Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалану мүмкіндіктері
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 3
АНЫҚТ АМАЛАР
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ
1 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1«Интербелсенді оқыту әдістері» ұғымның мәні мен маңызы
1.2 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалануда психологиялық.педагогикалық жағдайды есепке алу
1.3 Технология сабақтарында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың ма.змуны
2 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
2.1 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерінің ерекшеліктері
2.2 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мүмкіндіктері
2.3 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
АНЫҚТ АМАЛАР
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ
1 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1«Интербелсенді оқыту әдістері» ұғымның мәні мен маңызы
1.2 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалануда психологиялық.педагогикалық жағдайды есепке алу
1.3 Технология сабақтарында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың ма.змуны
2 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
2.1 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерінің ерекшеліктері
2.2 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мүмкіндіктері
2.3 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Әлемдегі жүргізіліп жатқан білім беру жүйесіндегі ізгілендіру үдерістері білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды да нақтылуда. Өйткені бүгінгі ғылыми техникалық прогрестің дамуна орай техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу — тәрбие орындарының іс - әрекет қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үдерістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардын сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: "Білім беру жүйесінің басты міңдеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу"-деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді деп атап өтілген [1].
Осы міндеттерді шешу үшін, мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазіргі кезде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз елде қызмет жасау үшін жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар атқару — Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы — ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі — жас ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг туындайды.
Осы міндеттерді шешу үшін, мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазіргі кезде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз елде қызмет жасау үшін жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар атқару — Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы — ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі — жас ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг туындайды.
1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. - Астана, 2004.- 132б.
2. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасы. - Алматы: Казахстан, 1994. - 40 б.
3. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. - М: Педагогика, 1989- 126 с.
4. Ангеловски К. Учителя и инновации: Книга для учителя. -М.:
Просвещение, 1991. - 158 с.
5. Таубаева Ш.Т. Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования: Научный фонд и перспектива развития. - Алматы: научно-издательский центр «Ғылым», 2001. - 296с.
6. Лушников В.Д. Традиционное и новаторское в современном образовании // Педагогика, 2000. -20-25 с
7. Щедровицкий Г.П. Новшества и инновации //Учительская газета. - 1998. - 23 мая
8. Романова И.А. Диалектика инноваций в отечественной педагогике (в теории и практике общеобразовательной школы XX века): Дис. ...канд. пед. наук. - М., 1996. - 160 с.
9. Смирнов С.А. Педагогика: педагогические теории, системы, технологии:
Учеб. Пособие. -М., 1998. - 509 с.
10. Пригожин А. Инноватика - зачем она? // Пробл. теории и практики упр. -1988, №2. - С.6-10.
11 .Розин В. Инновационное педагогическое творчество // Вестн. РАН. -1997. - №3. - С.3-5.
12.Воронин А.М. Управление развития инновационной образовательной средней школы: дис. ... канд. пед. наук. - М.: 1995. - 135 с.
13.3агвязинский В.И.Инновационные проблемы в образовании и педагоги ческая наука //Инновационные процессы в образований:Сб. научн. тр. - Тюмень: ТГПУ, 1990. - С.3-9.
14. Пинский А.Г. О культурно-образовательных инициативах и инновационных школах// Мир образования. -1997, №3. - С.20-22.
15. Поляков С.Д. В поисках педагогической инноватики. - М., 1993.
16. Бабанский Ю.К. Проблемы повышения эффективности педагогических исследований. - М.: 3нание, 1982. - 80 с.
17. Комраков Е., Черняковская А. Создается инновационное пространство // Педагогика. - 1995. №5. - С.80-84.
18. Данилов М. Есипов Б. Дидактика. -М., 1998
19. Ушинский К.Д. «Ана тілін» оқытуға басшылық. - М.,1996
20. Сухомлинский В.А. Балаларға жүрек жылуы. - М.,1999.
21. Шаталов В.Ф. Эксперимент продолжается. -М.: Педагогика, 1989.-336 с
22. Менчинская Н.А. О концепции формирования умственных действий. //Вопросы психологии, 1960. - №1. —141 с.
23. Блонский П.П. Избранные педагогические и психологические сочинения / Под. Ред. А.В. Петровского. - М.: Изд-во АПН СССР, 1979.-Т.1-304с.
24. Пономарев Я. А. Психология творчества и педагогика - М.: Из-во "Педагогика", 1976. - 280 с.
25. Алтынсарин Ы. Шығармалары. - Алматы: Жазушы, 1990. - 201 б.
26. Жұмабаев М. Педагогика. - Алматы: Рауан, 1993. - 180 б.
27. Лернер И.Я. Процесс обучения и его закономерности. Москва: Знание, 1980. С.96
28. Матюшкин А.А. Проблемные ситуации в мышлении и обучении. -М., 1972.-208 с.
29. Махмутов М.И. Проблемное обучение. -М; Педагогика, 1985,198 с.
30. Әбиев Ж., Бабаев С.Б, Құдиярова А.М. Педагогика. -Алматы: Дарын, 2004. - 190 б.
31 Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11- сыныптарына арналған «Технология» оқу бағдарламасы.- Астана,
2010. - 34 б.
32 Кузьмина Н.В. Актуальные проблемы профессионально-педагогической подготовки учителя // Сов. педагогика. - М.: 1996. №3. С.63.
33 Кузьмина Н.В. Очерки психологии труда учителя. Психологическая структура деятельности учителя и формирование его личности. - Л.: Изд-во. ЛГУ, 1967. - 183 с.
34 Поташник М.М. Инновационные школы России: становление и развитие. - М.: Новая шк., 1996. -320 с.
35 Скаткин М.Н. Методология и методы педагогического исследования. - М.: Педагогика, 1989. - 220 с.
36 Скаткин М.Н. Проблемы современной дидактики. -М.: Педагогика, 1984. -95 с.
37 Скаткин М.Н., Трубовской Л.С. Методология и теория обобщения передового педагогического опыта. - М., 1980.
38Турбовской Я.С. Изучение и пропаганда новаторского опыта // Школа и производство. - М.,1988. № 3. - С.62.
39 Айтмамбетова Б.Р. Педагогтік иниститутта студенттердің мұғалімдік мамандыққа қызығуын қалыптастыру: Пед. ғыл. канд. ...дисс. - Алматы, 1970.
- 230 бет.
40 Юсуфбекова Н.Р. О педагогической инноватике //Сов. педагогика. - М., 1991. № 11. - С.21 -25.
41 Юсуфбекова Н.Р. Общие основы педагогических инноваций: Опыт разработки теории инновационного процесса в образовании. -М., 1991.
- 130 с.
42 Юсуфбекова Н.Р.Педагогическая инноватика как новое направление фундаментальных исследований.Актуальные методологические проблемы развития педнаук в ЧССР и СССР. - Прага, 1989.
43 Юсуфбекова Н.Р. Педагогическая инноватика - как теория инновационных процессов в системе образования //Научные достижения и передовой опыт в области педагогики и народного образования: Информ. сб. - М.,1990. Вып. №3. - С. 1-19.
44. Таубаева Ш.Т. Исследовательская культура учителя: методология, теория и практика формирования. - Алматы:Алем, 2000. - 381 с.
45 Нурахметов Н.Н. Инновационное развитие школ и стандарт образования // Учитель Казахстана. -1995. - 27 дек. (№21-22).
46 Юцявичене П.А. Модульдік оқудың теориясы мен практикасы. - М., 1990
47 Өстемиров К., Айтбаева А. Қазіргі білім беру технологиялары. - Алматы, 2006. - 128 б.
48 Қараев Ж.Активизация познавательной деятельности учащихся в условиях применения компьютерной технологии обучения. Автореф. дисс. ...д.п.н. - Алматы: 1994. - 48 с.
49 Лактионова С.Н. Формирование основ информационной культуры учителей общеобразовательных школ (инновационный аспект): Дис. ... канд. пед. наук. - М., 1995. -150 с.
50 Жанпеисова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. - Алматы: 2002. - Б. 14-25.
51Назарбаев Н.А. Қазақстан - 2030. Барлық Қазақстандықтардың өсіп- өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы: Ел Президентінің
Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан. - 1997. - 11 қазан.
2. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасы. - Алматы: Казахстан, 1994. - 40 б.
3. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. - М: Педагогика, 1989- 126 с.
4. Ангеловски К. Учителя и инновации: Книга для учителя. -М.:
Просвещение, 1991. - 158 с.
5. Таубаева Ш.Т. Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования: Научный фонд и перспектива развития. - Алматы: научно-издательский центр «Ғылым», 2001. - 296с.
6. Лушников В.Д. Традиционное и новаторское в современном образовании // Педагогика, 2000. -20-25 с
7. Щедровицкий Г.П. Новшества и инновации //Учительская газета. - 1998. - 23 мая
8. Романова И.А. Диалектика инноваций в отечественной педагогике (в теории и практике общеобразовательной школы XX века): Дис. ...канд. пед. наук. - М., 1996. - 160 с.
9. Смирнов С.А. Педагогика: педагогические теории, системы, технологии:
Учеб. Пособие. -М., 1998. - 509 с.
10. Пригожин А. Инноватика - зачем она? // Пробл. теории и практики упр. -1988, №2. - С.6-10.
11 .Розин В. Инновационное педагогическое творчество // Вестн. РАН. -1997. - №3. - С.3-5.
12.Воронин А.М. Управление развития инновационной образовательной средней школы: дис. ... канд. пед. наук. - М.: 1995. - 135 с.
13.3агвязинский В.И.Инновационные проблемы в образовании и педагоги ческая наука //Инновационные процессы в образований:Сб. научн. тр. - Тюмень: ТГПУ, 1990. - С.3-9.
14. Пинский А.Г. О культурно-образовательных инициативах и инновационных школах// Мир образования. -1997, №3. - С.20-22.
15. Поляков С.Д. В поисках педагогической инноватики. - М., 1993.
16. Бабанский Ю.К. Проблемы повышения эффективности педагогических исследований. - М.: 3нание, 1982. - 80 с.
17. Комраков Е., Черняковская А. Создается инновационное пространство // Педагогика. - 1995. №5. - С.80-84.
18. Данилов М. Есипов Б. Дидактика. -М., 1998
19. Ушинский К.Д. «Ана тілін» оқытуға басшылық. - М.,1996
20. Сухомлинский В.А. Балаларға жүрек жылуы. - М.,1999.
21. Шаталов В.Ф. Эксперимент продолжается. -М.: Педагогика, 1989.-336 с
22. Менчинская Н.А. О концепции формирования умственных действий. //Вопросы психологии, 1960. - №1. —141 с.
23. Блонский П.П. Избранные педагогические и психологические сочинения / Под. Ред. А.В. Петровского. - М.: Изд-во АПН СССР, 1979.-Т.1-304с.
24. Пономарев Я. А. Психология творчества и педагогика - М.: Из-во "Педагогика", 1976. - 280 с.
25. Алтынсарин Ы. Шығармалары. - Алматы: Жазушы, 1990. - 201 б.
26. Жұмабаев М. Педагогика. - Алматы: Рауан, 1993. - 180 б.
27. Лернер И.Я. Процесс обучения и его закономерности. Москва: Знание, 1980. С.96
28. Матюшкин А.А. Проблемные ситуации в мышлении и обучении. -М., 1972.-208 с.
29. Махмутов М.И. Проблемное обучение. -М; Педагогика, 1985,198 с.
30. Әбиев Ж., Бабаев С.Б, Құдиярова А.М. Педагогика. -Алматы: Дарын, 2004. - 190 б.
31 Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11- сыныптарына арналған «Технология» оқу бағдарламасы.- Астана,
2010. - 34 б.
32 Кузьмина Н.В. Актуальные проблемы профессионально-педагогической подготовки учителя // Сов. педагогика. - М.: 1996. №3. С.63.
33 Кузьмина Н.В. Очерки психологии труда учителя. Психологическая структура деятельности учителя и формирование его личности. - Л.: Изд-во. ЛГУ, 1967. - 183 с.
34 Поташник М.М. Инновационные школы России: становление и развитие. - М.: Новая шк., 1996. -320 с.
35 Скаткин М.Н. Методология и методы педагогического исследования. - М.: Педагогика, 1989. - 220 с.
36 Скаткин М.Н. Проблемы современной дидактики. -М.: Педагогика, 1984. -95 с.
37 Скаткин М.Н., Трубовской Л.С. Методология и теория обобщения передового педагогического опыта. - М., 1980.
38Турбовской Я.С. Изучение и пропаганда новаторского опыта // Школа и производство. - М.,1988. № 3. - С.62.
39 Айтмамбетова Б.Р. Педагогтік иниститутта студенттердің мұғалімдік мамандыққа қызығуын қалыптастыру: Пед. ғыл. канд. ...дисс. - Алматы, 1970.
- 230 бет.
40 Юсуфбекова Н.Р. О педагогической инноватике //Сов. педагогика. - М., 1991. № 11. - С.21 -25.
41 Юсуфбекова Н.Р. Общие основы педагогических инноваций: Опыт разработки теории инновационного процесса в образовании. -М., 1991.
- 130 с.
42 Юсуфбекова Н.Р.Педагогическая инноватика как новое направление фундаментальных исследований.Актуальные методологические проблемы развития педнаук в ЧССР и СССР. - Прага, 1989.
43 Юсуфбекова Н.Р. Педагогическая инноватика - как теория инновационных процессов в системе образования //Научные достижения и передовой опыт в области педагогики и народного образования: Информ. сб. - М.,1990. Вып. №3. - С. 1-19.
44. Таубаева Ш.Т. Исследовательская культура учителя: методология, теория и практика формирования. - Алматы:Алем, 2000. - 381 с.
45 Нурахметов Н.Н. Инновационное развитие школ и стандарт образования // Учитель Казахстана. -1995. - 27 дек. (№21-22).
46 Юцявичене П.А. Модульдік оқудың теориясы мен практикасы. - М., 1990
47 Өстемиров К., Айтбаева А. Қазіргі білім беру технологиялары. - Алматы, 2006. - 128 б.
48 Қараев Ж.Активизация познавательной деятельности учащихся в условиях применения компьютерной технологии обучения. Автореф. дисс. ...д.п.н. - Алматы: 1994. - 48 с.
49 Лактионова С.Н. Формирование основ информационной культуры учителей общеобразовательных школ (инновационный аспект): Дис. ... канд. пед. наук. - М., 1995. -150 с.
50 Жанпеисова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. - Алматы: 2002. - Б. 14-25.
51Назарбаев Н.А. Қазақстан - 2030. Барлық Қазақстандықтардың өсіп- өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы: Ел Президентінің
Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан. - 1997. - 11 қазан.
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК
УНИВЕРСИТЕТІ
ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІН ЖОҒАРЫ СЫНЫПТА ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ
МҮМКІНДІКТЕРІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 Кәсіптік оқыту мамандығы
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК
УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра меңгерушісі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІН ЖОҒАРЫ СЫНЫПТА
ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
5В012000 Кәсіптік оқыту мамандығы
Орындаған:
Ғылыми жетекшісі
магистр-оқытушы:
Аннотация
Дипломная работа посвящена возможносям использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов.
В работе рассматриваются психолого-педагогические аспекты использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов, дается анализ типовой программы с учетом использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов, предлагаются пути использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов
Мазмұны
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 3
АНЫҚТ АМАЛАР
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1Интербелсенді оқыту әдістері ұғымның мәні мен маңызы
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалануда психологиялық-педагогикалық жағдайды есепке алу
Технология сабақтарында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың ма.змуны
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерінің ерекшеліктері
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мүмкіндіктері
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
1 .Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 -2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы
АНЫҚТАМАЛАР
Әдіс - гректің теіоёоз - белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары
Әдіс - білім беру, тәрбиелеу жэне дамыту барысында белгіленген мақсатка
жетуді қамтамасыз етуге, ғылымда зерттеуді жүзеге асыруға көмектесетін
тэсіл, алға қойған міндеттерді шешу үшін ұйымдастырылған адамдардың, ұжымдардың іс - әрекетінің бір жолы.
З.Окыту әдістері деп оқу - тәрбие мақсаттарына жетуге бағытталған мұғалім мен оқушылардың өзара байланысты іс - әрекеттерінің тәсілдері.
Әдістеме - әдістер жиынтығы
5.Іс - әрекет - бұл қарапайым ағымдағы мэселелерді шешуге бағытталған қимыл элементі.
6. Интерактивті сөзі - ағылшын тілінен аударғанда, іпіег - аралық, бірнеше, аеііоп- әрекет дегенді білдіреді.
Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер - оның бөлігі ғана
Инновация (латын сөзі іп - в, ШШ - жаңа ) жаңа, жаңалық, жаңарту
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ЖОО -жоғары оқу орны
ХҚТУ - Халықаралық қазақ-түрік университеті
АТИФ - Ақпараттық технологиялар және инженерлік факультеті
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі Әлемдегі жүргізіліп жатқан білім беру жүйесіндегі ізгілендіру үдерістері білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды да нақтылуда. Өйткені бүгінгі ғылыми техникалық прогрестің дамуна орай техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу -- тәрбие орындарының іс - әрекет қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үдерістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардын сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: "Білім беру жүйесінің басты міңдеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу"-деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді деп атап өтілген [1].
Осы міндеттерді шешу үшін, мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазіргі кезде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз елде қызмет жасау үшін жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар атқару -- Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы -- ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі -- жас ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг туындайды.
Сондай-ақ қазіргі қоғамымызда әр мұғалім өз іс-әрекетінде қажетті өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды жаңа әдіс тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім - оқушы арасындағы қарым-қатынас жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу мәселесі Қазақстан Республикасында жалпы білім беретін мектептер білім мазмұнының тұжырымдамасында орын тапқан [2].
Қазіргі ғылым мен техниканың кең қанат жайған кезеңінде ғылыми-таным әдіснамасы өте зор маңызға ие. Білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Ендеше мұғалім алдында Жаңа технологияны ғылыми негізде меңгеру және терең білімді, ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу мәселесі тұр. Міне осы мәселені өз жұмысына арқау еткен мұғалімнің мақсаты мына төмендегідей болуы тиіс;
озық тәжірибелерді, түрлі педагогикалық әдістерді, жаңа педагогикалық технологияны ұтымды пайдаланудың соңғы нәтижелерін дамыту;
білімін жетілдіру негізінде оқутттының жеке тұлға болуына ықпал ету;
оқушының маңызды мәселелерді өздері талдап, қорытындылауына жол ашу;
оқушы өзінің ғылыми-таным әдістерін саралай отырып, ойлауын дамыту және бүгінгі көзқарастың қалыптасуына негіз салу, т.б.
Білім беру мақсаты, оның ұйымдастырушылық құрылымы, технологиялық жағынан жабдықталуы, оқыту әдістемесі қоғамның әлеуметтік сұранысынан туындайды.
Бүгінде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында қазіргі кезде Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз ел болып, өз алдына дербес мемлекет алғанымызға бүгінгі күн 20 жылдан асты, бұл үлкен жетістік. Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар атқару -- Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы -- ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі -- жас ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг туындайды.
Сондай-ақ қазіргі қоғамымызда әр мұғалім өз іс-әрекетінде қажетті өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды жаңа әдіс тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім - оқушы арасындағы қарым-қатынас жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Мектеп - тәжірибесінде жаңаша жұмыс істеп, жаңашыл технологияларды пайдаланып жүрген озық тәжірибелі мұғалімдер аз емес. Бірақ олардың пікірінше жаңашыл әдіс -тәсілдерді іс жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын, инновациялық үдерістерді бір жүйеге келтіріп оның педагогикалық негіздерін анықтау, оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру мәселелерін шешу қиындық тудыруда.
Сондықтан келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі деп түсіндіреді.
Инновациялық үдерісті зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші бір жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу процесіне басшылық жасау мәселелерін зерттеу маңыздылығы В.П.Беспалько, К.Ангеловски, Ш.Т.Таубаева, В.Д.Лушников, Г.П.Щедровицкий, И.А.Романова, С.А. Смирнов, А.Пригожин, В.Розин, А.М. Воронин, В.И.Загвязинский, А.Г.Пинский, С.Д.Поляков, Ю.К.Бабанский, Е.Комраков пен А.Черняковская және т.б. зерттеулерінде қарастырылған [3; 4; 5 ; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14; 15; 16; 17].
Белсенді әдістер мәселесі төменгі еңбектерде орын тапқан: А.Әлімов Интербелсенді әдістерді жоғарғы оқу орындарында қолдану; А.К.Мынбаева,
З.М.Садвокасова Инновационные методы обучения, или как интересно преподавать: учебное пособие; А.П. Панфилова Игровое моделирование в деятельности педагога [18; 19; 20]. Бірақ, бұл еңбектерде мектеп
мұғалімдерінің инновациялық іс-әрекетін қалыптастырудың және оқу-тәрбие үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдаланудың педагогикалық жүйелері ғылыми тұрғыда кеңінен қарастырылып жеке мәселе ретінде зерттелмегендігі байқалады. Осы мәселе төңірегіндегі білім беру жүйесін және оның құрамының өзгеруін қажет ететін "ескі" мен "жаңаның" арасындағы әлеуметтік педагогикалық қайшылықтарын және педагогикалық қауымның оқу-тәрбие барысында жаңаны игерудегі мүмкіндіктері арасындағы қарама -қайшылықтарды анықтауға мүмкіншілік тудырады.
Сондықтан біз зерттеп отырған диплом жұмысының мақсатына орай оқу- тәрбие үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді Технология пәнін өту барысында пайдаланудың жолдарын қарастырып, көтеріліп отырған мәселенің көкейкестілігі біздің зерттеу тақырыбымызды "Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалану мүмкіндіктері" деп таңдап алуға себепші болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты - технология сабақтарында интербелсенді әдістерді қолданудың педагогикалық негіздердің тигізетін ықпалын анықтау.
Зерттеудің нысаны:
Мектептің оқу- тәрбие үдерісі.
Зерттеудің пәні: Жоғары сынып оқушыларының оқу белсенділіктері мен іскерлік қабілеттерін техология пәнінде дамыту.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Оқытудағы интербелсенді әдістерді зерделеу;
Жоғары сыныпта технология сабақтарында интербелсенді әдістерді қолданудың ерекшеліктерін айқындау;
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мүмкіндіктерін белгілеу;
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдарын анықтау.
Зерттеудің әдістері:
теориялық (модельдеу, аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), т.б.
эмпирикалық (сұрау, бақылау, педагогикалық эксперимент, педагогикалық іс-тәжірбиелер);
әлеуметтанулық (сауалнама);
қосымша білім беру жүйесі субъектілерінің тәжірбиесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау, тәжірбиелік-әдістемелік жұмыстарды жүргізу, математикалық статистикалық есептеу әдістері қолданылды.
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, 2 бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың теориялық негіздері
1Интербелсенді оқыту әдістері ұғымның мәні мен маңызы
Қазақ халқының ұрпақ тәрбиесі, оның ішінде білім беру ісіндегі өзгерістер елімізде өт іп жатқан реформалармен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі. Оның үстіне бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде ену мақсатында Қазақстан Республикасында білім берудің жаңаша жүйесі құрылуда. Аталған өзгерістер оқу-тәрбие үрдісіндегі болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіндегі жаңаша қаруды, қол жеткізген табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың оку белсенділіктерін дамытуды және мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді. Осы мақсатта педагогика ғылымын дамытуда үлес қосқан ірі тұлғалы ғалымдар, философтар, педогогтар ертеден-ақ өз үлестерін қоса білді. Мысалы, М.Данилов пен Б.Есиповтың Дидактика кітабында Оқыту әдістері оқушылардың оқыпгүйренушілерге көмектесу тәсілдері, осы тәсіл арқылы таным күштерін дамытады, - деп жазған [18,3].
Авторлар әдістерді ғылыми және дидактикалық деп топтай келе, педагогикалық дидактикалық әдістер психологиялық басымдық көрсететін көзқарас деп тұжырымдайды. Кез-келген құбылыс элементі сияқты оқыту әдісінің субъективті және объективті бөлімі бар. Ресей халқының ағарту ісінің білгір қайраткері К.Д.Ушинский Ана тілін оқытуға басшылық еңбегінде, В.А.Сухомлинский Балаларға жүрек жылуы еңбегінде, В.Ф.Шаталов, Н.А.Менчинская, П.П.Блонский, Я.А.Пономаров т.б өздерінің еңбектерінде атап көрсетеді [19; 20; 21; 22; 23; 24].
Қазак халқының түлғыш ағартушысы Ы.Алтынсариннің Таңдамалы педагогика мұралары және М.Жұмабаев өзінің Педагогика т.б. еңбектерінде жастарға білім беру саласында өскелең өмір жағдайында оқу белсенділігін дамытудың маңыздылығына көп тоқталады. Бала психологиясЫн жан-жақты зерттеп оны терең білу, оның даралық ерекшеліктері мен үнемі санасып отыру мектеппен мұғалімдердің жауапты да құрметті міндеті деп түсіндіреді. Сондықтан бірінші кезекте[л] мектеп мү- ғалімдері алдын ала оқытудың әдістеме негіздерін жан-жақты менгерумен қатар мектеп жасындағы балалардың жасына сэйкес әрі жекелей физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ жас жеткіншектердің қалыптасуындағы психологиялық заңдылықтарды терең білу міндеті қойылуда[25; 26].
Окушылардың оку белсенділігін дамытуда бірінші кезекте мотивациялық компанентерді жүзеге асыратын оқытудың әдістері мен тәсілдерін қолдану және білім алуға өз бетінше ізденуін, оқушылардың бағдарлық іс-әрекеттерін қалыптастыруын Ресейдің педагог ғалымдары И.Я.Лернер, А.М.Матюшкина, М.И.Махмутов өз еңбектерінде қарастырған [27; 28; 29].
Баланың бойында даму процесі өмір бойы.жүріп отырады, сол даму процесінде баланың оқу белсенділігі артады. Балалар бастауыш сынып кезінде-ақ өмір процесіндегі шындықты, болмыстағы құбылыстар мен заттарды анықтап білуге, адамзаттың тарихи тәжірибесін менгеруге талпынады. Ал, балалардың әр нәрсені білуге құмартуынан таным ынтасы оянатындығы мәлім. Осы жаста балалар қарым-қатынас шеберлігі кеңеюінің маңызы артады. Оқушылар бойындағы өзгерістер мұғалімдерден оқу тәрбие жұмысын нақты мақсатқа бағытталуды талап етеді. Оқу белсенділіктің негізгі жетекші" түрі оқу болғандықтан, оқу арқылы олардың таным процесі яғни қабылдау, қиял, ес, зейін, ойлау қабілеттері дамиды.
Педагог-ғалым Сабит Бабаевтың Жалпы педагогика атты оқу құралында Белсенділік (акивность) - оқушының оқып-үйренуге болған қатынасы, оның құрлымдық элементтері:
оқу тапсырмаларын орындауға әрдайым дайын болу;
дербес іс - әрекетке құлшыныс;
тапсырма орындауға саналық;
оқу жүйелілігі;
білім деңгейін көтеруге қызығу,- деп түсініктеме береді [30].
Балардың оқуға деген қатынасын мұғалімдер әдетте олардың
белсенділігі мен сипаттайды. Демек, белсенділік оқушылардың іс-әрекет аясына ену дәрежесімен анықталады.
Белсенділіқ құрылшы біз жоғары да атап өткен бірліктерден тұратынын анықтадық. Оқушылардың танымдық белсенділігі мен дербестігі өзара байланысты: белсенділігі күшті оқушылар, әдетте, дербес жұмыс істеуге қабілетті келеді. Белсенділік арттырудағы басты мақсат - оқушылардың оқуға деген құштарлығына нәр беріп, оқу-тәрбие жұмысының сапасын көтеру. Педагогикалық тәжірибелерде белсенділік арттырудың әртүрлі жолдары пайдаланылады. Олардың ішінде оқытудың әртүрлі формалары, әдістері, құрал-жабдықтары, оларды әрқилы жағдайлардың туындауына сәйкес бір - бірімен ұштастырылып, оқушылардың белсенділігімен дербестіне дем беру. Сабақ жағдайланында оқушылардың белсенділігін арттыруға келесі әрекеттер тиімді:
өз пікірін қорғап қалу;
талқылау мен пікір сайыстарға қатынасу;
жолдастарымен мұғалімдерге сұрақ қоя білу;
жолдастарының жауаптарына пікір білдіру;
сыныптастарының жауаптарымен жазба жұмыстарын тексеру және бағалау;
үлгерімі төмен оқушыларға көмек беру;
қойылған мәселелерді шешудің әрқилы жолдарын іздестіру;
-өзіне белгілі тәсілдерді білікті қолдану жолымен танымдық мәселелерді шеше білу.
Елде болып жатқан саяси, әлеуметтік, экономикалық және т.б. өзгерістер білім беру жүйесіне де әсер етуде. Бұл өзгерістер оқыту әдістемесінде жаңартулар ғана емес, мектептерде жаңа пәндер, ендіруге қажеттілік тудырды.
Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық" ашуы шығармашылық тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс. Нәтижесінде оқушының дүниетанымы кеңейіп, өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы керек.
Біздің ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгінгі таңда қоғамды шешім қабылдауға тартудың маңызы арта түсті. Осы бағытта оқушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндік беретін әдістемелік тәсілдер и н т е р а к т и в т і деп аталып жүр. Бұл әдістерді қолдану сырттай өте жеңіл көрінгенімен, өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары да бар.
Интерактив - ағылшынның "өзара әрекет" деген сөзі. Демек, интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым - қатынасқа негізделе отырып, "жеке тұлғаны дамытуға бағытталатын" қазіргі білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады.
Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті ақпаратты игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі өлшемдерді қолдануды қажет етеді және оқушылардың танымдық іс -әрекетін басқаруда тәжірибесі аз мұғалімдерге көптеген қиындықтар туғызады.
Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын қанағаттандыру керек.
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалануда психологиялық-педагогикалық жағдайды
есепке алу
Әр адамның меңгерген білім деңгейімен мазмұнына байланысты жүзеге асырылады. Қоршаған дүниені білу танымдыққа байланысты. Таным- адам санасының дамуының негізі және ол арқылы адам өзін қоршаған ортаны игеруді де үйренеді.
Білімнің қалыптасып дамуының жалпы шарттары, философияның негізгі мәселесі -- рухани материалдарға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттейтін" ілім - таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориядан түрлі айырмашылығы бар. Ол білімнің қалыптасуы мен негізделуінің жалпы ұстанымдарын, оның ақиқаттылығының жалпы шарттарын, объективті қатынастарды қалыптастыру. Сондықтан Аристотель: Сыртқы дүние заттары алғашқы, көзқарастармен, танымдық белсенділігін қалыптастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына негіз салу болып табылады.
Табиғат - дүниедегі барлық орын алған құбылыстардың бастауы, күллі тіршілік атауының қоныс мекені, алтын ұясы, бесігі, құт берекесі. Өмірдің алғашқы бастауы да содан басталған. Адам оның тылсым қасиеттерімен күштеріне әруақытта үңілген, соңы білсем, түсінсем деп армандаған. Тек үздіксіз, тұрақты ақыл-ой әрекеті арқылы ғана бір ой екінші ойды тудырады, яғни екінші бір ой пайда болады. Сана мен ақыл процесінің ең жоғарғы баспалдағы, тек осы қасиеттер ғана дамиды, жан иесі ести алады. Ақыл адамның барлық қасиеттерін басқарады, оның да басқа адами қасиеттері ақылға бағынышты.Сана, ақыл арқылы ғана объективті шындықты таниды, ғылымды меңгереді, қас пен досты, ізгілік пен зұлымдықты ажыратады: санасыз немесе ақылсыз ешнәрсе танылмайды, білінбейді. Сана адаммен бірге туылмайды, ол оның практикалық іс-әрекетінде пайда болып, өсіп жетіледі. Абайдың ілімі бойынша ақылды адам көргенін, білгенін сынап, орындысын, орынсызын үнемі тауып, өзінен-өзі есеп алып отырады, өзіне-өзі ылғи баға беріп отырады.
Бірқатар әдебиеттерді талдау жасау нәтижесінде байқағанымыз философияда таным ұғымы жалпыадамзаттық шығармашылық, қабілеттілік ретінде қарастырылады.
Педагогика ғылымы үшін танымның логикалық, психологиялық, социологиялық, философиялық мағыналарының барлығы да маңызды болып табылады. Педагогикалық аспектіде қарастырғанда танымдық процесс ұғымын түрлі ғылымдардың интеграциялануы тұрғысын қарау, пайдалану тиіс. Оқушыға оның ойлауының мәнін ашып көрсетпей, оның қозғаушы күштерін түсіндірмей тұрып, оның өзінің жеке басының ақыл-ойын дамытудың субьектісі ретінде белсендіру мүмкін бе? Педагогиқалық әдебиеттерде, білімді меңгеру - балалардың ойлау іс-әрекетін белсендіруді талап етеді де, ол оқушы дамуының басты шарты болып табылады, басқаша айтқанда, ойлау - оқып-үйренудің құралы және нәтижесі ретінде қарастырылады, бірақ оқушылар мұны аса саналы түрде сезіп, біле бермейді. Ал оқып-үйренудің өзі оқушылар мен педагогтардың бірлесе отырып, жүзеге асыратын, білім, білік және дағдыларды меңгеруге бағытталған іс-әрекеті ретінде анықталады.
Психология танымдық психикалық үрдістерді зерттейді (оның көмегімен адамдар қоршаған ортаны танып біледі): түйсіктер, қабылдау, ес, ойлау, қиял; ол адамның сезімі мен ерік-қайратын және жеке тұлғаның дара ерекшеліктерін зерттейді; атап айтқанда, темперамент, мінез, қабілеттілік, қажеттілік, қызығуы. Психология ғылымы сонымен қатар адамның іс - әрекетінің ерекшеліктерін зерттейді (дағдылары, әдеттері, еңбек және
шығармашылық қызметі, кез-келген іс-әрекеттің қажетті саласы ретінде зейінді қарастырады).
Танымдық әрекет оқу әрекетіне негізделеді. Оқу әрекетінің кұрылымы төмендегілер:
оқу міндеттері (немесе тапсырмалар);
оқу әрекеті (баланың қолданатын практикалық және ой-тәсіл амалдары);
бақылау (оқушылардың өзін-өзі қадағалап, тексеріп отыруы);
бағалау (мұғалімнің және оқушының өзіне-өзі беретін бағасы).
Тұлға үшін адамзат баласы жүзеге асыратын іс-әрекеттердің ішіндегі ең бір күрделісі - танымдық процесс болып табылады. Жеке тұлғаның қалыптасуының мәнін анықтайтын ең басты мәселе - іс-әрекет, оның қоғамдық өмірдегі орны, жаңа ұрпақтың дамуына ықпалы болып табылады.
Педагогикада оқушылардың танымдық, оқу-танымдық іс-әрекеті, ойлау іс-әрекеті ұғымдары жиі пайдаланылады. Ойлау және таным ұғымдарына анықтама берер болсақ, философиялық энциклопедиялық сөздікте ойлау ұғымы объективтік шындықтың белсенді бейнелену формасы ретінде сипатталады. Ал бұл бейне айнала қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың мәнді байланыстары қатынастарының бейнесі болып табылады. Адамзат баласы осы байланыстар бейнесін одан әрі дамытады, осы байланыстар дамуын болжайды шығармашылықпен жаңа идеялар ойлап табады, оқиғалар мен әрекеттерді болжайды, өз алдында мәселелер қояды және осы мәселелерді шешеді. Ойлау адамзат баласы танымының ең жоғарғы сатысы болып табылады. Демек таным процесі ойлау процесіне қарағанда әлдеқайда кеңірек ұғым болмақ. Философиялық сөздікте Таным - объективті шындықтың бейнеленуінің жоғарғы формасы ретінде сипатталса, ал бейнелеу - материяның жалпыға бірдей, ортақ қасиеті ретінде сипатталып, оның мәні бейнеленуші объектінің белгілерін, қасиеттерін, элементтері арасындағы қатынастарын, басқа объектілермен байланыстарын қайта жаңғыртуда, қайта елестетіп, көрсетуде болып табылады. Осы іс-әректтің бәрі ішкі іс-әрекет, мидың бейнелеу әрекетінің нәтижесі болып саналады. Ал осы ішкі іс-әрекет сыртқы практикалық іс-әрекеттің негізінде пайда болады. Сондықтан ішкі іс- әрекеттің жанама сипаты, оның сезімдік танымнан пайда болып, ойлауға дейін жетуімен, ойлаудың дамуына түрткі болуымен сипатталады. Ой жасампаздық іс-әрекетінің тиімді орындалуын қамтамасыз ету үшін пайда болатын құбылыс.
Оқу іс-әрекетінің ең жоғарғы мотиві танымдық қызығушылық болып табылады. Ішкі іс-әрекеттің өзгеруі ойлау логикасын қамтамасыз етеді де, бастауыш сынып оқушылары өзінің ақыл-ойының дамуын басқара алатын болады. Сондай-ақ, ойлаудың ең маңызды қасиеттерінің біріне интеллектуалдық актың динамикалық аспектісі жатады. Бұл әрекет өзінің өтуімен (болуымен), оның белгілі бір уақыт ішінде жүзеге асырылуымен,
бағдарламалардың орындалуымен, бір бағдарламадан екінші бағдарламаға ауысуымен, бір ғана операцияның орындалуымен сипатталады.
Танымдық іс-әрекетінің құрылымдық жақтары (ойлау типі, ойлауға берілген есептерді шешудің тәсілдері, операциялық құрам және т.б.) мен динамикалық жақтары өзара тығыз байланысты. М.А.Асылжанова ойлауды психикалық процестердің ішінде баланың оқу іс-әрекетінің барысы мен нәтижесіне әсер ететін ең маңызды факторлардың бірі ретінде атап өтіп, үлгермеушіліктің ең көп тараған себептерінің бірі - осы ойлау дамуындағы кемшіліктерден деп санайды. Ойлар дамуының кемшіліктер оқушылар үлгермеушілігі көбінесе олардың зейіні мен есте сақтауының дара кемшіліктеріне байланысты деген пікірге мүлде қарсы.
Осындай күрделі оқу әрекетіне байланысты оқушылардың ойлау қабілеті қалыптасады. Ойлау -- баланың таным әрекетінің ең жоғары формасы. Ойлау арқылы оқушылар көзге көрінбейтін заттар мен құбылыстардың арасындағы күрделі себептік байланыстарды ұғады. Ойлау -- сөйлеу әрекеті арқылы іске асады. Ойлау - нақты сұрақтар қоюдан, соларға жауап іздеуден басталады. Ойлау -- белгілі міндетті, теориялық немесе практикалық мәселелерді шешуге бағытталады. Баланың ойлау әрекеті өзінен-өзі қалыптаспайды. Олардың ойлау әрекетін ойдағыдай дамыту үшін, тиімді тәсілдер қолданып, арнайы жұмыстар жүргізу қажет. Ойлау процесі өзіне тән логикалық амалдардан (операциялардан) тұрады: анализ, синтез, салыстыру, топтастыру, жалпылау жөне т.б. Ойлау үстінде адам бір ниеттен, екінші ниетке ауысып отырады. Бұл -- процессуалдық құбылыс. Осындай бірінен соң бірі болып тұратын процестер негізінде адамда тапқырлық, ептілік қасиеттері дамиды.
Әл-Фарабидің еңбектерінде ақыл-ой қасиеттеріне байланысты мынадай құнды пікірлер айтылған: "Тек қана білімдіге тән болатын ақыл-парасат (түрі) әрекет үстінде жүзеге асыруға емес, танып-білуге жағдай туғызатын өнерлер арқылы ғана сол білімге ие болады.
Ал білім мен әрекетке тән болатын ақыл-парасаттың (түрі) басқа да өнерлерге тән болады. Бұл өнерлердің де екі түрі болады. Мұның бірінші түрі арқылы біз тек ғылыммен ғана танысамыз. Екінші түрі арқылы біз не істеуге болатынын және соны істеуге қабілетіміздің бары -жоғын білеміз".
"Жанның басты бөлшектері мен күштері бесеу: "нәрлендіру, түсіндіру, елестету, ұмтылу және ақыл-парасат".
"Ақыл-парасат күші -- адамның ойлауына, пайдалануына, ғылым мен өнерді ұштастыруына және жақсы қылық пен жаман қылықты айыруына көмектесетін күш".
"Ойлау күші -- біз бір затты жасағымыз келгенде, оны жасауға бола ма, жоқ па, егер жасауға болса, бұл істі қалай орындауга тиісті болатынымызды білуімізге, оны ойша елестетуімізге көмектесетін күш". Ал ойлау процесінің сәтті болуы тікелей адамның интеллект деңгейіне байланысты. Оқушыға оның ойлауының мәнін ашып көрсетпей, оның қозғаушы күштерін түсіндірмей тұрып, оның өзінің жеке басының ақыл-ойын дамытудың субьектісі ретінде белсендіру мүмкін бе? Педагогиқалық әдебиеттерде, білімді меңгеру - балалардың ойлау іс-әрекетін белсендіруді талап етеді де, ол оқушы дамуының басты шарты болып табылады, басқаша айтқанда, ойлау - оқып-үйренудің құралы және нәтижесі ретінде қарастырылады, бірақ оқушылар мұны аса саналы түрде сезіп, біле бермейді. Ал оқып -үйренудің өзі оқушылар мен педагогтардың бірлесе отырып, жүзеге асыратын, білім, білік және дағдыларды меңгеруге бағытталған іс-әрекеті ретінде анықталады.
Оқушылардың жеке басының жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін ақыл-ой іс-әрекеті практикалық іс-әрекеттен ерекшеленбейді. Олардың ойлауы қажеттілігіне қарай индивидтің тұтас өмірінің сәті іспеттес болып шығады. А.П.Карповтың пікірінше, іс-әрекеттің іштей және сырттай жақындасуы, өзара бірінен екіншісіне ауысуы, олардың бірдей ортақ құрылымының болуына байланысты. Алайда педагогикалық практикада, теориялық жұмыстарда бұл байланыс ескеріле бермейді, керісінше, теория практикаға қарама-қарсы қойылады.
Адамзат баласы іс-әрекетінің негізгі формуласы - танымдық іс-әрекет болып табылады да, соның нәтижесінде субъектінің объективті реалды дүниемен өзара әрекеттесуі жүзеге асырылады. Сондықтан педагогика үшін күрделі объектілермен алгоритмделмейтін іс-әрекеттерді философиялық, социоло гиялық, психологиялық тұрғыдан талдаудың нәтижелері өте маңызды. Мұндай іс-әрекеттерде объектімен өзара әрекеттесу процесіне басқа адамдармен қарым-қатынас та (мұғалімнің, оқушының іс-әрекеті) енген кезде адамның индивид, іс-әрекет субъектісі және тұлға ретіндегі мәнді қасиеттерінің барлығы да көрінеді.
Б.В.Бондаревский, М.Ф.Талызина сияқты психологтардың зерттеулері оқу іс-әрекетін мұғалімнің қажетті бағытқа бұруы мүмкін екендігін көрсетті. Оқу іс-әрекетінің әдістері мен тәсілдерін, сол сияқты іс-әрекет мотивтерін мұғалімдер сабақта сауатты пайдаланатын болса, онда олардың едәуір нәтижеге қол жеткізетіндігін дәлелдеді. Балалар үйге берілген тапсырмаларды дұрыс орындай білетін болады, оқу материалын жақсы меңгереді, оқып-үйренудің мотивациясы артады. Дегенмен, мұның күнделікті өмірдегі, кәсіби іс-әрекеттегі ойлау қызметін қамтамасыз ететіндігіне кепілдік беруге болмайды.
Таным индивидтің біртұтас процесі ретінде:
өзінің объектісі болады;
индивид даму үстінде болады (таным объектісіне байланысты болады);
таным әр уақытта субъективті (ол субъект танымның белсенділігіне тәуелді);
таным әр уақытта мақсатты процес; танымның әртүрлі объектісінің мақсаты да әртүрлі;
таным динамикалық сипатта болады, яғни уақыт өткен сайын қозғалыста дамуда болады;
таным қарама-қайшылықтардан туындайды, танымның дамуына қарама-қайшылықтар ықпал етеді.
таным процесінің өз әдістері мен құралдары бар;
танымның шығармашылық бағыты бар;
танымның қоғамдық табиғаты бар.
Танымды қай уақытта іс-әрекет, қай уақытта процесс ретінде түсіну керек? Оны біртұтас танымдық процестің жалпы құрылымымен салыстырып, қалай оған ендіруге болады?
Оқып үйренуде танымдық актінің нәтижесі оның предметтік әрекетке сәйкестілігіне байланысты. В.Г.Бондаревский предметтік әрекеттерді қажетті денгейде жүзеге асыру үшін әрекетті тікелей қызмет ететін тәсілдер, операциялар, дағдылар мен біліктер деп аталатын құралдар мен аспаптардың ең бір жарамды әрекетшіл топтамасы деп есептейді. А.П. Карповтың пікірінше, мектептегі оқушының танымдық іс-әрекеті - оны өмірге даярлаудағы қажетті кезең. Мектепте оқып жүрген жылдары жүйелі, үнемі оқып үйренуден қол үзген адамның санасы толыққанды бар мүмкіндігінше дамымайды, дүниені қабылдаудан, халықтың құндылықтарын игеруден құралақан қалады.
Педагогтар мен психологтар шығармашылық қабілеттің адамның бүкіл өмірі бойында қалыптасатындығын дәлелдеді. Алайда, оның қалыптасу генезисінің онтогенінде оптималды, тиімді, сензитивтік жас шақтарына тәуелді кезеңдері бар.
Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын қанағаттандыру керек.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың тиімділігінің сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың бірлескен әрекет ережелерін мойыгндай отырып, өзара әрекеттесуге ұмтылуын, топтық рефлексияның дамып, ұжымдық ынтымақтастықтың қалыптасуын, ал әсерлілігінің ішкі көрсеткіштері ретінде оқушылардың өз міндеттері мен құқықтарын түсіне отырып, өзара әрекеи дағдыларын меңгеріп, топтық жұмысқа дайын болуын, оқу әрекетінің субъектісіне айнала отырып, өзіндік рефлексиясының дамуын айтуға болады.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың нәтижелілігінің сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың топтық жұмыс ережелерін қабылдай отырып, нақты мақсаттар қоюға үйренуін, оқу топтарының жасақталып, қажетті оқу кеңістігінің қалыптасуын, ал табыстылығының ішкі көрсеткіштері ретінде оқушылардың таным белсенділігі артып, жаңаша оқуға дайындықтарының жетіліп, өзара әрекеттесу дағдыларының дамып, ынтымақтастық ұжымның қалыптасуын айтуға болады. Жалпы алғанда, интерактивті оқытудың басты шарттары қауымдастық пен бәсекелестік болып табылады.
Интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым - қатынасқа негізделе отырып, "жеке тұлғаны дамытуға бағытталғанын ескере отырып, қарым- қатынас өзара әрекет етуін талдаймыз.
Бұл мәселені қарастырғанда қарым - қатынастың екі жақты салалары -- интерактивті (өзара әрекет) және перцептивті (тікелей сезімдік) қатынастарға тоқталуды жөн көрдік.
Қарым-қатынастың интерактивті жағы бұл адамдардың өзара байланысын, олардың бірлескен іс - әрекетін ұйымдастыруға қатысты қарым - қатынастың мақсаты, адамдардың бірлескен іс - әрекетінің қажеттілігін бейнелеу. Бұл жерде қарым - қатынас тұлғааралық өзара әрекет жүйесіне қатысады, демек, олардың біріккен іс-әрекетінде қалыптасқан адамдардың байланысы мен өзара әсерінің жиынтығы. Тұлға аралық өзара әрекет адамдардың бір - біріне әрекет етуінің бірізділігі. Оны мынадай үлгімен көрсетуге болады: индивид А - ның қылығы индивид В - ның тарапынан кері жауап реакция шақырады, ол өзінің кезегімен, А - ның мінез құлқына әсер етеді.
Сонымен, қарым - қатынастың жетістігінің бастапқы шарты өзара әрекет етуші адамдардың мінез құлқының бір - бірінің күткеніне жауап беру болып табылады. Әлеуметтік бақылау өзара әрекет ету үрдісінде бір-бірімен қатынас жасайтын адамдардың орындалатын рөлдерінің репертуарына сәйкес, іске асып отырады. Әрбір адам әртүрлі рөлдерді атқарады. Рөлдердің көптігі кейде қарама- қайшылық туғызады, рөлдік конфликтілерге әкеп соқтырады. Рөлдерді орындау әлеуметтік бақылауға тәуелді және міндетті түрде қоғамдық бағасын алады, үлгіден ауытқушылық болса, жазасын алады. Психологиялық өзара әрекет ету кез - келген түрде әруақытта да белгілі түрткілерге негізделеді және нақты мақсаттарды көздейді.
Жоғарыда айтылғандай, өзара әрекет ету өзара түсінушіліксіз мүмкін емес. Қарым - қатынаста әріптес қалай қабылдайды, басқаша айтқанда бір адамның басқа адамды қабылдауы қалай іске асады, бұл -- қарым - қатынас психологиясында өте маңызды мәселелердің бірі. Бұл үрдіс қарым - қатынастың міндетті, құрамды бөлігі ретінде қарастырылады және шартты түрде қарым - қатынастың перцептивті жағы (тікелей сезімдік) деп аталады. Бұл жерде адамды адам қабылдау, яғни тұлға аралық перцепцияның ерекшеліктері туралы айтылады. Қабылдау термині жалпы психологиялық мағынада қолданып отырған жоқ. Сөздің шын мәнінде, мәселе қабылдау туралы емес, басқа адамды тану туралы болып отыр. Басқа адамды тану барысында бір уақытта басқа адамның эмоциялық бағасы іске асады. Басқаны тану үрдісінде негізінен ең азы екі адам қатысады, оның әрқайсысы белсенді субъект болып табылады. Демек, өзіңді басқамен салыстыру екі жақты іске асады: әріптестердің әрқайсысы басқаға ұқсас болуға ұмтылады. Сонымен, өзара әрекет ету стратегиясын құруда басқаның тек қана қажетттіліктерін, түрткілерін және ұстанымдарының әрқайсысын есепке алумен қатар, сол басқа адам қалай менің қажеттіліктерімді, түрткілерді және ұстанымдарымды түсінеді.
Психолог-ғалымдардың айтуынша, бала білімді төрт түрлі жағдайда алады екен:
-дайын білімді қабылдап алу,
зерттеу барысында жаңалық ашу,
әр түрлі жағдайда әсерді сезіну,
синтез арқылы бұйым құрастыру немесе өнім жасау.
Интерактивті оқыту әдістері оқушыларға рөлдік ойындар арқылы әр түрлі жағдайда әсерді сезінуге жол ашады, әр түрлі білімдерді синтездеу кезінде шығармашылық өнім жасауға жағдай жасайды, дегенмен түрлі ситуациялар мен мәліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында жаңалық ашуға көбірек мүмкіндік береді.
Топтың сандық құрамы оқыту немесе өзара әрекеттестіктің сапасын анықтамайды. "Өзара әрекеттестік" әдісінің өзекті ерекшелігі - ол АШУ ҮРДІСІН білдіреді, оның мәні - оқушылардың оқыту дағдыларын өзара әрекеттестік арқылы меңгеруі.
Біз оқытуды және білім беруді, егер сабақ барысында мұғалім мен оқушы арасында өзара әрекеттестіктің жоғары деңгейіне қол жеткізсе, "интерактивті" деп атаймыз. Интерактивті сөзі - ағылшын тілінен аударғанда, іпіег - аралық, бірнеше, асііоп- әрекет дегенді білдіреді. Өзара әрекеттестік әдетте, белгілі бір мәселені шешу, ол шешімнің тиімділігі туралы әңгімелесу, талқылау түрінде өтеді.
Ең бастысы, мұнда мәселені шешу процесі жауапқа қарағанда маңызды екендігін түсіну қажет. Бұл интерактивті әдістің м а қ с а т ы - тек ақпаратты беру ғана емес, оқушыларға жауаптарды өз бетінше табу дағдысын меңгерту екендігімен байланысты.
Интерактивті оқыту әдістерін қолданатын мұғалімдер, тек ақпарат беретін және өздерінің қатысуынсыз берілген тапсырмаларды оқушылардың есте сақтауы нашар болады, оқушылар қолдарындағы көтермелеуші қор - құрдастарының идеяларын пайдалана алмайды деп есептейді. Зерттеулердің "біз қолымызбен істегеннің 80 пайызын, оқығанымыздың 20 пайызын, естігеніміздің 10 пайызын ғана есте сақтаймыз", - деген қорытындысын жиі естиміз.
Біздің тәжірибе - соның дәлелі. Атқа шабу дағдысын меңгеру үшін, оны қалай жасау керектігін біреудің түсіндіргені немесе оны кітаптан оқып алу әлі жеткіліксіз. Ол үшін шындығында атқа мініп барып, дағдыларды меңгерген абзал. Бұлай болатын себебі, іскерлікті практика жүзінде дамыта отырып, біз білгенімізді қайта өңдеп, оны әрекетке айналдырамыз.
Оқытуды ұйымдастырудың төрт түрлі бағыты бар екені білгілі:
- балаға жеке өздігінен ізденуге мүмкіндік беру,
-балаларға топтасып оқып-үйренуге жағдай жасау,
-оқушыларды өздерін-өздеріне немесе өзара бағалату,
-іс-әрекет барысында білім игеруге жол ашу.
"Жағада тұрып жүзуді үйренуге болмайтыны сияқты" дайын білімді қабылдап алу арқылы қажетті икем-дағдыларды дамыту мүмкін емес. Сондықтан оқушылардың арнайы іс-әрекет барысында икем-дағдыларды меңгеруі маңызды рөл атқарады. Ол үшін оқыту білімді балалардың өздігінен оқып-үйренуге бағытталуы керек.
Интерактивті негізде оқу мақсаты - білу емес, үйрене білу
Оқушылардан, шешу үшін кейбір нақты дұрыс жауабы жоқ, даулы мәселелерді неге беретіндігін сұрағанда, олар:
өзіне деген сенімге тәрбиелейді;
шешендік өнерін жетілдіреді;
танымның мәнін түсінуге көмектеседі (яғни, кейде абсолютті шындық болмайтынын);
сыни ойлау дағдыларын дамытады;
өз пікіріне деген құқығын түйсінуі артады;
пікірлердің көптігін түсінесің және т.б. деп жауап берген.
Жоғарыда аталғандарды "үйрене білу" деген ұғыммен жинақтауға болады. Яғни, үйрене білу - қажетті дағды, өйткені ол интеллектуалды тәуелсіздіктің негізі болып табылады және барлық дамыған және дамушы елдердегі азаматтар үтттін қажет.
Екінші жағынан, құстың қос қанаты сияқты оқушының да екі сүйеніші бар: бірі - оқи алуы болса, екіншісі - оқығысы келуі. Бірінші тірек баланың дербестігін құраса, екіншісі белсенділікті береді.
Өзара әрекеттесуге бағытталған үрдіс барысында бала істеп жатқан ісінің мәніне енеді. Оқушыларға дайын жауаптары бар тапсырмалар бергенде, олардың танымдық белсенділік деңгейі жоғары болмайды. Ал, өз ойын тиянақтап, оны қорғау кезінде танымдық белсенділік деңгейі күрт артады.
Өзара әрекеттесу үрдісінің негізгі мәні өзара тәжірибе алмасу болмақ. өйткені, сыныптағы оқушылардың белгілі бір салада ортақ білімдері бар болғанымен, олардың тек өздері ғана білетін білімдері де бар екені айқын.
Танымдық іскерлікті қажетті интеллектуалды дағдылар деңгейіне қарай жіктеуге болады. Тиімді оқыту бағдарламасы оқушылардың төмендегі іскерліктерін практикада қолдануды көздейді, олар:
фактілерді есте сақтау (аса көп күшті қажет етпейді);
құбылыстардың мәні мен маңызын түсіну;
білімдерді дағдылы және жаңа жағдайларда қолдану;
анализ (біз бір нәрсені құрамдас бөліктерге бөлу);
синтез (идеяларды жаңа нәрсе жасау үшін топтастыру);
бағалау (бір нәрсенің сапасы туралы пікір бөлісу).
Қоғамның дамуы осы аталған іскерліктердің барлығының болуын талап етеді, дегенмен білімдерді қолдану, синтездеу мен бағалау ішіндегі аса маңыздылары болып табылады.
Технология сабақтарында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мазмұны
Технология сабақтарында жоғары сыныпта инновациялық технологияларды қолдану маңызыдылығы Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11-сыныптарына арналған Технология оқу бағдарламасында көрсетілген.
Оқушыларды техника мен технологияның даму бағыты, жаңа материалдар, еңбек және тұрмыс мәдениеті, өндірістік процестердің аутоматтандырылуы, компьютерлендірілуі мен экологияландыруымен қоса қазіргі өндірістің технологиялық процестерімен таныстыруға бағытталған Технология білім беру аймағы жалпы білім берудің міндетті компоненттері болып табылады.
Технология оқу пәні жалпы орта білім беру деңгейінде оқытылады және Өнер және технология білім беру саласына енеді. Технология оқу пәнінің нысаны оқушының көркем безендіру, бейнелеу, құрастыру сияқты негізгі көркемдік әрекеттері арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Технологияны оқыту тұлғаның эмоционалды-құндылық және сенсорлық мәдениетін дамытып, қоршаған орта мен өнердегі әсемдікті көру, бағалау және оларды өз қолымен жасау қабілеттіліктерін арттырады.
Технология оқу пәнінің жалпы мақсаты - жас ұрпақты әлеуметтік белсенділікке, өндіріс пен қоғамның арасындағы байланысын түсінуі сонымен қатар қоршаған ортаға технологияның әсерін білу, технологиялық сауаттылығын қалыптастыра отырып, жауапкершілікке, тиянақтылыққа, қоғамның арасындағы байланысын түсінуі сонымен қатар қоршаған ортаға технологияның әсерін білуге тәрбиелеу болып табылады [31,21].
Технология пәніне жалпы кіріктірілген нысандары ретінде келесілер қарастырылады: материалдар, құралдар мен жабдықтар, техника мен
технология, технологиялық процесс, жоба.
Оқу пәнінің міндеттері:
оқушы тұлғасының, әлеуметтік және кәсіби қалыптасу проблемаларын түсіну негізінде өзіндік саналылығы мен өмірлік тәжірибесінің бірлігі арқылы қабілеттерін дамыту;
оқыту процесін ұйымдастыруға денсаулық сақтау көзқарастарын
қамтамасыз ету;
технологиялық жүйелік ойлау қабілетін қалыптастыру,- жобалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
УНИВЕРСИТЕТІ
ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІН ЖОҒАРЫ СЫНЫПТА ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ
МҮМКІНДІКТЕРІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 Кәсіптік оқыту мамандығы
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК
УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра меңгерушісі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІН ЖОҒАРЫ СЫНЫПТА
ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
5В012000 Кәсіптік оқыту мамандығы
Орындаған:
Ғылыми жетекшісі
магистр-оқытушы:
Аннотация
Дипломная работа посвящена возможносям использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов.
В работе рассматриваются психолого-педагогические аспекты использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов, дается анализ типовой программы с учетом использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов, предлагаются пути использования интерактивных методов при обучении технологии учащихся старших классов
Мазмұны
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 3
АНЫҚТ АМАЛАР
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1Интербелсенді оқыту әдістері ұғымның мәні мен маңызы
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалануда психологиялық-педагогикалық жағдайды есепке алу
Технология сабақтарында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың ма.змуны
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерінің ерекшеліктері
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мүмкіндіктері
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
1 .Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 -2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы
АНЫҚТАМАЛАР
Әдіс - гректің теіоёоз - белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары
Әдіс - білім беру, тәрбиелеу жэне дамыту барысында белгіленген мақсатка
жетуді қамтамасыз етуге, ғылымда зерттеуді жүзеге асыруға көмектесетін
тэсіл, алға қойған міндеттерді шешу үшін ұйымдастырылған адамдардың, ұжымдардың іс - әрекетінің бір жолы.
З.Окыту әдістері деп оқу - тәрбие мақсаттарына жетуге бағытталған мұғалім мен оқушылардың өзара байланысты іс - әрекеттерінің тәсілдері.
Әдістеме - әдістер жиынтығы
5.Іс - әрекет - бұл қарапайым ағымдағы мэселелерді шешуге бағытталған қимыл элементі.
6. Интерактивті сөзі - ағылшын тілінен аударғанда, іпіег - аралық, бірнеше, аеііоп- әрекет дегенді білдіреді.
Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер - оның бөлігі ғана
Инновация (латын сөзі іп - в, ШШ - жаңа ) жаңа, жаңалық, жаңарту
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ЖОО -жоғары оқу орны
ХҚТУ - Халықаралық қазақ-түрік университеті
АТИФ - Ақпараттық технологиялар және инженерлік факультеті
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі Әлемдегі жүргізіліп жатқан білім беру жүйесіндегі ізгілендіру үдерістері білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды да нақтылуда. Өйткені бүгінгі ғылыми техникалық прогрестің дамуна орай техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу -- тәрбие орындарының іс - әрекет қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үдерістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардын сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: "Білім беру жүйесінің басты міңдеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу"-деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді деп атап өтілген [1].
Осы міндеттерді шешу үшін, мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазіргі кезде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз елде қызмет жасау үшін жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар атқару -- Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы -- ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі -- жас ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг туындайды.
Сондай-ақ қазіргі қоғамымызда әр мұғалім өз іс-әрекетінде қажетті өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды жаңа әдіс тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім - оқушы арасындағы қарым-қатынас жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу мәселесі Қазақстан Республикасында жалпы білім беретін мектептер білім мазмұнының тұжырымдамасында орын тапқан [2].
Қазіргі ғылым мен техниканың кең қанат жайған кезеңінде ғылыми-таным әдіснамасы өте зор маңызға ие. Білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Ендеше мұғалім алдында Жаңа технологияны ғылыми негізде меңгеру және терең білімді, ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу мәселесі тұр. Міне осы мәселені өз жұмысына арқау еткен мұғалімнің мақсаты мына төмендегідей болуы тиіс;
озық тәжірибелерді, түрлі педагогикалық әдістерді, жаңа педагогикалық технологияны ұтымды пайдаланудың соңғы нәтижелерін дамыту;
білімін жетілдіру негізінде оқутттының жеке тұлға болуына ықпал ету;
оқушының маңызды мәселелерді өздері талдап, қорытындылауына жол ашу;
оқушы өзінің ғылыми-таным әдістерін саралай отырып, ойлауын дамыту және бүгінгі көзқарастың қалыптасуына негіз салу, т.б.
Білім беру мақсаты, оның ұйымдастырушылық құрылымы, технологиялық жағынан жабдықталуы, оқыту әдістемесі қоғамның әлеуметтік сұранысынан туындайды.
Бүгінде бүқіл дүниежүзілік білім әлеміне ену мақсатында қазіргі кезде Қазақстан Республикасында берілетін білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үдеріс педагогика теориясы мен оку-тәрбие үдерісіне нақты өзгерістер енгізумен катар жүргізілуде. Ендеше елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытудың, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Тәуелсіз ел болып, өз алдына дербес мемлекет алғанымызға бүгінгі күн 20 жылдан асты, бұл үлкен жетістік. Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениентті ел ретіндс танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын білімі мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтіі жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен теңесуі үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп, мағыналы да, маңызды жұмыстар атқару -- Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы -- ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі -- жас ұрпағымызды лайықты тәрбиелеі отырып, сапалы білім беру қажеттіліг туындайды.
Сондай-ақ қазіргі қоғамымызда әр мұғалім өз іс-әрекетінде қажетті өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды жаңа әдіс тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім - оқушы арасындағы қарым-қатынас жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Мектеп - тәжірибесінде жаңаша жұмыс істеп, жаңашыл технологияларды пайдаланып жүрген озық тәжірибелі мұғалімдер аз емес. Бірақ олардың пікірінше жаңашыл әдіс -тәсілдерді іс жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын, инновациялық үдерістерді бір жүйеге келтіріп оның педагогикалық негіздерін анықтау, оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру мәселелерін шешу қиындық тудыруда.
Сондықтан келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі деп түсіндіреді.
Инновациялық үдерісті зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші бір жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу процесіне басшылық жасау мәселелерін зерттеу маңыздылығы В.П.Беспалько, К.Ангеловски, Ш.Т.Таубаева, В.Д.Лушников, Г.П.Щедровицкий, И.А.Романова, С.А. Смирнов, А.Пригожин, В.Розин, А.М. Воронин, В.И.Загвязинский, А.Г.Пинский, С.Д.Поляков, Ю.К.Бабанский, Е.Комраков пен А.Черняковская және т.б. зерттеулерінде қарастырылған [3; 4; 5 ; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14; 15; 16; 17].
Белсенді әдістер мәселесі төменгі еңбектерде орын тапқан: А.Әлімов Интербелсенді әдістерді жоғарғы оқу орындарында қолдану; А.К.Мынбаева,
З.М.Садвокасова Инновационные методы обучения, или как интересно преподавать: учебное пособие; А.П. Панфилова Игровое моделирование в деятельности педагога [18; 19; 20]. Бірақ, бұл еңбектерде мектеп
мұғалімдерінің инновациялық іс-әрекетін қалыптастырудың және оқу-тәрбие үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдаланудың педагогикалық жүйелері ғылыми тұрғыда кеңінен қарастырылып жеке мәселе ретінде зерттелмегендігі байқалады. Осы мәселе төңірегіндегі білім беру жүйесін және оның құрамының өзгеруін қажет ететін "ескі" мен "жаңаның" арасындағы әлеуметтік педагогикалық қайшылықтарын және педагогикалық қауымның оқу-тәрбие барысында жаңаны игерудегі мүмкіндіктері арасындағы қарама -қайшылықтарды анықтауға мүмкіншілік тудырады.
Сондықтан біз зерттеп отырған диплом жұмысының мақсатына орай оқу- тәрбие үдерісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді Технология пәнін өту барысында пайдаланудың жолдарын қарастырып, көтеріліп отырған мәселенің көкейкестілігі біздің зерттеу тақырыбымызды "Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалану мүмкіндіктері" деп таңдап алуға себепші болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты - технология сабақтарында интербелсенді әдістерді қолданудың педагогикалық негіздердің тигізетін ықпалын анықтау.
Зерттеудің нысаны:
Мектептің оқу- тәрбие үдерісі.
Зерттеудің пәні: Жоғары сынып оқушыларының оқу белсенділіктері мен іскерлік қабілеттерін техология пәнінде дамыту.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Оқытудағы интербелсенді әдістерді зерделеу;
Жоғары сыныпта технология сабақтарында интербелсенді әдістерді қолданудың ерекшеліктерін айқындау;
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мүмкіндіктерін белгілеу;
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың жолдарын анықтау.
Зерттеудің әдістері:
теориялық (модельдеу, аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), т.б.
эмпирикалық (сұрау, бақылау, педагогикалық эксперимент, педагогикалық іс-тәжірбиелер);
әлеуметтанулық (сауалнама);
қосымша білім беру жүйесі субъектілерінің тәжірбиесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау, тәжірбиелік-әдістемелік жұмыстарды жүргізу, математикалық статистикалық есептеу әдістері қолданылды.
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, 2 бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың теориялық негіздері
1Интербелсенді оқыту әдістері ұғымның мәні мен маңызы
Қазақ халқының ұрпақ тәрбиесі, оның ішінде білім беру ісіндегі өзгерістер елімізде өт іп жатқан реформалармен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі. Оның үстіне бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде ену мақсатында Қазақстан Республикасында білім берудің жаңаша жүйесі құрылуда. Аталған өзгерістер оқу-тәрбие үрдісіндегі болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіндегі жаңаша қаруды, қол жеткізген табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың оку белсенділіктерін дамытуды және мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді. Осы мақсатта педагогика ғылымын дамытуда үлес қосқан ірі тұлғалы ғалымдар, философтар, педогогтар ертеден-ақ өз үлестерін қоса білді. Мысалы, М.Данилов пен Б.Есиповтың Дидактика кітабында Оқыту әдістері оқушылардың оқыпгүйренушілерге көмектесу тәсілдері, осы тәсіл арқылы таным күштерін дамытады, - деп жазған [18,3].
Авторлар әдістерді ғылыми және дидактикалық деп топтай келе, педагогикалық дидактикалық әдістер психологиялық басымдық көрсететін көзқарас деп тұжырымдайды. Кез-келген құбылыс элементі сияқты оқыту әдісінің субъективті және объективті бөлімі бар. Ресей халқының ағарту ісінің білгір қайраткері К.Д.Ушинский Ана тілін оқытуға басшылық еңбегінде, В.А.Сухомлинский Балаларға жүрек жылуы еңбегінде, В.Ф.Шаталов, Н.А.Менчинская, П.П.Блонский, Я.А.Пономаров т.б өздерінің еңбектерінде атап көрсетеді [19; 20; 21; 22; 23; 24].
Қазак халқының түлғыш ағартушысы Ы.Алтынсариннің Таңдамалы педагогика мұралары және М.Жұмабаев өзінің Педагогика т.б. еңбектерінде жастарға білім беру саласында өскелең өмір жағдайында оқу белсенділігін дамытудың маңыздылығына көп тоқталады. Бала психологиясЫн жан-жақты зерттеп оны терең білу, оның даралық ерекшеліктері мен үнемі санасып отыру мектеппен мұғалімдердің жауапты да құрметті міндеті деп түсіндіреді. Сондықтан бірінші кезекте[л] мектеп мү- ғалімдері алдын ала оқытудың әдістеме негіздерін жан-жақты менгерумен қатар мектеп жасындағы балалардың жасына сэйкес әрі жекелей физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ жас жеткіншектердің қалыптасуындағы психологиялық заңдылықтарды терең білу міндеті қойылуда[25; 26].
Окушылардың оку белсенділігін дамытуда бірінші кезекте мотивациялық компанентерді жүзеге асыратын оқытудың әдістері мен тәсілдерін қолдану және білім алуға өз бетінше ізденуін, оқушылардың бағдарлық іс-әрекеттерін қалыптастыруын Ресейдің педагог ғалымдары И.Я.Лернер, А.М.Матюшкина, М.И.Махмутов өз еңбектерінде қарастырған [27; 28; 29].
Баланың бойында даму процесі өмір бойы.жүріп отырады, сол даму процесінде баланың оқу белсенділігі артады. Балалар бастауыш сынып кезінде-ақ өмір процесіндегі шындықты, болмыстағы құбылыстар мен заттарды анықтап білуге, адамзаттың тарихи тәжірибесін менгеруге талпынады. Ал, балалардың әр нәрсені білуге құмартуынан таным ынтасы оянатындығы мәлім. Осы жаста балалар қарым-қатынас шеберлігі кеңеюінің маңызы артады. Оқушылар бойындағы өзгерістер мұғалімдерден оқу тәрбие жұмысын нақты мақсатқа бағытталуды талап етеді. Оқу белсенділіктің негізгі жетекші" түрі оқу болғандықтан, оқу арқылы олардың таным процесі яғни қабылдау, қиял, ес, зейін, ойлау қабілеттері дамиды.
Педагог-ғалым Сабит Бабаевтың Жалпы педагогика атты оқу құралында Белсенділік (акивность) - оқушының оқып-үйренуге болған қатынасы, оның құрлымдық элементтері:
оқу тапсырмаларын орындауға әрдайым дайын болу;
дербес іс - әрекетке құлшыныс;
тапсырма орындауға саналық;
оқу жүйелілігі;
білім деңгейін көтеруге қызығу,- деп түсініктеме береді [30].
Балардың оқуға деген қатынасын мұғалімдер әдетте олардың
белсенділігі мен сипаттайды. Демек, белсенділік оқушылардың іс-әрекет аясына ену дәрежесімен анықталады.
Белсенділіқ құрылшы біз жоғары да атап өткен бірліктерден тұратынын анықтадық. Оқушылардың танымдық белсенділігі мен дербестігі өзара байланысты: белсенділігі күшті оқушылар, әдетте, дербес жұмыс істеуге қабілетті келеді. Белсенділік арттырудағы басты мақсат - оқушылардың оқуға деген құштарлығына нәр беріп, оқу-тәрбие жұмысының сапасын көтеру. Педагогикалық тәжірибелерде белсенділік арттырудың әртүрлі жолдары пайдаланылады. Олардың ішінде оқытудың әртүрлі формалары, әдістері, құрал-жабдықтары, оларды әрқилы жағдайлардың туындауына сәйкес бір - бірімен ұштастырылып, оқушылардың белсенділігімен дербестіне дем беру. Сабақ жағдайланында оқушылардың белсенділігін арттыруға келесі әрекеттер тиімді:
өз пікірін қорғап қалу;
талқылау мен пікір сайыстарға қатынасу;
жолдастарымен мұғалімдерге сұрақ қоя білу;
жолдастарының жауаптарына пікір білдіру;
сыныптастарының жауаптарымен жазба жұмыстарын тексеру және бағалау;
үлгерімі төмен оқушыларға көмек беру;
қойылған мәселелерді шешудің әрқилы жолдарын іздестіру;
-өзіне белгілі тәсілдерді білікті қолдану жолымен танымдық мәселелерді шеше білу.
Елде болып жатқан саяси, әлеуметтік, экономикалық және т.б. өзгерістер білім беру жүйесіне де әсер етуде. Бұл өзгерістер оқыту әдістемесінде жаңартулар ғана емес, мектептерде жаңа пәндер, ендіруге қажеттілік тудырды.
Әлемдік деңгейдегі білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде нәтижеге бағдарлану, оқытуды оқушының жеке тұлғасына бағытталу, ал оқыту әдістерін тұлғааралық қарым-қатынастарға бейімдеу болып отыр. Демек, оқушы білімді дайын күйінде мұғалім түсіндірмесінен алмай, өзінің өмірлік тәжірибесіне сүйену арқылы танымдық "жаңалық" ашуы шығармашылық тапсырмаларды орындау негізінде әр түрлі өнімдер жасауы тиіс. Нәтижесінде оқушының дүниетанымы кеңейіп, өзіндік пікірі мен көзқарасы қалыптасуы керек.
Біздің ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгінгі таңда қоғамды шешім қабылдауға тартудың маңызы арта түсті. Осы бағытта оқушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндік беретін әдістемелік тәсілдер и н т е р а к т и в т і деп аталып жүр. Бұл әдістерді қолдану сырттай өте жеңіл көрінгенімен, өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары да бар.
Интерактив - ағылшынның "өзара әрекет" деген сөзі. Демек, интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым - қатынасқа негізделе отырып, "жеке тұлғаны дамытуға бағытталатын" қазіргі білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады.
Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті ақпаратты игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі өлшемдерді қолдануды қажет етеді және оқушылардың танымдық іс -әрекетін басқаруда тәжірибесі аз мұғалімдерге көптеген қиындықтар туғызады.
Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын қанағаттандыру керек.
Технология пәнін жоғары сыныпта оқыту барысында интербелсенді оқыту әдістерін пайдалануда психологиялық-педагогикалық жағдайды
есепке алу
Әр адамның меңгерген білім деңгейімен мазмұнына байланысты жүзеге асырылады. Қоршаған дүниені білу танымдыққа байланысты. Таным- адам санасының дамуының негізі және ол арқылы адам өзін қоршаған ортаны игеруді де үйренеді.
Білімнің қалыптасып дамуының жалпы шарттары, философияның негізгі мәселесі -- рухани материалдарға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттейтін" ілім - таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориядан түрлі айырмашылығы бар. Ол білімнің қалыптасуы мен негізделуінің жалпы ұстанымдарын, оның ақиқаттылығының жалпы шарттарын, объективті қатынастарды қалыптастыру. Сондықтан Аристотель: Сыртқы дүние заттары алғашқы, көзқарастармен, танымдық белсенділігін қалыптастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына негіз салу болып табылады.
Табиғат - дүниедегі барлық орын алған құбылыстардың бастауы, күллі тіршілік атауының қоныс мекені, алтын ұясы, бесігі, құт берекесі. Өмірдің алғашқы бастауы да содан басталған. Адам оның тылсым қасиеттерімен күштеріне әруақытта үңілген, соңы білсем, түсінсем деп армандаған. Тек үздіксіз, тұрақты ақыл-ой әрекеті арқылы ғана бір ой екінші ойды тудырады, яғни екінші бір ой пайда болады. Сана мен ақыл процесінің ең жоғарғы баспалдағы, тек осы қасиеттер ғана дамиды, жан иесі ести алады. Ақыл адамның барлық қасиеттерін басқарады, оның да басқа адами қасиеттері ақылға бағынышты.Сана, ақыл арқылы ғана объективті шындықты таниды, ғылымды меңгереді, қас пен досты, ізгілік пен зұлымдықты ажыратады: санасыз немесе ақылсыз ешнәрсе танылмайды, білінбейді. Сана адаммен бірге туылмайды, ол оның практикалық іс-әрекетінде пайда болып, өсіп жетіледі. Абайдың ілімі бойынша ақылды адам көргенін, білгенін сынап, орындысын, орынсызын үнемі тауып, өзінен-өзі есеп алып отырады, өзіне-өзі ылғи баға беріп отырады.
Бірқатар әдебиеттерді талдау жасау нәтижесінде байқағанымыз философияда таным ұғымы жалпыадамзаттық шығармашылық, қабілеттілік ретінде қарастырылады.
Педагогика ғылымы үшін танымның логикалық, психологиялық, социологиялық, философиялық мағыналарының барлығы да маңызды болып табылады. Педагогикалық аспектіде қарастырғанда танымдық процесс ұғымын түрлі ғылымдардың интеграциялануы тұрғысын қарау, пайдалану тиіс. Оқушыға оның ойлауының мәнін ашып көрсетпей, оның қозғаушы күштерін түсіндірмей тұрып, оның өзінің жеке басының ақыл-ойын дамытудың субьектісі ретінде белсендіру мүмкін бе? Педагогиқалық әдебиеттерде, білімді меңгеру - балалардың ойлау іс-әрекетін белсендіруді талап етеді де, ол оқушы дамуының басты шарты болып табылады, басқаша айтқанда, ойлау - оқып-үйренудің құралы және нәтижесі ретінде қарастырылады, бірақ оқушылар мұны аса саналы түрде сезіп, біле бермейді. Ал оқып-үйренудің өзі оқушылар мен педагогтардың бірлесе отырып, жүзеге асыратын, білім, білік және дағдыларды меңгеруге бағытталған іс-әрекеті ретінде анықталады.
Психология танымдық психикалық үрдістерді зерттейді (оның көмегімен адамдар қоршаған ортаны танып біледі): түйсіктер, қабылдау, ес, ойлау, қиял; ол адамның сезімі мен ерік-қайратын және жеке тұлғаның дара ерекшеліктерін зерттейді; атап айтқанда, темперамент, мінез, қабілеттілік, қажеттілік, қызығуы. Психология ғылымы сонымен қатар адамның іс - әрекетінің ерекшеліктерін зерттейді (дағдылары, әдеттері, еңбек және
шығармашылық қызметі, кез-келген іс-әрекеттің қажетті саласы ретінде зейінді қарастырады).
Танымдық әрекет оқу әрекетіне негізделеді. Оқу әрекетінің кұрылымы төмендегілер:
оқу міндеттері (немесе тапсырмалар);
оқу әрекеті (баланың қолданатын практикалық және ой-тәсіл амалдары);
бақылау (оқушылардың өзін-өзі қадағалап, тексеріп отыруы);
бағалау (мұғалімнің және оқушының өзіне-өзі беретін бағасы).
Тұлға үшін адамзат баласы жүзеге асыратын іс-әрекеттердің ішіндегі ең бір күрделісі - танымдық процесс болып табылады. Жеке тұлғаның қалыптасуының мәнін анықтайтын ең басты мәселе - іс-әрекет, оның қоғамдық өмірдегі орны, жаңа ұрпақтың дамуына ықпалы болып табылады.
Педагогикада оқушылардың танымдық, оқу-танымдық іс-әрекеті, ойлау іс-әрекеті ұғымдары жиі пайдаланылады. Ойлау және таным ұғымдарына анықтама берер болсақ, философиялық энциклопедиялық сөздікте ойлау ұғымы объективтік шындықтың белсенді бейнелену формасы ретінде сипатталады. Ал бұл бейне айнала қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың мәнді байланыстары қатынастарының бейнесі болып табылады. Адамзат баласы осы байланыстар бейнесін одан әрі дамытады, осы байланыстар дамуын болжайды шығармашылықпен жаңа идеялар ойлап табады, оқиғалар мен әрекеттерді болжайды, өз алдында мәселелер қояды және осы мәселелерді шешеді. Ойлау адамзат баласы танымының ең жоғарғы сатысы болып табылады. Демек таным процесі ойлау процесіне қарағанда әлдеқайда кеңірек ұғым болмақ. Философиялық сөздікте Таным - объективті шындықтың бейнеленуінің жоғарғы формасы ретінде сипатталса, ал бейнелеу - материяның жалпыға бірдей, ортақ қасиеті ретінде сипатталып, оның мәні бейнеленуші объектінің белгілерін, қасиеттерін, элементтері арасындағы қатынастарын, басқа объектілермен байланыстарын қайта жаңғыртуда, қайта елестетіп, көрсетуде болып табылады. Осы іс-әректтің бәрі ішкі іс-әрекет, мидың бейнелеу әрекетінің нәтижесі болып саналады. Ал осы ішкі іс-әрекет сыртқы практикалық іс-әрекеттің негізінде пайда болады. Сондықтан ішкі іс- әрекеттің жанама сипаты, оның сезімдік танымнан пайда болып, ойлауға дейін жетуімен, ойлаудың дамуына түрткі болуымен сипатталады. Ой жасампаздық іс-әрекетінің тиімді орындалуын қамтамасыз ету үшін пайда болатын құбылыс.
Оқу іс-әрекетінің ең жоғарғы мотиві танымдық қызығушылық болып табылады. Ішкі іс-әрекеттің өзгеруі ойлау логикасын қамтамасыз етеді де, бастауыш сынып оқушылары өзінің ақыл-ойының дамуын басқара алатын болады. Сондай-ақ, ойлаудың ең маңызды қасиеттерінің біріне интеллектуалдық актың динамикалық аспектісі жатады. Бұл әрекет өзінің өтуімен (болуымен), оның белгілі бір уақыт ішінде жүзеге асырылуымен,
бағдарламалардың орындалуымен, бір бағдарламадан екінші бағдарламаға ауысуымен, бір ғана операцияның орындалуымен сипатталады.
Танымдық іс-әрекетінің құрылымдық жақтары (ойлау типі, ойлауға берілген есептерді шешудің тәсілдері, операциялық құрам және т.б.) мен динамикалық жақтары өзара тығыз байланысты. М.А.Асылжанова ойлауды психикалық процестердің ішінде баланың оқу іс-әрекетінің барысы мен нәтижесіне әсер ететін ең маңызды факторлардың бірі ретінде атап өтіп, үлгермеушіліктің ең көп тараған себептерінің бірі - осы ойлау дамуындағы кемшіліктерден деп санайды. Ойлар дамуының кемшіліктер оқушылар үлгермеушілігі көбінесе олардың зейіні мен есте сақтауының дара кемшіліктеріне байланысты деген пікірге мүлде қарсы.
Осындай күрделі оқу әрекетіне байланысты оқушылардың ойлау қабілеті қалыптасады. Ойлау -- баланың таным әрекетінің ең жоғары формасы. Ойлау арқылы оқушылар көзге көрінбейтін заттар мен құбылыстардың арасындағы күрделі себептік байланыстарды ұғады. Ойлау -- сөйлеу әрекеті арқылы іске асады. Ойлау - нақты сұрақтар қоюдан, соларға жауап іздеуден басталады. Ойлау -- белгілі міндетті, теориялық немесе практикалық мәселелерді шешуге бағытталады. Баланың ойлау әрекеті өзінен-өзі қалыптаспайды. Олардың ойлау әрекетін ойдағыдай дамыту үшін, тиімді тәсілдер қолданып, арнайы жұмыстар жүргізу қажет. Ойлау процесі өзіне тән логикалық амалдардан (операциялардан) тұрады: анализ, синтез, салыстыру, топтастыру, жалпылау жөне т.б. Ойлау үстінде адам бір ниеттен, екінші ниетке ауысып отырады. Бұл -- процессуалдық құбылыс. Осындай бірінен соң бірі болып тұратын процестер негізінде адамда тапқырлық, ептілік қасиеттері дамиды.
Әл-Фарабидің еңбектерінде ақыл-ой қасиеттеріне байланысты мынадай құнды пікірлер айтылған: "Тек қана білімдіге тән болатын ақыл-парасат (түрі) әрекет үстінде жүзеге асыруға емес, танып-білуге жағдай туғызатын өнерлер арқылы ғана сол білімге ие болады.
Ал білім мен әрекетке тән болатын ақыл-парасаттың (түрі) басқа да өнерлерге тән болады. Бұл өнерлердің де екі түрі болады. Мұның бірінші түрі арқылы біз тек ғылыммен ғана танысамыз. Екінші түрі арқылы біз не істеуге болатынын және соны істеуге қабілетіміздің бары -жоғын білеміз".
"Жанның басты бөлшектері мен күштері бесеу: "нәрлендіру, түсіндіру, елестету, ұмтылу және ақыл-парасат".
"Ақыл-парасат күші -- адамның ойлауына, пайдалануына, ғылым мен өнерді ұштастыруына және жақсы қылық пен жаман қылықты айыруына көмектесетін күш".
"Ойлау күші -- біз бір затты жасағымыз келгенде, оны жасауға бола ма, жоқ па, егер жасауға болса, бұл істі қалай орындауга тиісті болатынымызды білуімізге, оны ойша елестетуімізге көмектесетін күш". Ал ойлау процесінің сәтті болуы тікелей адамның интеллект деңгейіне байланысты. Оқушыға оның ойлауының мәнін ашып көрсетпей, оның қозғаушы күштерін түсіндірмей тұрып, оның өзінің жеке басының ақыл-ойын дамытудың субьектісі ретінде белсендіру мүмкін бе? Педагогиқалық әдебиеттерде, білімді меңгеру - балалардың ойлау іс-әрекетін белсендіруді талап етеді де, ол оқушы дамуының басты шарты болып табылады, басқаша айтқанда, ойлау - оқып-үйренудің құралы және нәтижесі ретінде қарастырылады, бірақ оқушылар мұны аса саналы түрде сезіп, біле бермейді. Ал оқып -үйренудің өзі оқушылар мен педагогтардың бірлесе отырып, жүзеге асыратын, білім, білік және дағдыларды меңгеруге бағытталған іс-әрекеті ретінде анықталады.
Оқушылардың жеке басының жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін ақыл-ой іс-әрекеті практикалық іс-әрекеттен ерекшеленбейді. Олардың ойлауы қажеттілігіне қарай индивидтің тұтас өмірінің сәті іспеттес болып шығады. А.П.Карповтың пікірінше, іс-әрекеттің іштей және сырттай жақындасуы, өзара бірінен екіншісіне ауысуы, олардың бірдей ортақ құрылымының болуына байланысты. Алайда педагогикалық практикада, теориялық жұмыстарда бұл байланыс ескеріле бермейді, керісінше, теория практикаға қарама-қарсы қойылады.
Адамзат баласы іс-әрекетінің негізгі формуласы - танымдық іс-әрекет болып табылады да, соның нәтижесінде субъектінің объективті реалды дүниемен өзара әрекеттесуі жүзеге асырылады. Сондықтан педагогика үшін күрделі объектілермен алгоритмделмейтін іс-әрекеттерді философиялық, социоло гиялық, психологиялық тұрғыдан талдаудың нәтижелері өте маңызды. Мұндай іс-әрекеттерде объектімен өзара әрекеттесу процесіне басқа адамдармен қарым-қатынас та (мұғалімнің, оқушының іс-әрекеті) енген кезде адамның индивид, іс-әрекет субъектісі және тұлға ретіндегі мәнді қасиеттерінің барлығы да көрінеді.
Б.В.Бондаревский, М.Ф.Талызина сияқты психологтардың зерттеулері оқу іс-әрекетін мұғалімнің қажетті бағытқа бұруы мүмкін екендігін көрсетті. Оқу іс-әрекетінің әдістері мен тәсілдерін, сол сияқты іс-әрекет мотивтерін мұғалімдер сабақта сауатты пайдаланатын болса, онда олардың едәуір нәтижеге қол жеткізетіндігін дәлелдеді. Балалар үйге берілген тапсырмаларды дұрыс орындай білетін болады, оқу материалын жақсы меңгереді, оқып-үйренудің мотивациясы артады. Дегенмен, мұның күнделікті өмірдегі, кәсіби іс-әрекеттегі ойлау қызметін қамтамасыз ететіндігіне кепілдік беруге болмайды.
Таным индивидтің біртұтас процесі ретінде:
өзінің объектісі болады;
индивид даму үстінде болады (таным объектісіне байланысты болады);
таным әр уақытта субъективті (ол субъект танымның белсенділігіне тәуелді);
таным әр уақытта мақсатты процес; танымның әртүрлі объектісінің мақсаты да әртүрлі;
таным динамикалық сипатта болады, яғни уақыт өткен сайын қозғалыста дамуда болады;
таным қарама-қайшылықтардан туындайды, танымның дамуына қарама-қайшылықтар ықпал етеді.
таным процесінің өз әдістері мен құралдары бар;
танымның шығармашылық бағыты бар;
танымның қоғамдық табиғаты бар.
Танымды қай уақытта іс-әрекет, қай уақытта процесс ретінде түсіну керек? Оны біртұтас танымдық процестің жалпы құрылымымен салыстырып, қалай оған ендіруге болады?
Оқып үйренуде танымдық актінің нәтижесі оның предметтік әрекетке сәйкестілігіне байланысты. В.Г.Бондаревский предметтік әрекеттерді қажетті денгейде жүзеге асыру үшін әрекетті тікелей қызмет ететін тәсілдер, операциялар, дағдылар мен біліктер деп аталатын құралдар мен аспаптардың ең бір жарамды әрекетшіл топтамасы деп есептейді. А.П. Карповтың пікірінше, мектептегі оқушының танымдық іс-әрекеті - оны өмірге даярлаудағы қажетті кезең. Мектепте оқып жүрген жылдары жүйелі, үнемі оқып үйренуден қол үзген адамның санасы толыққанды бар мүмкіндігінше дамымайды, дүниені қабылдаудан, халықтың құндылықтарын игеруден құралақан қалады.
Педагогтар мен психологтар шығармашылық қабілеттің адамның бүкіл өмірі бойында қалыптасатындығын дәлелдеді. Алайда, оның қалыптасу генезисінің онтогенінде оптималды, тиімді, сензитивтік жас шақтарына тәуелді кезеңдері бар.
Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын қанағаттандыру керек.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың тиімділігінің сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың бірлескен әрекет ережелерін мойыгндай отырып, өзара әрекеттесуге ұмтылуын, топтық рефлексияның дамып, ұжымдық ынтымақтастықтың қалыптасуын, ал әсерлілігінің ішкі көрсеткіштері ретінде оқушылардың өз міндеттері мен құқықтарын түсіне отырып, өзара әрекеи дағдыларын меңгеріп, топтық жұмысқа дайын болуын, оқу әрекетінің субъектісіне айнала отырып, өзіндік рефлексиясының дамуын айтуға болады.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың нәтижелілігінің сыртқы көрсеткіштері ретінде оқушылардың топтық жұмыс ережелерін қабылдай отырып, нақты мақсаттар қоюға үйренуін, оқу топтарының жасақталып, қажетті оқу кеңістігінің қалыптасуын, ал табыстылығының ішкі көрсеткіштері ретінде оқушылардың таным белсенділігі артып, жаңаша оқуға дайындықтарының жетіліп, өзара әрекеттесу дағдыларының дамып, ынтымақтастық ұжымның қалыптасуын айтуға болады. Жалпы алғанда, интерактивті оқытудың басты шарттары қауымдастық пен бәсекелестік болып табылады.
Интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым - қатынасқа негізделе отырып, "жеке тұлғаны дамытуға бағытталғанын ескере отырып, қарым- қатынас өзара әрекет етуін талдаймыз.
Бұл мәселені қарастырғанда қарым - қатынастың екі жақты салалары -- интерактивті (өзара әрекет) және перцептивті (тікелей сезімдік) қатынастарға тоқталуды жөн көрдік.
Қарым-қатынастың интерактивті жағы бұл адамдардың өзара байланысын, олардың бірлескен іс - әрекетін ұйымдастыруға қатысты қарым - қатынастың мақсаты, адамдардың бірлескен іс - әрекетінің қажеттілігін бейнелеу. Бұл жерде қарым - қатынас тұлғааралық өзара әрекет жүйесіне қатысады, демек, олардың біріккен іс-әрекетінде қалыптасқан адамдардың байланысы мен өзара әсерінің жиынтығы. Тұлға аралық өзара әрекет адамдардың бір - біріне әрекет етуінің бірізділігі. Оны мынадай үлгімен көрсетуге болады: индивид А - ның қылығы индивид В - ның тарапынан кері жауап реакция шақырады, ол өзінің кезегімен, А - ның мінез құлқына әсер етеді.
Сонымен, қарым - қатынастың жетістігінің бастапқы шарты өзара әрекет етуші адамдардың мінез құлқының бір - бірінің күткеніне жауап беру болып табылады. Әлеуметтік бақылау өзара әрекет ету үрдісінде бір-бірімен қатынас жасайтын адамдардың орындалатын рөлдерінің репертуарына сәйкес, іске асып отырады. Әрбір адам әртүрлі рөлдерді атқарады. Рөлдердің көптігі кейде қарама- қайшылық туғызады, рөлдік конфликтілерге әкеп соқтырады. Рөлдерді орындау әлеуметтік бақылауға тәуелді және міндетті түрде қоғамдық бағасын алады, үлгіден ауытқушылық болса, жазасын алады. Психологиялық өзара әрекет ету кез - келген түрде әруақытта да белгілі түрткілерге негізделеді және нақты мақсаттарды көздейді.
Жоғарыда айтылғандай, өзара әрекет ету өзара түсінушіліксіз мүмкін емес. Қарым - қатынаста әріптес қалай қабылдайды, басқаша айтқанда бір адамның басқа адамды қабылдауы қалай іске асады, бұл -- қарым - қатынас психологиясында өте маңызды мәселелердің бірі. Бұл үрдіс қарым - қатынастың міндетті, құрамды бөлігі ретінде қарастырылады және шартты түрде қарым - қатынастың перцептивті жағы (тікелей сезімдік) деп аталады. Бұл жерде адамды адам қабылдау, яғни тұлға аралық перцепцияның ерекшеліктері туралы айтылады. Қабылдау термині жалпы психологиялық мағынада қолданып отырған жоқ. Сөздің шын мәнінде, мәселе қабылдау туралы емес, басқа адамды тану туралы болып отыр. Басқа адамды тану барысында бір уақытта басқа адамның эмоциялық бағасы іске асады. Басқаны тану үрдісінде негізінен ең азы екі адам қатысады, оның әрқайсысы белсенді субъект болып табылады. Демек, өзіңді басқамен салыстыру екі жақты іске асады: әріптестердің әрқайсысы басқаға ұқсас болуға ұмтылады. Сонымен, өзара әрекет ету стратегиясын құруда басқаның тек қана қажетттіліктерін, түрткілерін және ұстанымдарының әрқайсысын есепке алумен қатар, сол басқа адам қалай менің қажеттіліктерімді, түрткілерді және ұстанымдарымды түсінеді.
Психолог-ғалымдардың айтуынша, бала білімді төрт түрлі жағдайда алады екен:
-дайын білімді қабылдап алу,
зерттеу барысында жаңалық ашу,
әр түрлі жағдайда әсерді сезіну,
синтез арқылы бұйым құрастыру немесе өнім жасау.
Интерактивті оқыту әдістері оқушыларға рөлдік ойындар арқылы әр түрлі жағдайда әсерді сезінуге жол ашады, әр түрлі білімдерді синтездеу кезінде шығармашылық өнім жасауға жағдай жасайды, дегенмен түрлі ситуациялар мен мәліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында жаңалық ашуға көбірек мүмкіндік береді.
Топтың сандық құрамы оқыту немесе өзара әрекеттестіктің сапасын анықтамайды. "Өзара әрекеттестік" әдісінің өзекті ерекшелігі - ол АШУ ҮРДІСІН білдіреді, оның мәні - оқушылардың оқыту дағдыларын өзара әрекеттестік арқылы меңгеруі.
Біз оқытуды және білім беруді, егер сабақ барысында мұғалім мен оқушы арасында өзара әрекеттестіктің жоғары деңгейіне қол жеткізсе, "интерактивті" деп атаймыз. Интерактивті сөзі - ағылшын тілінен аударғанда, іпіег - аралық, бірнеше, асііоп- әрекет дегенді білдіреді. Өзара әрекеттестік әдетте, белгілі бір мәселені шешу, ол шешімнің тиімділігі туралы әңгімелесу, талқылау түрінде өтеді.
Ең бастысы, мұнда мәселені шешу процесі жауапқа қарағанда маңызды екендігін түсіну қажет. Бұл интерактивті әдістің м а қ с а т ы - тек ақпаратты беру ғана емес, оқушыларға жауаптарды өз бетінше табу дағдысын меңгерту екендігімен байланысты.
Интерактивті оқыту әдістерін қолданатын мұғалімдер, тек ақпарат беретін және өздерінің қатысуынсыз берілген тапсырмаларды оқушылардың есте сақтауы нашар болады, оқушылар қолдарындағы көтермелеуші қор - құрдастарының идеяларын пайдалана алмайды деп есептейді. Зерттеулердің "біз қолымызбен істегеннің 80 пайызын, оқығанымыздың 20 пайызын, естігеніміздің 10 пайызын ғана есте сақтаймыз", - деген қорытындысын жиі естиміз.
Біздің тәжірибе - соның дәлелі. Атқа шабу дағдысын меңгеру үшін, оны қалай жасау керектігін біреудің түсіндіргені немесе оны кітаптан оқып алу әлі жеткіліксіз. Ол үшін шындығында атқа мініп барып, дағдыларды меңгерген абзал. Бұлай болатын себебі, іскерлікті практика жүзінде дамыта отырып, біз білгенімізді қайта өңдеп, оны әрекетке айналдырамыз.
Оқытуды ұйымдастырудың төрт түрлі бағыты бар екені білгілі:
- балаға жеке өздігінен ізденуге мүмкіндік беру,
-балаларға топтасып оқып-үйренуге жағдай жасау,
-оқушыларды өздерін-өздеріне немесе өзара бағалату,
-іс-әрекет барысында білім игеруге жол ашу.
"Жағада тұрып жүзуді үйренуге болмайтыны сияқты" дайын білімді қабылдап алу арқылы қажетті икем-дағдыларды дамыту мүмкін емес. Сондықтан оқушылардың арнайы іс-әрекет барысында икем-дағдыларды меңгеруі маңызды рөл атқарады. Ол үшін оқыту білімді балалардың өздігінен оқып-үйренуге бағытталуы керек.
Интерактивті негізде оқу мақсаты - білу емес, үйрене білу
Оқушылардан, шешу үшін кейбір нақты дұрыс жауабы жоқ, даулы мәселелерді неге беретіндігін сұрағанда, олар:
өзіне деген сенімге тәрбиелейді;
шешендік өнерін жетілдіреді;
танымның мәнін түсінуге көмектеседі (яғни, кейде абсолютті шындық болмайтынын);
сыни ойлау дағдыларын дамытады;
өз пікіріне деген құқығын түйсінуі артады;
пікірлердің көптігін түсінесің және т.б. деп жауап берген.
Жоғарыда аталғандарды "үйрене білу" деген ұғыммен жинақтауға болады. Яғни, үйрене білу - қажетті дағды, өйткені ол интеллектуалды тәуелсіздіктің негізі болып табылады және барлық дамыған және дамушы елдердегі азаматтар үтттін қажет.
Екінші жағынан, құстың қос қанаты сияқты оқушының да екі сүйеніші бар: бірі - оқи алуы болса, екіншісі - оқығысы келуі. Бірінші тірек баланың дербестігін құраса, екіншісі белсенділікті береді.
Өзара әрекеттесуге бағытталған үрдіс барысында бала істеп жатқан ісінің мәніне енеді. Оқушыларға дайын жауаптары бар тапсырмалар бергенде, олардың танымдық белсенділік деңгейі жоғары болмайды. Ал, өз ойын тиянақтап, оны қорғау кезінде танымдық белсенділік деңгейі күрт артады.
Өзара әрекеттесу үрдісінің негізгі мәні өзара тәжірибе алмасу болмақ. өйткені, сыныптағы оқушылардың белгілі бір салада ортақ білімдері бар болғанымен, олардың тек өздері ғана білетін білімдері де бар екені айқын.
Танымдық іскерлікті қажетті интеллектуалды дағдылар деңгейіне қарай жіктеуге болады. Тиімді оқыту бағдарламасы оқушылардың төмендегі іскерліктерін практикада қолдануды көздейді, олар:
фактілерді есте сақтау (аса көп күшті қажет етпейді);
құбылыстардың мәні мен маңызын түсіну;
білімдерді дағдылы және жаңа жағдайларда қолдану;
анализ (біз бір нәрсені құрамдас бөліктерге бөлу);
синтез (идеяларды жаңа нәрсе жасау үшін топтастыру);
бағалау (бір нәрсенің сапасы туралы пікір бөлісу).
Қоғамның дамуы осы аталған іскерліктердің барлығының болуын талап етеді, дегенмен білімдерді қолдану, синтездеу мен бағалау ішіндегі аса маңыздылары болып табылады.
Технология сабақтарында интербелсенді оқыту әдістерін пайдаланудың мазмұны
Технология сабақтарында жоғары сыныпта инновациялық технологияларды қолдану маңызыдылығы Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11-сыныптарына арналған Технология оқу бағдарламасында көрсетілген.
Оқушыларды техника мен технологияның даму бағыты, жаңа материалдар, еңбек және тұрмыс мәдениеті, өндірістік процестердің аутоматтандырылуы, компьютерлендірілуі мен экологияландыруымен қоса қазіргі өндірістің технологиялық процестерімен таныстыруға бағытталған Технология білім беру аймағы жалпы білім берудің міндетті компоненттері болып табылады.
Технология оқу пәні жалпы орта білім беру деңгейінде оқытылады және Өнер және технология білім беру саласына енеді. Технология оқу пәнінің нысаны оқушының көркем безендіру, бейнелеу, құрастыру сияқты негізгі көркемдік әрекеттері арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Технологияны оқыту тұлғаның эмоционалды-құндылық және сенсорлық мәдениетін дамытып, қоршаған орта мен өнердегі әсемдікті көру, бағалау және оларды өз қолымен жасау қабілеттіліктерін арттырады.
Технология оқу пәнінің жалпы мақсаты - жас ұрпақты әлеуметтік белсенділікке, өндіріс пен қоғамның арасындағы байланысын түсінуі сонымен қатар қоршаған ортаға технологияның әсерін білу, технологиялық сауаттылығын қалыптастыра отырып, жауапкершілікке, тиянақтылыққа, қоғамның арасындағы байланысын түсінуі сонымен қатар қоршаған ортаға технологияның әсерін білуге тәрбиелеу болып табылады [31,21].
Технология пәніне жалпы кіріктірілген нысандары ретінде келесілер қарастырылады: материалдар, құралдар мен жабдықтар, техника мен
технология, технологиялық процесс, жоба.
Оқу пәнінің міндеттері:
оқушы тұлғасының, әлеуметтік және кәсіби қалыптасу проблемаларын түсіну негізінде өзіндік саналылығы мен өмірлік тәжірибесінің бірлігі арқылы қабілеттерін дамыту;
оқыту процесін ұйымдастыруға денсаулық сақтау көзқарастарын
қамтамасыз ету;
технологиялық жүйелік ойлау қабілетін қалыптастыру,- жобалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz