Адам оның қоғамдағы рөлі

Жоспар
Кіріспе

1.Философия тарихындағы адам мәселесі
2.Адамның әлеуметтік мәні
3.Тұлға және оның қоғамдағы әлеуметтік рөлі

Адам мәселесі философияның пайда болуынан бастап-ақ алғашқы қойылған мәселелердің бірі. Философияның негізгі мәселесі сананың материяға қатынасы, былайша айтқанда,адамның, адам санасының сыртқы ортаға, табиғатқа қатынасы қандай деген мәселеге тіреледі. Адам мәселесі философия тарихында ешқашанда назардантысқары қалғанқалған емес.
Ежелгі қытай, грек философиясында адамды космостың бір бөлігі ретінде қарастырды. Қытай философыКонфуций ӛз ілімінің түп қазығы етіп «адамсүйгіштік»мәселесін алды. Адамда сыйлау, досқа беріктік, сӛзге ұстамдылық, ӛтірік айтпау секілді мәселелерді қойды. «Өзің қаламайтын қылықтарды басқаларға сен де жасама»деді. Орта ғасыр философиясыңда адам құдайдың құлы, оған құлшылық ету мәселесін қойды. Адам мәселесіне шығыстың әйгілі философы Әл-Фараби де ерекше көңіл аударды. Әл-Фарабидің айтуынша, бақыт–әр адамныңкӛздейтін мақсаты, үлкен игілік. Сол мақсатқа жетуге мүмкіндік беретін адамда үш түрлі тамаша табиғи қабілеті бар.Олар:ерекше жасалған дене бітімі,жан құмарлығы,ой парасаты.
XVII ғасыр адам жөніндегі философиялық мәселелердің қарама-қайшылығын жаңа сатыға көтерді.Ол заманның философтары адамның өз болашағы өз қолында,адамның ерекшелігі де рухани күші де оның ақылы мен ойында, ойлау қабілетінде деп білді.
Немістің классикалық философиясына келетін болсақ, ол адамды мәдениет дүниесін қалыптастырушы, рухани қызметтііске асырушысы, жалпыәлемдіксананың, рухтың, ой-парасаттың иесі деп қарады
Марксизм адамның табиғи-әлеуметтік мәні, қоғамдағы рөлі мен орны жӛніндегі мәселені оның мыңдаған жылдар ішіндегі тарихи алға басу, еркіндікке ұмтылу күресімен тығыз байланыстырды. Адам жөнінде гуманистік, ізгілік принциптерді қалыптастырды.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Адам оның қоғамдағы рөлі
1.Философия тарихындағы адам мәселесі. Адам мәселесі философияның пайда болуынан бастап-ақ алғашқы қойылған мәселелердің бірі. Философияның негізгі мәселесі сананың материяға қатынасы, былайша айтқанда,адамның, адам санасының сыртқы ортаға, табиғатқа қатынасы қандай деген мәселеге тіреледі. Адам мәселесі философия тарихында ешқашанда назардантысқары қалғанқалған емес.
Ежелгі қытай, грек философиясында адамды космостың бір бөлігі ретінде қарастырды. Қытай философыКонфуций ӛз ілімінің түп қазығы етіп адамсүйгіштікмәселесін алды. Адамда сыйлау, досқа беріктік, сӛзге ұстамдылық, ӛтірік айтпау секілді мәселелерді қойды. Өзің қаламайтын қылықтарды басқаларға сен де жасамадеді. Орта ғасыр философиясыңда адам құдайдың құлы, оған құлшылық ету мәселесін қойды. Адам мәселесіне шығыстың әйгілі философы Әл-Фараби де ерекше көңіл аударды. Әл-Фарабидің айтуынша, бақыт - әр адамныңкӛздейтін мақсаты, үлкен игілік. Сол мақсатқа жетуге мүмкіндік беретін адамда үш түрлі тамаша табиғи қабілеті бар.Олар:ерекше жасалған дене бітімі,жан құмарлығы,ой парасаты.
XVII ғасыр адам жөніндегі философиялық мәселелердің қарама-қайшылығын жаңа сатыға көтерді.Ол заманның философтары адамның өз болашағы өз қолында,адамның ерекшелігі де рухани күші де оның ақылы мен ойында, ойлау қабілетінде деп білді.
Немістің классикалық философиясына келетін болсақ, ол адамды мәдениет дүниесін қалыптастырушы, рухани қызметтііске асырушысы, жалпыәлемдіксананың, рухтың, ой-парасаттың иесі деп қарады
Марксизм адамның табиғи-әлеуметтік мәні, қоғамдағы рөлі мен орны жӛніндегі мәселені оның мыңдаған жылдар ішіндегі тарихи алға басу, еркіндікке ұмтылу күресімен тығыз байланыстырды. Адам жөнінде гуманистік, ізгілік принциптерді қалыптастырды.
Адам дегеніміз не?Адам - кӛптеген ғылымдардың зерттейтін объектісі.Атап айтсақ,медицина, биология, физиология, психология, педагогика, психологият.б. Бұл ғылымдар адам мәселесін өзтұрғысынан келіп,оның әр түрлі қырларын зерттейді. Философия тарихында адамға берілген анықтамалар көп. Аристотельдің анықтамасы бойынша адам қоғамдық жануар.Басқа жануарлардан адамның айырмашылығы - оның қоғамнан тысқары жағдайда өмір сүре алмайтындығы. Орта ғасырдың философтары адамды дене мен жанның бірлігі ретінде қарастырды.
Фейербахтың айтуынша,жеке-дара, жалғыз өзі ғана ӛмір сүре алатын адамның дамуы мүмкін емес. Жеке дара адам - бұл қоғамдық жануар. Сондықтан, оның ӛмірінің әрбір көрінісі - қоғамдық өмір көрінісі және тұрақтануы болып табылады(К.Маркс). Адамның адамдық қасиеттерін қалыптастыратын тек қоғамдық орта, адамдар ортасы. Тек еңбек процесінде адамдар бір-бірімен қатынас, байланыс жасауды қажетті ойларын сөз арқылы бір-біріне жеткізуді үйренеді. Бірте-бірте адам еңбегі бүкіл материалдық және рухани мәдениет дүниесінің жаратушысы болып қалыптасты. Адам дегеніміз - еңбек әрекетімен шұғылдана алатын, әлеуметтік қатынастарға түсетін өзара байланыс жасауға толық қабілеті бар, ақылменойлай алатын тіршілік иесі деп анықтама беруге болады. Адамның үш өлшемі бар: биологиялық,психологиялық және әлеуметтік өлшемдер.
Биологиялық өлшем - адам организмінің түр бейнесі мен құрылымын, генетикалық негізін, ми, жоғарғы жүйке жүйесін т.б. қамтиды.
Психологиялық жағына - адамның ішкі жан дүниесі, ондағы саналы, санасыз процестер,адам еркі,темпераменті т.б. кіреді.
Әлеуметтік өлшемге адамның өмір сүретін ортасы, адамгершілік қатынастар, адамдық қасиеттері т.б. кіреді. Адамның сана-сезімі мен ақыл-ойы, қасиеттері өте күрделі биологиялық-әлеуметтік құбылыс.
Адамның биологиялық және әлеуметтік жақтарын - бір-бірінен ажыратуға болмайды.Олар бір-бірімен тығыз диалектикалық байланыста.
2.Адамның әлеуметтік мәні.Адамды адам етіп қалыптастыратын қоғамдық орта және белгілі мақсатқа бағытталған еңбек іс-әрекеті.Адамның туып ӛскен, тәрбиеленген қоғамы қандай болса, оның өзі де сондай деп айтуға болады. Дүниеде қанша адам болса, сонша мінез, сипат болмақ.Әрбір жеке адамның өзіне тән қайталанбас ерекшелігі бар.Адам бойындағы кісілік қасиеттер үш түрлі дәрежеде көрінеді.
1) Әрбір адам ең алдымен адамзат қауымының мүшесі. Шыққан тәсілінен, ұлтынан, шыққан негізінен тыс барлық адамдарға ортақ адамзаттық қасиеттер бар. Олардың қатарына қуану, кайғыру, сүю,махаббат, әділдік,инабаттылықт.б. рухани-психологиялық қасиеттер жатады.
2)Әр адамның физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты тек өз басына тән психологиялық ерекшеліктері бар.Бұлар оның жүріс-тұрысында, қимылында, сөйлеу ыңғайында,тіршілік әрекеттерінде т.б.байқалады. Осы ерекшеліктерден әрбір адамның өзіндік қырлары туады. Оның негізі оның физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Әрине,қоршаған ортаның да біраз қатынасы бар.
3)Адам белгілі бір елде, тарихи дәуірде белгілі бір дәрежеге жеткен рухани және материалдық мәдениет жемістерімен сусындап өседі. Оның шыққан әлеуметтік, этникалық (ұлттық) ортасы болады. Сол тарихи ортада қалып тасқан білім - тәрбие жүйесінен сабақ алады. Осылардың бәрі қосылып адамның жан дүниесіне ӛзінің ізін қалдырады. Ол белгілі рухани қасиеттерге айналады. Осы дәуірдің, тарихи ортаның, мәдениет дәрежесінің адам санасымен психологиясында кескінделген идеалды бейнесін әлеуметтік-психологиялық, адамгершілік қасиеттер деп атаймыз. Олардың қатарына, серілік,жаугерлік,зиялылық,патриотт ық т.б.қасиеттер жатады. Алғашқы қауымдық қоғамда адамның жеке басының мүддесі түгелдей рудың ортақ мүддесіне бағынышта болады. Жеке дара адамда ерік болған жоқ. Ол қоғамның өмір сүру тәсіліне байланысты қалыптасқан әдет-ғұрыптармен ғана әрекет жасауға тиісті болды. Бұл жағдай оның адамдық, әлеуметтік мәнін анықтады. Тарихтағы ең алғашқы адам тұрпаты осындай болды. Қанаушы және қаналушы таптарға бөлінген қоғамда адам мен қоғам арасындағы қатынастардың жаңа тұрпаты пайда болуы
Адамдардың мақсат-мүдделері әр түрлі болғандықтан, олардың жеке басының қасиеттері де әр түрлі, қоғамдық қатынаста көзқарастары басқаша болды. Социалистік қоғамда өткен формацияларға қарағанда үлкен өзгерістер орын алды. Бірақ социализм тұсыңда да болуға тиіс емес еңбек нәтижесінің жаттануы орын алды. Оның себебі, үкімет билігі түгелдей бюрократтық, әкімшілік жүйесінің қолына көшті,ал,адам мемлекет басқару ісінің сыртында қалып қойды.
Адамның өз еңбегінен жаттануын жоюдың екі жолы бар. Ол:
1) өкіметті әкімшілік-әміршілік аппараттың қолынан алып, халықтың қолына беру;
2) адамды жердің, өндірістің шын мәніндегі иесіне айналдыру.
Адамның дүниеге қатынасының негізгі жағы - қоғамдық практика болып табылады. Қоғамдык практика - адамдардың дүниені және өзін тікелей өзгерту, өндіру, қайта жасау қызметі. Практика, сондай-ақ адамдардың материалдық іс-әрекеттері мен олардың қоғамдағы тек материалдық ӛзгерістер туғызып отыратын іс-әрекеттерінің жиынтығы. Әрине, практиканы ойлаудан тыс іс-әрекет деп қарауға болмайды. Практикалық іс-әрекеттер мен рухани өмірдегі іс-әрекеттердің екеуіне де ойлау қатысады, ойлау олардың құрамына кіреді. Адамдардың дүниеге практикалық қатынасы, екінші жағынан алғанда олардың бір-біріне қатынасы. Адамдар тек табиғат күштері мен заттарды ғана өзгертіп қана қоймайды, олар өздерінің бір-біріне қатынастарын да өзгертіп қайта жасайды.
Адамдардың практикалық қызметінің ішкі табиғатын айқындау үшін оны жануарлардың тіршілік әрекетімен салыстыруға болады. Жануарлар ӛз әрекетінің жалпы түрін немесе формасын түбірінен өзгерте алмайды. Биологиялық түрлер ұзақ уақыт сұрыпталған биологиялық эволюцияның нәтижесі. Жануарлардың тікелей көру әрекетінің жалпы сипаты - өзіндік белгілі табиғи ортаға бейімделушілік. Оның әрекеті сыртқы ортаны өзгертуге бағытталмаған. Жануарлар тіршілігіндегі белсенділік, ол бейімдеушілікке табиғи ортаға неғұрлым үйлесімді өзгертуге арналған белсенділік. Ал адамдардың практикалық іс-әрекеті сыртқы табиғи ортаны да, ішкі әлеуметтік ортаны да өзгертуге бағытталған. Әлеуметтік орта - ол ешбір жануарларда болмайтын қоғамдық практиканың дара нәтижесі және сол практиканың өзі. Сонымен, практика дегеніміз - адамдардың ерекше, белгілі бір мақсатқа бағыттаған іс-әрекеті. Практика танымның негізі және мақсаты болып табылады, ол сондай-ақ ақиқаттың өлшемі ретінде көрінеді.
Адамдар табиғи күштерді олардың өзіндік заңы бойынша ғана өзгерте алады. Дүниенің объективтік мәнін, заңдылықтарын бейнелеп, идеялар түрінде өзгертіп, дамыта алатын адамның ойлауы осыңдай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.