Мұнай газ кен орындарын игеру

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

«Мұнай газ кен орындарын игеру»

Орындаған:

Тексерген:

Орал, 2015ж.

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 тарау. Мұнай мен газ кенорындарын игеру режимдері

1. 1. Тау жыныстарының коллекторлық қасиеттері . . . 5

1. 2. Геологиялық-геофизикалық зерттеудің және мұнай-газды аймақтарды игерудің негізгі кезеңдері . . . 7

2 тарау. ҚР-ның мұнай нарығының ағымдағы жағдайды талдау

2. 1. Ағымдағы жағдайды, саланың елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына әсерін бағалау . . . 24

2. 2. Мұнай мен газды өндіру . . . 26

Қорытынды . . . 31

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 32

Кіріспе

Мұнай газ кен орындарын игеру мен пайдалану пәнінің негізгі мақсаты болып келешек инженер маманын мұнай мен газ кенорындарын игеру мен арнайы шешімдерді қабылдау мен мұнай мен газды өндірудің техникасы мен технологиясы дұрыс таңдау болып табылады.

Мұнайды ұңғыма арқылы өндіру мұнай кенорындарын игерудің тиімді жолы, ал мұнайды шахталы әдісі бойынша пайдалану көбіне аз мөлшерде және сирек түрі болып келеді. Табиғи газы бар кенорындар тек ұңғымалармен игеріледі. Ұңғымалар негізі болып вертикаль немесе көлбеулі тереңдікке қазылған және аз мөлшердегі диаметрімен жердің үстіңгі беткейлерін мұнай қорымен байланысты обьектілер мұнай мен газ өндірісінде кең тараған және қымбат обьектілер болып табылады. Мұнай мен газ ұңғымаларын пайдалану негізі өте қиын және жауапты процесс, өйткені ұңғыма іші қондырғыларының жұмысы мен әсіресе сұйықтардың қозғалысы (мұнай, газ және су немесе олардың қосындысы) ұңғымада біздің көзге көрінбейді, яғни оларды тікелей бақылаумен параметрлерін есептеу мүмкін еместігінен, қиын басқарушы жұмыстары болып табылады.

«Мұнай мен газ ұңғымаларын пайдалану» пәнінде ұңғыма түбінен сағасына дейін сұйықтық көтерілу процесін, ұңғыма ішкі және саға жабдықтарын, ұңғыманы бұрғылаудан соң немесе жөндеуден кейін оны меңгеру, ұңғыманы зерттеу әдісі, өнімді қабатқа әсер ету мен ұңғыма шектік аудандарға, пайдаланудың әртүрлі мүмкіндігімен ұңғымаларды пайдалану мен жер асты жөндеу жұмыстарын оқытады.

Мұнай-газ саласы еліміздің және оның жекелеген өңірлерінің дамуына маңызды әлеуметтік-эконикалық әсер келтіреді, шын мәнінде мемлекеттің бүкіл экономикасы үшін алға тартушы күш болып табылады, экономиканың басқада салаларының дамуына ықпал етеді. Өңір мен бүкіл мемлекет ауқымындағы анағұрлым маңызды әлеуметтік бағдарламалардың іске асуы мұнай-газ кешені кәсіпорындарының жұмысына байланысты.

Мұнай-газ саласының серпінді дамуы Қазақстанның бүкіл экономикасы үшін өте маңызды. Бүгінгі таңда мұнай-газ саласы Қазақстан Республикасы экономикасының құрылымында айқындаушы роль атқарады. Статистика органдарының оперативтік деректері бойынша 2014 жылы ІЖӨ-дегі мұнай-газ саласының үлесі 20, 8 %, ал 2013 ресми есеп бойынша - 21, 8% құрады.

2014 жылдан бастап енгізілген салық жеңілдіктеріне қарамастан, мұнай-газ саласынан түсімдер мемлекет бюджетінің елеулі көлемін құрады. Атап айтқанда, кірістердегі сала үлесі 2013 жылмен салыстырғанда 1, 2 проценттік тармаққа ұлғайып, 1531, 2 млрд. теңге немесе 40, 5 % құрады. Ұлттық қорға мұнай-газ саласының төлемдері алдындағы жылдағыдай 1371, 4 млрд. теңге немесе мемлекеттік кірістердегі 36, 3% құрады.

2014 жылы минералдық-шикізатық кешендегі инвестициялар көлемі 3, 2 трлн. теңге (21, 4 млрд. $ АҚШ) құрады.

Жақын болашақта еліміздің мұнай-газ секторы серпінді дамитын болады, бұл еліміз үшін өндірістік, әлеуметтік және экологиялық бағыттағы объектілер құрылысын қамтитын, бірыңғай кешенді саланы дамыту жоспарларын жасақтау жолымен барлық мүдделі тараптардың үйлесімді жұмысын талап етеді.

Бағдарлама қаралып отырған кезеңдегі салалық мәні бар маңызды міндеттердің шеңберін айқындайды және, тиісінше, оларды шешуге бағытталған өзара байланысты ұйымдық, норма шығарушылық, әлеуметтік, экономикалық, қаржылық және басқа да шаралар кешенін қалыптастырады.

Бағдарламаны іске асыру қорытындылары бойынша саланың тиімділігін арттыру арқылы көмірсутегі шикізатын өндіру және өңдеу деңгейін өсіруден, мұнай мен газ ресурстарын тиімді пайдаланудан, халықаралық транзит көлемдерін өсіруден әлеуметтік-экономикалық әсерді ұлғайтуды қамтамасыз ету, сондай-ақ еліміздің толық энергетикалық тәуелсіздігіне, ішкі нарықты мұнай өнімдері мен газға қажеттіліктерін үздіксіз және толық қамтамасыз ету көзделеді.

Мұнай кен орындарын игерудің соңғы сатысының техникалық-экономикалық сипаттамасы қазіргі уақытта және жақын арадағы перспективада мұнай компаниялары үшін өндірістің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қол жеткізілген мұнай өндірісі деңгейлерін тұрақтандыру, сондай-ақ өндірістің шектес салаларындағы қызмет аясын кеңейту міндеттері өзекті міндеттер болып табылатынын көрсетті.

1 тарау. Мұнай мен газ кенорындарын игеру режимдері

1. 1. Тау жыныстарының коллекторлық қасиеттері

Жыныстың жарықшақтық қасиетінің деңгейі коллекторлардың белгілі бір түрі болып келеді. Бірақ жер қорларының үлкен бөлігі, жарықшақты коллекторларға тиісті, олар корбонатты жиналымдар көбіне жүзеді. Қуыс аралық кеңістігі бөлік көлемінің жиналуымен, яғни қабаттың жарықтарымен жарылуы мен жарықтардың көлемінен, микрокарсты кеңістікпен каверналардан құралған көбіне қуысты жарықшақты коллекторларды, оның екі түрлі актемасы арқылы бейнелейді - бөліктердің дәлдік қуысты кеңістікпен жарықтар жүйесі, яғни бірінің үстіне бірі жатқызылған арқылы. Сондықтан да коллекторлардың жынысты блоктарының (матрицалары) қасиеттіремен қоса, оның жарықты кеңестігінің қасиеті параметрлерінде негізге алады. Ол жарықтарға бос кеңістік, өткізгіштік, қоюлық тығыздығы және жарықтардың ашылуы жатады. Тау жынысының жарықшақтық деңгейі, оның көлемдік Т және беткейлік Р жарықтар тығыздығымен және шоғырлануымен Г анықталады. Жарықты кеңістік деп жыныстың жарық көлемінің жыныс көлеміне қатынасын айтады. Көбіне мұнай өндірісінің әдебиеттерінде жарықты кеңістікті - жарықты қуысталық деп атайды.

Жарықтардың параметрлерін, геофизикалық және гидродинамикалық қабаттық зерттеулер берген керн арқылы және де ұңғыманың қабатты ауданын ашық оқпанын фото түсіру әдісімен және жыныстың жарықшақты қабаттарының беткейлік шығысын зерттеу болып табылады. Тәжірибе көрсеткендей жарықты бостық 0, 01 мәнінен аспайды, ал жарықтардың ашылуы 14-80мкм аралығында түзіледі. Мұнда жарықтардың өткізгіштігі бірнеше ондаған квадратты микрометрге жетеді. Блоктардың (матрицалардың) сызықтық өлшемдері бірлікті сантиметрден ондаған метрлерге дейін. Мұнда жарықтардың көлемдік тығыздығы 7260м2/м3 ал блоктардың сызықтық өлшемі 5см тең болуы керек. Мүмкін 1м3 жыныстың жарықтардың 60м2 құрайтын жарты оқпандық бетін құрау үшін, оны дұрыс үш жүйелі 20 жазықтық бойынша бөліп, кубтың бір бетінің өлшемі 5см құрауы қажет.

Мұнай-газ сеторын мемлекеттік реттеу тікелей және жанама әдістер арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттің мұнай-газ секторына тікелей әсер ету әдістері:

- мұнай және газ саласын дамытудың мақсатты бағдарламаларын жасау;

- мұнай газ өнімдерін өндіруге мемлекеттік тапсырыс беру;

- өнімнің сапасы мен технологиясына нормативтік талаптар қою;

- экспорт-импорттық операцияларды лицензиялау және квота беру.

Мемлекеттің мұнай-газ секторына жанама әсер ету әдістері осы саладағы фирмалардың экономикалық мақсаттарына негізделеді. Олар:

- салық салу;

- мұнай және газ өнімдерінің бағасын реттеу;

- экспорт-импорттық операцияларды тарифтік реттеу.

Мұнай-газ секторын мемлекеттік реттеу құралдарын келесідей ажыратуға болады: әкімшіліктік (тыйым салу, рұқсат беру) және экономикалық (бюджет-салық саясаты, инвестициялық саясат) ; құқықтық (мұнай және газ саласындағы шаруашылық етуші субъектілердің қызметін реттейтін нормативтік актілерді жасау және қабылдау) .

1. 2. Геологиялық-геофизикалық зерттеудің және мұнай-газды аймақтарды игерудің негізгі кезеңдері

Мұнай мен табиғи туындылардың Жердің бетіне шығатыны туралы жергілікті халыққа ежелгі кезден белгілі болды. Бұған Майтөбе (масляный холм), Қараарна (черное русло), Майкөмген (место захоронения масла), Қарашүңгіл (черная впадина), Жақсымай (хорошее масло), Қарамай (черное масло), Қаратоң (черный затвердевший грунт), Мұнайлы (нефтяное) және басқалары сияқты көптеген орографиялық және гидрографиялық объектілер: шатқалдардың, бұлақтардың, құдықтардың және т. с. с. қазақша атаулары соған айғақ. .

Бастапқы кезең. Халықта Әукетай-Шағыл ауданындағы (Орал-Жайық өзен аралығында) «Киелі от туралы» аңыз сақталды, кейін белгілі болғандай, ол жанатын газдың шығуына арналыпты. ХІХ ғасырда атақты діни қызметкер және емші Мәтенқожа малдың қотыры мен адамдардың тері ауруларын Ойыл өзенінің төменгі ағымындағы құмның астынан шығатын қара маймен емдепті. Жібек жолымен Қытайдан Үндістанға жүрген сауда керуендері арбаларының дөңгелектерін жағу үшін Зайсан ойысындағы Қарамай шатқалында жиналып қалған қара майды пайдаланғаны туралы саяхатшылардың естеліктері де сақталды.

XVI ғасырдың аяғында Патшалық Ресей Қазақстанның байтақ еліне назар аудара бастады және XVIІ ғасырда империяның шығыс шекараларын нығайту, оңтүстік елдерге сауда жолдарын іздеу мақсатында көпестер отрядын, әскери типографтар мен табиғат зерттеушілерді оқтын-оқтын жіберіп тұрды. Атырау облысының аймағындағы мұнай туралы алғашқы мәліметтер 1717 жылы І Петрдың Жарлығымен Ембі өзенінің төменгі ағыны арқылы Хиуаға әскери-топографиялық экспедицияны ұйымдастырған Бекович-Черкасскийдің жазуларында, одан кейін 1869 жылы географ Н. Северцевтің жарияланған есебінде (Ш. Есенов және басқалары, 1968) анықталды.

1768 жылы ұйымдастырылған ғылыми экспедицияның (С. Гмелин, И. Лепехин, П. Паллас) есептерінде Батыс Қазақстанның геологиясы мен пайдалы қазбалары - көмір, мұнай, жанғыш жіктастар мен минералдық заттар туралы кейбір мәліметтер бар. 1874 жылы Қарашүңгілдегі, Доссор мен Иманқарадағы мұнайдың шығуын зерттеген Ресейдің Геологиялық комитетінің тау-кен инженері Д. Кирпичников: «Мұнайдың қорлары бар екені сөзсіз, алайда, ауызсу, елді мекендермен қатынасу жолдары, пішендікке ыңғайлы шабындықтар мен дала болмағандықтан, бұл байлақты пайдалану өту қиын» деп жазған.

Сол кездегі білімді адамдардың бірі Григорий Силыч Карелин 1827 жылы Қазақ даласының батыс аймағына барып, топографиялық түсіруді жүргізді, өңірдің флорасы мен фаунасын зерттеді. Осы жерде Бөкей ханның баласы Жәңгір ханмен кездесті. Г. С. Карелин Жәңгір ханға қатты әсер қалдырды және Жәңгір хан оған кеңесші болып жұмыс істеуді ұсынды. 1832 жылы Карелин Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігін зерттеу бойынша ірі экспедицияның жетекшісі болып тағайындалды. Экспедиция журналының кіріспесінде ол: «Каспий теңізінің солтүстік-шығыс жағалауларына географиялық тұрғыдан лайық назар аударылған жоқ. Бұл елсіз далаға жолшыбай болмаса, теңізшілер де сирек келетін. Кемінде 900 шақырым жердегі Гурьев пен ескі Маңғышлақ арасындағы жерге бірде-бір табиғат зерттеуші де келген жоқ. Жері байтақ болғандықтан, Орта Азиямен болашақта сауда жасауға және саяси қатынастарымызға негіз болатын жерге қатыстылығының біз үшін маңызы зор» деп жазды (Орыс географиялық қоғамының жалпы география жөніндегі жазулары, 1883, 10-т., 5-бет) .

Батыс Қазақстанды зерттеушілер Маңғыстау түбегіне қатты назар аударды. Зерттеулер 1864 жылы М. И. Ивановтың экспедициясы Маңғыстау түбегінде мұнайдың алғашқы белгілерін тапқанда басталды. 1887 жылы Н. И. Андрусов, М. В. Баярунас геологтары маршруттық түсіруге кірісті (М. А. Мирзоев «Маңғыстау: ғасырлар үні», Алма-Ата, «Қазақстан» баспасы, 1994ж. ) .

1851-1853 жылдары Бозащы түбегін зерттеу жалғастырылды. Экспедицияның материалдары 1855 жылы Орыс географиялық қоғамының Жаршысында жарияланды. Осы жұмыстарда Үстірттің, Маңғыстау мен Бозащы түбектерінің рельефі, гидрографиясы, өсімдік жамылғысы, егжей-тегжейлі сипатталды, геологиялық шолу жүргізілді, жерасты суының, топырағы мен климатының сипаттамасы берілді.

Түркістанға жүргізу көзделген темір жол трассасын зерттеу және өңірдің табиғи байлығын зерттеу мақсатында 1892 жылы Батыс Қазақстанға жіберілген С. Никитин геологы бастаған арнайы экспедицияның зерттеулері аймақтың мұнай байлығын геологиялық тұрғыдан мақсатты зерттеу және ашу үшін өте маңызды болды. Мұнайдың шығуын зерттеу кезінде экспедиция қолмен бұрғылау станоктарын алғаш рет пайдаланды. Бір мезгілде ауыз су, кейінірек - фосфориттер мен көмір белсенді түрде зерттелді.

С. Никитиннің экспедициясы Қарашүңгілде, Доссор мен Ескенеде анықтаған және оң бағаланған мұнайдың белгілері сол кездегі мұнай қоғамының назарын аударды. 1892 жылдың аяғында кәсіпкерлердің Доссордың жекелеген учаскелерін барлауға алғашқы өтінімдері пайда болды. одан кейін Орал-Ембі және Батыс Қазақстанның басқа да аймақтарында мұнайды іздеуге және барлауға арналған көптеген қоғамдар, серіктестіктер мен фирмалар пайда болды. Оның ішінде Орал-Каспий мұнай қоғамы (ОКМҚ), «Ембі-Каспий», «Ағайынды Нобельдердің серіктестігі», «Ембі», «Орал мұнайы» және басқалары ең ірілері болды. 1894 ж. петербургтық кәсіпкерлер тобы мұнай кен орындарын іздеуге және барлауға концессия алды. Алғашқы мұнай барлау объектілері Доссор, Қаратоң, Қарашүңгіл және Ескене болды. Өз иелігіне «Ембі-Каспий» қоғамының концессиясын алған С. Леманның компаниясы Қарашүңгілде тереңдігі 38-ден бастап 275 метрге дейін 21 ұңғы бұрғылады. 1899 жылдың қарашасында, осында, №7 ұңғымада, 40 метр тереңдіктегі карст қуысының гипстелген жынысынан жеңіл мұнай атқылады. Бұл оқиға қазақтардың ежелгі жерінде мұнайдың ашылуы деп әділ саналады. 1906-1909 жылдары Қаратонның жоғарғы мелдік шөгінділеріндегі 3-4 ұңғымасында мұнай-кәсіпшілік мұнайдың ағындары байқалды. 1910 ж. С. Леманның компаниясы «Орал-Каспий» қоғамына ағылшын кәсіпкерлерінің қаражатын тарта отырып, Доссорда терең бұрғылауды ұйымдастырды. 1911 жылдың 29 сәуірінде Доссордағы 225-226 метр тереңдігінде орташа юра шөгінділерін ашқан №3 ұңғымада мұнай фонтаны қатты атқылады. Ұңғыма 30 сағат бойы атқылады және 16 700 пұт мұнай берді.

Орал облысының 1913 жылғы Шолуында (әскери губернатордың есебіне қосымша) «Орал облысының Гурьев уезінде баяғыда басталған барлау табысты болды. Орал-Каспий мұнай қоғамына Доссорда әрбіреуі 10 ондықтан 5 учаске, Мақат жерінде 10 ондықтан 1 учаске және Ескенеде 10 ондықтан 1 учаске берілді. 1914 жылдың 1 қаңтарына қарай Гурьев уезінің әр жерінде мұнай өндіруге бөлінген 29 учаске пайда болды. 1913 ж. Орал-Каспий Мұнай Қоғамы Доссорда 4 450 615 пұт мұнай өндірді» (Әскери губернатордың бүкіл бодандық есебіне қосымша Орал облысының 1913 жылғы шолуы, Батыс Қазақстан облысының Мемлекеттік мұрағаты, Мұрағаттық мұражай) .

Батыс Қазақстанның геологиялық құрылымын зерттеудің және мұнайлылығын бағалаудың бастапқы кезеңінде С. Никитиннің, П. Православцевтің, А. Замятиннің, С. Миронов пен Н. Тихоновичтің Каспий өңірі бойынша, Н. Андрусов пен Баярунастың Маңғыстау бойынша зерттеулері өте маңызды болды. Осы кезеңдегі зерттеулердің геологиялық қорытындыларынан юралық, мелдік және кайнозой шөгінділердің стратиграфиясын игеру, Каспий маңында кеңінен тараған құрылымдардың тұз күмбезін табиғатын анықтау, оның тектоникалық схемасын жасау, Н. Андрусовтың Маңғыстаудың күрделі мегаантикдиналиін бөліп шығаруы, бірқатар кен орындарының мұнайлылық жағдайын жалпылама түрінде жариялауы және ірі ауқымды карталарын жасауы, негізгі мұнайлы қабаттар (мелдік С. Никитин бойынша, юралық А. Замятин мен Н. Тихонович бойынша) туралы түсініктерді әзірлеу ең маңызды болып табылады.

Қалыптасу кезеңі. ХХ ғасырдың 20-шы жылдарының екінші бөлігінде Ембінің мұнайшылары бұрғылау жұмыстарының дамуына, ұңғыма тереңдігінің ұлғаюына, мұнай иірімдерін ашуға және барлауға әсерін тигізген роторлық айналмалы бұрғылауды қолдана бастады. Ембідегі айналмалы бұрғылау КСРО бойынша алғаш рет қолданылды. Осының нәтижесінде ұңғымалардың орташа тереңдігі 1927 жылдағы 196, 7 метрден 1932 жылы 637, 7 метрге дейін өсті. Ембінің мұнайшылары сол кезде КСРО мен Еуропа бойынша бірінші болып 2500-2800 метр тереңдікке дейін қатты бұрғылауды игерді.

1927 ж. И. М. Губкин ВСНХ-ның Мұнай өнеркәсіпшілігі кеңесінің отырысында жасаған «Орал-Ембі ауданының даму перспективалары» атты баяндамасында былай деген: «Анағұрлым ерте барлау жұмыстары өткен ғасырдың аяғында - 1889 жылы болды. Алғашқы жұмыстарды Леман Каспий теңізінің жағалауындағы Қаратоңнан шамамен 35-40 километр қашықтықта орналасқан Қарашүңгіл шатқалында жүргізді. Осы Қарашүңгілде Леман 17 ұсақ бұрғылау ұңғымаларын жүргізді, ал 1899 жылдың қарашасында бір ұңғыма 40 метр тереңдіктен мұнай ағыны тәулігіне 90 000 пұтқа дейін болған мұнай фонтаны атқылады». Осындай нәтиже осы ауданға және басқа да мұнай кәсіпкерлеріне назар аудартты және 1916-1917 жылдары «Ембі-Каспий» осында орташа алғанда тереңдігі 150 метр бұрғылау ұңғымаларын салды. Одан кейін Ембі ауданын дамытуға өте мұқият назар аудару қажеттілігі туралы айта келіп, И. М. Губкин былай деді: «…Осы тұрғыдан Ембімұнайға мемлекет көмектессе, әділ болады деп ойлаймын. Көмекті әр түрлі жолмен көрсетуге болады: мысалы, Ембімұнайды барлық салық және борышқорлық міндеттемелерден босатып, түсетін бүкіл табысты барлау жұмыстарын одан әрі дамытуға түгелімен жұмсауға болады» (ҚР ОММ, 196-қор, 1-тізімдеме, 234-іс) .

КСРО ВСНХ-ның Бас тау-кен отынын басқарудың геологиялық комитеті Ембідегі геологиялық-іздеу жұмыстарына тікелей басшылық етті. 1931 ж. М. И. Губкин Орал-Ембі ауданының дамуына ерекше назар аударды. КСРО Ғылым академиясының төтенше сессиясында М. И. Губкин өз баяндамасында: «Белсенді әрі батыл барлау Орал-Ембі ауданынан көптеген ондаған миллион тонна өндірілетін орасан ауданға айналдыруы мүмкін. Мұнда барынша көп қаражат жіберіп, осы ауданға үздіксіз бақылау жүргізу керек» деп атап өтті.

1925-1926 жылдары Батыс Қазақстанның аумағында геологиялық-барлау жұмыстарын дамытуға жаңа импульс берілді. 1925 ж. «Ембімұнай» тресінің жұмысын тексеру қорытындылары бойынша мұнайшылардың алдында 5-7 жылдың ішінде Ақтөбе облысының солтүстік аудандарының (Темір ауданының) аумағында алаңы 3500 шаршы шақырым, мұнайлылық белгілері бар құрылым барлансын деген нақты міндет қойылды. Осы міндеттерге сәйкес 30-шы жылдардың басында іздеу жұмыстары Оңтүстік Ембінің шегінен шығып, Ақтөбе облысының аумағында жүргізіле бастады. Осыған байланысты Гурьев (Атырау) қаласында «Ақтөбемұнайбарлау» аумақтық трестін, ал кейінірек «Қазмұнайбарлау» трестін құру қажеттілігі туындады. Осындай қайта құру кен орындарын саланы іздеумен және барлаумен ғана айналысатын өндіру кәсіпорындары мен ұйымдарға функционалдық тұрғыдан бөлу қажеттілігіне байланысты болды, себебі аталған екі функцияның бір қолда болуы саланы мұнай-газ кен орындарын іздеумен және барлаумен байланысты шұғыл жұмыстарды жүргізудегі кейбір қиындықтарды тудыратын дағарадай құрылымға айналдырды.

1931 ж. құрылған «Ақтөбемұнайбарлау» трестінің №10 ұңғыманы бұрғылаумен Ақтөбе облысында Шұбарқұдық кен орнын ашты. Екі жылдан кейін Жақсымай кен орны ашылды. Екі кен орны да Гурьевтен алыс боды. Көп ұзамай, өндірілген мұнайды тасымалдау проблемасы туындады, ол Шұбарқұдық пен Жақсымай кен орындарын Доссормен және Мақатпен біріктірген Гурьев-Қандағаш темір жолын салумен шешілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.