Ақпараттарды бір орталықтан басқаруды жүзеге асыру үшін деректер базасын құру



Кіріспе
1. Мәліметтер базасы жобалау сатылары
1.1Пән аймағының сипатталуы
1.2 Сенімділікке қойылатын талаптар
1.3 Техникалық құрылғыларға қойылатын талаптар
1.4 MYSQL туралы жалпы ақпарат
1.5 Деректер базасы. Деректерді ұсынудың модельдері
1.6 Мәліметтер жиыны
1.7 Инфологиялық модельді құру
2 Мәліметтер базасын құру
2.1 Кестелер диаграммасы
2.2 Кестелерді кілттері арқылы байланыстыру
2.3 Ұсыныстар, есептер мен сақталған процедуралар
Қорытынды
Мәліметтер базасы дегеніміз - ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Ең алғаш мәліметтер базасы ұғымы жаңадан қалыптасқан кезде онда шындығында мәліметтер сақталған. Бірақ қазіргі кездегі көптеген мәліметтер базасын басқару жүйелері өздерінің құрылымдарында тек мәліметтерді ғана емес, сонымен қатар олардың тұтынушылармен және басқа да ақпараттық программалық кешендермен қарым - қатынасының әдістерін де қамтиды. Сондықтан біз қазіргі заманғы мәліметтер базасында тек мәліметтер ғана емес, ақпарат та сақталады деп айта аламыз.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі дегеніміз жаңа мәліметтер базасын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспа құрылғыларына шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған программалық құрылғылар кешені.
Дүние жүзінде мәліметтер базасын басқару жүйелерінің түрлері өте көп. Олардың әрбіреулерінің түрлі объектілермен жұмыс істеу ерекшеліктеріне, қолданушыға ұсынатын қызмет түрінің өзгешелігіне қарамастан, оларда ортақ ұғымдар кешені қалыптасқан.
Мәліметтер базасының пайда болуы жалпы алғанда есептеуіш техникалардың жетілдірілуі мен олардың құнының төмендеуіне байланысты. Алғашқы кезде есептеуіш техникалар тек “қолмен” шығаруға болмайтын математикалық кұрделі есептеулерді шығару үшін қолданылды. Кейін компьютерлік техпологиялардың дамуына байланысты бұндай есептеулер тек автоматтандырылған жүйелер арқылы есептеле бастады. Сол уақытта компьютерлерді ақпаратты сақтау мен өңдеу үшін қолдану ойластырылды. Адам өмірінің кез келген саласында қажет болатын ақпараттар мен мәліметтерді есептеуіш техника арқылы сақтау, өңдеу және беру/алу өте ыңғайлы болып шықты. Соған сәйкес қазіргі заманда адамдар өз қызметтерінде ақпаратты көп пайдаланатындықтан есептеуіш техникалар ақпаратты сақтау мен өңдеуге ыңғайлы етіліп жетілдірілуде.
1) Базы данных. Проектирование, реализация и сопровождение. Теория и практика. 3-е издание.: Пер. с англ. –М.: Издательский дом «Вильямс», 2016. – 1440 бет
2) Кириллов В.В. Основы проектирования реляционных баз данных. Учебное пособие. - СПб.: ИТМО, 2015 ж, 15 бет.
3) Мамаев Е. Microsoft SQL Server 2000. Наиболее полное руководство - СПб: ХВ-Петербург, 2015 – 1280 бет.
4) Гарсиа А. MS SQL Server 2000. Справочник администратора.: Пер. с англ. –М.: Издательство ЭКОМ, 2014 ж, 141 бет
5) К.Дейт. Введение в системы БД. : Пер. с англ. –М.: Издательский дом «Вильямс», изд.6, 2016, – 1440 бет
6) Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных систем. – М.: Финансы и статистика, 2014. – 351 бет.
7) Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.: ИТМО, 2015. – 80 бет.
8).http://blog.webmasterschool.ru/
9)СанПиН N 1.01.004.01«Дербес электронды-есептеуіш машиналармен және видеодисплейлі терминалдармен жұмыс істеу шартын ұйымдастыруға гигиеналық талаптар» санитарлы ережелер мен нормалар жиынтығы;
10)Өндірістегі еңбекті қорғау: ЖОО арналған оқулық: «Лань» баспасы, 2016.-512 бет.:-(ЖОО арналған оқулық. Арнайы әдебиет);

Кіріспе
Мәліметтер базасы дегеніміз - ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Ең алғаш мәліметтер базасы ұғымы жаңадан қалыптасқан кезде онда шындығында мәліметтер сақталған. Бірақ қазіргі кездегі көптеген мәліметтер базасын басқару жүйелері өздерінің құрылымдарында тек мәліметтерді ғана емес, сонымен қатар олардың тұтынушылармен және басқа да ақпараттық программалық кешендермен қарым - қатынасының әдістерін де қамтиды. Сондықтан біз қазіргі заманғы мәліметтер базасында тек мәліметтер ғана емес, ақпарат та сақталады деп айта аламыз.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі дегеніміз жаңа мәліметтер базасын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспа құрылғыларына шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған программалық құрылғылар кешені.
Дүние жүзінде мәліметтер базасын басқару жүйелерінің түрлері өте көп. Олардың әрбіреулерінің түрлі объектілермен жұмыс істеу ерекшеліктеріне, қолданушыға ұсынатын қызмет түрінің өзгешелігіне қарамастан, оларда ортақ ұғымдар кешені қалыптасқан.
Мәліметтер базасының пайда болуы жалпы алғанда есептеуіш техникалардың жетілдірілуі мен олардың құнының төмендеуіне байланысты. Алғашқы кезде есептеуіш техникалар тек "қолмен" шығаруға болмайтын математикалық кұрделі есептеулерді шығару үшін қолданылды. Кейін компьютерлік техпологиялардың дамуына байланысты бұндай есептеулер тек автоматтандырылған жүйелер арқылы есептеле бастады. Сол уақытта компьютерлерді ақпаратты сақтау мен өңдеу үшін қолдану ойластырылды. Адам өмірінің кез келген саласында қажет болатын ақпараттар мен мәліметтерді есептеуіш техника арқылы сақтау, өңдеу және беруалу өте ыңғайлы болып шықты. Соған сәйкес қазіргі заманда адамдар өз қызметтерінде ақпаратты көп пайдаланатындықтан есептеуіш техникалар ақпаратты сақтау мен өңдеуге ыңғайлы етіліп жетілдірілуде.

1. Мәліметтер базасы жобалау сатылары

1.1Пән аймағының сипатталуы

Мәліметтерді пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан қарастырғанда мәліметтер базасын былайша түсіндіруге болады:
1.нақты атауы бар біртекті өнімдердің жиымы. Бұл жиымның ішкі құрылымына тәуелсіз іздестіру жұмыстарын жүргізуге рұқсат етілген. Жиымда магниттік таспаға немесе дискетке жазылған ауыл шаруашылығының барлық салалары мен ғылым саласы бойынша баспада жарияланған және жарияланбаған құжаттардың библиографиялық немесе фактографиялық алғашқы және соңғы сипаттамалары тұрады;
2.жүйелі түрде ұйымдастырылған және пайдалануға ұсынылған мәліметтер жиынтығының объективтік формасы. Бүл мәліметтер компьютер көмегімен оңай табылады және өңделеді;
3.мәліметтердің реттелген жиынтығы;
4мәліметтердің өзара байланысты жиынтығы. Оны ұйымдастырудың ережесі мәліметтерді сипаттаудың, сақтаудың және амалды әрекет жасаудың жалпы принципіне негізделген. Мәліметтер базасынан библиографиялық және библиографиялық емес деп бөлу қабылданған. Библиографиялық
Мәліметтер базасында құжаттар жайында екінші ретті ақпарат берілген. Мұнда рефераттар мен аннотациялар да қамтылған. Библиографиялық емес мәліметтер базасының көптеген түрлері бар: алуан түрлі объектілер мен құбылыстар жайындағы анықтамалық мәліметтер базасы алғашқы ақпараты бар мәліметтер базасының толық мәтіні, объектілер мен құбылыстардың сандық сипаттамалары мен параметрлері бар сандық мәліметтер базасы объектлердің бейнеленуі мен сипаттамалары бар мәтіндік-сандық мәліметтер базасы банктер, биржалар, фирмалар және т.б. берген қаржылық ақпараты бар қаржылық мәліметтер базасы салалар, аймақтар, елдер бойынша құқықтық құжаттары бар заңды мәліметтер базасы. Мәліметтерді өңдеу технологиясы бойынша мәліметтер базасы -- орталықтандырылған мәліметтер базасы және үлестірілген мәліметтер базасы болып екіге бөлінеді. Орталықтандырылған мәліметтер базасы есептеуіш жүйенің жадында сақталады. Егер бұл есептеуіш жүйе компьютер желісінің құраушысы болса, онда мұндай базаға үлестірілген қатынас құруға мүмкіндік болады!
Мәліметтер базасынан н пайдаланудың мұндай тәсілі дербес компьютердің жергілікті желілерінде жиі пайдаланылады. Үлестірілген мәліметтер базасы есептеу желісінің алуан түрлі компьютерлерінде сақталатын ' бірнеше бөліктерден, тіпті бірін-бірі қайталайтын бөліктерден тұрады. Мұндай базамен жұмыс істеу үлестірілген мәліметтер базасынан басқару жүйесінің көмегімен орындалады. Мәліметтерге қатынас құру тәсілі бойынша мәліметтер базасы жергілікті қатынас құру мәліметтер базасы және қашықтан (желілік) қатынас құру мәліметтер базасы болып екіге бөлінеді. Мәліметтер базасынан пайдаланушыларға алуан түрлі қолданбалы программалар, программалық кешендер, сондай-ақ, тұтынушы рөліндегі пән салаларының немесе мәліметтер көзінің мамандары жатады. Мәліметтер базасының қазіргі замангы технологиясында мәліметтер базасынан жасау, оны толықтыру және мәліметтерді пайдаланушылардың оған қатынас құруын жасақтау арнайы программалық аспаптар арқылы, яғни мәліметтер базасынан басқару жүйесі арқылы орталықтандырылған түрде жүзеге асырылады.
Дерекқор, деректер базасы - ұзақ мерзімге сақтауға (әдетте, компьютердің жадында), өңдеуге және күнделікті қолдануға арналған деректердің (мәліметтердің) реттелген жиынтығы.
Жазба деректерді реттелген жүйеге келтіру адамзат мәдениетінің ажырамас белгісі болып табылады. Компьютерлік дерекқордың негізін түрлі кестелер, каталогтар, телефондық,кітаптар, күнтізбелер, карталар мен атластар, әртүрлі картотекалар, анықтамалықбасылымдар, құжаттар, т.б. құруы-мүмкін.
Ақпарат қорын бір жерге шоғырландыру (ЭЕМ-нің жадында) ақпараттарды сақтауды әрі оны толықтырып отыруды қамтамасыз етеді; ал орталық ЭЕМ-мен желілік байланыс арқылы ақпаратты тұрақты әрі жылдам алуға болады. Компьютерлік дерекқор деректерді сақтауды, реттеуді, іздеуді және ЭЕМ-нің сыртқы құрылғыларына жіберуді қамтамасыз ететін белгілі бір файлдық жүйеге сүйенеді. Пайдаланушылар мен дерекқор арасындағы қарым-қатынас дерекқорды басқару жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Басқару жүйесі пайдаланушының сұранысын қабыл алады да файлдық жүйеге қажетті бұйрықтар беріп, ақпараттық хабарды пайдаланушының қолдануына ыңғайлы түрге келтіріп береді.
Дерек алмасу бірлігі ретінде арнаулы жазу өлшемі қабылданған. Әр жазудың құрамында өзіндік тақырып немесе осы жазуды іздейтін кілт (кілттік сөз) болады. Жазутақырыптары дерекқордың мазмұны іспетті анықтамалық кестелерге біріктіріледі. Кілттер мен анықтамалық кестелер жасау дерекқордағы ақпараттарды іздеу мәселесін толықтай автоматтандыруды қамтамасыз ететін формальдық ережелерге бағынады. Дерекқорға өзгерту енгізу әрі толықтырып отыру компьютерлік желі әкімгерлері арқылы орындалады.

1.2 Сенімділікке қойылатын талаптар

Деректер қоры толық сенімді функционалды жұмыс жасауы үшін тапсырыс беруші ұйымдық - техникалық шаралардың жиынтығын қамтамасыз ету керек. Олар төмендегідей болады:
oo техникалық құралдарға үзіліссіз қоректену көзін ұйымдастыру;
oo лиценциялық бағдарламалық қамтуды пайдалану;
oo ақпаратты қорғау;
oo компьютерлік вирусқа бағдарламалық құралдарды тексеру.

1.3 Техникалық құрылғыларға қойылатын талаптар

Сервер қызметін атқаратын дербес компьютер болуы керек.
Оның сипаттамалары төмендегідей:
oo процессор Intel Core i7;
oo жедел жады 8 Гигабайт көлемінен кем емес;
oo HDD, 500 Гбайт аз емес;
oo операционды жүйе Windows vista, 7 және Windows 8;
Microsoft SQL Server 2008 немесе Microsoft SQL Server 2012.

1.4 MYSQL туралы жалпы ақпарат

MS SQL Server - мәліметтер базасын реляциялық басқару. MS SQL Server әдістерінің келесідей жобалары қолданылады:
· Enterprise Edition. ММБ Жобаның ең қуатты нұсқасы - серверлік баспа, ол ірі кәсіпорындарда құрылады. Бұл нұсқа Internet-жүйесіндегі шешулерді іске асырудың ең жақсы тәсілі болып келеді. SQL Server ұстанатын барлық мүмкіндіктері бар және МБ-да 2 Гб жоғары көлемде жұмыс істей алады;
· Developer Edition. МББ жобаның бір нұсқасы. Enterprise Edition функционалды амалдарының барлық түрлерін қамтиды. Бірақ бұл баспаны тек қана жұмыс станцияларында құруға рұқсат берілген.
· Standart Edition - МББ Жобаның серверлік баспасы Enterprise Editionның серверлік және жем функциясының барлығын қолданбайды тек орташа кәсіпорындарда ғана жұмыс істеуге бейімделген 4жүйелік блоктан артық және 4 Гбжоғары қолданылмайды;
· Personal Edition. Клиенттік компьютерде локальді түрде кішкене МБ жүзеге асыру үшін қолданылатын жоба. Үлкен емес жұмыс топтарының қолдануына болады тек желіге қосылу кезінде клиенттер санына шек қойылған (5-ке дейін) ;
· SQL Server CE Edition. МББ жобасының ОС Windows CE жұмыс істейтін ықшамды ПК арналған жобасы;
· Desktop Edition. Алайлы әрекетткр жасай алатын, құралған МБ-да шығарылатын, МББ жобасы басқа да жобаларында құрастырылған, пайдаланушылық қосымшыларды ешқандай әкімшілік функцияларынсыз іске қосуға болатын SQL Server жобасы.

Кесте 1
Операциялық жүйеге қойылатын талаптар

SQL Server шығарылымы
Құрылуы мүмкін болатын, ОС
Enterprise
Standart
Windows NT Server 4.0
Windows NT Server Enterprise Edition 4.0
Windows 2000 Server
Windows 2000 Advanced Server
Windows 2000 Data Center Server
Developer
Windows NT Server 4.0
Windows 2000 Server (все варианты)
Personal
Windows 98
Windows 2000 Professional
Windows 2000 Server
Desktop
Windows 2000 Professional

MS SQL Server-ді басқару
MS SQL Server жай және тиімді пайдалануды рұқсат ететін аспаты амалдарына мыналарды жатқызуға болады:
· Enterprise Manager;
· Service Manager;
· Query Analyzer.
Enterprise Manager - бұл MS Management Console бір бөлігі (MMC, Консолды басқару MS). Enterprise Manager серверді іске қосады және тоқтата алады; локальді және жойылған серверлерді үйлестіреді, серверді тіркейді, жүйеге кіруді икемдеп және жаңа пайдаланушыларды, операторларды, әкімшілік жүйелерді қосады және тіркейді, тапсырмаларды жоспарлайды және құрады; мәліметтер базасын, кестелер, индекстер,ұсынымдар,траиггерлерді құрады. SQL Server басқа да қызметтерін басқарады. MS SQL Server Enterprise Manager басты мәзірдегі StartProgramsMS SQL ServerEnterprise Managerкомандасымен іске қосылады.Enterprise Manager серверлік құрылысы иеархиялық талдық-құрылым ретінде орналасады (сол жақ панельде), олардың түйіндерінің негізгі қалпы бүктелген күйінде болғанда ( +белгісін түрту арқылы қайта ашылады). Түйіндердің қандай да бір тізімін ажырату кезінде олардың компоненттері оң жақ панельде орналасады. Он жақ панельдің түрі мәзірдегі View командасымен ауысады. View мәзіріндегі қарау режимдері келесідей: Ірі белгілер, Ұзақ белгілер, тізім, Кестелер.Тағы да бір режим қолданылады- Тапсырма панелі. Бұл МБ панельдер сынары, мұнда бір сыңардан екінші сыңарға көшу үшін Tab пернесінің көмегі арқылы жүргізіледі. Тапсырма панеліне мыналар кіре алады.Жалпы мәліметтер кестелер туралы мәліметтер, мастерлер. МБ объектің енгізу үшін кестелер туралы мәліметтер сынарынан іздеу өрісін іздеуге қолайлы интерфейсін пайдалану үшін Server Manager утилиттерін қолдануға болады. Әдетте ол белгілер орналасқан жерде іске қосылған процестерді фондық тәртіпте және экранда панельдің астынғы оң жақ ұрышында минималды түрде көрсетілген.
Егер де белгі орнында болса, Service Manager екі рет түрту арқылы іске қосыңыз. Егер де белгі болмаса онда бас мәзірдегі StartProgramsMS SQL Server Service Manager терезесінде басқа қалыпқа келтіру үшін серверді болу арқылы оны тергеп және қызметін бөліп көрсету қажет.
Query Analyzer - SQL Server жүйелік блогымен әрекеттесу үшін қолданылатын тағы бір интерфейс Query Analyzer келесідей 2 түрлі жолмен іске қосылады:
· Enterprise Manager арқылы. Query Analyzer іске қосылу үшін ондағы серверді болу қажет .Сосын мәзірден Tools бөлімін таңдап, онда SQL Query Analyzerкомандасын орындаңыз. Осы сәттен бастап Query Analyzer іске қосылады және командалар орындауға дайын болады;
· Start мәзірі арқылы. StartProgramsMS SQL ServerQuery Analyzer командасын орындаңыз. Диологтың кіру терезесі пайда болады ондағы өрісте Start SQL Server if is stopped жолаушасын толтыру және құру қажет. SQL Server өрісіндегі сервердің атының орнына көрсетілген (.) нүктеге назар аударыңыздар. Егер де SQL Server жойылған компьютерде құрылған болса онда өрісте оны таңдауға болатындай сол компьютердің аты блуы қажет. Оны үш нүкте(. . .) түрту арқылы таңдауға болады.
Object Browser объектілерді Query Analyzer терезенің сол жақ панелінде орналасқан Object Browser екі қосымшадан тұрады: объектілер (Object) және үлгілер (Templates). Қосымшаларды таңдау панельдің артыңғы жағында жүргізіледі. Object Browser мәліметтер базасының құрылған түрі бар. Олардың төрт түрі SQL Serverөзі пайдаланады, ал қалған екеуі - демонстрациялық (көрсету) үшін пайдаланады.Мәліметтер базасын құрастырушы объектілері(МБ-ның демонстративті немесе пайдалануларының құруына жататын болса да) Жүйелі объектілермен аталынады. Query Analyzer терезесін алғашқы рет ашу кезінде талдық түйіндегі жүйелердің объектілері бүктелген күйде болады. Түйіндер (+) белгісін түрту арқылы қайта ашылады. Common Object түйінінде орналасқан жалпы объектілердің белгілері - бұл мәліметтер базасына тән емес объектілер болып табылады.
Бұл торапта SQL Server шақыруға болатын функциялар, пайдаланушы қатынай алатын деректер типтері, SQL командалары бойынша анықтамалар орналасқан. Templates қосымша бетінде шаблондар орналасады - SQL Server құрамдас, сонымен қатар пайдаланушылық. Шаблон - бұл құрамына Query Analyzer пайдаланылатын кейбір процедураның негізгі операторлары кіретін файл. Сұраныстар панелі оң жақтағы Object Browser терезесінде орналасады. Нәтижелер панелі сұраныстар панелінен жіберілген орындалатын SQL-кодтың нәтижелері мен хабарларын шығару үшін пайдаланылады. Ол әр қашан сұраныстар панелінің астында орналасады. Келісім бойынша оған шығару орындалмайды. Бұл орындалу үшін панельді қосу қажет болады. Панель сұранысты іске қосумен, аспаптар панелінің батырмасымен немесе WindowsShow Result pane меню командасымен қосылады. Нәтижелер панелін қосусөндіру үшін CTRL+R батырмалар комбинациясын пайдалануға болады.
Windows ОЖ үшін кез-келген программа сияқты, Query Analyzer утилитасының оның жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ететін командалар жинағы бар менюі болады. Пайдаланушы қатынай алатын меню бөлімдері: File, Edit, Query, Tools, Windows, Help.
Менюдің File бөліміне келесі командалар кіреді: Connect - ажыратылған қосылуды қалпына келтіру үшін немесе басқа сервермен қосылуды орнату үшін пайдаланылады; Disconnect - ағымдағы сұраныстар панелінде сервермен орнатылған қосылуларды ажыратады; Disconnect All - барлық серверлермен қосылуларды ажыратады; New - бос сұраныстар панелін немесе фунция шаблонын жасайды; Open - белсенді сұраныстар немесе нәтижелер панелінде ерекшеленген файлды ашады; Save - сұраныстар панеліндегі бастапқы мәтінді немесе нәтижелер панеліне шығарылған сұраныс нәтижесін дискте сақтайды; Save All - тек белсенді сұраныстар және нәтижелер панелдеріне қатысты әрекет етеді; Print - тек бір сұраныстар панеліне қатысты орындалады; Exit - SQL Server барлық қосылуларды ажыратады және Query Analyzer жабады.
Менюдің Edit бөліміне келесі командалар кіреді: Clear Windows - белсенді панельдің барлық мазмұнын жояды; Bookmarks - бетбелгілерді басқару командалары кіреді. Бетбелгілер - сұраныстар панеліндегі операторлар белгіленетін уақытша маркерлер; Insert Template - шаблондар топтарының тізімдері бар диалогтық терезе ашылады. Сәйкес капшықты ашу және қажетті шаблонды табу керек; make Selection Lower Case - мәтіннің ерекшеленген бөлігін төменгі регистрге түрлендіреді; make Selection Upper Case - мәтіннің ерекшеленген бөлігін жоғарғы регистрге түрлендіреді; Increase Indent - бастапқы мәтіннің шегінісін терезенің сол жағынан ұлғайтады; Decrease Indent - бастапқы мәтіннің шегінісін терезенің сол жағынан кішірейтеді; Comment Out - жөндеу процесінде сұраныс панеліндегі бастапқы мәтін бөлігінің уақытша жойылуы үшін пайдаланылады; Remove Comment - жолдық түсініктемелер белгілерін жояды.
Менюдің Query бөлігіне №4 зертханалық жұмыста түбегейлі қарастырылатын командалар кіреді.
Менюдің Tools бөліміне келесі командалар кіреді: Option Menu - Query Analyzer параметрлерін редакциялау үшін бірнеше қосымша бетпен диалогтық терезе ашады; Costomize - батырмалардың белгілі командалармен сәйкестігін салыстыру үшін пайдаланылады.
Меню бөлімдерін қарастырып, стандартты Help және Windows өткізіп жіберіп, Query Analyzer аспаптар панелін қарастыруға көшейік. Аспаптар панеліндегі батырмалар саны аз емес және олар орнатылуы және шешілуі мүмкін. Аспаптар панелінің батырмалары меню командаларымен және Query Analyzer басқа аспаптарымен функциялардың іске қосылуын қайталайды. Аспаптар панеліндегі батырманы орнату немесе орнатылғанын шешу үшін, маус көрсеткішін аспаптар панеліне апарып, оң батырмасын шертіңіз. Costomize Toolbar диалогтық терезесі ашылады. Бұл терезе аспаптар панеліндегі батырмаларды басқаруға және Reset батырмасын шертумен панельдің бастапқы күйін қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

1.5 Деректер базасы. Деректерді ұсынудың модельдері

Деректерді интеграциялау концепциясына негізделген қазіргі ақпараттық жүйелер үлкен көлемді және құрылымы жағынан күрделі болып келеді. Олар көптеген пайдаланушылардың әртүрлі деңгейдегі талаптарын қанағаттандыруы тиіс. Кеңінен түсіндірер болсақ, қазіргі уақытта барлық ұйымдарда қызметтік ақпараттарды өңдеу және сақтау үшін қомпьютерлер қолданылады. Бұл ақпарат деректер базасында сақталады.
Деректер базасы дегеніміз - шынайы өмірдегі белгілі бір сала бойынша бар объектілер жайлы мағұлматтар жиынтығы. Шынайы өмірдің бір бөлігін пәндік аймақ деп айтуға болады. Бұл бөлік басқарудағы ұйымдастыру мәселелерін зерттеу үшін және соңында оның жұмыстарын автоматтандыру үшін қажет. Мысалы, кәсіпорын, жоғарғы оқу орындары және т.б. Деректер базасын құрғанда пайдаланушы әртүрлі белгілері бойынша реттеп, одан көптеген басқа да белгілердің жинақталуы бойынша таңдау жүргізе алады. Мұндай жұмысты деректер құрылымы тәртіптелген жағдайда ғана жүргізуге болады.
Қажетті деректер базасын жылдам жасауға рұқсат ететін әртүрлі программалар жиыны бар: Microsoft Access, Microsoft FoxPro, Paradox, dBase, InterBase, Oracle. Олардың ішінде Paradox пен dBase-да деректер базасы папкалар сияқты, ал әрбір кесте жеке файл сияқты анықталады, ал Access, InterBase және SQL-серверлерінің көпшілігі деректер базасынан тұратын бір үлкен файлды қолданады.
Деректер базасы - белгілі бір пәндік аумаққа жататын құрылымдық түрі бар деректердің атауы бар жинақ. Заманауи ортада деректер базасы ерекше орынға ие. Оның себебі ұйымға қатыста ақпаратты бір орталықтан басқару болып табыладыҚазіргі таңда деректер базасын құруда аса кең таралған ДББЖ MS SQL Server 2008 жатқызуға болады.
MS SQL Server 2008 - деректер базасын басқаруға арналған реляционды жүйе. MSSQLServer 2008 келесі түрлерін атап кетуге болады:
oo Enterprise Edition. ДББЖ қуатты нұсқаларының бірі - серверлік редакция, аса үлкен кәсіпорындарда орнатылады. Көппроцессорлы баптау мен түрлі ақпараттық қамсыздандыру платформаларын қолдауды қамтамасыз етеді. Бұл нұсқа Internet-шешімдерді ұйымдастыруда таптырмас шешім бола алады. SQL Server қолдайтын барлық мұмкіндіктерге ие және көлемі 2 Гбайтық деректер базасымен жұмыс жасай алады;
oo Developer Edition. Бағдарламашыларға негізделген ДББЖ. Enterprise Edition-ның барлық дерлік функционалдық мүмкіндіктеріне ие, бірақ бұл редакцияны орнату тек жұмыс станцияларына ғана мүмкін;
oo Standart Edition - ДББЖ серверлік редакциясы. Enterprise Edition-ның барлық серверлік және желілік функцияларына ие емес, орта көлемдегі кәсіпорындардың жұмысына негізделген. 4 процессорден және 4 ГБ оперативтік жадыдан жоғары өлшемді қабылдай алмайды;
oo Personal Edition. Көлемі шағын, клиент компьютерінде локальді қол жеткізе алатын деректер базасын құруға арналған ДББЖ. Шағын жұмыс топтарында қолданыла алады. Желіде шектік (5-ке дейін) клиенттік қосылуларға мүмкіндік береді;
oo SQL Server CE Edition. Windows CE операциялық жүйесінің қолдауымен жұмыс жасайтын дербес компьютерлерге арналған ДББЖ;
oo Desktop Edition. ДББЖ басқа нұсқаларында құрылған деректер базасынан алынған мәліметтерді басқаруға мүмкіндігі бар SQL Server түрі. Онда қолданушы қосымшаларын қандай да бір администратор функцияларын орындамай-ақ жұктей аламыз.

Сурет 1.1- SQL Server шығарылымдары жұмыс жасай алатын
операциялық жүйелер

Мәліметтермен манипуляция жасау тілі ретінде SQL тілінің таңдалу себебі келесілермен шартталған:
oo нақты ДББЖ -не тілдің тәуелсіздігі;
oo реляциялық негіздігі;
oo ағылшын тілімен жұмыс жасай алуға мүмкіндік беретін жоғары деңгейлі құрылымы;
oo мәліметтер базасына бағдарламалық қол жетулерді қамтамасыз етуі.
Windows XP немесе Windows 2005 Server операционды жүйесі. Операциялық жүйе -- компьютердің барлық басты әрекеттерін (пернелер тақтасын, экранды, диск- жетектерді пайдалануды), сондай-ақ қатар операциялық жүйенің басқаруымен іске қосылатын басқа программалардың жұмысын басқаратын, көбінесе тұрақты сақтауыш құрылғыда тұратын, машиналық кодта жазылған программа. Алғашқы компьютерлердің операциялық жүйесі болған жоқ, себебі басқару программалары тек компьютердің нақты бір типіне арналып жазылды, бірақ шалғайлық жабдықтарға стандарттардың пайда болуымен, сан алуан компьютерлер үшін осындай жабдықпен әрекеттестіктің бірыңғай программаларын жазуға мүмкіндік туғызды. Операциялық жүйені жазудың екі жүйесі бар -- тұрақты сақтауыш құрылғыға барлық жүйені жазу және қатқыл дискіден операциялық жүйенің калған бөлігінің тек жүктеу программаларын ғана жазу.
Осы заманғы жалпы тапсырмаларды атқаруға арналған компьютерлер, соның ішінде жеке компьютерлерде, бағдарламаларын жегу үшін Операциялық жүйені қажетсінеді.
Операциялық жүйенің айырмашылықтарының бірі:
- Бірнеше бағдарламаны бір уақытта жегуге мүмкін етеді.
- Бағдарлама жазуды оңайлатады, себебі бағдарламаның жабдықтарды басқару қажеті пайда болмайды. Бұкіл жабдық пен бағдарламалардың өзара әрекеттесуін операциялық жүйе басқарады. Бұған қоса бағдарламаға жабдық пен басқа бағдарламалармен әрекеттесуге жоғары деңгейлі тілдесуді қамтамасыз етеді.
- Delphi 2007 - қолданушы интерфейсін құру ортасы.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте көп өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу құралдарын қажет ету "жылдам жасау" ортасы деп аталатын программалау жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland Delphi жатады. Жылдам жасау RAD - жүйесінде "Rapid Application Development" жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған білімдердің болашақ мамандар және қоғам үшін маңызы өте зор.
Бағдарламалау тілі ретінде Delphi - типтелген, объектті-хабар бағдарламалау тілі таңдалған. Тілдің таңдалуы төмендегі себептермен шартталған:
oo есептердің кең кластарын шешу мүмкіндіктері;
oo мәліметтер базасымен жүйенің басқаруымен жұмыс істеуге арналған атқарылатын файлдардың құрастырылымдарымен компилятордың бар болу мүмкіндігі;
oo өңдеушінің осы тілдегі жұмыс істей алу мүмкіндігі;
oo мәліметтер базасымен сұраныстар құру мүмкіндігі;
oo модульдік бағдарламалауды жүзеге асыру мүмкіндігі;
oo Windows операциялы жүйесінде бағдарламалау тәжірибесінің жоғары болуы;
Деректер моделі деп берілген талаптарға сәйкес мәліметтерді интерпретациялауды жүзеге асыратын құралдарды айтамыз. Сонымен қатар, мәліметтер моделі мәліметтердің мағлұматтық мазмұнын көру мүмкіндігін беретін абстрактілі ұғым болып табылады.
Мәліметтер моделі екі класқа бөлінеді:
oo Мықты типтендірілген моделі, мұнда барлық мәліметтер қандай да бір категорияға қатысты болады.
oo Әлсіз типтендірілген моделі, категорияға қатысты ешқандай болжамдармен байланысты емес.
Деректер моделі деректердің құрылымдарының жиынтығының деректер бүтіндігін шектеу және деректермен операциялар жасау әрекеттерін орындайды.
Жалпы айтқанда, деректер моделі - деректер құрылымы жиынтығы мен оларды өңдеу операциялары. Деректер базасын басқару жүйелері иерархиялық, желілік және реляциялық модельдеуге немесе осы модельдердің белгілі бір жиынындағы комбинациясына негізделген.
Деректер моделінің үш негізгі типін қарастырайық: иерархиялық, желілік, реляциялық.
Иерархиялық деректерді моделдеу
Иерархиялық құрылым бір-бірімен белгілі бір ережелер бойынша байланысқан элменеттер жиынтығын береді. Иерархиялық байланыстағы объектілер бағытталған граф (төңкерілген ағаш) құрады. Оның түрі суретте бейнеленген. Иерархиялық құрылымның негізгі ұғымдарына мыналар жатады: деңгей, элемент (түйін), байланыс. Түйін дегеніміз белгілі бір объектіні сипаттайтын деректер атрибуттарының жиынтығы. Сұлбада иерархиялық ағаштың түйіндері граф төбелері ретінде бейнеленген. Төменгі деңгейдегі әр түйін, жоғары деңгейдегі әр түйінмен ғана байланысқан. Иерархиялық ағаштың ешқандай төбеге бағынбаған, ең жоғарғы деңгейде орналасқан бір түйіні бар (ағаш түбірі). Бағыныңқы түйіндер екінші, үшінші т.б. деңгейлерде орналасады. Деректер базасындағы ағаштар саны түбір жазбалары санымен анықталады. Деректер базасы әрбір жазбаға түбір жазбадан тек бір жол болады (иерархиялық). Мысалы: 2.6.1-суретінде көрсетілгендей С4 жазбасы үшін өтетін жол А және В3 жазбалары арқылы өтеді.

1-деңгей

2-деңгей

3-деңгей

А
В1
В2
В3
В4
В5
С1
С2
С3
С4
С5
С6
С7
С8

Сурет 1.2 - Иерархиялық құрылымды деректер базасының графикалық бейнеленуі

Желілік деректерді моделдеу
Желілік құрылымда алдыңғы аталған негізгі ұғымдардағы (деңгей, түйін, байланыс) әр элемент кез-келген басқа элементпен байланыста бола алады. Иерархиялық модельдің жақсартылған түрі болып табылатын желілік модель көп қолданушылық режимде құрылатын модель. Деректерді желілік ұсыну элементарлы мәліметтер және олардың арасындағы қатынастар бағытталған желі түрінде көрсетіледі (төбелері - мәліметтер, доғалар - қатынастар). Мысалы, деректер базасында тапсырыстарды сақтауға арналған бір тапсырыс әртүрлі үш байланысқа қатынаса алады.

Роза
Асем
Қалам
#11296
Клиенттер
Қызметкерлер
Товарлар
Тапсырыстар

Сурет 1.3 - Желілік құрылымды деректер базасының бейнеленуі

Реляциялық деректерді моделдеу
Иерархиялық және желілік модельдердің жетіспеушіліктері деректердің реляциялық моделінің пайда болуына әкелді. Реляциялық модель әрекеті деректер базасының құрылымын оңайлатты. Мұндағы барлық мәліметтер жолдар мен бағандардан құралған қарапайым кесте түрінде көрсетілген.
Реляциялық деген ұғым (ағыл.relation - қатынас) деректер базасы жүйелерінің маманы белгілі американдық ғалым Е.Коддонның есімімен байланысты.
Бұл модельдер деректер құрылымының қарапайымдылығымен, пайдаланушыға ыңғайлы кесте түрінде сипаттайды және бұл модельде қатынастардың және деректерді өңдеуде реляциялық есептеулердің формальды алгебралық аппаратын қолдану мүмкіндігі бар.
Реляциялық модель деректерді екі өлшемді кесте түрінде ұйымдастыруға бағытталған. Әр реляциялық кесте екі өлшемді массив түрінде беріледі де, мына қасиеттерге ие болады:
oo кестенің әр элементі деректердің бір элементі;
oo кестедегі бағандардың барлығы біркелкі, яғни бағандағы барлық элементтер бір типке (сандық, таңбалық т.б.) және бәрінің ұзындығы бірдей;
oo әр бағанның өзіне тән аты бар;
oo кестеде бірдей жолдар жоқ;
oo кестеде жолдар мен бағандардың орналасу тәртібі әркелкі.
Қатынастар кесте түрінде беріледі. Кестедегі жолдар мен кортеж немесе жазба деп, ал бағандар қатынастар атрибуты немесе домен, өрістер деп аталады. Бір мәні жазбаны анықтайтын өрісті - қарапайым кілт (кілттік өріс) деп атайды. Егер жазбалар бірнеше өрістермен анықталса, онда мұндай кестенің құрамды кілті бар деп есептеледі. Екі реляциялық кестені ұйымдастыру үшін бірінші кестенің кілтін екінші кестенің кілтінің құрамына енгізу керек (кілттер бір-бірін қайталуы мүмкін). Басқа жағдайда бірінші кестенің құрылымына сыртқы кілтті енгізу қажет. Сыртқы кілт екінші кестенің кілті болады.
Өңдеу үдерісінің сипаттамасы
Жобаланған жүйеде әрбір көрсетілген функциялар сәйкес бағдарламалық модульдер негізінде құрылған. Бағдарламалық модульдердің әрқайсысы деректер базасының кестелеріндегі мәліметтерді өңдеу, деректерді іздеу, есепберулерді құру, сұраныс жасау сияқты операциялар қатарын орындай алу мүмкіндігіне ие болуы керек. Деректерді өшіру, толтыру, іздеу барлық модульдерде біртипті әдіспен жүзеге асырылады. Деректерді енгізу және өңдеу кезінде қолданушы мәліметтерді енгізетін ақпарат типіне, жолға қанша символ жазылуына, енгізу маскасына және т.б. байланысты салыстыру арқылы тексереді. Ақпарат жоғарыда аталып кеткен талаптарға сай болмаса, жүйе автоматты түрде қателік шығарады. Деректер базасындағы мәліметтер қосу немесе өңдеу үшін арнайы терезелер қолданылады. Ол терезелерде енгізетін немесе өңдейтін жазбаларымыз туралы толық ақпаратты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасының әлеуметтік салымдары және зейнетақы төлемдерін есепке алудың ақпараттық жүйесін тұрғызу
Ақпаратты қорғау үшін ұйымдастырылатын әрекеттері
Деректор қорының негізгі түсініктері
Мекеменің техника қауіпсіздік шараларымен танысу
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ ТОПТАСТЫРЫЛУЫ
Мектептің мәліметтер базасын құру
Мекеменің мақсаты мен міндеттері
Жинақтаушы зейнетақы жиналымының зейнетақымен қамтамасыз етуі
Ақпаратты басқару жүйелер және сигналдар
«Азаматтық қорғаныс және төтенше жағдайлар қызметтерінің негізгі міндеттері»
Пәндер