилиси, Волгоград, Ереван
RusLine
Самара
Bek Air
Алматы, Орал, Горган
AZALJet
Баку
Air Astana
Алматы, Астана, Атырау, Ыстамбұл-Ататүрік
Ескерту: [10] әдебиет негізінде алынған
Кесте- 4 Жүк тасымалдау
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Coyne Airways
Тбилиси
Silk Way Airlines
Атырау, Баку
Ескерту: [11] әдебиет негізінде алынған
Ақтөбе халықаралық әуезжайы
Ақтобе -- Қазақстанның Ақтөбе каласындағы халықаралық әуежайы. Қаланың оңтүстік-батыс шеткейінде, Ақтөбе темір жол бекетінен оңтүстікке қарай 3,5 шақырым жерде орналасқан.Ақтөбедегі 1 класты әуежай. Ил-86, Боинг 727 -- 200 және Ан-124 (дирекцияның рұқсатымен) секілді ұшақтардың көпшілік түрін, сонымен қатар тікұшақтардың барлық түрін қабылдай алады. Әуежайдың аумағына Ан-2 және Як-18 ұшақтары мен Ми-2 тікұшағына жөңдеу жасайтын азаматтық авиацияның №406 авиажөндеу зауыты шектесіп жатыр. Азаматтық авиациядан басқа, әуежайда Әскери авиация орын тепкен. Онда екі дүркін батыр атанған Т.Я. Бигельдинов атындағы Қазақстан Республикасы әуе қорғаныс күштері Әскери институтының оқу ұшақтары негізделген. Институт 1996 жылы бұрынғы Ақтөбе жоғары әскери авиация училищесі негізінде құрылды. Сондай-ақ Ақтөбе облысының Мартөк ауданында Хлебодар жер асты оқу әуежайы бар. Ақтөбеден 60 шақырым жердегі № 37 темір жол айрығының жанында). 2004 жылдан бастап әуежайды жаңғырту жұмыстары жүріп жатыр. ҰҚА толық жөңдеуден өтті[12]. Қазіргі кезде аэровокзалды қайта жоспарлау іске асырылуда.Ақтөбе облысында желгілікті әуе жолдары: Ырғыз әуежайы, Карась әуежай, Кенқияқ әуежайы, Шалқар әуежайы, Бозой әуежайы, Қарабұтақ әуежайы секілді бірнеше әуеайлақтары бар. Олар 1990 жылдары қараусыз қалған, бірақ 2011 жылдан бастап олардың қайта өркендеуі басталды. Ырғыз әуежайы қалпына келтіріліп, Шалқар әуежайы және Бозой әуежайының қайта келтірілу жұмыстары жоспарлануда. 2011 жылдың қарашасынан бастап Л-410 ұшақтарымен аптасына екі рет Ақтөбе - Ырғыз - Ақтөбе әуе рейсі іске қосылды.
Кесте - 5 Әуе компаниялары мен ұшу бағыты
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Алма-Ата, Астана, Атырау
РусЛайн
Москва-Домодедово
SCAT
Актау, Атырау, Москва-Домодедово
EuroAsia Air
Анталья, Бодрум
Sky Airlines
Анталья
Hamburg International
Мюнхен
Ескерту: [12] әдебиет негізінде алынған
Алматы халықаралық әуежайы
Халықаралық Алматы Әуежайы (ағылш. Almaty International Airport) Қазақстандағы ең үлкен әуежай. Ол Алматы Орталығынан 18 километр қашықтықта орналасқан. Әуежай арқылы Қазақстан бойынша жолаушылардың жартысы және жүктердің 68% өтеді. 2011 жылы әуежай 3,665,538 жолаушыға қызмет көрсеткен (2010 жылмен салыстырғанда 19%-тік өсім). Бір қызығы Алматы халықаралық әуежайының иесі кім екендігі тіпті Алматы әділет басқармасының өзіне ресми түрде беймәлім.
17 ақпанда Мәскеуде Мемлекетаралық авиация комитетінің Авиация және әуе кеңістігін пайдалану жөніндегі кеңестің 32 сессиясы өтіп, Алматы әуежайының әуеайлағы ең үздік әуеайлақ атағына ие болды Әуежай 1935 жылы салынған. 1990 жылға дейін ол Кеңес Азаматтық Авиация Департаментінің бөлігі болып, 1991 жылы"Алматы Әуежайы" болып қайта құрылды. Сол кезден бері әуежай тәуелсіз бизнес бірлік ретінде өз жұмысын жалғастырды. Кейін ол Халықаралық Алматы Әуежайы ЖШС болып қайта аталды. 1998 жылы әуежай ұшып-қону жолағы (ҰҚЖ) жөндеуден өткеннен кейін, Алматы Әуежайы II категорияға ие болып, Халықаралық Әуежай статусын алды. 1999 жылдың 9 шілдесінде әуежай ресторанында өрт басталып, бүкіл әуежай терминалы жанып кетті. Жаңа терминалдың құрылысы 2004 жылы аяқталды. Алматы Әуежайы Air Astana ұлттық тасымалдаушының хабы болып табылады. Сонымен қатар Орталық Азиядағы жүк тасымалдау хабы. 2008 жылдың қыркүйек айында екінші ұшып-қону жолағы ашылды. Жаңа ұшып-қону жолағына ICAO сертификаты беріліп, оған III категория берілді. Жолақ сапасы мен онда орнатылған заманауи құрал жабдықтар ұшу қарқыны бойынша әуе кемелерінің барлық түрін ешбір шектеусіз қабылдауға мүмкіндік береді. Жаңа ұшып-қону жолағы Орталық Азияда ең ұзын болып табылады.
Кесте - 6 Әуекомпаниялар мен бағытар (ішкі)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Ақтау, Ақтөбе, Астана, Атырау, Қарағанды, Қызылорда, Орал, Өскемен, Павлодар, Шымкент
SCAT
Ақтау, Астана, Көкшетау, Қостанай, Петропавл, Семей, Шымкент, Тараз
Semeyavia
Семей
Zhezair
Жезқазған
Ескерту: [13] әдебиет негізінде алынған
Кесте - 7 Әуекомпаниялар мен бағытар (халықаралық)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Aerosvit Airlines
Киев-Boryspil
Air Astana
Абу Даби, Ақтау, Ақтөбе, Амстердам, Анталия, Астана, Атырау, Баку, Бангкок-Suvarnabhumi, Бейжің-Capital, Бішкек, Дели, Душанбе, Франкфурт, ГонКонг, Ыстамбұл-Atatürk, Қарағанды, Қостанай, Куала Лумпур, Қызылорда, Лондон-Хитроу, Мәскеу-Шереметьево, Орал, Өскемен, Павлодар, Самара, Санкт Петербор, Сеул-Incheon, Шымкент, Ташкент, Тбилиси, Үрімші, Қазан
Asia Wings
Көкшетау, Петропавл
Asiana Airlines
Сеул-Incheon
Avia Traffic Company
Бішкек
Bek Air
Орал
BMI
Лондон-Heathrow1
China Southern Airlines
Үрімші
Czech Airlines
Прага
Donbassaero
Киев-Boryspil
Etihad Airways
Абу Даби
Hainan Airlines
Бейжің-Capital
Irtysh Air
Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Павлодар, Өскемен
KLM
Амстердам
Lufthansa
Франкфурт
Mahan Air
Тегеран-Imam Khomeini
Pegasus Airlines
Ыстамбұл-Sabiha Gökçen
Rossiya
Санкт Петербор
RusLine
Екатеринбург
S7 Airlines
Новосібір
SCAT
Ақтау, Анталия, Астана, Бодрум, Душанбе, Көкшетау, Қостанай, Петропавл, Санкт Петербор, Семей, Шарм әл-Шейх, Шымкент, Тараз, Ташкент
Semeyavia
Семей
Somon Air
Душанбе
Sky Airlines
Анталия
Tajik Air
Душанбе
Transaero Airlines
Мәскеу-Домодедово
Turkish Airlines
Ыстамбұл-Atatürk
Turkmenistan Airlines
Ашғабат
Ukraine International Airlines
Киев-Boryspil
Uzbekistan Airways
Ташкент
Ескерту: [14] әдебиет негізінде алынған
Нұрсултан Назарбаев атындағы халықаралық Астана әуежайы
Әуежай өз тарихын 1931 жылдан бері бастайды. Сол жылы бірінші әуе алаңы құрылып, 1948 жылдан бастап ауыр ұшақтарды қабылдай алатын болды. 1956 жылдан бастап әуежай тәулік бойы жұмыс істей бастады. Астана қаласының бас жоспары бойынша 2030-жылға дейін күніне 1200 адам жылына 7 миллион жолаушыға қызмет көрсететін жалпы аумағы 1000 шаршы метр тағы бір халықаралық әуежай салынады. Әуежай шамамен қаладан 35 шақырым қашықтықта орналасады. Оның құрылысы Көкшетау тас жолы бойындағы Шортанды не Қарағанды тас жолында орналасқан Аршалы аймағында бой көтереді. Қазіргі әуежай ішкі бағыттармен жұмыс істеуге көшетін болса, жаңа әуежай халықаралық бағыттарға қызмет көрсететін болады.Астана Халықаралық әуежайына Нұрсұлтан Назарбаевтың есімі берілді. ҚР Үкіметінің бұл туралы қаулысы "Казахстанская правда" газетінде жарияланды.
Кесте - 8 Тасымалдаушылар мен Бағыттар (ішкі терминал)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Ақтөбе, Алматы, Атырау, Қостанай, Қызылорда, Орал, Өскемен, Павлодар, Петропавл, Семей, Жезқазған, Ақтау, Шымкент
SCAT
Ақтау, Ақтөбе, Орал, Шымкент, Тараз, Өскемен, Тараз, Қостанай
Starline.kz
Ақтау, Ақтөбе, Шымкент
Zhetysu
Талдықорған
Bek air KZ
Орал
Ескерту: [15] әдебиет негізінде алынған
Кесте - 9 Тасымалдаушылар мен Бағыттар (халықаралық терминал)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Aerosvit Airlines
Киев
Air Astana
Абу-Даби, Франкфурт, Анталья, Ыстамбұл-Ататүрк, Мәскеу-Шереметево, Новосибирск, Үрімші, Ганновер, Екатеринбург, Ташкент, Баку, Санкт-Петербург, Омбы
Austrian Airlines
Вена
Avia Traffic Company
Бішкек
Belavia
Минск
Etihad Airways
Абу Даби
Imair Airlines
Баку
Lufthansa
Франкфурт
Rossiya
Санкт-Петербург
SCAT
Минск, Тбилиси, Анталья, Дубай
Transaero Airlines
Мәскеу-Домодедово
Turkish Airlines
Ыстамбұл-Ататүрк
Uzbekistan Airways
Ташкент
Wind Rose Aviation
Киев
Ukraine International Airlines
Киев
Ескерту: Автор құрастырған
Атырау халықаралық әуезжайы
Атырау әуежайы (Үлгі:Airport codes) -- Атырау қаласының әуежайы. 1931 жылы салынған. Әуежайдың тұрақты жұмыс жасауын сенімгерлік басқару арқылы Airport Management Group деп аталатын ҚТЖ құрылымы қамтамасыз етіп тұрады, 100% акциясы "Самұрық-Қазына" қорына тиесілі. Атырау облысында Атырау әуежайынан өзге Теңіз жергілікті әуе желілерінің әуежай бар. Кеңес уақытында облыста бірқатар жергілікті әуе желілерінің әуежайлары құрылған болатын (Индербор, Қарабау, Миялы, Райгородок, Мақат, Құлсары), алайда 1990-шы жылдары олар қараусыз қалып, содан бері тек Ан-2 ұшақтары мен тікұшақтардың авиациялық жұмыстар жүргізу кезінде қолданатын қону алаңдары ретінде пайдаланылады.
Кесте - 10 Әуе компаниялары мен бағыттар
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Алматы, Астана, Ақтау, Ыстамбұл, Амстердам
Qazaq Air
Актобе, Орал
Bek Air
Алматы, Астана
SCAT
Астана, Актау, Баку
Аэрофлот
Мәскеу-Шереметьево
Ескерту: Автор құрастырған
Сары-Арқа халықаралық Карағанды әуезжайы
Сарыарқа әуежайы 1980 ж. пайдалануға берілді және халықаралық нормалар мен стандарттарға сәйкес келетін қуатты әлеуетке ие. Әуежай ИКАО-ның бірінші санаты бойынша әуе кемелерінің барлық түрлеріне қызмет көрсетуге мүмкіндік береді. 1992 ж. Сарыарқа әуежайына уақытша сызба бойынша Халықаралық әуежай мәртебесі берілді. Оның жобалық қуаты бір жылда 2,5 млн жолаушыға қызмет көрсетуге, 18 мың тонна жүкті және 7 мың тонна поштаны жеткізуге мүмкіндік береді. Инвестиция тарту және әуежай шаруашылығын одан әрі дамыту мақсатында Сарыарқа АҚ әуежайы акциясының 100% мемлекеттік пакетін сату бойынша акция пакеті Алматы қаласының Sky service ЖШС-іне берілді[].
Қостанай (Наримановка) әуежайы
1980 жылдан 2000 жылға дейін бірлескен базаның аэродромы болды - мұнда Ан-12 әскери ұшағы (жеке көлік авиациялық полкі) болды. Қазіргі кезде әуежай 70-ші жылдардың соңында салынған. Бұрын (1937 жылдан бастап) әуежай солтүстік-шығысқа қарай 3 км, теміржол вокзалының маңында Кустанай-Центральный аэродромында болды ; Қазір бұл аэродром спорт алаңы ретінде қолданылады.
Кесте - 11 Әуе компаниялары мен бағыттар
Тасымалдаушы атауы
Бағыттары
Air Astana
Астана, Ганновер
Qazaq Air
Алматы
Bek Air
Алматы
SCAT
Алматы
Belavia
Минск
Ескерту: Автор құрастырған
Павлодар әуежайы
Павлодар әуежайы 1949 жылдан бері жұмыс істейді; 2003-2005 жылдары әуежай қайта жөндеуден өтті. Жобаға сәйкес қолданыстағы жасанды аэродромның қақпағын нығайту және кеңейту, сондай-ақ аэродромды ИКАО I санатындағы жарық сигналдық жүйемен жабдықтау және аэродромды электрмен жабдықтау жүйесін қайта құру бойынша жұмыстар жүргізілді. 2011 жылы Павлодар халықаралық әуежайы қайта құрылды. Қазіргі уақытта ол Алматы, Астана, Мәскеу қалаларына, сондай-ақ жазда Минск пен Анталияға тұрақты рейстерді ұсынады. Қаланың әуежайы автобуспен және такси жолдарымен байланысты.
Кесте - 12 Әуе компаниялары мен бағыттар
Тасымалдаушы атауы
Бағыттары
Air Astana
Астана,Алматы
SCAT
Астана, Анталья (чартер)
Bek Air
Алматы, Астана
S7 Airlines
Москва, Новосибирск
Белавиа
Минск
Qazaq Air
Алматы, Шымкент
Corendon Airlines
Анталья (чартер)
AtlasJet
Анталья (чартер)
Ескерту: Автор құрастырған
Шымкент халықаралық әуежайы
Кесте - 13 Халықаралық бағыттар
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Almaty, Astana
SCAT
Aktau, Almaty, Astana, Moscow-Domodedovo
Transaero Airlines
Moscow - Domodedovo
Ескерту: [16] әдебиет негізінде алынған
Халықаралық Шымкент Әуежайы (ағылш. Shymkent International Airport, орыс.Международный Аэропорт Шымкент) Үлгі:Airport codes Шымкент қаласында орналасқан әуежай.2004 жылы әуежай 97,000 адам тасымалдаған.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИСТЕРДІ ӘУЕ КӨЛІГІМЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІН ТАЛДАУ
2.1 Туристерді әуе арқылы тасымалдауды реттеудің құқықтық негіздері және авиакомпания ұсынатын қызметтер
Әуе көлігі - авиациялық кәсіпорындарда белгіленген төлем үшін, сондай-ақ тасымалдаушының жердегі көлік құралдары арқылы жүзеге асыратын жолаушылар мен багажды тасымалдау Әуе көлігі - авиациялық кәсіпорындарда белгіленген төлем үшін, сондай-ақ тасымалдаушының жердегі көлік құралдары арқылы жүзеге асыратын жолаушылар мен багажды тасымалдау. Ішкі әуе тасымалдары - бұл бір мемлекеттің аумағында ұшу, жөнелту пункті және барлық қону нүктелері орналасқан әуе тасымалы. Халықаралық әуе көлігі - ұшу және жөнелту пункті орналасқан әуе тасымалы: тиісінше, екі мемлекеттің аумағында; бір мемлекеттің аумағында басқа мемлекеттің аумағына қонуға нүкте бар болса. Әуе тасымалдарын реттеу халықаралық құқыққа сәйкес (егер көлік халықаралық сипатта болса) немесе ұлттық заңнамамен (егер тасымалдау ішкі сипатта болса) жүзеге асырылады. Халықаралық әуе көлігін реттейтін негізгі құжаттар халықаралық және жаһандық екіжақты конвенциялар болып табылады. Тұрақты әуе қозғалысы саласындағы халықаралық әуе құқықтарының тағы бір маңызды құжаты - 1944 жылы Халықаралық азаматтық авиация туралы Чикаго конвенциясы. Чикаго конвенциясы əлемдік әуе кеңістігінде рейстерді жүргізудің бірқатар қағидаларын бекітті, оған сәйкес әрбір Уағдаласушы мемлекет басқа Уағдаласушы мемлекеттерге келесі құқықтарды береді:
өз аумағы бойынша қонусыз ұшуға;
(құю, экипаж өзгерту, және басқа да техникалық мақсаттар үшін.) Қону мақсаттармен;
ұлты әуе кемесін бар мемлекеттiң аумағында бортында қабылданған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Туризм және Бизнес П(Ц)К
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
пән: Туристік қызметті ұйымдастыру
ТАҚЫРЫБЫ: ТУРИЗМДЕГІ АВИТАСЫМАЛДАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ (мысал ретінде бір аймақты алу)
Орындады:
3 курс студенті
Топ Тур - 31қ
Омарова Ж.Н.
Тексерген ғылыми жетекші:
Арнайы пәндер мұғалімі
Алимбекова М.М.
Бағасы________________
Қолы_________________
Қарағанды - 2017ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 ӘУЕ КӨЛІГІН ДАМЫТУ ТАРИХЫ
1.1. Ежелгі уақыттан бастап бүгінгі күнге дейін ұшақтар ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Қазақстандағы таңдалған әуежайлардың қысқаша сипаттамасы ... ... ... 12
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИСТЕРДІ ӘУЕ КӨЛІГІМЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.1 Туристерді әуе арқылы тасымалдауды реттеудің құқықтық негіздері және авиакомпания ұсынатын қызметтер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.2 Air Astana - Қазақстан Республикасының негізгі әуе компаниясы ... ...31
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘУЕ ТАСЫМАЛЫНДА КЕЗДЕСЕТІН ПРОБЛЕМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.1 Әуе тасымалындағы проблемалар және оларды шешу әдістері ... ... ... ... 36
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
КІРІСПЕ
Көлік - кез-келген елдің экономикасының материалдық-техникалық базасының маңызды құрамдастарының бірі. Ежелден бері көлік - прогрестің қозғалтқышы. Адам мен жүктерді тасымалдау үшін кез-келген импровизацияланған қаражатты пайдаланды. Доңғалақтың өнертабысы, кейінірек әртүрлі қозғалтқыш түрлерімен адам көлік құралдарын тиісінше дамыта бастады: арбалар, паровоздар, ұшақтар және т.б. Бұл ұзақ қашықтыққа және әртүрлі мақсатта саяхаттауға мүмкіндік берді.
Халықаралық туризм елден елге көшуді білдіреді. Оның дамуын зерттегенде көлік саласымен қарым-қатынасын анықтау өте маңызды. Генераторлық туризм нарығындағы жетістіктер және тиісті көлік инфрақұрылымы кез-келген туристік орталықты дамытудың маңызды шарты болып табылады. Өз тарапынан туризмге сұраныс көлік саласының қарқынды дамуына себеп болды. Бұған соңғы онжылдықта көліктік салада ғылыми және технологиялық өзгерістер енгізілді.
Туризм толығымен көліктен, оның қауіпсіздігінен, жылдамдықпен және саяхат кезінде туристке ұсынылатын қызметтерден тәуелді. Көлік компанияларымен қарым-қатынастың негіздерін түсіну, жолаушылар мен олардың мүлкін қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қызмет көрсету, сату үшін жеңілдіктер мен жеңілдіктерді пайдалану туристерге де, туристік ұйымдастырушыларға да маңызды. Туризмнің дамуы кейбір елдердегі көлік жүйелерінің ыңғайлылығы, тиімділігі мен қауіпсіздігі үшін әлемдік стандарттарға сәйкес келмейтіндігімен, сондай-ақ жаңа әуежайларды, жолдарды және теміржолдарды салу кезінде көлік жобаларын іске асыру үшін үлкен инвестициялар мен уақытты талап етеді.
Барлық халықаралық саяхаттардың жартысынан кемі жер үсті жолдарда, әуе көлігінің рөлі жыл сайын артып келеді.
1992 жылы саяхатшылардың тек 5%-ы халықаралық сапарларға арналған теміржол жүйесін пайдаланған (негізінен Еуропа ішінде) және 8% параходтармен және паромдармен саяхаттаған (мысалы, Ұлыбритания мен Франция, Италия мен Греция, Швеция және Дания арасында), ал туристердің 40% әуекөлігі арқылы саяхат жасаған.
Статистикаға сәйкес, әуе көлігінің танымалдылығының өсу қарқыны автокөлік құралдарына қарағанда жоғары болып отыр, бұл саяхаттың географиялық кеңеюі және жиіліктердің қысқаруы (қысқа мерзімді қалааралық турлардың өсуі) уақытының қысқаруына бар тұрақты үрдіс болып табылады. Осының барлығы туристік бизнестің авиациялық тасымалдарға баса назар аударуына себеп болады. Ұшақтар әлемдегі ең танымал көлік түрі болып табылады. Туризм туралы әуе жолы туралы да айтуға болады. Бұған бірнеше себеп бар:
Біріншіден, авиация - алыс қашықтыққа саяхат үшін ең жылдам және ыңғайлы көлік түрі; Екіншіден, рейстердегі қызмет туристерге тартымды көрініс береді;
Үшіншіден, авиакомпаниялар тікелей және халықаралық брондау және брондау желілері арқылы ұшақта тіркелген әрбір орынға туристік агенттіктер үшін комиссия төлейді, осылайша әуе тасымалдарын таңдауға ынталандырады.
Курстық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы әуе тасымалдаудың қазіргі жағдайын және болашағын талдау. Еліміздегі басты әуе тасымалдаушылардың атқарылатын жұмыстарын талдау.
Мақсатымен бірге келесі міндеттерді қамтиды:
Әуе тасымалдаушыларды көбейту;
Әуе тасымалының туризм дамуына қосатын үлесі;
Әуе тасымалдаушы компаниялардың міндеттерінің дұрыс орындалуын бақылау.
Курстық жұмыстың обьектісі Қазақстан Республикасының ірі әуе тасымалдаушылары.
Бірінші бөлімде, әуе көлігінің даму тарихы мен Қазақстанның әуезжайлары жайлы айтылған.
Екінші бөлімде, туристерді әуе көлігі арқылы тасымалдау және Air Astana ұлттық авиакомпанисы жайлы жазылған.
Үшінші бөлімде, әуе тасымалында кездесетін проблемалар және оларды шешу тәсілдері.
Курстық жұмыс кіріспе, үш бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ӘУЕ КӨЛІГІН ДАМЫТУ ТАРИХЫ
1.1 Ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін ұшатын құрылғылар
Әуе шарлары және әуе кемелері
Жуль Вернедің фантастикалық әңгімелерінде әуе шарының ұшулары ерекше сипатталды. Әуе шары 220 жастан асқан, дамудың күрделі және драмалық тарихы бар: XIX ғасырдың аяғында қайтып келу және туризм, жарнама, спортты қарқынды дамыту. Бүгінде шарлау - бұл кәсіпорын жүйесіндегі бірегей және пайдалы саласы және бірегейлігі, барлық назарын тарту, тарту әдісі. Әуе шарында ұшу бай туристер үшін элиталық ойын-сауық. Бірінші әуе шарын 1783 жылы Монтгольфиер бауырларымен ойлап шығарылған және салынған. Бұл ыстық ауамен толтырылған үлкен шар. Әуе шарында ұшқан бірінші адам Жан-Франц болды. Бұл 1783 жылы 15 қазанда болған және аэронавтика дәуірінің басы болды. Әуеннің дизайны өнертабысқа дейін өзгерген жоқ. Әуе шарының әрқашан сфералық немесе алмұрт тәрізді пішіні бар. 1852 жылы Генри Гиффард шарды гондолада шағын бу қозғалтқышын орнатқан. Бұл қозғалтқыш желдеткішті айналдырды, бұл желдеткіштің бағытын сағатына 8 км жылдамдықпен жүргізуге мүмкіндік берді. 46 жыл өткеннен кейін ғана 1898 жылы Парижде тұратын бразилиялық байсалды Альберто Сантос-Дюмон бензинді ішкі жану қозғалтқыштарымен тәжірибе бастады. 1901 жылдың 19 қазанында ол ауаға сигар тәрізді шарларды көтеріп, Парижді 11 шақырымдық ұшуды жасады. 20-шы ғасырдың басында, шарлар әуелі стратосфераны зерттеуде ғылыми мақсаттарға пайдаланылды, ал 1901 жылы алғашқы биік көтерілу аяқталды. Ғасырдың басында, 1914 жылы, Ханс Берлинер Германиядан Оралға дейін әуе шарларын жасады [1].
Басқарылмаған шарлар моторлар мен пропеллерлерді тасымалдайтын әуе кемелеріне, күрделі басқару жүйелеріне қайта жаңартылды. Германияда авиация құрылысының табысты дамуы - резеңкеленген шүберекпен, газбен толтырылған көп бөліктегі корпустармен жабылған, жеңіл қорытпалардың күшті жақтауымен құрылған үлкен әуе кемелері. Ең үлкен кемеде ұзындығы 245 м және диаметрі 41 метр болатын сигара тәрізді нысанда 60 адам экипажы бар 50 жолаушы тасымалданады. 215 тонна жүк немесе жабылған гондолада.
1910 жылы Цепеллин үш жылдан астам 14 000 жолаушыға коммерциялық трафикті жүзеге асырған компанияны ашты. Бұл драйверлер авариясыз 61 000 км-ден астам қашықтықты қамтыды. 1919 жылы дирижабль Атлант мұхиты арқылы өтті. 1929 жылы дирижабль Граф Цепеллин Жердің айналасында бұрын-соңды болмаған ұшу жасады. Хинденбург дирижабль Атлантикадан он тұрақты коммерциялық рейс жасады.
Дережабльдар әскери мақсаттар пайдаланылды. Бірінші дүниежүзілік соғыс және Екінші Дүниежүзілік соғыстың кезінде әртүрлі конструкциялардың әуе кемелері мен әуе шарлары байқау және іздестіру, суасты қайықтарына аң аулау және ұшуға қарсы кедергілерді орнату үшін қолданылды. Ресми түрде соңғы дирижабль АҚШ-тағы арсеналдан 1962 жылы ғана алынып тасталды. ХХ ғасырдың екінші жартысында ғылыми-техникалық прогресті қарқынды дамыту дәуірінде әуе шарлары саяхат, туризм және спорт жарыстарында белсенді пайдаланылды [2].
Глайдерлер
Алғашында әуе кеңістігін жобалау - әуе кеңістігінде бірнеше сағат бойы үнсіз көтеріліп, әуе ағынын көтеру арқылы қабілетті, мінсіз, ұшқыш-әуе фрагменті. Сырғанау пионері неміс OttoLilienthal (1848-96) болды. Джон Монтгомери (АҚШ) сол жылдары планерді салған және оны әуе шарынан төмен түсірген. Кейінірек 1896 жылы американдық ойлап табушы OctaveChanute оңай және үнемі бақыланатын әуе кемелерін жасады. 1901 жылы Orville және WilburWright өнертапқыштары қанат пен шұңқыр элементтерін түзету арқылы планерді жақсартты. Тұтастай алғанда, зымыран бүгінде біз таныс ұшақ түрін таптық.
1935 жылдан бері аэронавигациялық және метеорологиялық мақсаттарда ғылыми жабдықпен жабдықталған планерлер кеңінен қолданылады. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде шағын барлау топтары мен әскерлерді жеткізу үшін планерлер пайдаланылды.
Соғыстан кейінгі кезеңде гидродинамикалық дамыған планерлер үшін фюзеляжды фигуралар жасалды.
Парашют
Парашют - бұл қолшатырға ұқсас ауада пайда болатын және ауадағы биіктіктен объектке немесе адамды түсіруді баяулататын қатты матадан жасалған құрылғы. Бастапқыда парашют зақымдалған әуе кемесінен немесе әуе кемесінен құтқаруды ойлап тапты және осы мақсат үшін азаматтық авиацияны жолаушылар қозғалысына қоспағанда, осы күнге дейін қолданылады.
Парашют бір мезгілде әуе шарымен ойлап шығарылған, дегенмен бұл дизайнға қарамастан (француз тілінен дәл аударғанда құлауды болдырмау дегенді білдіреді). 1306 жылы Қытайда акробаттар биіктіктен секіру үшін қолшатырды пайдаланды. Парашюттың бірінші демонстрациясы Францияда 1783 жылы өткізілді. Луиз Себастьян Ленормманның біреуі екі жағажай қолшатырымен ағаштан секірді. Франкфурт Андре Жак Гарнер бірінші кәсіби парашютист болды, ол 1802 жылы Англияда 2400 м биіктіктен бір парашют секіруін орындады.
Парашютинг (parachuting) немесе skydiving танымал парафойл спорт болды, 1950 жылдан бастап халықаралық жарыстар өткізілді. Парашютный спорт федерациясы құрылды. Белсенді түрде тартылған әскери қызметшілер, жастар, тіпті мүгедектер. Парашют жету қиын аудандарда туристер топтары үшін пайдаланылады, мысалы, Солтүстік Полюс, сондай-ақ құтқарушылар. Парашютпен секіру - жалпы спорт пен ойын-сауық. Жас және ескі секіру.
Парашюттан секіру әуе кемесінен ғана емес, жоғары тау жоталары мен таулы беткейлерде де жүзеге асырылады.
Тікұшақ
Тікұшақ - тігінен ұшып, кішкентай платформаға отыра алатын, әуеде тірілген, әр түрлі бағыттағы - алға, кері, бүйірлік, бұрылыс және басқа да аэробатиканы қоса алғанда, көлденең басқарылатын ұшуды жүзеге асыра алатын ерекше ұшатын машина.
Кәдімгі әуе кемелерінен айырмашылығы, тікұшақтың қанаттары жоқ. Лифтинг күші реттелетін пышақ бұрышы бар кабинаның үстінде көлденең орналасқан бұранда жасайды.
Тікұшақ жүк немесе жолаушыларды тасымалдай алады. Жолаушылар тікұшақтары жолаушылар сыйымдылығы бойынша үш санатқа бөлінеді: 1-ден 5-ке дейінгі жолаушылар; екіншісі 5-тен 12-ге дейін. Бұл санаттар үшін әдетте бір қозғалтқышы бар шағын тікұшақтар пайдаланылады. Ірі көлік құралдарының үшінші категориясы 12-ден 40-қа дейін жолаушыларды тасымалдай алады және коммерциялық тасымалдауда қолданылады [3].
1438 жылы керемет Леонардо да Винчи тікұшақты жобалаудың алғышарттарын жасады және тіке көтерілуге және түсіруге қабілетті бұранданы жасады, бірақ оның идеясын іс жүзінде жүзеге асыру үшін көп кешікпей қол жетімді болды.
Қазіргі заманғы тікұшақтың алғашқы прототипін 1784 жылы француздар Launoy және Bienvenu (яғни ұшақтар мен планерлерден әлдеқайда ертерек) салған. 1843 жылы ағылшын джипи К.Кейли бу тікұшағын салған, бірақ дизайны өте үлкен және ауыр және жердегі жерден метрге дейін көтерілуі мүмкін. Ауа көтерілуіне және жердің бірнеше минуттан асып кетуіне қабілетті тікұшақ француз Павел Корнды 1907 жылы ғана құруға көмектесті, бірақ машинаны ұшу кезінде басқару әдісі жасалмады және аппаратты жермен байланыстыратын арқандармен байланыстырды. 1916 жылы австриялықтар 200 метр биіктікте ұшқышсыз режимде көтеріліп, бір сағат бойы ауада қалдырған аппаратты неғұрлым табысты ойлап тапты, бірақ аппарат әлі күнге дейін кабельдермен жерге байланыстырылды.
1931 жылы конверсоплана идеясы жүзеге асырылды; көлденеңінен вертикаль позицияға айнала алатын және іс жүзінде вертикальды отырғызу мен түсіруді қамтамасыз ететін электр қозғалтқыштары бар ұшақтар. Қазіргі уақытта мұндай әуе кемелері әскери авиацияда кеңінен қолданылады. Түрлі елдерде тікұшақ конструкцияларын дамыту қарқынды жүргізілді, бірақ тек 1938 жылы 3000 метр биіктікке жетіп, сағаттық ұшудан көп уақыт жұмсаған тікұшақты құруға болады. Әртүрлі елдерде белсенділік танытқан тікұшақ өнеркәсібі Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін ғана дами бастады. КСРО-да 40 тонна жүк көтеруге қабілетті Ми-26 мықты тікұшақ дизайнын қоса алғанда, бірнеше тікұшақ дизайны жасалды.
Бүгінде тікұшақтардың жоғары сенімділігі, қиын ауа-райы жағдайларында ұзақ уақыт бойы ауада болу мүмкіндігі. Тікұшақтың ұшу жылдамдығы сағатына 200-220 км-ге жетсе, ұшу ауқымы жанармай бактарының сыйымдылығымен шектеледі. 1982 жылы тікұшақпен 29 күн мен 3 сағатты құрайтын дүниежүзілік саяхат өтті. Ұшудың орташа жылдамдығы 55 км сағ.
Әуе көлігін техникалық сүйемелдеу
ХХ ғасырдың соңғы онжылдықтары. бүкіл әлем бойынша әуе тасымалдарының айтарлықтай артуымен сипатталады. Бұл әлемдік экономиканың оң үрдістеріне, сауда қатынастарын кеңейтуге, сондай-ақ туризмнің қарқынды дамуына байланысты. Дегенмен, әуе лайнерінде жолаушыларға арналған көліктік қызметтер осындай себептерге байланысты бірқатар мәселелер тудырды:
* әуежайларды салу мен жабдықтау үшін аумақтарды алып тастау;
* пайдаланылған отынды атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларын ұлғайту;
* қоршаған ортаның шуылдың ластануы.
Сондықтан әуе тасымалдарын техникалық қамтамасыз ету мәселелері өте өзекті болып табылады және оларды шешудің екі маңызды бағыты ұсынылады: 1) әуе кемесінің өзін жетілдіру және 2) әуежайды жаңғырту. Осы бағыттарды қысқаша қарастырайық.
Әуе кемесін жетілдіру
Жолаушылар тасымалдарында ең танымал болып заманауи әуе кемелері, түрлі модификациялар болды. Басты себептері, әрине, жоғары сенімділік, жүк көтергіштігі, жолаушылар сыйымдылығы және 12 мың км-ге дейін жанармайсыз толық жүктемемен ұшу ауқымы. Тағы бір критерий ұшу-қону жолағының ұзындығына сын тұрғысынан (ұшу-қону жолағы).
Қазіргі әлемде әуе тасымалы үшін азаматтық әуе кемелерін шығаратын бірнеше ірі авиациялық өндіріс кәсіпорындары бар. Олардың ішіндегі ең ірі американдық Boeing, AirbusIndustry еуропалық консорциумы және BritishAerospace-Sud-Avia ағылшын-француз консорциумы Боинг компаниясы осы әлемге әйгілі компания - негізін қалаушы - Уильямс Боингтің 1916 жылы өзінің әуе кемесінің бірінші үлгісін жасап, поштаны тасымалдау үшін жасаған компанияның негізін қалады. Қазіргі уақытта компания техникалық сипаттамалары, диапазоны мен сыйымдылығы бойынша ерекшеленетін әртүрлі модификациядағы және модельдері - V-737, V-747, V-757, V-767, V-777 жолаушылар лайнерлерін шығарады. Барлық машиналар Боинг отбасылық экологиялық талаптарға сәйкес келуге, жолаушылар үшін өте сенімді, ыңғайлы жағдай болып табылады. ұшақтардың соңғы дамыту Boeing отбасылық - B-777 қауіпсіз және ең техникалық әлемдегі жабдықталған ретінде танылады - барлық дерлік ұшу автоматты оларға жасалуы мүмкін. Ресейде, B-767 және В-777, модель B-737 жұмыс. Осыған байланысты оның саясаты В-747 қолданыстағы модельдерін, B-767 және В-777 жетілдіруге бағытталған ретінде жақын арада, компания Боинг, авиалайнерлерінің мүлдем жаңа түрін жасау жиналады емес.
AirbusIndustry авиакомпаниясы 1967 жылы шілде айында АҚШ-тың әуе нарығында АҚШ монополиясын тоқтатуға шешім қабылдаған Франция, Ұлыбритания, Германия және Испания үкіметтерінің қолдауымен бірқатар еуропалық фирмалар тарапынан құрылды. Осы компанияның алғашқы ұшағы, A-300B, 1972 жылдың қазанында ұшты. Еуропалық консорциумның авиакомпанияларының отбасылары жоғары тиімділікке, отынның төмен шығындарына және шығарындылар деңгейіне ие, бұл жүктерді тасымалдау үшін өте ыңғайлы [4].
Қазіргі уақытта AirbusIndustry А-380 суперлинерін құрумен айналысады. Бұл ұшақ ұзындығы 500-ден 700-ге дейін жолаушылар мен қысқа рейстерде 1000 адамға дейін тасымалданады. Автомобильдің екі палубалы дизайны әлемдегі заманауи әуежайлардың 80 метрден астам қанаттарын бар қабылдай алмайды, сондықтан жолаушылар кемелерінің әлеуетін басқа әдіспен арттыру мүмкін емес. Жаңа бортқа кішігірім офистер, бизнес орталықтары, ұйықтайтын бөліктер, ойын-сауық орындары - басты палубаның еденіне орналастыруға арналған спорттық және ойын залдары кіреді. Экипажға, тағамдарға, дәретханаларға арналған демалыс орындары да болады. Суперлинер заманауи экологиялық сипаттамаларға сай келеді, сонымен қатар ол өз әріптестерінен 20% -ға үнемді. AirFrance, SingaporeAirlines және DubaiEmirate жаңа Airbus A-380-ны сатып алуға өтініш берді. Жалпы алғанда, 2016 жылға қарай AirbusIndustry әуе кемелерінің жартысынан астамын жаңартуды жоспарлап отыр, бұл әр түрлі типтегі 16 мың жаңа ұшақ шығарады. Supersonic жолаушылар ұшағы туралы әңгімелеп, олар 1969 жылы Англия-француздық BritishAerospace-Sud-Avia консорциумы құрастырған және құрастырған әлемдегі жалғыз Конкорд авиалайнерлері. Мұндай әуе кемесінің жылдамдығы дыбыс жылдамдығынан 2 есе жоғары, ол Атлантикадан өтуге мүмкіндік береді. 3 сағат, сыйымдылығы - 130 адам. Барлығы осы кластағы 14 вагон салынды, олар екі авиакомпанияға тиесілі - BritishAirways және AirFrance. Соңғы уақытқа дейін олар негізінен трансатлантикалық желілерде, сондай-ақ кейбір чартерлік маршруттарда жұмыс істеді және негізінен бай, бай клиенттерге қызмет етті. Алайда 2001 жылғы 11 қыркүйектегі қайғылы оқиғалардан кейін АҚШ-қа тасымалдануға деген сұраныс күрт төмендеді. Осыған байланысты BritishAirways және AirFrance 2003 жылдың мамыр айынан бастап Concord отбасының барлық лайнерлері қызметтен шығарылғанын мәлімдеді [5].
Бизнес-джет - VIP-бизнесмендерді, мемлекеттік қызметкерлерді, музыканттарды және т.б. тасымалдауға арналған бизнес-реактивті қозғалтқышы бар арнайы ұшақ. Әлемде бизнес-реактивті типтегі 2000-нан астам ірі реакторлар жұмыс істейді, оның ішінде Ресейде 100-ден астам, шет елдерде американдық ұшақтар Сеннаға, ал француздар Falcom және британдықтар - БАЭ-125. Ресейде бұл көбінесе Як Ұшу аппараттарымен жабдықталған кабинамен -40 (мұндай ұшақ, мысалы, Автовоз). Көптеген батыс кәсіпкерлері бұл мақсат үшін жеке мақсатта сатып алынған кішігірім әскери ұшақ ұшақтарын кішігірім сапарға шығарады.
Еуропалық кеңістіктегі ұшуларға тыйым салу, ескірген отандық әуе кемелерінің шу сипаттамаларының ұлғаюына байланысты, ұлттық тасымалдаушыларға олардың ұшақтар паркін жаңартуға мәжбүр етеді. Бұл мәселені әртүрлі тәсілдермен шешуге болады: бір жолы - қолданыстағы көлік құралдарын жаңғырту; Екінші әдіс - шетелдік екінші ұшақ аппараттарын сатып алу; үшіншіден, әлемдік және еуропалық стандарттарға сәйкес келетін заманауи ұшақтар шығара алатын ресейлік зауыттармен тығыз ынтымақтастық.
Ескі қозғалтқыштарды жаңғырту 5-тен 7 млн. АҚШ долларына дейін және одан да көп (төрт қозғалтқыш лайнерінде) талап етіледі, оған байланысты көптеген сарапшылар ескі жабдықтарға осындай ақшаны жұмсаудың пайдасы жоқ деп санайды. Осыған орай көптеген ірі ресейлік тасымалдаушылар Boeing және Airbus сияқты шет елдік ұшақтарды сатып алуды қадағалауда, бірақ бұл жиі орта және шағын авиакомпаниялардың күштерінен тыс.
Жақында ұшуға дейінгі үшінші жол әуе кемелерін енгізу механизмінің жетіспеушілігінен айтарлықтай қиындады. Бір лайнер бірнеше ондаған миллион долларға (мысалы, Ту-214 құны 25-26 миллион АҚШ доллары) төлейді - мұндай ақша үлкен авиакомпаниямен бір уақытта табылмайды. Сондықтан әлемдік тәжірибеде әуе кемелері лизинг схемалары бойынша немесе белгілі бір тәртіпте салынып сатылады. Лизинг лайнерді аванстық төлемді кейін біртіндеп қайтаруды көздейді (кейбір көздер бойынша, оның құнының 15% дейін). Қалған төлемдер ай сайын төленеді, бұл ұшақтың құны шамамен 1% құрайды. Сонымен қатар, ұшақ ұшып, өз төлемін жүзеге асырады. Бүкіл әлемде үкімет авиациялық лизингке кепілдік береді [6].
Өкінішке орай, жоғарыда аталған барлық әуе кемелері (ТУ-204, Ту-214, Ту-334) 2006 жылдан бастап ИКАО енгізуге ниетті стандарттар талаптарының тағы бір қатаңдануына байланысты келесі жылы шу стандарттарын сақтауды тоқтата алады. Дегенмен, отандық әуе кемелерінің өндірушілері еуропалық стандарттарға сәйкес келетін жаңа жабдықтардың сериялық модельдерін ұсынуға дайын емес, бұл қазіргі кезде және жақын арада әуе тасымалы үшін техникалық қолдаудың негізгі проблемаларының бірі болып табылады.
Қазақстанда әуе тасымалы
Әуе көлігі -- әуемен жолаушылар, пошта және жүк таситын көлік түрі. Басқа көлік түрлерінен артықшылығы -- жылдамдығында.
Әуекөлігі Америка мен Еуропаның бірқатар елдерінде 1-дүниежүз. соғыстан кейін пайда болды. Франция мен Германияда көліктің бір түрі ретінде 1920 жылдан кейін дами бастады. Ресейде алғашқы әуежолы (Мәскеу -- Төм. Новгород) 1923 жылы ашылды.
Қазақстанға тұңғыш ұшақ 1918 жылы 9 қаңтарда ұшып келді. Ұшқыштар -- Н. С. Горбунов пен В. Р. Браунц басқарған "Фарман-30" ұшағы Мартөк (Ақтөбе қаласыныңмаңында) -- Новосергеевка бағытымен 1 сағ. 20 минутта 350 км қашықтықты ұшып өтті. Қазақстанда 1923 жылы "Добролет" қоғамы құрылып, ол әуепошта мен жолаушылар тасымалдау ісін ұйымдастыруды қолға алды. 1924 жылы "Ю-13" ұшағымен Ташкент -- Алматы, Алматы -- Ташкент бағытында бірінші рет ұшу сынағы өткізілді. 1925 жылы Бішкек -- Алматы әуе жолымен алғашқы пошта тасымалы жасалды. 1929 жылы Қызылорда -- Мәскеу әуежолы ашылды. 1930 жылы Әуекөлігін пайдалану мен дамытуға жағдай жасау мақсатында Қазақ азаматтық авиация басқармасы (ҚААБ) ұйымдастырылды. Сол жылы ҚААБ-тан 27 жігіт Мәскеу ұшқыштар мектебіне оқуға жіберілді. Бұлардың арасында алғашқы Қазақ ұшқыштарының бірі -- салық Ахметов те болған.
Қазақстан КСРО құрамында болған жылдары еліміздің әуежолдарында Ил-12, Ил-14, Ил-18, Ил-62, Ил-86, Ан-2, Ан-24, Як-40, Як -- 42, Ту-134, Ту-154 және Ил-76, Ту-144 ұшақтары пайдаланылды. Алматыдан Қазақстанның барлық облыс орталықтарына, басқа да қалаларға тұрақты әуежолы қатынасы орнатылды. Қазақстанның тәуелсіздігі жарияланып, нарықтық экономикаға көшуіне байланысты саласында да түбірлі өзгерістер орын алып, бірнеше әуекомпаниялары құрылды. 1998 жылы қаңтарда 51 әуекомпаниясы тіркеліп, олардың ішінде "Эйр Қазақстан" және 12 аймақтық әуекомпаниясы мемлекеттік меншік нысанын сақтады. Қазақстан әуекомпаниялары ішкі және халықар. жолаушылар, пошта, жүк тасымалдауды, сондай-ақ ауыл шаруашылығы, орман ш., энергетика, газ және мұнай өнеркәсібі салаларының тапсырмаларын орындайды. Әуетасымал әсіресе, Ресей, Біріккен Араб Әмірліктері, Түркия және Германия елдерімен арада жақсы жолға қойылған. "Эйр Қазақстан" әуекомпаниясының ұшақтары 37 әуежолы бағыттарында ұшады. Қазақстандағы ішкі және халықар. әуежолдарының жалпы ұзындығы 76320 км шамасында (1999).
Қазіргі кезде 21 Республикасы әуежай, 10 облысы және облыс ішіндегі әуежайлар жұмыс істейді (1998). Астана, Алматы, Ақтау, Ақтөбе, Атырау, Қарағанды, Қостанай, Орал және Шымкент әуежайлары еліміздегі ең үлкен әуеайлақтары болып саналады. Қазақстан әуежолдарында Ту-134, Ту-154, Як-40, Ил-86, Боинг-737, Аэробус -- А-310 шапшаң ұшақтары пайдаланылады [7].
1996 жылы әуежолы басқармасы автоматтандырылған жүйесінің Алматы орт., ал 1998 жылы Ақтөбе орталық іске қосылды. Әуежолы басқармасы ғылыми-техникалық даму бағытының бір саласы ретінде әуе кеңістігінің өткізу мүмкіндігін арттыруды, диспетчерлік қызметтің өндірістік процесін автоматтандыруды қолға алған.
1.2 Қазақстандағы таңдалған әуежайлардың қысқаша сипаттамасы
Қазақстанның ірі әуежайы - Алматы әуежайы. Әуежай тарихы 1935 жылдан басталады, ал 2012 жылы ол ТМД-дағы ең үздік деп танылды. Жыл ішінде бұл әуежайда төрт миллионнан астам жолаушы қызмет етеді.
Қазақстанның әуежайларынан ішкі рейстер саны бойынша екінші орын Астана қаласында. Қазіргі таңда әуежай модернизацияланған және әуе кемелерінің барлық түрлерін алуға қабілетті. 2012 жылы Астана әуежайы жақын және алыс шет елдерден келген екі миллионнан астам туристерді қызмет етті.
Қазақстанның ірі әуежайлары ғана емес, шағын әуежайларға да назар аударады. Мәселен, 2011 жылы жаңғыртудың арқасында ТМД-дағы ең жақсы әуежай Ақтау әуежайы болды, ал 2009 жылы ТМД елдерінің перспективті әуежайы атағы берілді. Атырау әуежайы қайта жаңғыртылып, ұшу-қону жолақтарын кеңейту және жаңа жарықтандыру жүйесін орнату жоспарланып отыр.
Кесте- 1. Қазақстандағы негізгі әуежайлардың тізімі
Орналасқан қаласы
Әузжай атауы
Биіктігі (м)
Ұзындығы (м)
Ең жоғары көтеру салмағы (т)
Ашылған жылы
Ақтау
Ақтау
+22
3050
270
1983 ж.
Ақтөбе
Ақтөбе
+225
3200
170
1933 ж.
Алматы
Алматы
+681
4500
350
1935 ж.
Арқалық
Арқалық
+388
2500
62
?
Астана
Нұрсұлтан Назарбаев
+354
3500
?
1931 ж.
Атырау
Атырау
-22
3000
100
1931 ж.
Аягөз
Аягөз
+654
2500
?
?
Балқаш
Балқаш
+440
2500
?
1933 ж.
Байқоңыр
Юбилейный
+100
4500
392
1981 ж.
Байқоңыр
Крайний
+100
3100
190
1964 ж.
Жезқазған
Жезқазған
+381
2600
?
1949 ж.
Қарағанды
Сары-Арқа
+538
3600
?
1934 ж.
Қызылорда
Қызылорда
+132
2700
190
1987 ж.
Көкшетау
Көкшетау
+263
2800
171
?
Қостанай
Наримановка
+181
2500
140
1970 ж.
Павлодар
Павлодар
+125
2500
100
1970 ж.
Петропавл
Петропавл
+138
2500
190
1935 ж.
Приозерск
Камбала
+401
2950
?
?
Семей
Семей
+234
3100
?
1929 ж.
Талдықорған
Талдықорған
+591
2500
87
1946 ж.
Тараз
Әулие-Ата
+664
3500
?
1945 ж.
Орал
Орал
+38
2400
98
?
Өскемен
Өскемен
+286
2500
?
?
Шымкент
Шымкент
+421
3300
?
1933 ж.
Екібастұз
Екібастұз
+238
2500
?
?
Ескерту: [8] әдебиет негізінде алынған
Кесте -2 Қазақстандағы аймақтық әуежайлардың тізімі
Орналасқан облыс
Әуезжай атауы
Биіктігі (м)
Ұзындығы (м)
Ақтөбе облсы
Бозой
Иргиз
Карась
Кенкияк
+200
1800
Челкар
+154
1770
Алматы облысы
Боралдай
+710
1460
Атырау облысы
Тенгиз
-24
1200
Шығыс Қазақстан облсы
Аягөз
Зайсан
+572
1500
Қарағанды облысы
Жайрем
+400
1700
Жосалы
Маңғыстау облысы
Бейнеу
+15
1750
Баутино
Бузачи(Қаржанбас)
-25
2300
Ералиев (Құрық)
40
1275
Жанаөзен
+215
1500
Форт-Шевченко
+136
2750
Оңтүстік Қазақстан облысы
Түркістан
+247
1800
Ескерту: [9] әдебиет негізінде алынған
Ақтау халықаралық әуежайы
Ақтау халықаралық әуежайы Акционерлік қоғамы 1996 жылғы қараша айында құрылды. Әуежай 1983 жылдан бастап жұмысын іске асыруда және азаматтық авиацияда пайдаланылатын барлық әуе кемелердің түгелдей дерлiк түрлерiн қабылдау мен ұшыру үшін жабдықталған. Әуежай Ил-76, АН-124 Руслан ауыр жүк тиейтін әуе кемелер түрлерін қабылдайды. Каспийаралық өңірдегі мұнай саласының қарқынды дамуы жүк тасымалдау көлемін ұлғайтуды, мұнайшыларға қажетті жабдықтарды тез жеткізу үшін, өз кезегінде жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу мен әуежайды қайта жаңғырту қабілеттілігін туғызды. Ақтау халықаралық әуежайы АҚ-ның өмірінде жаңа кезең 2007 жылғы желтоқсан айында басталды. Ақтау халықаралық әуежайы АҚ -ның 100% акциясы өткізілген тендерге сәйкес Сенімгерлік Басқару ATM Grup Uluslararası Havalimanı Yapım Yatırım ve Işletme limited түрік компаниясына 28 жыл мерзімге берілді. Сол жылда Маңғыстау облысы әкімдігімен және ATM Grup арасында 30 жыл мерзімге жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу мен пайдалану Концессия Шартты жасалды. Сенімгерлік Басқарудың шартына сәйкес, әуежайды қайта жаңғырту және ұшып-қону жолағын ұзарту, жүргізу жолағын және перронды қайта жаңарту, санатсыз ОМИ жарық дабыл жүйесін ИКАО халықаралық стандарттарына лайықты бірінші санаттағы ОВИ жүйесімен алмастыру жүргізілуде. Қайта жаңғырту аяқталғаннан кейін ҰҚЖ-ның ұзындығы 3060 м., ені 45 м., жабылғы тығыздығы кемінде 50 PCN құрайды. Бұл максималды ұшу массасы бойынша барлық ауыр жүк тиейтін кемелерді шектеусіз қабылдау мүмкіндігін береді.Жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу 2009 жылы аяқталды. Терминалдың өткізу қабілетілігі сағатына 450 жолаушы, VIP және CIP - залдарын атқаратын ауданды қоса алғанда, жалпы ауданы 13 400м2 құрайды. Жолаушылар терминалының қауіпсіздігі мен жайлылығы үшін, қазіргі заманғы құралдармен, қауіпсіздік пен күзетті қоса алғанда, жаңа электронды және электромеханикалық жүйелермен, оның ішінде: телескопиялық жолаушылар көпірлерімен, электронды тіркей бағанымен, HVAC- салқындату мен жылыту жүйесімен, FIDS - электронды таблода ұшулар туралы хабарлау жүйесімен, X- RAY- ренгенді сканерлермен, CCTV - бейнебақылау жүйесімен, лифттер мен эскалаторлармен жабдықталған.Әуежай 2009 жылы ТМД елдер арасында ең үздік әуежай байқауында 2008 жылғы ТМД елдер арасында қарқынды дамушы әуежай номинациясында жеңімпаз болды, 2010 жылғы мамыр айында Ақтау әуежайы 2009 жылғы ТМД елдер арасында перспективті дамитын әуежай болып мақұлданды.Қазіргі уақытта Ақтау әуежайы, Астана және Алматы әуежайларынан кейін, тасымалдаулар көлемі бойынша Қазақстан Республикасында расында үшінші орында тұр. Әуежайда қазақстандық және шетелдік авиакомпаниялар қызмет көрсетеді, олар 8 ішкі және 16 халықаралық бағыттар бойынша ұшуларды орындайды. Ақтау қаласынан Мәскеу, Ыстамбұл, Баку және Киев қалалары арқылы, әлемнің кез-келген нүктеcіне жетуге болады. Қазақcтанның барлық жолаушылар транзиті өңірлік авиакомпаниялардың арқасында жүзеге асырылады, олар жолаушылар потенциялы азырақ қалалардан (Атырау, Шымкент, Қызылорда, Ақтөбе, Орал) жолаушыларды Ақтау әуежайына жинап, олар аталған 4 ірі әуежайлардан әрі қарай дүние жүзіне шығады. Қазіргі таңда, әуежай облыстың транзитті потенциалын іске асыру мақсатында, әлемнің түйістіру әуежайларына жаңа бағыттарды ашу бойынша маркетинг жұмыстарын жүргізеді.
Кесте - 3 Жолаушылар тасымалдау
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Аэрофлот
Məскеу-Шереметьево
Ukraine International Airlines
Киев-Борисполь
SkyBus
Маусымаралық: Батуми
SCAT
Ақтөбе, Алматы, Астана, Астрахан, Атырау, Баку, Батуми, Ыстамбұл-Ататүрік, Киев-Борисполь, Краснодар, Қызылорда, Махачкала, Минеральные Воды, Мəскеу-Домодедово, Орал, Ростов-на-Дону, Шымкент, Сочи, Тбилиси, Волгоград, Ереван
RusLine
Самара
Bek Air
Алматы, Орал, Горган
AZALJet
Баку
Air Astana
Алматы, Астана, Атырау, Ыстамбұл-Ататүрік
Ескерту: [10] әдебиет негізінде алынған
Кесте- 4 Жүк тасымалдау
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Coyne Airways
Тбилиси
Silk Way Airlines
Атырау, Баку
Ескерту: [11] әдебиет негізінде алынған
Ақтөбе халықаралық әуезжайы
Ақтобе -- Қазақстанның Ақтөбе каласындағы халықаралық әуежайы. Қаланың оңтүстік-батыс шеткейінде, Ақтөбе темір жол бекетінен оңтүстікке қарай 3,5 шақырым жерде орналасқан.Ақтөбедегі 1 класты әуежай. Ил-86, Боинг 727 -- 200 және Ан-124 (дирекцияның рұқсатымен) секілді ұшақтардың көпшілік түрін, сонымен қатар тікұшақтардың барлық түрін қабылдай алады. Әуежайдың аумағына Ан-2 және Як-18 ұшақтары мен Ми-2 тікұшағына жөңдеу жасайтын азаматтық авиацияның №406 авиажөндеу зауыты шектесіп жатыр. Азаматтық авиациядан басқа, әуежайда Әскери авиация орын тепкен. Онда екі дүркін батыр атанған Т.Я. Бигельдинов атындағы Қазақстан Республикасы әуе қорғаныс күштері Әскери институтының оқу ұшақтары негізделген. Институт 1996 жылы бұрынғы Ақтөбе жоғары әскери авиация училищесі негізінде құрылды. Сондай-ақ Ақтөбе облысының Мартөк ауданында Хлебодар жер асты оқу әуежайы бар. Ақтөбеден 60 шақырым жердегі № 37 темір жол айрығының жанында). 2004 жылдан бастап әуежайды жаңғырту жұмыстары жүріп жатыр. ҰҚА толық жөңдеуден өтті[12]. Қазіргі кезде аэровокзалды қайта жоспарлау іске асырылуда.Ақтөбе облысында желгілікті әуе жолдары: Ырғыз әуежайы, Карась әуежай, Кенқияқ әуежайы, Шалқар әуежайы, Бозой әуежайы, Қарабұтақ әуежайы секілді бірнеше әуеайлақтары бар. Олар 1990 жылдары қараусыз қалған, бірақ 2011 жылдан бастап олардың қайта өркендеуі басталды. Ырғыз әуежайы қалпына келтіріліп, Шалқар әуежайы және Бозой әуежайының қайта келтірілу жұмыстары жоспарлануда. 2011 жылдың қарашасынан бастап Л-410 ұшақтарымен аптасына екі рет Ақтөбе - Ырғыз - Ақтөбе әуе рейсі іске қосылды.
Кесте - 5 Әуе компаниялары мен ұшу бағыты
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Алма-Ата, Астана, Атырау
РусЛайн
Москва-Домодедово
SCAT
Актау, Атырау, Москва-Домодедово
EuroAsia Air
Анталья, Бодрум
Sky Airlines
Анталья
Hamburg International
Мюнхен
Ескерту: [12] әдебиет негізінде алынған
Алматы халықаралық әуежайы
Халықаралық Алматы Әуежайы (ағылш. Almaty International Airport) Қазақстандағы ең үлкен әуежай. Ол Алматы Орталығынан 18 километр қашықтықта орналасқан. Әуежай арқылы Қазақстан бойынша жолаушылардың жартысы және жүктердің 68% өтеді. 2011 жылы әуежай 3,665,538 жолаушыға қызмет көрсеткен (2010 жылмен салыстырғанда 19%-тік өсім). Бір қызығы Алматы халықаралық әуежайының иесі кім екендігі тіпті Алматы әділет басқармасының өзіне ресми түрде беймәлім.
17 ақпанда Мәскеуде Мемлекетаралық авиация комитетінің Авиация және әуе кеңістігін пайдалану жөніндегі кеңестің 32 сессиясы өтіп, Алматы әуежайының әуеайлағы ең үздік әуеайлақ атағына ие болды Әуежай 1935 жылы салынған. 1990 жылға дейін ол Кеңес Азаматтық Авиация Департаментінің бөлігі болып, 1991 жылы"Алматы Әуежайы" болып қайта құрылды. Сол кезден бері әуежай тәуелсіз бизнес бірлік ретінде өз жұмысын жалғастырды. Кейін ол Халықаралық Алматы Әуежайы ЖШС болып қайта аталды. 1998 жылы әуежай ұшып-қону жолағы (ҰҚЖ) жөндеуден өткеннен кейін, Алматы Әуежайы II категорияға ие болып, Халықаралық Әуежай статусын алды. 1999 жылдың 9 шілдесінде әуежай ресторанында өрт басталып, бүкіл әуежай терминалы жанып кетті. Жаңа терминалдың құрылысы 2004 жылы аяқталды. Алматы Әуежайы Air Astana ұлттық тасымалдаушының хабы болып табылады. Сонымен қатар Орталық Азиядағы жүк тасымалдау хабы. 2008 жылдың қыркүйек айында екінші ұшып-қону жолағы ашылды. Жаңа ұшып-қону жолағына ICAO сертификаты беріліп, оған III категория берілді. Жолақ сапасы мен онда орнатылған заманауи құрал жабдықтар ұшу қарқыны бойынша әуе кемелерінің барлық түрін ешбір шектеусіз қабылдауға мүмкіндік береді. Жаңа ұшып-қону жолағы Орталық Азияда ең ұзын болып табылады.
Кесте - 6 Әуекомпаниялар мен бағытар (ішкі)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Ақтау, Ақтөбе, Астана, Атырау, Қарағанды, Қызылорда, Орал, Өскемен, Павлодар, Шымкент
SCAT
Ақтау, Астана, Көкшетау, Қостанай, Петропавл, Семей, Шымкент, Тараз
Semeyavia
Семей
Zhezair
Жезқазған
Ескерту: [13] әдебиет негізінде алынған
Кесте - 7 Әуекомпаниялар мен бағытар (халықаралық)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Aerosvit Airlines
Киев-Boryspil
Air Astana
Абу Даби, Ақтау, Ақтөбе, Амстердам, Анталия, Астана, Атырау, Баку, Бангкок-Suvarnabhumi, Бейжің-Capital, Бішкек, Дели, Душанбе, Франкфурт, ГонКонг, Ыстамбұл-Atatürk, Қарағанды, Қостанай, Куала Лумпур, Қызылорда, Лондон-Хитроу, Мәскеу-Шереметьево, Орал, Өскемен, Павлодар, Самара, Санкт Петербор, Сеул-Incheon, Шымкент, Ташкент, Тбилиси, Үрімші, Қазан
Asia Wings
Көкшетау, Петропавл
Asiana Airlines
Сеул-Incheon
Avia Traffic Company
Бішкек
Bek Air
Орал
BMI
Лондон-Heathrow1
China Southern Airlines
Үрімші
Czech Airlines
Прага
Donbassaero
Киев-Boryspil
Etihad Airways
Абу Даби
Hainan Airlines
Бейжің-Capital
Irtysh Air
Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Павлодар, Өскемен
KLM
Амстердам
Lufthansa
Франкфурт
Mahan Air
Тегеран-Imam Khomeini
Pegasus Airlines
Ыстамбұл-Sabiha Gökçen
Rossiya
Санкт Петербор
RusLine
Екатеринбург
S7 Airlines
Новосібір
SCAT
Ақтау, Анталия, Астана, Бодрум, Душанбе, Көкшетау, Қостанай, Петропавл, Санкт Петербор, Семей, Шарм әл-Шейх, Шымкент, Тараз, Ташкент
Semeyavia
Семей
Somon Air
Душанбе
Sky Airlines
Анталия
Tajik Air
Душанбе
Transaero Airlines
Мәскеу-Домодедово
Turkish Airlines
Ыстамбұл-Atatürk
Turkmenistan Airlines
Ашғабат
Ukraine International Airlines
Киев-Boryspil
Uzbekistan Airways
Ташкент
Ескерту: [14] әдебиет негізінде алынған
Нұрсултан Назарбаев атындағы халықаралық Астана әуежайы
Әуежай өз тарихын 1931 жылдан бері бастайды. Сол жылы бірінші әуе алаңы құрылып, 1948 жылдан бастап ауыр ұшақтарды қабылдай алатын болды. 1956 жылдан бастап әуежай тәулік бойы жұмыс істей бастады. Астана қаласының бас жоспары бойынша 2030-жылға дейін күніне 1200 адам жылына 7 миллион жолаушыға қызмет көрсететін жалпы аумағы 1000 шаршы метр тағы бір халықаралық әуежай салынады. Әуежай шамамен қаладан 35 шақырым қашықтықта орналасады. Оның құрылысы Көкшетау тас жолы бойындағы Шортанды не Қарағанды тас жолында орналасқан Аршалы аймағында бой көтереді. Қазіргі әуежай ішкі бағыттармен жұмыс істеуге көшетін болса, жаңа әуежай халықаралық бағыттарға қызмет көрсететін болады.Астана Халықаралық әуежайына Нұрсұлтан Назарбаевтың есімі берілді. ҚР Үкіметінің бұл туралы қаулысы "Казахстанская правда" газетінде жарияланды.
Кесте - 8 Тасымалдаушылар мен Бағыттар (ішкі терминал)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Ақтөбе, Алматы, Атырау, Қостанай, Қызылорда, Орал, Өскемен, Павлодар, Петропавл, Семей, Жезқазған, Ақтау, Шымкент
SCAT
Ақтау, Ақтөбе, Орал, Шымкент, Тараз, Өскемен, Тараз, Қостанай
Starline.kz
Ақтау, Ақтөбе, Шымкент
Zhetysu
Талдықорған
Bek air KZ
Орал
Ескерту: [15] әдебиет негізінде алынған
Кесте - 9 Тасымалдаушылар мен Бағыттар (халықаралық терминал)
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Aerosvit Airlines
Киев
Air Astana
Абу-Даби, Франкфурт, Анталья, Ыстамбұл-Ататүрк, Мәскеу-Шереметево, Новосибирск, Үрімші, Ганновер, Екатеринбург, Ташкент, Баку, Санкт-Петербург, Омбы
Austrian Airlines
Вена
Avia Traffic Company
Бішкек
Belavia
Минск
Etihad Airways
Абу Даби
Imair Airlines
Баку
Lufthansa
Франкфурт
Rossiya
Санкт-Петербург
SCAT
Минск, Тбилиси, Анталья, Дубай
Transaero Airlines
Мәскеу-Домодедово
Turkish Airlines
Ыстамбұл-Ататүрк
Uzbekistan Airways
Ташкент
Wind Rose Aviation
Киев
Ukraine International Airlines
Киев
Ескерту: Автор құрастырған
Атырау халықаралық әуезжайы
Атырау әуежайы (Үлгі:Airport codes) -- Атырау қаласының әуежайы. 1931 жылы салынған. Әуежайдың тұрақты жұмыс жасауын сенімгерлік басқару арқылы Airport Management Group деп аталатын ҚТЖ құрылымы қамтамасыз етіп тұрады, 100% акциясы "Самұрық-Қазына" қорына тиесілі. Атырау облысында Атырау әуежайынан өзге Теңіз жергілікті әуе желілерінің әуежай бар. Кеңес уақытында облыста бірқатар жергілікті әуе желілерінің әуежайлары құрылған болатын (Индербор, Қарабау, Миялы, Райгородок, Мақат, Құлсары), алайда 1990-шы жылдары олар қараусыз қалып, содан бері тек Ан-2 ұшақтары мен тікұшақтардың авиациялық жұмыстар жүргізу кезінде қолданатын қону алаңдары ретінде пайдаланылады.
Кесте - 10 Әуе компаниялары мен бағыттар
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Алматы, Астана, Ақтау, Ыстамбұл, Амстердам
Qazaq Air
Актобе, Орал
Bek Air
Алматы, Астана
SCAT
Астана, Актау, Баку
Аэрофлот
Мәскеу-Шереметьево
Ескерту: Автор құрастырған
Сары-Арқа халықаралық Карағанды әуезжайы
Сарыарқа әуежайы 1980 ж. пайдалануға берілді және халықаралық нормалар мен стандарттарға сәйкес келетін қуатты әлеуетке ие. Әуежай ИКАО-ның бірінші санаты бойынша әуе кемелерінің барлық түрлеріне қызмет көрсетуге мүмкіндік береді. 1992 ж. Сарыарқа әуежайына уақытша сызба бойынша Халықаралық әуежай мәртебесі берілді. Оның жобалық қуаты бір жылда 2,5 млн жолаушыға қызмет көрсетуге, 18 мың тонна жүкті және 7 мың тонна поштаны жеткізуге мүмкіндік береді. Инвестиция тарту және әуежай шаруашылығын одан әрі дамыту мақсатында Сарыарқа АҚ әуежайы акциясының 100% мемлекеттік пакетін сату бойынша акция пакеті Алматы қаласының Sky service ЖШС-іне берілді[].
Қостанай (Наримановка) әуежайы
1980 жылдан 2000 жылға дейін бірлескен базаның аэродромы болды - мұнда Ан-12 әскери ұшағы (жеке көлік авиациялық полкі) болды. Қазіргі кезде әуежай 70-ші жылдардың соңында салынған. Бұрын (1937 жылдан бастап) әуежай солтүстік-шығысқа қарай 3 км, теміржол вокзалының маңында Кустанай-Центральный аэродромында болды ; Қазір бұл аэродром спорт алаңы ретінде қолданылады.
Кесте - 11 Әуе компаниялары мен бағыттар
Тасымалдаушы атауы
Бағыттары
Air Astana
Астана, Ганновер
Qazaq Air
Алматы
Bek Air
Алматы
SCAT
Алматы
Belavia
Минск
Ескерту: Автор құрастырған
Павлодар әуежайы
Павлодар әуежайы 1949 жылдан бері жұмыс істейді; 2003-2005 жылдары әуежай қайта жөндеуден өтті. Жобаға сәйкес қолданыстағы жасанды аэродромның қақпағын нығайту және кеңейту, сондай-ақ аэродромды ИКАО I санатындағы жарық сигналдық жүйемен жабдықтау және аэродромды электрмен жабдықтау жүйесін қайта құру бойынша жұмыстар жүргізілді. 2011 жылы Павлодар халықаралық әуежайы қайта құрылды. Қазіргі уақытта ол Алматы, Астана, Мәскеу қалаларына, сондай-ақ жазда Минск пен Анталияға тұрақты рейстерді ұсынады. Қаланың әуежайы автобуспен және такси жолдарымен байланысты.
Кесте - 12 Әуе компаниялары мен бағыттар
Тасымалдаушы атауы
Бағыттары
Air Astana
Астана,Алматы
SCAT
Астана, Анталья (чартер)
Bek Air
Алматы, Астана
S7 Airlines
Москва, Новосибирск
Белавиа
Минск
Qazaq Air
Алматы, Шымкент
Corendon Airlines
Анталья (чартер)
AtlasJet
Анталья (чартер)
Ескерту: Автор құрастырған
Шымкент халықаралық әуежайы
Кесте - 13 Халықаралық бағыттар
Тасымалдаушы Атауы
Бағыттары
Air Astana
Almaty, Astana
SCAT
Aktau, Almaty, Astana, Moscow-Domodedovo
Transaero Airlines
Moscow - Domodedovo
Ескерту: [16] әдебиет негізінде алынған
Халықаралық Шымкент Әуежайы (ағылш. Shymkent International Airport, орыс.Международный Аэропорт Шымкент) Үлгі:Airport codes Шымкент қаласында орналасқан әуежай.2004 жылы әуежай 97,000 адам тасымалдаған.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИСТЕРДІ ӘУЕ КӨЛІГІМЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІН ТАЛДАУ
2.1 Туристерді әуе арқылы тасымалдауды реттеудің құқықтық негіздері және авиакомпания ұсынатын қызметтер
Әуе көлігі - авиациялық кәсіпорындарда белгіленген төлем үшін, сондай-ақ тасымалдаушының жердегі көлік құралдары арқылы жүзеге асыратын жолаушылар мен багажды тасымалдау Әуе көлігі - авиациялық кәсіпорындарда белгіленген төлем үшін, сондай-ақ тасымалдаушының жердегі көлік құралдары арқылы жүзеге асыратын жолаушылар мен багажды тасымалдау. Ішкі әуе тасымалдары - бұл бір мемлекеттің аумағында ұшу, жөнелту пункті және барлық қону нүктелері орналасқан әуе тасымалы. Халықаралық әуе көлігі - ұшу және жөнелту пункті орналасқан әуе тасымалы: тиісінше, екі мемлекеттің аумағында; бір мемлекеттің аумағында басқа мемлекеттің аумағына қонуға нүкте бар болса. Әуе тасымалдарын реттеу халықаралық құқыққа сәйкес (егер көлік халықаралық сипатта болса) немесе ұлттық заңнамамен (егер тасымалдау ішкі сипатта болса) жүзеге асырылады. Халықаралық әуе көлігін реттейтін негізгі құжаттар халықаралық және жаһандық екіжақты конвенциялар болып табылады. Тұрақты әуе қозғалысы саласындағы халықаралық әуе құқықтарының тағы бір маңызды құжаты - 1944 жылы Халықаралық азаматтық авиация туралы Чикаго конвенциясы. Чикаго конвенциясы əлемдік әуе кеңістігінде рейстерді жүргізудің бірқатар қағидаларын бекітті, оған сәйкес әрбір Уағдаласушы мемлекет басқа Уағдаласушы мемлекеттерге келесі құқықтарды береді:
өз аумағы бойынша қонусыз ұшуға;
(құю, экипаж өзгерту, және басқа да техникалық мақсаттар үшін.) Қону мақсаттармен;
ұлты әуе кемесін бар мемлекеттiң аумағында бортында қабылданған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz