Бас қаңқасы туралы жалпы түсінік

І. Кіріспе бөлім:

ІІ. Негізгі бөлім:
1. Бас қаңқасы туралы жалпы түсінік;
2. Бас қаңқасының бөлек сүйектерінің жастық ерекшеліктері;
3. Жеке және жыныстық ерекшеліктері;
4. Краниометрия. Ми және бет сүйектерінің индексі;

ІІІ. Қорытынды бөлім:

1. https://kk.wikipedia.org/wiki/

2. https://kk.wikipedia.org/wiki/

3. http://zhastar.info/load/ref/biolog/tirek_imyl_zh

4. http://m.itest.kz/lekciya_vi_tarau_bassujek

5. http://kazmedic.kz/archives/1595

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Бас сүйек(cranіum) — адам мен омыртқалы жануарларбасының қаңқ асы.
Онда ми, көру, есту органдары, ас қорыту және тыныс алу органдарының сыртқы
мүшелері орналасады. Барлық омыртқалыларда Бас сүйек екі бөліктен
тұрады: ми сауытыжәне бет бөлігі. Ми сауыты — маңдай сүйек, жұп
тас төбе,самай сүйектері мен шүйдесүйегінің (қарақұстың) бір жартысынан
құралады да, күмбез сияқты, миды жауып тұрады, ал, мидың астында шүйде
сүйегінің екінші жартысы, сына тәрізді сүйектер жатады. Мидың астыңғы
бөлігіндегі үлкен шүйде тесігі арқылы жұлын өтеді. Қарақұс осы тесіктің екі
жағындағы өсінділер арқылы буындасып, бас қаңқасын омыртқамен
байланыстырады. Ал Бас сүйектің бет бөлігінде жақ сүйектер, бет, таңдай,
тіл асты сүйектері, мұрын, көз шұңқыры және ауыз қуыстары болады. Сөйтіп,
адамның бас қаңқасы 23 сүйектен тұрады. Басқа сүйектер сияқты оларда қан
тамырлар, жүйке талшықтары өтетін саңылаулар және бұлшық еттер бекитін
бұдырлар, төмпешіктер болады. Бас сүйек шеміршек және жамылғы сүйек түрінде
ұрықтың 2 айлығында пайда бола бастайды. Жаңа туған нәрестеде Бас сүйектің
жіктері әлі сүйектенбеген, былқылдақ күйде болады. Төбе сүйектерінің
аралығындағы осындай жікті “еңбек” деп атайды. Оның бекуі 1,5 жаста, ал
жалпы Бас сүйектің өсуі 23 — 25 жаста аяқталады. Бас сүйек ми сауытының
өлшемдеріне байланысты қысқа —брахикранды, орташа — мезокранды, ұзын
— долихокранды болып бөлінеді. Осыған орай, ғылымда ми сауыты неғұрлым ұзын
болса, соғұрлым адам ақылды келеді деген бұрыс пікір болғаны да мәлім.
Бірақ ғылым Бас сүйектің пішінінің әр алуандығы нәсілдердің
айырмашылықтарын емес, қайта олардың ұқсастығын, бір тектен шыққанын
дәлелдеді деп тұжырымдайды. Барлық нәсілдерде бастың шеңбері 53 см-ден 61
см-ге дейін өзгеріп отырады. Бас сүйек жақсы сақталатын болғандықтан,
антропогендік зерттеулерде бұрын өмір сүрген адамдардың дене тұрқын анықтау
үшін қолданылады. Әр түрлі сырқаттардың патологиялық асқынуына байланысты
Бас сүйек түрліше өзгеріп отырады. Өлген адамның Бас сүйекгі де қабірде
жатып өзгеріске ұшырайды. Бас сүйекті қолдан да өзгертуге болады. Мысалы,
бесікте, құндақта үнемі шалқасынан жатқызған нәрестенің қарақұсы жалпайып
кетеді. Жастайынан баланың маңдайы мен қарақұсын орамалмен айналдыра қыса
байлап өсірсе, төбесі шошақ болып қалыптасады. Кей жағдайда, маңдай мен
қарақұсқа тақтай немесе құм салынған дорба байлап та Бас сүйектің пішінін
өзгертуге болады. Кейбір халықтар баланы жас кезінен төбесін жалпақ етіп
өсіреді. Егер тақия, бөрікті үнемі тастамай кисе де, Бас сүйек пішіні
өзгеріске ұшырайды. Бас пішінін әдейі өзгерту дәстүрі ерте
заманда Азия, Еуропа, Америка тұрғы ндарының арасында болған, кейбір
халықтарда қазірде де бар. Ғұндар,сарматтар, т.б. көшпелі тайпалар бас
пішінін қолдан өзгерткен. Мұндай салт б.з.б. 3—1 ғасырларда қазақ жерінде
де орын алған. [1]

Бас сүйектері екі негізгі бөліктен тұрады: ми сауыты және бет сүйектері.

Ми сауыты– маңдай, жұптасқан төбе, шүйде, екі самай, негізгі және көз
торы сүйектерінен тұрады. Ми сауыты сүйектері бір-бірімен жіктесе
байланысқан.
Бет сүйектері– жоғарғы және төменгі жақ сүйектері, бет, таңдай сүйектері,
кеңсірік, мұрын сүйегі, көз қуысы сүйектерінен тұрады.
Бас сүйектерінде бір ғана қозғалмалы сүйек (төменгі жақ сүйегі) болады.
Бас сүйектерінің жастық, жыныстық, жеке ерекшеліктері
Кішкентай балалардың ми сауыты бет сүйектерінен ертерек дамиды. Бет
сүйектері 1 жаста, жыныстық жетілу кезінде жақсы дамиды. Ми сауытының
көлемі бет сүйегінің көлемінен (нәрестеде) 8 есе, ересектерде 2-2,5 есе
артық.
Жаңа туған сәбидің ми сауытының сүйектері бір-бірімен жұмсақ дәнекер
ұлпадан тұратын қабықшамен жалғасады. Бұл қабықша бірнеше сүйектерден
қосылатын жерінде үлкен болады. Оны баланың еңбегідеп атайды. Оның саны
төртеу. Маңдай еңбегі 1 жаста, қалғандары 2-3 айда бітеді.
Нәрестенің жақ сүйектерінде тістері болмайды. Ең алғаш сүт тістері 5-6
айда шыға бастайды. 6 жасқа жақындағанда сүт тістері түсіп, тұрақты тістері
шыға бастайды.

Кішкентай балалардың ми сауыты бет сүйектерінен ертерек дамиды. Бет
сүйектері алғашқы 1 жаста және жыныстық жетілу мерзімінде, әсіресе 13-14
жаста күшті өседі. Дегенмен ересек адамның өзінде ми сауытының көлемі бет
сүйектерінің көлемінен артық болады: нәрестенің ми сауыты бет сүйектерінен
8 есе, ересек адамда 2-2,5 есе артық.

Жаңа туған сәбидің ми сауытының сүйектері бір-бірімен жұмсақ дәнекер
ұлпадан тұратын қабықшамен жалғасады. Бұл қабықша бірнеше сүйектердің
қосылатын жерінде үлкен болады. Ондай жерін баланың еңбегі деп атайды.
Ми сауытының ондай жерлері екі-екіден самайда (жалпы саны 4), маңдайда
және шүйдеде бір-бірден болады. Бар 1 жасқа жақындағанда, қалғандары 2-3
айда бітеді де, қатты қабықпен жабылады. ми сауыты сүйектерінің арасындағы
жіктері 4 жасқа жақындағанда бірігіп кетеді де олардың өсуі тоқталады. Бет
сүйектері жыныстық жетілуге дейін өсіп, содан кейін өсуі тоқталады.

Нәрестенің жақ сүйектерінің т і с т е р і болмайды. Баланың тісі ең алғаш
5-6 айда өсе бастайды (сүт тістері шығады), 6 жасқа жақындағанда сүт
тістері түсіп, орнына тұрақты тістері шығады. Ең соңғы тұрақты тістері —
ақыл тістері жыныстық жетілуден кейін пайда болады. Жалпы алғанда тістердің
шығуы, осуі, тұрақты тіске ауысуы баланың дене шынығуына, жетілуіне
байланысты. Сондықтан жастардың тісінен олардың биологиялық жетілуін
анықтауға болады.
Бет сүйектері өсіп жетілгеннен кейін баланың тұрақты бет әлпеті
қалыптасады., яғни оның түрі тұрақты болады.
Баланың сүйектерінің ерекшелігі. Жалпы алғанда балалар мен жас
өспірімдердің сүйектері серпімді, жұмсақ , оңай өзгергіш келеді. Сондықтан
гигиеналық талаптарды дұрыс орындамағанда сүйектері тез бүзылып, ден
саулығына зиян болады. Әсіресе мектепке дейінгі және бастауыш сынып
оқушыларының сүйектері өте серпімді болады. Олардың сүйектері еркін
қатпағандықтан үйде, балалар бақшасында, мектепте дене еңбегі мен спорт
ойындарын ұйымдастыруға деген гигиеналық талаптарды, үстелде дұрыс отыру
ережелері, баланың үйықтайтын төсегіне арналған талаптар сақталмаған
жағдайда сүйектері тез ерекшеленіп жетіледі.
Сүйектердің дұрыс өсіп жетілуіне, мезгілінде қатаюына тамақтың
құрамындағы минерал заттарының, витаминдердің әсері көп. Әсіресе алғашқы
жылы тамақтану және далаға шығып ауа жұту талаптары бұзылғанда мешел ауруы
туып, жілік сүйектері, көкірек қуысы мен омыртка сүйектері дұрыс
қалыптаспайды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.