Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті дамыту барысында бизнес субъектілерінен түсетін салықтық түсімдерге жеңілдіктер қарастыру
Кіріспе ... ... ... .. 4
1. Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнеске арналған арнайы салықтық режимі және жеңілдіктері
1.1 Салықтардың атқаратын функциялары және салық салу қағидалары ... ... ... 6
1.2 Салық режимі және жеңілдіктері ... ... ..11 1.3 Шет мемлекеттердің салық жүйелерінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.Шағын бизнес кәсіпорындарының қаржылық жағдайын талдау (« Rixos» қонақ үйінің мысалында)
2.1 « Rixos» қонақ үйінің басқару моделі ... .18 2.2 « Rixos» қонақ үйінің даму қарқыны ... 24
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнеске арналған арнайы салықтық режимі және жеңілдіктері
1.1 Салықтардың атқаратын функциялары және салық салу қағидалары ... ... ... 6
1.2 Салық режимі және жеңілдіктері ... ... ..11 1.3 Шет мемлекеттердің салық жүйелерінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.Шағын бизнес кәсіпорындарының қаржылық жағдайын талдау (« Rixos» қонақ үйінің мысалында)
2.1 « Rixos» қонақ үйінің басқару моделі ... .18 2.2 « Rixos» қонақ үйінің даму қарқыны ... 24
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Салық – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық санат. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді. Макроэкономикалық көзқарас тұрғысынан қарағанда салықты төмендету жиынтық сұранымның және жиынтық ұсыныстың өсуін ынталандырады.
Салықты қанша аз төлесең, үйшаруашылықтарының тұтынуға қажет табысы сонша көп. Сонымен, жиынтық тұтыну өседі, тиісінше, жиынтық сұраным да өседі. Сондықтан үкімет ынталандыру экономикалық саясатын жүргізген кезде, яғни үкіметтің мақсаты елді экономикалық циклдің түбінен алып шығу болған кезде салықтарды төмендетеді. Осыған сәйкес, тежеуші экономикалық саясат экономиканың тым қызып кетуін жою мақсатында салықтарды өсуін ойлайды.
Салықтар барлық елдерде олардың құрамына экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағыттына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістердің негіздері - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржысының тетігі, мемлекет кірістерін қалыптастырудың, төлеудің көзі болып табылады. Дегенмен бүгінгі күннің ең қауіпті салықтың күнін бұзушылығының нысаны - салық салудан жалтару, яғни бюджет алдындағы салықтың міндеттемелерді тиісті талаптар бойынша орындамау барысында заңды және жеке тұлғалар салық ауыртпалығын өз бетімен азайтуға немесе түсіруге жасалған әрекеті. Казіргі таңда салықтың бірнеше нысандары мен түрлері бар, мысалыға, тікелей салықтар, жанама салықтар, меншікке салынатын салықтар, нақты салықтар және басқа да салық түрлерін айтсақ болады.
ҚР СК 133 -б. 1-т. 2-тармақшасына сәйкес салық төлеуші салық салынатын табыстарды мүгедектер еңбегін төлеуге шыққан шығыстар бойынша 2 есе мөлшерге және мүгедектердің жалақысы мен оларға төленетін өзге төлемдерінен есептелген әлеуметтік салық сомасын 50 пайызға азайтуға құқығы бар.
Салықты қанша аз төлесең, үйшаруашылықтарының тұтынуға қажет табысы сонша көп. Сонымен, жиынтық тұтыну өседі, тиісінше, жиынтық сұраным да өседі. Сондықтан үкімет ынталандыру экономикалық саясатын жүргізген кезде, яғни үкіметтің мақсаты елді экономикалық циклдің түбінен алып шығу болған кезде салықтарды төмендетеді. Осыған сәйкес, тежеуші экономикалық саясат экономиканың тым қызып кетуін жою мақсатында салықтарды өсуін ойлайды.
Салықтар барлық елдерде олардың құрамына экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағыттына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістердің негіздері - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржысының тетігі, мемлекет кірістерін қалыптастырудың, төлеудің көзі болып табылады. Дегенмен бүгінгі күннің ең қауіпті салықтың күнін бұзушылығының нысаны - салық салудан жалтару, яғни бюджет алдындағы салықтың міндеттемелерді тиісті талаптар бойынша орындамау барысында заңды және жеке тұлғалар салық ауыртпалығын өз бетімен азайтуға немесе түсіруге жасалған әрекеті. Казіргі таңда салықтың бірнеше нысандары мен түрлері бар, мысалыға, тікелей салықтар, жанама салықтар, меншікке салынатын салықтар, нақты салықтар және басқа да салық түрлерін айтсақ болады.
ҚР СК 133 -б. 1-т. 2-тармақшасына сәйкес салық төлеуші салық салынатын табыстарды мүгедектер еңбегін төлеуге шыққан шығыстар бойынша 2 есе мөлшерге және мүгедектердің жалақысы мен оларға төленетін өзге төлемдерінен есептелген әлеуметтік салық сомасын 50 пайызға азайтуға құқығы бар.
1. “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы” 2001 жылғы 12 маусымдағы №209-II Қазақстан Республикасының Салық кодексі. 2013жыл.
2.http://kzl.kgd.gov.kz/kk/content/auyl-sharuashylygy-onimderin-ondirushilerge-arnauly-salyk-rezhimi-13
3. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер (Салық кодексі)
4. Үмбетәлиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006. – 8 б.;
5. Юткина.Т.Ф. Налоги и налогооблажение: Оқулық. – Москва: инфра – м , 1999. – 41 б,;
6. Нурумов.А. Налоги Республики Казахстан и развитых стран: Учебное пособие. – Алматы: Сөздік – словарь, 2005. – 5 стр,;
7. Найманбаев.С.М. Салықтық құқық: Оқулық. - Алматы: Жеті жарғы, 2006. – 10 б,;
8. Ермекбаева.Б.Ж. Жалпы мемлекеттік салықтар: Оқулық. – Алматы «Экономика», 2000. – 15 б,;
9. https://sachok.kz/extra_rkd/show/212
10. Скворцов.О.В. Налоги и налогооблажение: Учебник. – Москва, 2006. – 12б,;
11. Вестник Налоговой службы Республики Казахстан: Журнал. - № 6, 2006.06. – 18 стр,;
12. https://studfiles.net/preview/5279676/page:3/
13. «Орысша – қазақша қазіргі экономикалық терминдердің түсіндірме сөздігі» Алматы Экономика Мамыров Н.Қ. , Муса А.О. , Құдайбергенов Е.Қ. , Әбішев Ж.Ш. , Төленов І.М.
14. http://bigox.kz/calyk-zhujesindegi-salyktardyn-atkaratyn-funkciyalary-zhane-salyk-salu-kagidattary/
15. Мамаев С. Модельный анализ неплатежеспособности и банкротсво предпрятий
16. http://adisteme.kz/kazakstandagyi-konak-uy-biznesining-kazirgi-zamangyi-damu-denggeyi.html
17. http://group-global.org/ru/publication/20713-kazakstandagy-konak-uy-sharuashylygynyn-damu-tarihy
18. http://startinfo.kz/qazaqst-konak-ui-indyst-damty/
19. Мейірбеков А.Қ Әлімбетов К, "Қаржы нарығы". Оқу құралы -Алматы. 2003ж
20. «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы. — Алматы: Бизнес кеңесші баспасы,2010.
2.http://kzl.kgd.gov.kz/kk/content/auyl-sharuashylygy-onimderin-ondirushilerge-arnauly-salyk-rezhimi-13
3. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер (Салық кодексі)
4. Үмбетәлиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006. – 8 б.;
5. Юткина.Т.Ф. Налоги и налогооблажение: Оқулық. – Москва: инфра – м , 1999. – 41 б,;
6. Нурумов.А. Налоги Республики Казахстан и развитых стран: Учебное пособие. – Алматы: Сөздік – словарь, 2005. – 5 стр,;
7. Найманбаев.С.М. Салықтық құқық: Оқулық. - Алматы: Жеті жарғы, 2006. – 10 б,;
8. Ермекбаева.Б.Ж. Жалпы мемлекеттік салықтар: Оқулық. – Алматы «Экономика», 2000. – 15 б,;
9. https://sachok.kz/extra_rkd/show/212
10. Скворцов.О.В. Налоги и налогооблажение: Учебник. – Москва, 2006. – 12б,;
11. Вестник Налоговой службы Республики Казахстан: Журнал. - № 6, 2006.06. – 18 стр,;
12. https://studfiles.net/preview/5279676/page:3/
13. «Орысша – қазақша қазіргі экономикалық терминдердің түсіндірме сөздігі» Алматы Экономика Мамыров Н.Қ. , Муса А.О. , Құдайбергенов Е.Қ. , Әбішев Ж.Ш. , Төленов І.М.
14. http://bigox.kz/calyk-zhujesindegi-salyktardyn-atkaratyn-funkciyalary-zhane-salyk-salu-kagidattary/
15. Мамаев С. Модельный анализ неплатежеспособности и банкротсво предпрятий
16. http://adisteme.kz/kazakstandagyi-konak-uy-biznesining-kazirgi-zamangyi-damu-denggeyi.html
17. http://group-global.org/ru/publication/20713-kazakstandagy-konak-uy-sharuashylygynyn-damu-tarihy
18. http://startinfo.kz/qazaqst-konak-ui-indyst-damty/
19. Мейірбеков А.Қ Әлімбетов К, "Қаржы нарығы". Оқу құралы -Алматы. 2003ж
20. «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы. — Алматы: Бизнес кеңесші баспасы,2010.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1. Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнеске арналған арнайы
салықтық режимі және жеңілдіктері
1.1 Салықтардың атқаратын функциялары және салық салу қағидалары
... ... ... 6
1.2 Салық режимі және
жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..11 1.3 Шет мемлекеттердің салық жүйелерінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.Шағын бизнес кәсіпорындарының қаржылық жағдайын талдау ( Rixos қонақ
үйінің мысалында)
2.1 Rixos қонақ үйінің басқару
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 8
2.2 Rixos қонақ үйінің даму қарқыны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
3. Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
Кіріспе
Салық – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір
мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар – шаруашылық жүргізуші
субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік
бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын
экономикалық санат. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар
шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы
қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай-ақ шаруашылық
жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір
мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын
көрсетеді. Макроэкономикалық көзқарас тұрғысынан қарағанда салықты
төмендету жиынтық сұранымның және жиынтық ұсыныстың өсуін ынталандырады.
Салықты қанша аз төлесең, үйшаруашылықтарының тұтынуға қажет табысы
сонша көп. Сонымен, жиынтық тұтыну өседі, тиісінше, жиынтық сұраным да
өседі. Сондықтан үкімет ынталандыру экономикалық саясатын жүргізген кезде,
яғни үкіметтің мақсаты елді экономикалық циклдің түбінен алып шығу болған
кезде салықтарды төмендетеді. Осыған сәйкес, тежеуші экономикалық саясат
экономиканың тым қызып кетуін жою мақсатында салықтарды өсуін ойлайды.
Салықтар барлық елдерде олардың құрамына экономикалық құрылысы
мен саяси іс-бағыттына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістердің негіздері
- ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржысының тетігі, мемлекет кірістерін
қалыптастырудың, төлеудің көзі болып табылады. Дегенмен бүгінгі күннің ең
қауіпті салықтың күнін бұзушылығының нысаны - салық салудан жалтару, яғни
бюджет алдындағы салықтың міндеттемелерді тиісті талаптар бойынша орындамау
барысында заңды және жеке тұлғалар салық ауыртпалығын өз бетімен азайтуға
немесе түсіруге жасалған әрекеті. Казіргі таңда салықтың бірнеше нысандары
мен түрлері бар, мысалыға, тікелей салықтар, жанама салықтар, меншікке
салынатын салықтар, нақты салықтар және басқа да салық түрлерін айтсақ
болады.
ҚР СК 133 -б. 1-т. 2-тармақшасына сәйкес салық төлеуші салық салынатын
табыстарды мүгедектер еңбегін төлеуге шыққан шығыстар бойынша 2 есе
мөлшерге және мүгедектердің жалақысы мен оларға төленетін өзге төлемдерінен
есептелген әлеуметтік салық сомасын 50 пайызға азайтуға құқығы бар.
Қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыпушы ұйымдардың табыстарына, егер
тегін алынған мүлік пен депозит бойынша сыйақы түріндегі табысты ескере
отырып, мұндай қызметтен түскен табыс осындай ұйымдардың (бұл қызметін
балаларды, қарт адамдарды және мүгедектер саны салық мерзімінде жалпы
жұмысшылар санының кемінде 51 пайызын құрайтын мүгедектер жұмыс істейтін
ұйымдарды әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру ұйымдары; салық
жылында мүгедектерге төленетін еңбек ақы бойынша ұйымдардың шығыстары еңбек
ақы төлеуге шыққан жалпы шығыс сомасының 51 пайызын ( есту, сөйлеу
қабілетін жоғалтқан мүгедек жандар, сонымен қатар көз жанарынан айрылғандар
жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда - кемінде 35 пайыз) құрайды)
жылдық жиынтық табысы кемінде 90 пайызды құрайтын болса, салық салынбайды.
Шағын және орта кәсіпорындар дегеніміз - үнемі жаңарып тұратын
номенклатурасымен және ассартиментімен , аз ғана партияда өнім дайындау,
шектеулі тұтынушылар жағдайында елеусіз материалдар мен шикізатты қолдану
қажттілігі.Шағын және орта бизнесті дамыту – Қазақстанның ХХI ғасырдағы
индустриалдық және әлеуметтік жаңаруының басты құралы болып табылады.
Біздің экономикамыздағы шағын және орта бизнестің үлесі қаншалықты көп
болса – Қазақстанның дамуы да соншалықты тұрақты болады.
Курстық жұмысының негізгі мақсаты Қазақстан Республикасында
кәсіпкерлікті дамыту барысында, яғни шағын бизнес субъектілеріне салық сала
отырып, экономиканы дамыта отырып және бизнес субъектілерінен түсетін
салықтық түсімдерге жеңілдіктер қарастыру болып табылады.
1.Қазақстан Республикасы шағын және орта бизнеске арналған арнайы
салықтық режимі және жеңілдіктері
1.1 Салықтың атқаратын фунциялары және слық салу қағидалары
Салықтар мәнін тереңірек түсүну үшін олардың экономикалық маңфзфн
түсүну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын
функцияларына тікелей қатысты. Ескере кететін жай, қаржы санаты тұрғысынан
алғанда салықтар түгелімен қосалқы санат болып табылады, сондықтан қаржымен
салыстырғандасалықтар функцияларын қаржының қайта бөлу функциясының бөлігі
ретінде қарастыруға болады. өазіргі кездердегі әдебиеттерде салықтардың
төмендегідей функциаларын қарастырады:
Салықтардың бірінші функциясы – фискалдық функция. Бұл барлық
мемлекеттерге тән тарихи және негізгі функция. Осы қазмет арқылы бюджет
қоры қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра
түседі. өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толықтыра отырып,
экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Тауар-ақшалай қатнастардың , өндірістің дамуына қарай бұл функция
мемлекетке ақшалай табыстардың көбейіп отырған түсімдерін айқындайды.
Салықтардың екінші маңызды функциясы – қайта бөлу. Бұл функция арқылы
субъектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына өтді. Бұл
функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы ішкі өнімдегі салықтардың алатын
үлесі арқылы анықталады. Ол ұлттық табысты мемлекеттік ету деңгейін
көрсетеді: бұл үлес 1998 жылғы – 16,6% -дан 2008 жылы 22,0 % -ға дейін
болды. Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін
бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салаларға сай және өз уақытысында
жұмсалуына қадағалау жасайды. Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке
салықты қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік процестерге әсер еті құралы
ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Салық бірінші кезекте , бюджет саясатын жүзеге асыра отырып,
мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджетке түскен салық
түсімдеріне бақылау жасайды. Ал енді осы қызметтің қорытындысы ретінде
бюджетке түскен салық және салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Бұл шараның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын жаба отырып ,
елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба
білу.
Мемлекет салық жинау арқылы экономиканың әр үрлі саласына әсерін
тигізеді, әлеуметтік саясатты жүзеге асырады , халық аудан топтары
арасындғы кірісті қайта бөледі, тұрмысы төмендерге демеушілік жасайды және
т.б қызметтерді жүзеге асырады. Сңғы жылдағы мәліметтер бойынша Қазақстан
Республикасының жалпы ішкі өнімдегі салықтардың үлес салмағы 40 %-дан
көбірек. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда жоғары.
Салықтың үшінші фукциясы – реттеушілік. Ол мемлекеттің экономикалық
қызметін ұлғайтумен байланысты пайда болған, ол мақсатты бағыталған түрде
қабылданатын бағдарламаларға сәкес ұлттық шаруашылықтың дамуына әсер етеді.
Бұл ретте салықтардың нысандарын талдау , олардың мөлшерлемелерінің, алу
әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер қолданылады. Бұл
реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үилесіміне, қорлану мен
тұтыну көлеміне ықпал ету болып табылады. Реттеушілік функциясы салық
механизімі арқылы іске асады. Осы функциясымен реттеуші тұтқалар арқылы ел
экономикасына ықпал етеді. Реттеуші тұлғаларға мыналар жатады:
• Салық түрлері
• Салық преференциялары
• Салық санкция
• Салық мөлшерлемесі
• Салық салу әдісері
Салықтың реттеуші тетіктері тек қана өндіріс сферасына ықпал жасап
қана қоймай, сонымен қатар ақша және баға саясатына, шетелдік инвесторларды
ынталандыруға, шағын және орта бизнеске ықпал жасайды. әрине салықтық
реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін олардың басқа да экономикалық
тетіктерімен тығыз байланысты болуы керек. Салық мөлшерін көбейту
мақсатында салық мөлшерлемесін шектен тыс жоғары деңгейде белгілеу
өндірушінің өз існе деген ынтасын жоғалтуына, өндірістің қарқынын
бәсеңдетеді, ал шектен тыс қойылған салық мөлшерлемесін салық төлеушілердің
жауапкершілігін азайтып, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет
кірісінің азаюына әкеліп соғатыны көптеген ғалымдардың еңбектерінде
тұжырымдалып, дәлелденген. Мысалы, табыс салығын салғанда, салық
ставкасының деңгейі 35-40 пайыздан аспауы керек. Салық механизімін , оның
ішінде салық ставкаларының деңгейін зерттеген ғалымдардың тұжырымдары
мынаны дәлелдейді. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де тиімсіз жайттары
бар. Дамыған елдердің тарихынан салық мөлшерлемелері жөнінде мынаны
байқауға болады:
- егер төленетін алық мөлщері салық төлеуші табысының 50%- нан асып
кетсе онда ол өндірістің тоқтап қалуына әсер етеді.
- егер салық мөлшері салық төлуші табысының 45-50%-ы аралығында болса,
онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі.
- егер салық мөлшері салық төлуші табысының 35-40%-ы аралығында болса,
онда ұлғаймалы ұдайы өндіріске әкеледі.
Соңғы жылдары Қазақстан үшін салықтық және оларға теңестірілген
төлемдердің төлем үлес салмағы сипатты болып отыр, бұл олардың жеткіліксіз
жиналығымдығы мен саық салудан жалтаруымен түсіндіріледі.
Жалпы қаржылыларға сияқты салықтарға да бақылау фунциясына тән.
Салықтардың бақылау функциясы арқылы салық механизімінің қызмет етуінің
тиімділігі бағаланады, қаржы ресурсының қимылына бақылау жүргізіледі, салық
жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жолдары қарастырылады. Салықтық
бақылауды тиімді жүргіжу арқылы салықтық тәртіпті қатаң сақтау, салық
төлеушілердің заңа сәкес төлетін салықтары мен алымдарын толық және
уақытылы бюджетке төлеп отыруы қамтамасыз етіледі. Бұл функцияның
көмегімен салық алу процесінде салықтөлеушілер қызметі, яғыни заңды және
жеке тұлғалардың кіріс есебі, олардың қаржылық-шаруашылық қызметі
бақыланады.
Көптеген экономикалық әдебиеттерде салықтардың бірнеше функциялары
атап көрсетілген. Солардың бірі – ынталандырушы функциясы. Ынталандыру
функциясы бергілі бір мекемелер мен тұлғаларға жеңілдіктер мен
артықшылықтар беру арқылы жүзеге асырылады. Салықтардың ынталандырушы
функциясының көмегімен мемлекет өндірістің және басқа да шаруашылық
субъектілірінің дамуын ынталандырады. Сонымен қатар салық жеңілдіктерін ,
төмен пайызды салық мөлшерлемелерін ендізеді. Бұл функция экономикалық
даму, техникалық жаңару бойынша ғылыми зерттеу және тәжірибелік-
конструкторлық және басқа да жұмыстардың өткізілуіне әр түрлі ынта-жігер
туғызады. Мысалы корпаративтік табыс салығы бойынша кірістің негізгі табыс
көзі жер болып табылатын кәсіпорындар үшін 10% мөлшерлеме белгіленген, ал
басқа кәсіпорындар бұл салықты 30 % мөлерлеме бойынша төлейді, осылайша
ауыл шаруашылығын дамыту ынталандырылады. Акциздер бойынша әкелінетін
тауарларға салынатын салық мөлшерлемелері отандық өнімдерге қарағанда
жоғары, осылайша Қазақстандық акциздік тауар өндірушілер ынталандырылады.
Салықтарды шектеу қызметі мемлекетке кейде бірсыпыра өндіріс дамыту тиімсіз
болады. салық саясаты арқылы мемлекет өндіріс түрлерінің шектейді немесе
тоқтады. Қазақстан Республикасында бұл қызмет 10-20-30 пайыздық салық
мөлшерлемелерімен және нөл пайыздық салық мөлшерлемелері арқылы жүзеге
асады. Мемлекет мына жоғарыда аталған салықтардың қызметін пайдалана
отырып, еліміздің салық салық жүйесін анықтайды. Салық механизімінің қызмет
ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясаттын анықтайды.
Мемлекет қаншама ғасыр өмір сүрсе салық соншама ғасыр өмір сүреді және
мемлекет соншама оңтайлы салық салу қағидалары мен әдістерін, яғыни салық
төлеушілер салық төлеу үшін, ал қазына көптен көп кіріс алу үшін салық
жинауды қалай ұйымдастыру керектігін іздестіреді. Салықтарда ежелден салық
ауыртпалығын бөлудің екі қағидасы қалыптасқан:
1. пайда қағидаты ;
2. қайыр көрсеу қағидаты.
Бірінші жағдайда салық субъектілері салықтарды мемлекеттен алатын
пайдаларға үйлесімді түрде төлеуі тиіс, яғыни кімде-кім едәуір пайда алған
болса, осы пайданы жасауды қаржыландаруға қажетті салықтар төлеуі тиіс деп
топшыланады. Мысалы, кім жоодарды пайдаланғысы келсе , ол бұл жолдарды
қолданып , ұстауға жұмсалынған шығындарды төлеуі тиіс. сонымен бірге бұл
тұжырымдаманы жалпылама қолдану белгілі бір қиыншылықтармен байланысты:
мемлекеттің ұлттық қорғанысқы, ақысыз денсаулыққа , білім беруге және т.б
жұмсаған шығындарынан әрбір салық салық төлеуші іс жүзінде қандай жеке
пайда және қандай мөлшерде алатынын дәл анықтауы мүмкін емес. Оның үстіне
бұл тұжырымдамаға ілессек, онда тұрмысы төмендерге , жұмыссыздарға олардың
жәрдемақыларын төлейді қаржыландыру үшін салық салу қажет болар еді, бұлай
етудің мағынасы болмайды.
Екінші қағидаға сәйкес қайыр көрсеу субъектілер үшін қолайлы
болатындай етіп оларға салық салынуы тиіс, яғыни салық ауыртпалығы нақты
табыс пен әл-ауқытқы байланысты болуы тиіс. ол мынаны біодіреді: жо,ар
табыстары бар жекеленген адамдар, кәсіпкерлер және кәсіпорындар табыстары
аздарға қарағанда абсалюттік, сондай-ақ салыстырмалы тұлғалауда неғұрлым
жоғары салықтар төлейді. Сөйтіп салықтарға ұшырататын табыстар алу
кезіндегі нұқсанды теңгеру үшін алынатын табыстардың мөлшеріне сәйкес
бөліну мүмкіндігі қарастырылары, яғыни бұл тұжырымдамаға сәкес заңи және
жеке тұлғалар алынған табыстың тура мөлшеріне салықтар төленуі тиіс. сән-
салтанат жұмыстарына жұмсалатын қажетті шығыстардан төленетін салық пен ең
қажетті заттарға жұмсалатын болжамды шығыстардан жұмсалатын ұсталатын
салықтың арасында айырма болатындықтан ұтымдылығы мен әділеттілігімен
ерекшеленеді. Бірақ бұны енгізі қатаң ғылыми тәсілдеменің жоқтығынан үлкен
проблема болып табылады. Тек орташа тұтынушы ғана әрқашан ұтымды іс-әрекет
ететіндігі анық, яғыни бірінші кезекте өзінің табыстарын ең қажетті
тауарлар мен қызметтерге, тек сонан кейін онша маңызды емес игіліктерге
жұмсайды. Сонымен бірге табыс салығының жоғары мөлшерлемесі кезінде (50%
жоғары) жалпы фирмалар мен халықтың іскерлік белсенділігі шұғыл
төмендейтіндігі белгілі. Мұны профессор А.Лаффер теория жүзінде дәлелдеуге
тырысып бақты. А.Лаффер бюджетке түсетін салқтар сомасының табыс салығының
мөлшерлемелеріне тәуелдігін анықтады. Алынған игіліктерге және төлем
қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін
белгілеуге және табыстың табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруіне саяды.
Шотланд экономисі және философы А.Смит кез келген экономикалық жүйеге қажет
салық салудың 4 негіз қалаушы қағидаларын тұжырымдаған еді, олар мыналар:
1. салық салу төлеушінің әрқайсыының табысына сәкес алынуы тиіс ;
2. салық мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықталуы
тиіс;
3. әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен
алынуы тиіс;
4. салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс.
Бұдан басқа салықты төлеудің тәсілі салық төлеушінің ұғуы үшін
түсінікті болуы тиіс, ал салық объектінің қос салық салудан қорғанышы болуы
тиіс.
Салық міндеттемелерін орындау барысында туындауы мүмкін
түсініксіздіктерді, дәлелсіздіктер мен қайшылықтарды жою жөнінде ұсыныстар
әзірлеу, сондай-ақ салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді төлеуден жалтарудың ықтимал сызба жолдарын кесу мақсатында
Қазақстан Республикасының Үкіметі Консультациялық Кеңес құруға құқұлы.
Конституциялық кеңестің құрамын және ол туралы ережені Қазақстан
Республикасының Үкіметі бекітеді. Салық уақытысында төлеу міндет болып
табылады. Себебі уақытысында төленген салықтың айыппұлы мен өсімппұлы өте
жоғары болады. сонымен қатар уақытылы және толық төленген салық арқылы өз
уақытысында зейнетақының, әлеуметтік жәрдемақының, мемлекеттік
қызметкерлердің жалақысын, студенттердің жәрдемақыларын алатынын ескеруіміз
қажет. Бұл қағидаттарды пайдалану зорлық-зомбылықты жоқ етті, бұл үдеріске
регламенттеуді енгізеді және А.Смит ...салықтар оларды төлейтіндерге
құлшылықтың нысаны емес, бостандықтың нышаны деп қорытынды жасауға
мүмкіндік берді. Салық салудық кейінгі бһдаму барысында қағидаттардың
тұжырымдамалары нақтыланды, толықтырылды.
Салық салудың қазіргі қағидаттары мынаар:
1. салық салудағы әділдік қағидаты екі аспектіде қарастырылады:
а) деңгейлес теңдікке жету салық төлеушілердің табыстарына тең
жағдайда бірлікке салық салуды табыс етеді;
ә) сатылас теңдікті сақтау жеке тұлғалардың табыстарына салық салу
табыстардың бір бөлігін қайта бөлу үшін прогрессивті әдіс бойынша
сараланған мөлшерлемелерді қолдана отырып жүргізілуі тиіс.
2. қарапайымдылық қағидаты. Салықтық механизм салық төлеушіге
түсінікті болуы тиіс, ол рабайсыз әрі күрделі болмаы керек.
3. салықтардың анықтығы – алдын ала белгіленген шарттар мен
ьалаптардың мызғымас теңдігі елдің барлық аумағында және барлық шаруашылық
жүргізуші субъектілер үшін түсіндіру мен қолданудың біркелкілігі.
4. жеңілдіктердің ең аз саны. Жеңілдіктер құндық үйлесімдерді
бұрмалайды және салық салу субъектілерін тең емес жағдайларға әдейі қояды.
Белгілі бір өнімдерді, қызметтерді тіршілікті немесе әлеуметтік топтарды
салықтан беталды босатудан қашқақтау қажет. әлеуметтік саясатты денсаулық
пен мәдениетті дамытуды қаржыландыруға қажетті қаражаттарды салықтардың
мөлшерлемелерінен ала жасау жолымен алуға болмайды. Салық төлеушілердің
жекеленген топтары тараптарынан қысымға саяси билік бермеуі тиіс. бұл
қағидат сондай-ақ рыноктық экономика тұрғысынан да маңызды. Нағыз
бағаларсыз рынок болмайды. Беталды салықтық жеңілдіктер бағалар жүйесінде
көрінедіжәне әр бір өнімнің нақтылы бағасы туралы анық түсінік берілмейді.
5. салық салудың экономикалық қолайлығы . салықтар экономиканың жұмыс
істеуін жақсартуға және инвестициялардың өсуіне кедергі жасамакы тиіс.
жұмысты көп істейтіндерге прогрессивті салық салыға болмайды. өнімділікке,
өндіріске және күрделі жұмыстарға салықтардың нәтижесі қалай болатынын
есепке алған жөн. Егер нәтиже бұл жағдайдың біреуінде теріс болған жағдайда
мұндай салықты қолданьаған дұрыс.
6. экономикалық қатнастар бойынша осы елдің басқа әріптес елдермен
салықтардың негізгі түрлері бойынша салық мөлшерлемелерінің
салыстырмалылығы.
Қазақстан Республикасының салық заңнамасы салық салі принцпіне
негізделеді . салық салу принцпіне салық салудың міндеттілігі, айқындылығы,
әділдігі, салық жүйесінің біртұтастығы және ҚР салық заңнамасының
жариялылығы принцптері жатады. Салық заңнамасының ережелері осы ҚР-ның
Салық кодексіне белгеленген салық салу принцптеріне қайшы келмеуге тиіс.
салық салу міндеттілігі салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемені,
салық агенті салықтарды септеу, ұстау және аудару бойынша міндетті толық
көлемде және белгіленген мерзімде орындау міндеттігін айқындацды. Елімізде
салық салу жалпыға бідей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық
жеңілдіктерін береге тыйым салынады.
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуға
тиіс. салық салудың айқындалығы салық төлеушінің салықтық міндеттемесі
туындауынынң, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен
тәртібін, салық агенттерінің салықтарды есептеу, ұстау және аудару бойынша
міндетін салық заңнамасында белгілеуді білдіреді.
Салық салудың әділдігі принцпі:
1.Қазақсатн Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып
табылады.
2.Жеке-дара сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
төлеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады.Салық салу мәселелерін
реттейтін нормативтік-құқықтық актілерресми басылымдарда міндетті түрде
жариялануғажатады.Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі
олардың сан алуан қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайдаланылуыболып
табылады. Осысымен салықтардың мемлекет, сондай-ақ басқа жергілікті
органдар белгілейтін түрлі міндетті мақсатты жарналардан, төлем
аударымдарынан айырмашылығы болады; бұған әлеуметтік сақтандыруға
аударылатын қатаң мақсатты аударымдар, арнаулы қорларға төленетін жарналар
мен аударымдар, соның ішінде өнімнің, жұмыстардың және қызметтердің өзіндік
құнынан, пайдадан, еңбекке ақы төлеу қорынан, амортизациядан және басқа
көздерден есептелетін бюджеттен тыс қорлар жатады.Салық жүйесінің
біртұтастығы принципі. Қазақстан Республикасының салық жүйесі еліміздің
бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты бірыңғай жүйе болып
табылады.
1.2 Салық режимі және жеңілдіктері
Мемлекет мүгедектерге, сонымен қатар мүгедектер жұмыс істейтін
ұйымдарға салық жеңілдіктерін қарастырған. Қазақстан Республикасы Салық
кодексінің 133-бабының 1-тармағының 2-тармақшасына сәйкес салық төлеуші
салық салынатын табыстарды мүгедектер еңбегін төлеуге шыққан шығыстар
бойынша 2 есе мөлшерге және мүгедектердің жалақысы мен оларға төленетін
өзге төлемдерінен есептелген әлеуметтік салық сомасын 50 пайызға азайтуға
құқығы бар. Қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыпушы ұйымдардың
табыстарына, егер тегін алынған мүлік пен депозит бойынша сыйақы түріндегі
табысты ескере отырып, мұндай қызметтен түскен табыс осындай ұйымдардың
(бұл қызметін балаларды, қарт адамдарды және мүгедектер саны салық
мерзімінде жалпы жұмысшылар санының кемінде 51 пайызын құрайтын мүгедектер
жұмыс істейтін ұйымдарды әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру
ұйымдары; салық жылында мүгедектерге төленетін еңбек ақы бойынша ұйымдардың
шығыстары еңбек ақы төлеуге шыққан жалпы шығыс сомасының 51 пайызын ( есту,
сөйлеу қабілетін жоғалтқан мүгедек жандар, сонымен қатар көз жанарынан
айрылғандар жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда - кемінде 35 пайыз)
құрайды) жылдық жиынтық табысы кемінде 90 пайызды құрайтын болса, салық
салынбайды (ҚР СК 135-б.). I және II топтағы мүгедектердің 45 есе аз жалақы
шеңберіндегі табыстарына, ал III топтағы мүгедектердің республикалық бюджет
туралы заңмен (ҚР СК 156-б. 1-т. 13-14 тармақшасымен) тиісті қаржы жылына
белгіленген жалақысы жылына 27есе аз шеңберіндегі табыстарына салық
салынбайды, Егер мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері, сонымен қатар
өндірістік ұйымдары мына шарттарға сай келетін болса, яғни мүгедектер
осындай өндірістік ұйымдар- дың жалпы санының кемінде 51 пайызын құрайтын
болса, онда олардың тауар-лардыжұмыстардықызмет көрсетулерді іске асыру
бойынша айналымдары (сауда- делдалдық қызмет бойынша тауарларды
жұмыстарды қызмет көрсетулерді іске асыру айналымдарынан және акцизделген
тауарларды өндіру және қызмет түрлерін сату айналымдарынан басқасы) қосымша
құн салығынан босатылады; мүгедектер еңбек ақысын төлеуге шыққан шығыстар
жалпы еңбекақы шығысы сомасының кемінде 51 пайызын (есту, сөйлеу қабілетін
жоғалтқан мүгедек жандар, сонымен қатар көз жанарынан айрылғандар жұмыс
істейтін мамандандырылған ұйымдарда - кемінде 35 пай- ыз) құрайды (ҚР СК
248-б.,13- тармақша); Сүйеніш-қозғалу аппараты зақымдалған, есту, сөйлеу,
көру қабілетін жоғалтқан мүгедектер жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдар
мөлшерлемесі 4,5 пайыз бойынша әлеуметтік салық төлейді, ал өзге ұйымдар
мөлшерлемесі 11 пайыз бойынша әлеуметтік салық төлейді (ҚР СК 358-б., 3-
т.).
Мүгедектер, сонымен қатар мүмкіндіктері шектеулі жеке кәсіпкерлер
біраз мемлекеттік баж алымын және өзге де алымдарды төлеуден босатылған:
Мүгедектер ҚР СК 457-б., 1,2,3- тармақшаларына сәйкес мынадай алым
түрлерінен:
- жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркелгені үшін (заңи тұлға
құрмастан кәсіпкерлік қызметпен айналысатын I, II және III топтағы
мүгедектерге қатысты);
- жылжымайтын мүлікке құқығын мемлекеттік тіркеуге алғаны және олармен
мәміле жасағаны үшін;
- жылжитын мүлік кепілзатын, кеме ипотека- сын немесе салынып жатқан
кемені мемлекеттік тіркеуге алғаны үшін; - туынды құқығын және аралас құқық
нысандарын мемлекеттік тіркеуге алған кезде, туындылар мен нысандарды
пайдалануға арналған лицензиялы шарттарды мемлекеттік тіркеуге алған
кездегі алымдардан босатылған;
ҚР СК 541-б.,12 және 17 тармақшаларына сәйкес мүгедектер мен
мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері және (немесе) есту, сөйлеу, көру
қабілетін жоғалтқан мүгедектердің кемінде 35 пайызы жұмыс істейтін олар
құрған ұйымдар – өз мүдделері үшін сотқа арыз-шағым беретін кезде, сотта
мемлекеттік баж алымын төлеуден босатылады. 542- баптың 4-тармақшасына
сәйкес мүгедектер нотариалдық әрекеттер жасаған кезде, мемлекеттік баж
алымын төлеуден босатылады.
Мүгедектер еңбегін пайдаланушы кәсіпорындар мен ұйымдарға салық
жеңілдігін беру үшін санын анықтау тәртібі туралы: Қазақстан
Республикасындағы мүгедектердің әлеуметтік қорғалуы туралы Қазақстан
Республикасы заңының 34-бабы негізінде және мүгедектер еңбегін пайдаланушы
кәсіпорындар мен ұйымдар үшін Қазақстан Республикасының өзге заң
актілерімен (1995 жылға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан
Республикасының Жарлығына қайшы келмейтін 1995 жылғы) қарастырылған салық
және төлем бойынша жеңілдіктер мүгедектердің кәсіпорындар жұмыс істеген
кездері кәсіпорындарда жұмыс істейтіндерінің жалпы орташа тізімдік
санындағы, салық пен төлемдер осы бойынша есептелетін, нақты орташа
тізімдік санына сүйене отырып беріледі. Орташа тізімдік сан Қазақстан
Республикасы Мемстаткомның 1993 жылғы 2 қарашадағы N 232 қаулысымен
бекітілген Жалданып жұмыс істейтіндердің саны мен жалақысының
статистикасы жөніндегі нұсқаулық негізінде анықталады. Осы нұсқаулық
негізінде орташа тізімдік сан әр айдағы (кезеңдегі) тізімдік құрамдағы
қызметкерлер санының жұмысқа келген және келмеген күндерді (мереке
күндерді, жұмыс емес және демалыс күндерді қоса) жинақтау және алынған
соманы есепті айдың (кезеңнің) күнтізбелік күндеріне бөлу арқылы
есептелінеді. Жұмысқа келетін қызметкерлер саны (күнге) – кәсіпорындардың
тізімдік құрамдағы қызметкерлер санының есепті кезеңнің белгілі бір, айдың
бірінші немесе соңғы күнінің, мысалы сол күні қабылданған қызметкерлерді
қоса есептеп, және сол күні жұмыстан шыққандарды алып тастай отырып,
көрсеткіші болып табылады. Жеке құрамды және мынадай бастапқы есепке алу
құжаттарын: жұмысқа қабылдау туралы бұйрықты (өкімді) (Т-1 н.), өзге
жұмысқа ауыстыру туралы бұйрықты (Т-5 н.), демалыс беру туралы бұйрықты
(өкімді) (Т-6 н.), еңбек шартын тоқтату туралы бұйрықты (өкімді) (Т-8 н.)
және т.б пайдалана отырып, құрылымдық бірліктерді кәсіпорынның (ұйымның)
кадр бөлімі есепке алады. Әрбір қызметкерді есепке алу білімі, кәсібі
(кейіннен олардың өзгеруімен), жұмыс орны, табельдік нөмірі және т.б.
туралы мәліметтерден тұратын жеке карточкада ( Т-2 н.) жүргізіледі. Жұмыс
уақытысын (жұмысқа келу, жұмыспен өтелген уақыт, тоқтап қалу, әртүрлі
себептермен жұмысқа шықпай қалу және т.б.) пайда- лануды есепке алу жұмыс
істейтіндердің санаты бойынша табельде (Т-13 н. және Т-12 н.) және санаттар
шегінде,табель нөмірі немесе алфавит тәртібінде жүргізіледі. Өзге
кәсіпорыннан қоса атқарушылық бойынша қабылданған қызметкерлер көрсетілген
нұсқаулықтың 13.3 тармағы негізінде тізімдік құрамға кірмейді. Бұдан бөлек,
ССРО Министрлер Кеңесі мен Кәсіподақтың 1973 жылғы 6 қыркүйек-тегі N 656
Қаулысымен бекітілген Еңбек кітапшаларын жүргізу тәртібі туралы ере-жеге
сәйкес, қызметкерді жұмысқа қабылдағаннан кейін оның еңбек кітапшасы
әкімшілікте сақталатынын қосымша ха- бардар етеміз. Қазақстан Республикасы
Қаржы министрлігінің салық қызметі тура- лы Қазақстан Республикасы Заңының
5-бабы негізінде салық қызметі органдарының негізгі міндеттеріне салық
есептерінің, декларациялар мен бюджетке салық және өзге төлемдерді есептеу
және төлеуге бай- ланысты өзге құжаттардың нысандарын әзірлеу жатады. Одан
бөлек, осы Заңның 11-бабы негізінде салық төлеушінің құқығына салық және
төлемдер бойынша жеңілдіктер құқығын растайтын құжаттарын көрсету және
ұсыну кіреді. Жоғарыда баяндалған негізде мүгедектер еңбегін пайдаланып
отырған кәсіпорындарға жеңілдік беру үшін, салық инспекциясы төлеушілердің
салық бойынша есептілігі мен есептерін, мүгедектердің ортатізімдік санының
пайызын жалпы ортатізімдік санында көрсететін анықтамаларды, сонымен қатар
жұмыс істейтін мүгедектердің жеке куәліктерінің нөмірін көрсете отырып,
олардың тізімін сол жердегі салық органдарына ұсынуын талап етуі тиіс.
Төлеушілер жіберген бұрмалаушылық салдарынан салық төленетін табы- стар
немесе салық төленетін өзге нысандар деректерінің төмендетілуіне жол берген
төлеушілерге Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Қазақстан
Республикасы Заңының 12 –бабымен қарастырылған қаржылық ықпалшаралар
қолданылады, ал осы бұзушылыққа жол берген лауазым тұлғаларына әкімшілік
айыппұлдар қолданылады.
1.3.Шет мемлекеттердің салық жүйелерінің ерекшеліктері
Ресей Федерадиясының салық салу ерекшеліктері Жеке тұлғалардың
табысына салық салу объектісі болып оның алған табысы табылады. Табыс
төлеудің кең тараған тұрі- ақшалай және натуралды төлем түрлері. Сонымен
қатар салық салу мақсаты үшін материалды түрде алынған табыстар да
есептеледі. Алғаш рет материалды пайда түрінде табыс жеке тұлғалардың
жиынтық салық салу табысы құрамына 1997 жылдан бастап есептелді. Материалды
пайда түріндегі табыстың ерекшелігі оның анықталуының есепті сипаты, яғни
табысты алуда ақшалай және материалды төлеу түрлерінің болмауы. 1996-2004
жылдар аралығында материалды пайда табыс салығын салу мақсатымен келесі
негіз бойынша есептелді: 1) жеке тұлғаға банктегі салымдары негізінде
төленетін пайыздар рубльдік салымдар бойынша рефинанстық ставкадан асса, ал
шетел валютасымен салымдар бойынша-жылдық 15%. Материалды пайда-бұл банктік
салым келісімінің шартымен сәйкес салымдар бойынша есептелген табыс соммасы
мен рефинанстық ставкадан шығатын соммалар арасындағы оң айырма ретінде
қарастырылады. Табыс салығы 15%-дық мөлшермен есептеледі 2) егер еркін
сақтандыру келісімі бойынша сақтандыру төлемдері сақтану шығымен салынған
сақтандыру соммасынан асса. Мұндай жағдайда материалдық пайда 15%-дық
мөлшермен есептеледі. 3) егер жеке кәсіпкерлер ұйымынан алынған заңдық
құралды жеңілдік шартымен алынса. Жеңілдіктің қолдану мәні-бұл тұлғалардың
Ресей Банкі белгілеген ставканың 213 бабын зайымдық құралдарды қолдану үшін
төлемі. 2005 жылдың қаңтарынан , яғни Ресей Федерацияның салық кодексінің 2
бөлімі күшіне енген кезде, сонымен қатар салық кодексінің Жеке тұлғалар
табысына салық салу атты 23 бөлімі әрекет еткен түста материалдық пайда
түрінде жеке тұлғаның алған табысы салық салу объектісі болып саналады.
Бұрыңғы Ресей Федерадияның Жеке тұлғалар табысына салықатты заңының
қазіргі әрекет етуші салық кодексінінен айырмашылығы -онда материалдық
пайданы салық салу мақсатына негізделуі. Жалпы материалдық пайда түріңде
алынған салық төлеушілердің табысына мыналар жатады: 1) салық төлеушінің
ұйым немесе жеке кәсіпкерден алған зайымдық құралдарын қолдануға төлейтін
пайыздарын үнемдеуден алатын материалдық пайда. 2) салық төлеуші
қатынасында өзара тәуелді болып табылатын жеке тұлға, ұйым немесе жеке
кәсіпкерлерден азаматтық-құқықтық келісім бойынша тауарларды алудан түскен
материалдық пайда. 3) бағалы қағаздарды иемденіп алудан түскен материалдық
пайда. Материалдық пайда түріндегі салық төлеушінің табысын алуда салық
базасы былай есептеледі: а) Ресей Федерадиясының ұлттық Банкі белгілеген
әрекет етуші рефинанстық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1. Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнеске арналған арнайы
салықтық режимі және жеңілдіктері
1.1 Салықтардың атқаратын функциялары және салық салу қағидалары
... ... ... 6
1.2 Салық режимі және
жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..11 1.3 Шет мемлекеттердің салық жүйелерінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.Шағын бизнес кәсіпорындарының қаржылық жағдайын талдау ( Rixos қонақ
үйінің мысалында)
2.1 Rixos қонақ үйінің басқару
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 8
2.2 Rixos қонақ үйінің даму қарқыны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
3. Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
Кіріспе
Салық – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір
мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар – шаруашылық жүргізуші
субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік
бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын
экономикалық санат. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар
шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы
қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай-ақ шаруашылық
жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір
мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын
көрсетеді. Макроэкономикалық көзқарас тұрғысынан қарағанда салықты
төмендету жиынтық сұранымның және жиынтық ұсыныстың өсуін ынталандырады.
Салықты қанша аз төлесең, үйшаруашылықтарының тұтынуға қажет табысы
сонша көп. Сонымен, жиынтық тұтыну өседі, тиісінше, жиынтық сұраным да
өседі. Сондықтан үкімет ынталандыру экономикалық саясатын жүргізген кезде,
яғни үкіметтің мақсаты елді экономикалық циклдің түбінен алып шығу болған
кезде салықтарды төмендетеді. Осыған сәйкес, тежеуші экономикалық саясат
экономиканың тым қызып кетуін жою мақсатында салықтарды өсуін ойлайды.
Салықтар барлық елдерде олардың құрамына экономикалық құрылысы
мен саяси іс-бағыттына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістердің негіздері
- ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржысының тетігі, мемлекет кірістерін
қалыптастырудың, төлеудің көзі болып табылады. Дегенмен бүгінгі күннің ең
қауіпті салықтың күнін бұзушылығының нысаны - салық салудан жалтару, яғни
бюджет алдындағы салықтың міндеттемелерді тиісті талаптар бойынша орындамау
барысында заңды және жеке тұлғалар салық ауыртпалығын өз бетімен азайтуға
немесе түсіруге жасалған әрекеті. Казіргі таңда салықтың бірнеше нысандары
мен түрлері бар, мысалыға, тікелей салықтар, жанама салықтар, меншікке
салынатын салықтар, нақты салықтар және басқа да салық түрлерін айтсақ
болады.
ҚР СК 133 -б. 1-т. 2-тармақшасына сәйкес салық төлеуші салық салынатын
табыстарды мүгедектер еңбегін төлеуге шыққан шығыстар бойынша 2 есе
мөлшерге және мүгедектердің жалақысы мен оларға төленетін өзге төлемдерінен
есептелген әлеуметтік салық сомасын 50 пайызға азайтуға құқығы бар.
Қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыпушы ұйымдардың табыстарына, егер
тегін алынған мүлік пен депозит бойынша сыйақы түріндегі табысты ескере
отырып, мұндай қызметтен түскен табыс осындай ұйымдардың (бұл қызметін
балаларды, қарт адамдарды және мүгедектер саны салық мерзімінде жалпы
жұмысшылар санының кемінде 51 пайызын құрайтын мүгедектер жұмыс істейтін
ұйымдарды әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру ұйымдары; салық
жылында мүгедектерге төленетін еңбек ақы бойынша ұйымдардың шығыстары еңбек
ақы төлеуге шыққан жалпы шығыс сомасының 51 пайызын ( есту, сөйлеу
қабілетін жоғалтқан мүгедек жандар, сонымен қатар көз жанарынан айрылғандар
жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда - кемінде 35 пайыз) құрайды)
жылдық жиынтық табысы кемінде 90 пайызды құрайтын болса, салық салынбайды.
Шағын және орта кәсіпорындар дегеніміз - үнемі жаңарып тұратын
номенклатурасымен және ассартиментімен , аз ғана партияда өнім дайындау,
шектеулі тұтынушылар жағдайында елеусіз материалдар мен шикізатты қолдану
қажттілігі.Шағын және орта бизнесті дамыту – Қазақстанның ХХI ғасырдағы
индустриалдық және әлеуметтік жаңаруының басты құралы болып табылады.
Біздің экономикамыздағы шағын және орта бизнестің үлесі қаншалықты көп
болса – Қазақстанның дамуы да соншалықты тұрақты болады.
Курстық жұмысының негізгі мақсаты Қазақстан Республикасында
кәсіпкерлікті дамыту барысында, яғни шағын бизнес субъектілеріне салық сала
отырып, экономиканы дамыта отырып және бизнес субъектілерінен түсетін
салықтық түсімдерге жеңілдіктер қарастыру болып табылады.
1.Қазақстан Республикасы шағын және орта бизнеске арналған арнайы
салықтық режимі және жеңілдіктері
1.1 Салықтың атқаратын фунциялары және слық салу қағидалары
Салықтар мәнін тереңірек түсүну үшін олардың экономикалық маңфзфн
түсүну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын
функцияларына тікелей қатысты. Ескере кететін жай, қаржы санаты тұрғысынан
алғанда салықтар түгелімен қосалқы санат болып табылады, сондықтан қаржымен
салыстырғандасалықтар функцияларын қаржының қайта бөлу функциясының бөлігі
ретінде қарастыруға болады. өазіргі кездердегі әдебиеттерде салықтардың
төмендегідей функциаларын қарастырады:
Салықтардың бірінші функциясы – фискалдық функция. Бұл барлық
мемлекеттерге тән тарихи және негізгі функция. Осы қазмет арқылы бюджет
қоры қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра
түседі. өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толықтыра отырып,
экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Тауар-ақшалай қатнастардың , өндірістің дамуына қарай бұл функция
мемлекетке ақшалай табыстардың көбейіп отырған түсімдерін айқындайды.
Салықтардың екінші маңызды функциясы – қайта бөлу. Бұл функция арқылы
субъектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына өтді. Бұл
функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы ішкі өнімдегі салықтардың алатын
үлесі арқылы анықталады. Ол ұлттық табысты мемлекеттік ету деңгейін
көрсетеді: бұл үлес 1998 жылғы – 16,6% -дан 2008 жылы 22,0 % -ға дейін
болды. Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін
бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салаларға сай және өз уақытысында
жұмсалуына қадағалау жасайды. Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке
салықты қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік процестерге әсер еті құралы
ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Салық бірінші кезекте , бюджет саясатын жүзеге асыра отырып,
мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджетке түскен салық
түсімдеріне бақылау жасайды. Ал енді осы қызметтің қорытындысы ретінде
бюджетке түскен салық және салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Бұл шараның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын жаба отырып ,
елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба
білу.
Мемлекет салық жинау арқылы экономиканың әр үрлі саласына әсерін
тигізеді, әлеуметтік саясатты жүзеге асырады , халық аудан топтары
арасындғы кірісті қайта бөледі, тұрмысы төмендерге демеушілік жасайды және
т.б қызметтерді жүзеге асырады. Сңғы жылдағы мәліметтер бойынша Қазақстан
Республикасының жалпы ішкі өнімдегі салықтардың үлес салмағы 40 %-дан
көбірек. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда жоғары.
Салықтың үшінші фукциясы – реттеушілік. Ол мемлекеттің экономикалық
қызметін ұлғайтумен байланысты пайда болған, ол мақсатты бағыталған түрде
қабылданатын бағдарламаларға сәкес ұлттық шаруашылықтың дамуына әсер етеді.
Бұл ретте салықтардың нысандарын талдау , олардың мөлшерлемелерінің, алу
әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер қолданылады. Бұл
реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үилесіміне, қорлану мен
тұтыну көлеміне ықпал ету болып табылады. Реттеушілік функциясы салық
механизімі арқылы іске асады. Осы функциясымен реттеуші тұтқалар арқылы ел
экономикасына ықпал етеді. Реттеуші тұлғаларға мыналар жатады:
• Салық түрлері
• Салық преференциялары
• Салық санкция
• Салық мөлшерлемесі
• Салық салу әдісері
Салықтың реттеуші тетіктері тек қана өндіріс сферасына ықпал жасап
қана қоймай, сонымен қатар ақша және баға саясатына, шетелдік инвесторларды
ынталандыруға, шағын және орта бизнеске ықпал жасайды. әрине салықтық
реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін олардың басқа да экономикалық
тетіктерімен тығыз байланысты болуы керек. Салық мөлшерін көбейту
мақсатында салық мөлшерлемесін шектен тыс жоғары деңгейде белгілеу
өндірушінің өз існе деген ынтасын жоғалтуына, өндірістің қарқынын
бәсеңдетеді, ал шектен тыс қойылған салық мөлшерлемесін салық төлеушілердің
жауапкершілігін азайтып, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет
кірісінің азаюына әкеліп соғатыны көптеген ғалымдардың еңбектерінде
тұжырымдалып, дәлелденген. Мысалы, табыс салығын салғанда, салық
ставкасының деңгейі 35-40 пайыздан аспауы керек. Салық механизімін , оның
ішінде салық ставкаларының деңгейін зерттеген ғалымдардың тұжырымдары
мынаны дәлелдейді. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де тиімсіз жайттары
бар. Дамыған елдердің тарихынан салық мөлшерлемелері жөнінде мынаны
байқауға болады:
- егер төленетін алық мөлщері салық төлеуші табысының 50%- нан асып
кетсе онда ол өндірістің тоқтап қалуына әсер етеді.
- егер салық мөлшері салық төлуші табысының 45-50%-ы аралығында болса,
онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі.
- егер салық мөлшері салық төлуші табысының 35-40%-ы аралығында болса,
онда ұлғаймалы ұдайы өндіріске әкеледі.
Соңғы жылдары Қазақстан үшін салықтық және оларға теңестірілген
төлемдердің төлем үлес салмағы сипатты болып отыр, бұл олардың жеткіліксіз
жиналығымдығы мен саық салудан жалтаруымен түсіндіріледі.
Жалпы қаржылыларға сияқты салықтарға да бақылау фунциясына тән.
Салықтардың бақылау функциясы арқылы салық механизімінің қызмет етуінің
тиімділігі бағаланады, қаржы ресурсының қимылына бақылау жүргізіледі, салық
жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жолдары қарастырылады. Салықтық
бақылауды тиімді жүргіжу арқылы салықтық тәртіпті қатаң сақтау, салық
төлеушілердің заңа сәкес төлетін салықтары мен алымдарын толық және
уақытылы бюджетке төлеп отыруы қамтамасыз етіледі. Бұл функцияның
көмегімен салық алу процесінде салықтөлеушілер қызметі, яғыни заңды және
жеке тұлғалардың кіріс есебі, олардың қаржылық-шаруашылық қызметі
бақыланады.
Көптеген экономикалық әдебиеттерде салықтардың бірнеше функциялары
атап көрсетілген. Солардың бірі – ынталандырушы функциясы. Ынталандыру
функциясы бергілі бір мекемелер мен тұлғаларға жеңілдіктер мен
артықшылықтар беру арқылы жүзеге асырылады. Салықтардың ынталандырушы
функциясының көмегімен мемлекет өндірістің және басқа да шаруашылық
субъектілірінің дамуын ынталандырады. Сонымен қатар салық жеңілдіктерін ,
төмен пайызды салық мөлшерлемелерін ендізеді. Бұл функция экономикалық
даму, техникалық жаңару бойынша ғылыми зерттеу және тәжірибелік-
конструкторлық және басқа да жұмыстардың өткізілуіне әр түрлі ынта-жігер
туғызады. Мысалы корпаративтік табыс салығы бойынша кірістің негізгі табыс
көзі жер болып табылатын кәсіпорындар үшін 10% мөлшерлеме белгіленген, ал
басқа кәсіпорындар бұл салықты 30 % мөлерлеме бойынша төлейді, осылайша
ауыл шаруашылығын дамыту ынталандырылады. Акциздер бойынша әкелінетін
тауарларға салынатын салық мөлшерлемелері отандық өнімдерге қарағанда
жоғары, осылайша Қазақстандық акциздік тауар өндірушілер ынталандырылады.
Салықтарды шектеу қызметі мемлекетке кейде бірсыпыра өндіріс дамыту тиімсіз
болады. салық саясаты арқылы мемлекет өндіріс түрлерінің шектейді немесе
тоқтады. Қазақстан Республикасында бұл қызмет 10-20-30 пайыздық салық
мөлшерлемелерімен және нөл пайыздық салық мөлшерлемелері арқылы жүзеге
асады. Мемлекет мына жоғарыда аталған салықтардың қызметін пайдалана
отырып, еліміздің салық салық жүйесін анықтайды. Салық механизімінің қызмет
ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясаттын анықтайды.
Мемлекет қаншама ғасыр өмір сүрсе салық соншама ғасыр өмір сүреді және
мемлекет соншама оңтайлы салық салу қағидалары мен әдістерін, яғыни салық
төлеушілер салық төлеу үшін, ал қазына көптен көп кіріс алу үшін салық
жинауды қалай ұйымдастыру керектігін іздестіреді. Салықтарда ежелден салық
ауыртпалығын бөлудің екі қағидасы қалыптасқан:
1. пайда қағидаты ;
2. қайыр көрсеу қағидаты.
Бірінші жағдайда салық субъектілері салықтарды мемлекеттен алатын
пайдаларға үйлесімді түрде төлеуі тиіс, яғыни кімде-кім едәуір пайда алған
болса, осы пайданы жасауды қаржыландаруға қажетті салықтар төлеуі тиіс деп
топшыланады. Мысалы, кім жоодарды пайдаланғысы келсе , ол бұл жолдарды
қолданып , ұстауға жұмсалынған шығындарды төлеуі тиіс. сонымен бірге бұл
тұжырымдаманы жалпылама қолдану белгілі бір қиыншылықтармен байланысты:
мемлекеттің ұлттық қорғанысқы, ақысыз денсаулыққа , білім беруге және т.б
жұмсаған шығындарынан әрбір салық салық төлеуші іс жүзінде қандай жеке
пайда және қандай мөлшерде алатынын дәл анықтауы мүмкін емес. Оның үстіне
бұл тұжырымдамаға ілессек, онда тұрмысы төмендерге , жұмыссыздарға олардың
жәрдемақыларын төлейді қаржыландыру үшін салық салу қажет болар еді, бұлай
етудің мағынасы болмайды.
Екінші қағидаға сәйкес қайыр көрсеу субъектілер үшін қолайлы
болатындай етіп оларға салық салынуы тиіс, яғыни салық ауыртпалығы нақты
табыс пен әл-ауқытқы байланысты болуы тиіс. ол мынаны біодіреді: жо,ар
табыстары бар жекеленген адамдар, кәсіпкерлер және кәсіпорындар табыстары
аздарға қарағанда абсалюттік, сондай-ақ салыстырмалы тұлғалауда неғұрлым
жоғары салықтар төлейді. Сөйтіп салықтарға ұшырататын табыстар алу
кезіндегі нұқсанды теңгеру үшін алынатын табыстардың мөлшеріне сәйкес
бөліну мүмкіндігі қарастырылары, яғыни бұл тұжырымдамаға сәкес заңи және
жеке тұлғалар алынған табыстың тура мөлшеріне салықтар төленуі тиіс. сән-
салтанат жұмыстарына жұмсалатын қажетті шығыстардан төленетін салық пен ең
қажетті заттарға жұмсалатын болжамды шығыстардан жұмсалатын ұсталатын
салықтың арасында айырма болатындықтан ұтымдылығы мен әділеттілігімен
ерекшеленеді. Бірақ бұны енгізі қатаң ғылыми тәсілдеменің жоқтығынан үлкен
проблема болып табылады. Тек орташа тұтынушы ғана әрқашан ұтымды іс-әрекет
ететіндігі анық, яғыни бірінші кезекте өзінің табыстарын ең қажетті
тауарлар мен қызметтерге, тек сонан кейін онша маңызды емес игіліктерге
жұмсайды. Сонымен бірге табыс салығының жоғары мөлшерлемесі кезінде (50%
жоғары) жалпы фирмалар мен халықтың іскерлік белсенділігі шұғыл
төмендейтіндігі белгілі. Мұны профессор А.Лаффер теория жүзінде дәлелдеуге
тырысып бақты. А.Лаффер бюджетке түсетін салқтар сомасының табыс салығының
мөлшерлемелеріне тәуелдігін анықтады. Алынған игіліктерге және төлем
қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін
белгілеуге және табыстың табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруіне саяды.
Шотланд экономисі және философы А.Смит кез келген экономикалық жүйеге қажет
салық салудың 4 негіз қалаушы қағидаларын тұжырымдаған еді, олар мыналар:
1. салық салу төлеушінің әрқайсыының табысына сәкес алынуы тиіс ;
2. салық мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықталуы
тиіс;
3. әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен
алынуы тиіс;
4. салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс.
Бұдан басқа салықты төлеудің тәсілі салық төлеушінің ұғуы үшін
түсінікті болуы тиіс, ал салық объектінің қос салық салудан қорғанышы болуы
тиіс.
Салық міндеттемелерін орындау барысында туындауы мүмкін
түсініксіздіктерді, дәлелсіздіктер мен қайшылықтарды жою жөнінде ұсыныстар
әзірлеу, сондай-ақ салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді төлеуден жалтарудың ықтимал сызба жолдарын кесу мақсатында
Қазақстан Республикасының Үкіметі Консультациялық Кеңес құруға құқұлы.
Конституциялық кеңестің құрамын және ол туралы ережені Қазақстан
Республикасының Үкіметі бекітеді. Салық уақытысында төлеу міндет болып
табылады. Себебі уақытысында төленген салықтың айыппұлы мен өсімппұлы өте
жоғары болады. сонымен қатар уақытылы және толық төленген салық арқылы өз
уақытысында зейнетақының, әлеуметтік жәрдемақының, мемлекеттік
қызметкерлердің жалақысын, студенттердің жәрдемақыларын алатынын ескеруіміз
қажет. Бұл қағидаттарды пайдалану зорлық-зомбылықты жоқ етті, бұл үдеріске
регламенттеуді енгізеді және А.Смит ...салықтар оларды төлейтіндерге
құлшылықтың нысаны емес, бостандықтың нышаны деп қорытынды жасауға
мүмкіндік берді. Салық салудық кейінгі бһдаму барысында қағидаттардың
тұжырымдамалары нақтыланды, толықтырылды.
Салық салудың қазіргі қағидаттары мынаар:
1. салық салудағы әділдік қағидаты екі аспектіде қарастырылады:
а) деңгейлес теңдікке жету салық төлеушілердің табыстарына тең
жағдайда бірлікке салық салуды табыс етеді;
ә) сатылас теңдікті сақтау жеке тұлғалардың табыстарына салық салу
табыстардың бір бөлігін қайта бөлу үшін прогрессивті әдіс бойынша
сараланған мөлшерлемелерді қолдана отырып жүргізілуі тиіс.
2. қарапайымдылық қағидаты. Салықтық механизм салық төлеушіге
түсінікті болуы тиіс, ол рабайсыз әрі күрделі болмаы керек.
3. салықтардың анықтығы – алдын ала белгіленген шарттар мен
ьалаптардың мызғымас теңдігі елдің барлық аумағында және барлық шаруашылық
жүргізуші субъектілер үшін түсіндіру мен қолданудың біркелкілігі.
4. жеңілдіктердің ең аз саны. Жеңілдіктер құндық үйлесімдерді
бұрмалайды және салық салу субъектілерін тең емес жағдайларға әдейі қояды.
Белгілі бір өнімдерді, қызметтерді тіршілікті немесе әлеуметтік топтарды
салықтан беталды босатудан қашқақтау қажет. әлеуметтік саясатты денсаулық
пен мәдениетті дамытуды қаржыландыруға қажетті қаражаттарды салықтардың
мөлшерлемелерінен ала жасау жолымен алуға болмайды. Салық төлеушілердің
жекеленген топтары тараптарынан қысымға саяси билік бермеуі тиіс. бұл
қағидат сондай-ақ рыноктық экономика тұрғысынан да маңызды. Нағыз
бағаларсыз рынок болмайды. Беталды салықтық жеңілдіктер бағалар жүйесінде
көрінедіжәне әр бір өнімнің нақтылы бағасы туралы анық түсінік берілмейді.
5. салық салудың экономикалық қолайлығы . салықтар экономиканың жұмыс
істеуін жақсартуға және инвестициялардың өсуіне кедергі жасамакы тиіс.
жұмысты көп істейтіндерге прогрессивті салық салыға болмайды. өнімділікке,
өндіріске және күрделі жұмыстарға салықтардың нәтижесі қалай болатынын
есепке алған жөн. Егер нәтиже бұл жағдайдың біреуінде теріс болған жағдайда
мұндай салықты қолданьаған дұрыс.
6. экономикалық қатнастар бойынша осы елдің басқа әріптес елдермен
салықтардың негізгі түрлері бойынша салық мөлшерлемелерінің
салыстырмалылығы.
Қазақстан Республикасының салық заңнамасы салық салі принцпіне
негізделеді . салық салу принцпіне салық салудың міндеттілігі, айқындылығы,
әділдігі, салық жүйесінің біртұтастығы және ҚР салық заңнамасының
жариялылығы принцптері жатады. Салық заңнамасының ережелері осы ҚР-ның
Салық кодексіне белгеленген салық салу принцптеріне қайшы келмеуге тиіс.
салық салу міндеттілігі салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемені,
салық агенті салықтарды септеу, ұстау және аудару бойынша міндетті толық
көлемде және белгіленген мерзімде орындау міндеттігін айқындацды. Елімізде
салық салу жалпыға бідей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық
жеңілдіктерін береге тыйым салынады.
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуға
тиіс. салық салудың айқындалығы салық төлеушінің салықтық міндеттемесі
туындауынынң, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен
тәртібін, салық агенттерінің салықтарды есептеу, ұстау және аудару бойынша
міндетін салық заңнамасында белгілеуді білдіреді.
Салық салудың әділдігі принцпі:
1.Қазақсатн Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып
табылады.
2.Жеке-дара сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
төлеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады.Салық салу мәселелерін
реттейтін нормативтік-құқықтық актілерресми басылымдарда міндетті түрде
жариялануғажатады.Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі
олардың сан алуан қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайдаланылуыболып
табылады. Осысымен салықтардың мемлекет, сондай-ақ басқа жергілікті
органдар белгілейтін түрлі міндетті мақсатты жарналардан, төлем
аударымдарынан айырмашылығы болады; бұған әлеуметтік сақтандыруға
аударылатын қатаң мақсатты аударымдар, арнаулы қорларға төленетін жарналар
мен аударымдар, соның ішінде өнімнің, жұмыстардың және қызметтердің өзіндік
құнынан, пайдадан, еңбекке ақы төлеу қорынан, амортизациядан және басқа
көздерден есептелетін бюджеттен тыс қорлар жатады.Салық жүйесінің
біртұтастығы принципі. Қазақстан Республикасының салық жүйесі еліміздің
бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты бірыңғай жүйе болып
табылады.
1.2 Салық режимі және жеңілдіктері
Мемлекет мүгедектерге, сонымен қатар мүгедектер жұмыс істейтін
ұйымдарға салық жеңілдіктерін қарастырған. Қазақстан Республикасы Салық
кодексінің 133-бабының 1-тармағының 2-тармақшасына сәйкес салық төлеуші
салық салынатын табыстарды мүгедектер еңбегін төлеуге шыққан шығыстар
бойынша 2 есе мөлшерге және мүгедектердің жалақысы мен оларға төленетін
өзге төлемдерінен есептелген әлеуметтік салық сомасын 50 пайызға азайтуға
құқығы бар. Қызметін әлеуметтік салада жүзеге асыпушы ұйымдардың
табыстарына, егер тегін алынған мүлік пен депозит бойынша сыйақы түріндегі
табысты ескере отырып, мұндай қызметтен түскен табыс осындай ұйымдардың
(бұл қызметін балаларды, қарт адамдарды және мүгедектер саны салық
мерзімінде жалпы жұмысшылар санының кемінде 51 пайызын құрайтын мүгедектер
жұмыс істейтін ұйымдарды әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру
ұйымдары; салық жылында мүгедектерге төленетін еңбек ақы бойынша ұйымдардың
шығыстары еңбек ақы төлеуге шыққан жалпы шығыс сомасының 51 пайызын ( есту,
сөйлеу қабілетін жоғалтқан мүгедек жандар, сонымен қатар көз жанарынан
айрылғандар жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда - кемінде 35 пайыз)
құрайды) жылдық жиынтық табысы кемінде 90 пайызды құрайтын болса, салық
салынбайды (ҚР СК 135-б.). I және II топтағы мүгедектердің 45 есе аз жалақы
шеңберіндегі табыстарына, ал III топтағы мүгедектердің республикалық бюджет
туралы заңмен (ҚР СК 156-б. 1-т. 13-14 тармақшасымен) тиісті қаржы жылына
белгіленген жалақысы жылына 27есе аз шеңберіндегі табыстарына салық
салынбайды, Егер мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері, сонымен қатар
өндірістік ұйымдары мына шарттарға сай келетін болса, яғни мүгедектер
осындай өндірістік ұйымдар- дың жалпы санының кемінде 51 пайызын құрайтын
болса, онда олардың тауар-лардыжұмыстардықызмет көрсетулерді іске асыру
бойынша айналымдары (сауда- делдалдық қызмет бойынша тауарларды
жұмыстарды қызмет көрсетулерді іске асыру айналымдарынан және акцизделген
тауарларды өндіру және қызмет түрлерін сату айналымдарынан басқасы) қосымша
құн салығынан босатылады; мүгедектер еңбек ақысын төлеуге шыққан шығыстар
жалпы еңбекақы шығысы сомасының кемінде 51 пайызын (есту, сөйлеу қабілетін
жоғалтқан мүгедек жандар, сонымен қатар көз жанарынан айрылғандар жұмыс
істейтін мамандандырылған ұйымдарда - кемінде 35 пай- ыз) құрайды (ҚР СК
248-б.,13- тармақша); Сүйеніш-қозғалу аппараты зақымдалған, есту, сөйлеу,
көру қабілетін жоғалтқан мүгедектер жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдар
мөлшерлемесі 4,5 пайыз бойынша әлеуметтік салық төлейді, ал өзге ұйымдар
мөлшерлемесі 11 пайыз бойынша әлеуметтік салық төлейді (ҚР СК 358-б., 3-
т.).
Мүгедектер, сонымен қатар мүмкіндіктері шектеулі жеке кәсіпкерлер
біраз мемлекеттік баж алымын және өзге де алымдарды төлеуден босатылған:
Мүгедектер ҚР СК 457-б., 1,2,3- тармақшаларына сәйкес мынадай алым
түрлерінен:
- жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркелгені үшін (заңи тұлға
құрмастан кәсіпкерлік қызметпен айналысатын I, II және III топтағы
мүгедектерге қатысты);
- жылжымайтын мүлікке құқығын мемлекеттік тіркеуге алғаны және олармен
мәміле жасағаны үшін;
- жылжитын мүлік кепілзатын, кеме ипотека- сын немесе салынып жатқан
кемені мемлекеттік тіркеуге алғаны үшін; - туынды құқығын және аралас құқық
нысандарын мемлекеттік тіркеуге алған кезде, туындылар мен нысандарды
пайдалануға арналған лицензиялы шарттарды мемлекеттік тіркеуге алған
кездегі алымдардан босатылған;
ҚР СК 541-б.,12 және 17 тармақшаларына сәйкес мүгедектер мен
мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері және (немесе) есту, сөйлеу, көру
қабілетін жоғалтқан мүгедектердің кемінде 35 пайызы жұмыс істейтін олар
құрған ұйымдар – өз мүдделері үшін сотқа арыз-шағым беретін кезде, сотта
мемлекеттік баж алымын төлеуден босатылады. 542- баптың 4-тармақшасына
сәйкес мүгедектер нотариалдық әрекеттер жасаған кезде, мемлекеттік баж
алымын төлеуден босатылады.
Мүгедектер еңбегін пайдаланушы кәсіпорындар мен ұйымдарға салық
жеңілдігін беру үшін санын анықтау тәртібі туралы: Қазақстан
Республикасындағы мүгедектердің әлеуметтік қорғалуы туралы Қазақстан
Республикасы заңының 34-бабы негізінде және мүгедектер еңбегін пайдаланушы
кәсіпорындар мен ұйымдар үшін Қазақстан Республикасының өзге заң
актілерімен (1995 жылға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан
Республикасының Жарлығына қайшы келмейтін 1995 жылғы) қарастырылған салық
және төлем бойынша жеңілдіктер мүгедектердің кәсіпорындар жұмыс істеген
кездері кәсіпорындарда жұмыс істейтіндерінің жалпы орташа тізімдік
санындағы, салық пен төлемдер осы бойынша есептелетін, нақты орташа
тізімдік санына сүйене отырып беріледі. Орташа тізімдік сан Қазақстан
Республикасы Мемстаткомның 1993 жылғы 2 қарашадағы N 232 қаулысымен
бекітілген Жалданып жұмыс істейтіндердің саны мен жалақысының
статистикасы жөніндегі нұсқаулық негізінде анықталады. Осы нұсқаулық
негізінде орташа тізімдік сан әр айдағы (кезеңдегі) тізімдік құрамдағы
қызметкерлер санының жұмысқа келген және келмеген күндерді (мереке
күндерді, жұмыс емес және демалыс күндерді қоса) жинақтау және алынған
соманы есепті айдың (кезеңнің) күнтізбелік күндеріне бөлу арқылы
есептелінеді. Жұмысқа келетін қызметкерлер саны (күнге) – кәсіпорындардың
тізімдік құрамдағы қызметкерлер санының есепті кезеңнің белгілі бір, айдың
бірінші немесе соңғы күнінің, мысалы сол күні қабылданған қызметкерлерді
қоса есептеп, және сол күні жұмыстан шыққандарды алып тастай отырып,
көрсеткіші болып табылады. Жеке құрамды және мынадай бастапқы есепке алу
құжаттарын: жұмысқа қабылдау туралы бұйрықты (өкімді) (Т-1 н.), өзге
жұмысқа ауыстыру туралы бұйрықты (Т-5 н.), демалыс беру туралы бұйрықты
(өкімді) (Т-6 н.), еңбек шартын тоқтату туралы бұйрықты (өкімді) (Т-8 н.)
және т.б пайдалана отырып, құрылымдық бірліктерді кәсіпорынның (ұйымның)
кадр бөлімі есепке алады. Әрбір қызметкерді есепке алу білімі, кәсібі
(кейіннен олардың өзгеруімен), жұмыс орны, табельдік нөмірі және т.б.
туралы мәліметтерден тұратын жеке карточкада ( Т-2 н.) жүргізіледі. Жұмыс
уақытысын (жұмысқа келу, жұмыспен өтелген уақыт, тоқтап қалу, әртүрлі
себептермен жұмысқа шықпай қалу және т.б.) пайда- лануды есепке алу жұмыс
істейтіндердің санаты бойынша табельде (Т-13 н. және Т-12 н.) және санаттар
шегінде,табель нөмірі немесе алфавит тәртібінде жүргізіледі. Өзге
кәсіпорыннан қоса атқарушылық бойынша қабылданған қызметкерлер көрсетілген
нұсқаулықтың 13.3 тармағы негізінде тізімдік құрамға кірмейді. Бұдан бөлек,
ССРО Министрлер Кеңесі мен Кәсіподақтың 1973 жылғы 6 қыркүйек-тегі N 656
Қаулысымен бекітілген Еңбек кітапшаларын жүргізу тәртібі туралы ере-жеге
сәйкес, қызметкерді жұмысқа қабылдағаннан кейін оның еңбек кітапшасы
әкімшілікте сақталатынын қосымша ха- бардар етеміз. Қазақстан Республикасы
Қаржы министрлігінің салық қызметі тура- лы Қазақстан Республикасы Заңының
5-бабы негізінде салық қызметі органдарының негізгі міндеттеріне салық
есептерінің, декларациялар мен бюджетке салық және өзге төлемдерді есептеу
және төлеуге бай- ланысты өзге құжаттардың нысандарын әзірлеу жатады. Одан
бөлек, осы Заңның 11-бабы негізінде салық төлеушінің құқығына салық және
төлемдер бойынша жеңілдіктер құқығын растайтын құжаттарын көрсету және
ұсыну кіреді. Жоғарыда баяндалған негізде мүгедектер еңбегін пайдаланып
отырған кәсіпорындарға жеңілдік беру үшін, салық инспекциясы төлеушілердің
салық бойынша есептілігі мен есептерін, мүгедектердің ортатізімдік санының
пайызын жалпы ортатізімдік санында көрсететін анықтамаларды, сонымен қатар
жұмыс істейтін мүгедектердің жеке куәліктерінің нөмірін көрсете отырып,
олардың тізімін сол жердегі салық органдарына ұсынуын талап етуі тиіс.
Төлеушілер жіберген бұрмалаушылық салдарынан салық төленетін табы- стар
немесе салық төленетін өзге нысандар деректерінің төмендетілуіне жол берген
төлеушілерге Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Қазақстан
Республикасы Заңының 12 –бабымен қарастырылған қаржылық ықпалшаралар
қолданылады, ал осы бұзушылыққа жол берген лауазым тұлғаларына әкімшілік
айыппұлдар қолданылады.
1.3.Шет мемлекеттердің салық жүйелерінің ерекшеліктері
Ресей Федерадиясының салық салу ерекшеліктері Жеке тұлғалардың
табысына салық салу объектісі болып оның алған табысы табылады. Табыс
төлеудің кең тараған тұрі- ақшалай және натуралды төлем түрлері. Сонымен
қатар салық салу мақсаты үшін материалды түрде алынған табыстар да
есептеледі. Алғаш рет материалды пайда түрінде табыс жеке тұлғалардың
жиынтық салық салу табысы құрамына 1997 жылдан бастап есептелді. Материалды
пайда түріндегі табыстың ерекшелігі оның анықталуының есепті сипаты, яғни
табысты алуда ақшалай және материалды төлеу түрлерінің болмауы. 1996-2004
жылдар аралығында материалды пайда табыс салығын салу мақсатымен келесі
негіз бойынша есептелді: 1) жеке тұлғаға банктегі салымдары негізінде
төленетін пайыздар рубльдік салымдар бойынша рефинанстық ставкадан асса, ал
шетел валютасымен салымдар бойынша-жылдық 15%. Материалды пайда-бұл банктік
салым келісімінің шартымен сәйкес салымдар бойынша есептелген табыс соммасы
мен рефинанстық ставкадан шығатын соммалар арасындағы оң айырма ретінде
қарастырылады. Табыс салығы 15%-дық мөлшермен есептеледі 2) егер еркін
сақтандыру келісімі бойынша сақтандыру төлемдері сақтану шығымен салынған
сақтандыру соммасынан асса. Мұндай жағдайда материалдық пайда 15%-дық
мөлшермен есептеледі. 3) егер жеке кәсіпкерлер ұйымынан алынған заңдық
құралды жеңілдік шартымен алынса. Жеңілдіктің қолдану мәні-бұл тұлғалардың
Ресей Банкі белгілеген ставканың 213 бабын зайымдық құралдарды қолдану үшін
төлемі. 2005 жылдың қаңтарынан , яғни Ресей Федерацияның салық кодексінің 2
бөлімі күшіне енген кезде, сонымен қатар салық кодексінің Жеке тұлғалар
табысына салық салу атты 23 бөлімі әрекет еткен түста материалдық пайда
түрінде жеке тұлғаның алған табысы салық салу объектісі болып саналады.
Бұрыңғы Ресей Федерадияның Жеке тұлғалар табысына салықатты заңының
қазіргі әрекет етуші салық кодексінінен айырмашылығы -онда материалдық
пайданы салық салу мақсатына негізделуі. Жалпы материалдық пайда түріңде
алынған салық төлеушілердің табысына мыналар жатады: 1) салық төлеушінің
ұйым немесе жеке кәсіпкерден алған зайымдық құралдарын қолдануға төлейтін
пайыздарын үнемдеуден алатын материалдық пайда. 2) салық төлеуші
қатынасында өзара тәуелді болып табылатын жеке тұлға, ұйым немесе жеке
кәсіпкерлерден азаматтық-құқықтық келісім бойынша тауарларды алудан түскен
материалдық пайда. 3) бағалы қағаздарды иемденіп алудан түскен материалдық
пайда. Материалдық пайда түріндегі салық төлеушінің табысын алуда салық
базасы былай есептеледі: а) Ресей Федерадиясының ұлттық Банкі белгілеген
әрекет етуші рефинанстық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz