Дәнекер тіндері
1. Дәнекер тіндері.
2. Меншікті дәнекр тіндері.
3. Аралық зат.
4. Аморфты немесе негізгі зат.
5. Тығыз талшықты дәнекер тіндері.
6. Ритикулярлы тін.
7. Май тіні
8. Кілегей тін.
9. Қаңқа тіндері.
2. Меншікті дәнекр тіндері.
3. Аралық зат.
4. Аморфты немесе негізгі зат.
5. Тығыз талшықты дәнекер тіндері.
6. Ритикулярлы тін.
7. Май тіні
8. Кілегей тін.
9. Қаңқа тіндері.
Дәнекер тіндер жасушалы дифферондардан және көптеген жасушалық заттан талшықты құрылымдар мен амофты заттар тұратын ішкі ортаның гомеостазын сақтауға қатысатын және басқа тіндерге қарағанда аэробты тотығу процесін аз пайдаланатын мезенхиманың туындылары. Дәнекер тіндері мезенхимиядан дамыған құрамында көптеген жасуша аралық затымен талшықты құрылымдары мен аморфты зат жасушалардың диферондар қатарынан тұратын ішкі ортаның тұрақтылығын сақтайтын күрделі тіндер. Адам денесі массасының 50 % тен астамы осы дәнекер тіндерінен тұрады. Дәнекер тіні мүшелерінің стромасын тіндер арасындағы қабыршақ перделерін тері дермасы мен қаңқаны түзеді.
Дәнекер тіндерінің қызметті. Ағзада дәнекер тіндері сан алуан қызметтепді атқарады:трофикалық,қорғаныс,тіректік,пластикалық,морфогенетикалық. трофикалық қызметіне айналасында орналасқан құрылымдарды қорентік затпен қамтамасыз ете отырып зат алмасу және ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын да сақтайды. Бұл қызметті атқарудағы ең маңызды құрылымы жасуша аралық заты. Дәнекер тінінің аралық заты арқылы су тұздар қоректік заттардың молекулалары тасымалданады. Сондықтан жасуша аралық зат интегративті буферлі орта болып табылады.
Қорғаныс қызметі ағзаны механикалық әсерлерден қорғап сүйек пен шеміршек тіндері мүшелерге сыртқы ортадан бөтен текті заттардың енуінен сақтап жасушалық және гуморальді иммунитетке қатысады.
Тіректік қызметі пішін құрап көптеген мүшелердің негізін түзеді. Бұл қызметі аталған тіннің коллаген және эластин талшықтарына тікелей байланысты.
Пластикалық қызметі тіршілік ету жағдайларға байланысты сол ортаға бейімделуі немесе адаптация процесіне қатысып мүшелердің дефектісін жойып регенерациялық қызмет атқарады.
Дәнекер тіндерінің қызметті. Ағзада дәнекер тіндері сан алуан қызметтепді атқарады:трофикалық,қорғаныс,тіректік,пластикалық,морфогенетикалық. трофикалық қызметіне айналасында орналасқан құрылымдарды қорентік затпен қамтамасыз ете отырып зат алмасу және ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын да сақтайды. Бұл қызметті атқарудағы ең маңызды құрылымы жасуша аралық заты. Дәнекер тінінің аралық заты арқылы су тұздар қоректік заттардың молекулалары тасымалданады. Сондықтан жасуша аралық зат интегративті буферлі орта болып табылады.
Қорғаныс қызметі ағзаны механикалық әсерлерден қорғап сүйек пен шеміршек тіндері мүшелерге сыртқы ортадан бөтен текті заттардың енуінен сақтап жасушалық және гуморальді иммунитетке қатысады.
Тіректік қызметі пішін құрап көптеген мүшелердің негізін түзеді. Бұл қызметі аталған тіннің коллаген және эластин талшықтарына тікелей байланысты.
Пластикалық қызметі тіршілік ету жағдайларға байланысты сол ортаға бейімделуі немесе адаптация процесіне қатысып мүшелердің дефектісін жойып регенерациялық қызмет атқарады.
1. Ж..О .Аяпов «Цитология, эмбрология және гистология.»Алматы 2009 ж
2. Т.Ж..Умбетов «Эмбрология негіздері» Ақтөбе 1996 ж
3. Қ.А Сапаров «Жалпы гистология негіздері» Алматы 1994 ж
2. Т.Ж..Умбетов «Эмбрология негіздері» Ақтөбе 1996 ж
3. Қ.А Сапаров «Жалпы гистология негіздері» Алматы 1994 ж
Жоспар:
1. Дәнекер тіндері.
2. Меншікті дәнекр тіндері.
3. Аралық зат.
4. Аморфты немесе негізгі зат.
5. Тығыз талшықты дәнекер тіндері.
6. Ритикулярлы тін.
7. Май тіні
8. Кілегей тін.
9. Қаңқа тіндері.
Дәнекер тіндер жасушалы дифферондардан және көптеген жасушалық заттан
талшықты құрылымдар мен амофты заттар тұратын ішкі ортаның гомеостазын
сақтауға қатысатын және басқа тіндерге қарағанда аэробты тотығу процесін
аз пайдаланатын мезенхиманың туындылары. Дәнекер тіндері мезенхимиядан
дамыған құрамында көптеген жасуша аралық затымен талшықты құрылымдары мен
аморфты зат жасушалардың диферондар қатарынан тұратын ішкі ортаның
тұрақтылығын сақтайтын күрделі тіндер. Адам денесі массасының 50 % тен
астамы осы дәнекер тіндерінен тұрады. Дәнекер тіні мүшелерінің стромасын
тіндер арасындағы қабыршақ перделерін тері дермасы мен қаңқаны түзеді.
Дәнекер тіндерінің қызметті. Ағзада дәнекер тіндері сан алуан
қызметтепді
атқарады:трофикалық,қорғаныс,тірект ік,пластикалық,морфогенетикалық.
трофикалық қызметіне айналасында орналасқан құрылымдарды қорентік затпен
қамтамасыз ете отырып зат алмасу және ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын
да сақтайды. Бұл қызметті атқарудағы ең маңызды құрылымы жасуша аралық
заты. Дәнекер тінінің аралық заты арқылы су тұздар қоректік заттардың
молекулалары тасымалданады. Сондықтан жасуша аралық зат интегративті
буферлі орта болып табылады.
Қорғаныс қызметі ағзаны механикалық әсерлерден қорғап сүйек пен
шеміршек тіндері мүшелерге сыртқы ортадан бөтен текті заттардың енуінен
сақтап жасушалық және гуморальді иммунитетке қатысады.
Тіректік қызметі пішін құрап көптеген мүшелердің негізін түзеді. Бұл
қызметі аталған тіннің коллаген және эластин талшықтарына тікелей
байланысты.
Пластикалық қызметі тіршілік ету жағдайларға байланысты сол ортаға
бейімделуі немесе адаптация процесіне қатысып мүшелердің дефектісін жойып
регенерациялық қызмет атқарады.
Морфологиялық қызмет тіндердің комплексін қалыптастыру оның ішінде
көптеген мүшелердің капсуласын мүшенің ішіндегі сромасы болып саналатын
перделерін түзіп мүшелерге белгілі бір пішін береді.
Дәнекер тіндерінің жіктелуі жасушалары мен жасуша заттарының
құрылымдарына ондағы талшықтардың реттеліп орналасуына және бұларды
желімдеп біріктіріп тұратын аморфты заттың физико химиялық қасиетіне
байланысты жіктеледі. Дәнекер тіндері:меншікті дәнкер тіні және қаңқалық
тіндер болып жіктеледі. Қаңқалық тіндерге шеміршек және сүйек тіні жатады.
Бұлармен қосатіс йементі мен дентиннің осы тінге қатысады.
Дәнекр тіндерінің дамуы эмбрионалды және постэмбриональді болып
бөлінеді. Эмбрионалды даму кезеңінде дәнекер тіндері басқа тіндерден
бұрынырақ мезенхимадан бастау алып тіндік қалыпқа келе бастайды .Бұл үрдіс
мүшелер мен жүйелердің физиологиялық маңызына қарай ұрықтық дамудың әртүрлі
кезеңдеде жүреді. Ал постэмбриональды даму немесе қалыпты физологиялық
жағдайда гистогенезі өте баяу өтеді де,ағзадағы тіндік гомеостазаны
сақтауға қатысады. Тіршілігін жойған жасушалардың орнына аз маманданған
жасушалардың пролиферациясы арқылы жүзеге асып отырады. Бұл үрдісте жасуша
аралық заттың гормондардың және көптеген басқа да факторлардың алатын орны
ерекше.
Меншікті дәнекер тіндері.
Борпылдақ дәнекер тіндер тіні ағзаға көптеген мүшелердің құрамында
кездеседі оның ішінде қан мен лимфа тамырларының сыртын қоршап көптеген
мүшелердің стромасын түзеді. Бұл тіннің құрамында жасушалар мен жасуша
аралық затты бар.
Жасушалары.дәнекер тінінің ең негізгі жасушаларына фибробласттар
,макрофагтар тін базофильдері,адвентициальді жасушалар плазмоциттер,май
жасушалары мен қаннан келген лейкоциттер екйде пигментоциттерде кездеседі.
Фибробласттар жасуша аралық заттың құрамындағы белоктарды
протеогликандарды,гликотротеидерді синтездейді. Мезенхимадан дамыған
жасушаларда фибробласттардың дифферон қатарын түзетін бағаналы,жартылай
бағаналы жасуша ізашарлары,аз маманданған,маманданған фибробласттар
фиброциттер,миофибробласттар және фиброкласттар блады.
Фибробласттардың ең негізгі қызметі негізгі затты және ондағы
талшықтарды синтездеп жараланған жерді қалпына қайта келтіре отырып ағзаға
келген бөтен текті затты қоршап сыртына капсула түзеді.
Аз маманданған фибробласттардың аздаған өсінділері бар дөңгелек
пішінде болып келген ядросы мен ондағы шағын ғана ядрошвғы анықталған.
Цитоплазмасы базофильді,РНҚ ға өте бай d=20-25 мкм. Бұл типтегі
фибробласттарда белок синтезі мен секрециясы әлі төмен бірақ бұлармитоз
жолымен өте белсенді түрде бөлінетін қасиеттке ие.
Пісіп жетілген фибробласттар d=40-50 мкм тіннің құрамында өте
белсенді түрде қызмет атқаратын жасушалар. Цитоплазмасы базофильді боялған
жақсы дамыған түйіршікті эндоплазмалы торы бар. Гольджи комплексі
митохондриялары мен лизосомалары көп. Бұлар жасуша аралық заттың синтезіне
қатыса отырып темір ионның мыс,хром,аскорбин қышқылының биосинтезін реттеп
коллаген синтезіне қатысады. Цитоплазмасының шеткі аймағында қалыңдығы 5-6
нм болып келген микрофиламенттер мен белоктар актин мен миозин бар. Бұл
микрофиломенттер фибробласттарға қозғалғыш қасиет береді. Фибробласттар
қозғалған кезде олардың көлемі 10 рет үлкейеді.
Фиброциттер фибробластардан дамыған дефинитивті түрі. Пішіні жіпше
тәрізді ұзын өсінділі органеллалары аз,жасуша қосындыларына липиттер мен
гликогені бар. Синтездік қызметі төмен.
Миофибробласттар фибробласттарға ұқсас,колаген белоктары мен қоса
жиырылғыш белрктарды да синтездейтін жасуша. Қызметі жағынан ет тінінің
миоциттеріне де ұқсас болып келгенімен айырмашылығы да бар құрамында жақсы
дамыған эндоплазмалы торы болады. Қызметі жарақаттану процесінде
регенерациялық қабілеті арқылы жараны жазады.мысалы:жатырдың жарасын тез
қайта қалпына келтіреді.
Фиброкласттар фагоцитарлық қабілеті өте белсенді мүшелердің
инволюциясы кезеңінде жасуша аралық затын сорады. Мысалы:жүктілік
аяқталғаннан кейін жатырдың қайта қалпына келуіне ықпал етеді.
Макрофагтар өте гетерогенді арнайы қызмет атқаратын ағзадағы қорғаныс
жүйесіне қатысатын жасушалар тобына жатады.макрофагтардың бос және бекінген
түрлерін ажыратады.бос макрофагтарға борпылдақ дәнекер тінінің
гистиоциттері серозды қабықтағы макрофагтар өкпе макрофагтары жатса ал
бекінген макрофагтарға сүйек тініндегі сүйек кемігіндегі көк бауырдағы
лимфа түйіндердегі эпитермистегі плацентадағы макрофтар жатады.
Макрофагтардың плазмолеммасында қатерлі ісік жасушаларына
эритроциттерге Т және В лимфоциттеріне антигендерге гормондарға арналған
арнайы рецепторлары болады.осы арқылы олар иммунды реакцияларға
қатысады.бұлардың саны қабыну процесіне байланысты көбейіп отырады.
Макрофагтар бағаналы қан жасушаларынан оның ішінде промоноциттер мен
моноциттерден дамиды. Макрофагтардың келесі бір түрі көп ядролы ең ірі
жасушалар симпласт. Бұлар бір ядролы макрофагтардың бір бірімен қосылуынан
пайда болған.кейде эндоцитоз процесі арқылы да түзіледі.
Тін базофилдері цитоплазмасында базофильді түйіршіктер болатын
жасушалар. Бұлар дәнекер тіндегі гомеостазды реттейтін негізгі тін
базофильдері.ең негізгі қызметіне қанның ұюын төмендетіп қан тамырларының
қабырғасының өткізгіштік қасиетін жоғарылатады қабыну процесіне қарсы
иммуногенезге де қатысады. Тін базофильдері ас қорыту жүйесінің бойында
жатырда сүт безінде тимуста және миндалиналарда өте көп. Пішінінің әртүрлі
цитоплазмасында көптеген d=0,3-1 мкм түйіршіктері бар. Түйіршіктерінің
құрамында гепарин,гистомин,хондратин күкірт қышқылының А және С түрлері мен
гиалурон қышқылы болады. Тін базофильдері де сүйек кемігіндегі қанның
бағаналы жасушасынан дамиды жалпы саны ағзаның физиологиялық жағдайында
адамның көңіл күйіне байланысты өзгеріп отырады.
Плазмоциттер ағзадағы антингенге қарсы антидене гамма глобулинді
синтездейді.Бұлар лимфоидты мүшелердегі в лимфоциттерден дамиды.мөлшері 7-
10 мкм пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келген жасушалар.Цитоплазмасы
базофильді боялған құрамында жақсы дамыған белок синтезіне қатысатын
түйіршікті эндоплазмалы торы болады.Саны аллергия мен қабыну процестерінде
көбейеді.
Адипоциттер май жасушаларыағзада трофикалық энергия қоры болып
судың метоболизміне қатысады ағзаға мүшелерде шоғырланған май тінін түзеді.
Аралық зат.
Дәнекер тіндерінің аралық заты коллаген және эластин талшықтары мен
негізгі заттар тұрады.
Негізгі зат жасушаларарасындағы кеңістікке қан плазмасынан сонымен
қатар осы жасушалардың бөлген секрецияларынан пайда болған құрылым.Адам
ұрығының 1-2 айлық дамуында жасуша аралық зат қалыптаса бастайды.Ағзаның
өмір тіршілігінде бұл зат үнемі жаңарып отырады.
Коллоген талшықтары дәнекер тіндеріне мықтылық қасиет беретін әртүрлі
бағытта немесе ретімен орналасқан қалыңдығы 1-3 мкм ал ұзындығы әртүрлі
болып келген фибриллярлы белок коллаген.Жалпы коллаген талшықтарының 14-
түрі бар екені анықталған бұлар бір-бірінен моликулярлы құрылымдары арқылы
ерекшеленеді.Коллаген моликуласының ұзындығы 280 нм ал,ені 1,4 нм
құрамындағы триплеті бар үш полипептидті тізбек бұл моликулярлық деңгейдегі
түрі проколлаген жасуша аралық затқа синтезделінеді.жоғарғы моликулярлық
сатыдағы түрі бұл жасушадан тыс орналасқан коллаген талшықтары
тропоколлаген.құрамындағы протофибрилярлары бар қалыңдығы 5нм болатын
микрофибриллалар.
Гликозамингликандардың қатысуымен үшінші түрі фибриллярлы деңгейдегі
коллаген талшықтары қалыптасады,бұлардың қалыңдығы 20-100 нм.Төртінші
сатыдағы талшықты түрі талшықтардың агрегациясынан қалыптасқан қалыңдығы 1-
10мкм құрамында бірнеше немесе одан да көп фибриллалары бар құрылым.
Коллаген талшықтарының тағы бір түрі ретикулярлы немесе преколлаген
талшықтары.
Эластин талшықтары өте созылғыш әрі майысқыш бір –бірімен байланысып
жатады қалыңдығы қалыңдығы 1,2-1мкм.
Құрамында микрофибриллярлы мен аморфты компоненті болатын құрылым.
Эластин талшықтарының негізгі бегогы –эластин.Даму немесе қалыптасу
деңгейлері:моликулярлы,жоғарғы моликулярлы,фибриллярлы және талшықты болып
жіктеледі.Ең пісіп жетілген эластин талшықтарының 90% аморфты компонентпен
эластин белогынан тұрады.
Аморфты немесе негізгі зат
Дәнекер тіндерінің жасушаларымен талшықтары аморфты компонентінде
жабысып орналасады.Бұл компонентті гель тәрізді қоймалжың субстанция
интегратты буферлі жүйе деп атайды.Құрамында қан плазмасының белоктары
су,иондар,жасушалардың зат алмасу процесінен пайда болған өнімдер
протеогликанды құрылымдары болады.Аталған өнімдер үнемі қозғалып жаңаланып
тұрады.Аморфты заттың
құрамында:гликоамингликандар,протео гликандар,гепарин,гликопротеиндер,ф иброне
ктин,фибриллин,ламинин болатыны белгілі.
Тығыз талшықтыдәнекер тіндері
Тығыз талшықты тінінің құрылыс ерекшелігіне жататын негізгі затының
құрамында өте тығыз орналасқан талшықтарымен аздаған ғана жасушаларының
болуы.Талшықтарының орналасу бағытымен ретімен байланысты тығыз талшықты
қалыптасқан және тығыз талшықты қалыптасқан болып бөлінеді.Дәнекер тінінің
тығыз талшықты қалыптасқан түрінің құрамындағы талшықтарының белгілі бір
бағытта ретімен орналасуымен сипатталады. Бұған буын байламдары мен сіңір
жатады.буын байламдарындағы эластинді талшықтардың сырты дәнекер тінді
қабықпен қоршалып талшықтардың арасында құрамында гиалурон қышқылына
бай сұйық заты болады.Бұл сұйық буын байламдарындағы талшықтардың сыртын
майлап отырады.
Сіңір ( тарамыс) құрамында өте тығыз әрі жуан болып келген коллаген
талшықтары бар құрылым.Талшықтардың арасында фиброциттер мен негізгі
зат орналасады.Мұндағы фиброциттер сіңір жасушалары деп аталады.Сіңірдің
сыртын дәнекер тінді қабығы қоршап одан перделер түрінде
–перитенонийлер тарап сіңір талшықтарын бірнеше реттік топқа бөледі.Осыдан
тараған екінші реттік талшықтардың сыртын ішкі эндотеноний қоршап
жаттады.Перитеноний мен эндотеноний арқылы сіңірге нервтер мен қан
тамырлары өтеді.сіңірдегі нерв ұштары орталқ нерв жүйесінде, сіңірдің
созылу қабілеті мен серпімділік қасиетінен хабар беріп отырады.
Фиброзды мембраналар-деп аталатын фасциялар апонервоздар көкіректің
көк етінің сіңірлері т.б құрлымдарға қатысты.Бұлардың құрлымында да
шоғырланып орналасқан коллаген талшықтары мен эластин талшықтары
болады.Арнайы қызмет атқаратын дәнекер тіндеріне ретикулярлы май және
кілегейлі тіндер жатады.Бұлардың құрамында ерекше қызмет атқаратын
біртекті жасушалары болады.
РЕТИКУЛАРЛЫ ТІН
Ретикуларлы тін құрамында ретикуларлы жасушасы мен пргирофильді
талшықтары болатын тор тәрізді құрылым.Ретикулярлы жасуша өсінділі өзі
аттас талшықтар мен байланысып қан жасушаларын түзетін мүшелердің
стромасын қалыптастырып оларға микро қоршау болып саналады.Ретикулярлы
жасушалары ретикулярлы талшықтарды синтездейді.Бұл талшықтарды күміс
тұздары мен агрофильді талшықтар деп атайды.агрофильді топтағы
талшықтар: меншікті аргирольді және переколлаген талшықтары түрінде
кездеседі.МЕншікті түрі дефинитивті құрамында III-типтегі коллаген
болатын тіндегі тұрақты талшық.Ретикулярлы талшықтардың коллаген
талшықтарынан айырмашылығы құрамында күкірт липидтер мен көмірсулардың
концентрациясының өте жоғары болуында.Ал, преколлаген талшықтары коллаген
талшықтарының эмбригенезіндегі және регенерациялық даму сатысындағы
алғашқы бір түрі болып саналады.
МАЙ ТІНІ
Май тіні –көптеген мүшелердің құрамындағы май жасушалардың
жиынтығы.Май ақ және қоңыр май тіндері болып бөлінеді.Қоңыр май тіні жаңа
туған нәрестелердің ағзасында кездеседі.
Адамға ақ май тіні астында құрсақта ішек пердесінде май жасушалары
май бөліктерінің арасындаорналасады бұлпрмен бірге фибробласттар
,лимфоидты элементтер сыртын қоршайды.Май тінінде өте белсенді түрде май
қышқылының көмірсулардың алмасуымен қатар майдан көмірсулар
түзіледі.Майдың ыдырауынан көп мөлшерде су мен энергия бөлінеді.Сондықтан
май тіні макроэергия синтезіне қатысып ағзаға судың депосы да болып
табылады.Адам ашыққан кезде іш майын тері астындағы және бүйрек майын
жоғалтады.Осыдан май жасушалары ішіндегі май талшықтары жойылып
жасушалардың пішіні өзгереді.
Қоңыр май тіні сәбилердің мойнында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Дәнекер тіндері.
2. Меншікті дәнекр тіндері.
3. Аралық зат.
4. Аморфты немесе негізгі зат.
5. Тығыз талшықты дәнекер тіндері.
6. Ритикулярлы тін.
7. Май тіні
8. Кілегей тін.
9. Қаңқа тіндері.
Дәнекер тіндер жасушалы дифферондардан және көптеген жасушалық заттан
талшықты құрылымдар мен амофты заттар тұратын ішкі ортаның гомеостазын
сақтауға қатысатын және басқа тіндерге қарағанда аэробты тотығу процесін
аз пайдаланатын мезенхиманың туындылары. Дәнекер тіндері мезенхимиядан
дамыған құрамында көптеген жасуша аралық затымен талшықты құрылымдары мен
аморфты зат жасушалардың диферондар қатарынан тұратын ішкі ортаның
тұрақтылығын сақтайтын күрделі тіндер. Адам денесі массасының 50 % тен
астамы осы дәнекер тіндерінен тұрады. Дәнекер тіні мүшелерінің стромасын
тіндер арасындағы қабыршақ перделерін тері дермасы мен қаңқаны түзеді.
Дәнекер тіндерінің қызметті. Ағзада дәнекер тіндері сан алуан
қызметтепді
атқарады:трофикалық,қорғаныс,тірект ік,пластикалық,морфогенетикалық.
трофикалық қызметіне айналасында орналасқан құрылымдарды қорентік затпен
қамтамасыз ете отырып зат алмасу және ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын
да сақтайды. Бұл қызметті атқарудағы ең маңызды құрылымы жасуша аралық
заты. Дәнекер тінінің аралық заты арқылы су тұздар қоректік заттардың
молекулалары тасымалданады. Сондықтан жасуша аралық зат интегративті
буферлі орта болып табылады.
Қорғаныс қызметі ағзаны механикалық әсерлерден қорғап сүйек пен
шеміршек тіндері мүшелерге сыртқы ортадан бөтен текті заттардың енуінен
сақтап жасушалық және гуморальді иммунитетке қатысады.
Тіректік қызметі пішін құрап көптеген мүшелердің негізін түзеді. Бұл
қызметі аталған тіннің коллаген және эластин талшықтарына тікелей
байланысты.
Пластикалық қызметі тіршілік ету жағдайларға байланысты сол ортаға
бейімделуі немесе адаптация процесіне қатысып мүшелердің дефектісін жойып
регенерациялық қызмет атқарады.
Морфологиялық қызмет тіндердің комплексін қалыптастыру оның ішінде
көптеген мүшелердің капсуласын мүшенің ішіндегі сромасы болып саналатын
перделерін түзіп мүшелерге белгілі бір пішін береді.
Дәнекер тіндерінің жіктелуі жасушалары мен жасуша заттарының
құрылымдарына ондағы талшықтардың реттеліп орналасуына және бұларды
желімдеп біріктіріп тұратын аморфты заттың физико химиялық қасиетіне
байланысты жіктеледі. Дәнекер тіндері:меншікті дәнкер тіні және қаңқалық
тіндер болып жіктеледі. Қаңқалық тіндерге шеміршек және сүйек тіні жатады.
Бұлармен қосатіс йементі мен дентиннің осы тінге қатысады.
Дәнекр тіндерінің дамуы эмбрионалды және постэмбриональді болып
бөлінеді. Эмбрионалды даму кезеңінде дәнекер тіндері басқа тіндерден
бұрынырақ мезенхимадан бастау алып тіндік қалыпқа келе бастайды .Бұл үрдіс
мүшелер мен жүйелердің физиологиялық маңызына қарай ұрықтық дамудың әртүрлі
кезеңдеде жүреді. Ал постэмбриональды даму немесе қалыпты физологиялық
жағдайда гистогенезі өте баяу өтеді де,ағзадағы тіндік гомеостазаны
сақтауға қатысады. Тіршілігін жойған жасушалардың орнына аз маманданған
жасушалардың пролиферациясы арқылы жүзеге асып отырады. Бұл үрдісте жасуша
аралық заттың гормондардың және көптеген басқа да факторлардың алатын орны
ерекше.
Меншікті дәнекер тіндері.
Борпылдақ дәнекер тіндер тіні ағзаға көптеген мүшелердің құрамында
кездеседі оның ішінде қан мен лимфа тамырларының сыртын қоршап көптеген
мүшелердің стромасын түзеді. Бұл тіннің құрамында жасушалар мен жасуша
аралық затты бар.
Жасушалары.дәнекер тінінің ең негізгі жасушаларына фибробласттар
,макрофагтар тін базофильдері,адвентициальді жасушалар плазмоциттер,май
жасушалары мен қаннан келген лейкоциттер екйде пигментоциттерде кездеседі.
Фибробласттар жасуша аралық заттың құрамындағы белоктарды
протеогликандарды,гликотротеидерді синтездейді. Мезенхимадан дамыған
жасушаларда фибробласттардың дифферон қатарын түзетін бағаналы,жартылай
бағаналы жасуша ізашарлары,аз маманданған,маманданған фибробласттар
фиброциттер,миофибробласттар және фиброкласттар блады.
Фибробласттардың ең негізгі қызметі негізгі затты және ондағы
талшықтарды синтездеп жараланған жерді қалпына қайта келтіре отырып ағзаға
келген бөтен текті затты қоршап сыртына капсула түзеді.
Аз маманданған фибробласттардың аздаған өсінділері бар дөңгелек
пішінде болып келген ядросы мен ондағы шағын ғана ядрошвғы анықталған.
Цитоплазмасы базофильді,РНҚ ға өте бай d=20-25 мкм. Бұл типтегі
фибробласттарда белок синтезі мен секрециясы әлі төмен бірақ бұлармитоз
жолымен өте белсенді түрде бөлінетін қасиеттке ие.
Пісіп жетілген фибробласттар d=40-50 мкм тіннің құрамында өте
белсенді түрде қызмет атқаратын жасушалар. Цитоплазмасы базофильді боялған
жақсы дамыған түйіршікті эндоплазмалы торы бар. Гольджи комплексі
митохондриялары мен лизосомалары көп. Бұлар жасуша аралық заттың синтезіне
қатыса отырып темір ионның мыс,хром,аскорбин қышқылының биосинтезін реттеп
коллаген синтезіне қатысады. Цитоплазмасының шеткі аймағында қалыңдығы 5-6
нм болып келген микрофиламенттер мен белоктар актин мен миозин бар. Бұл
микрофиломенттер фибробласттарға қозғалғыш қасиет береді. Фибробласттар
қозғалған кезде олардың көлемі 10 рет үлкейеді.
Фиброциттер фибробластардан дамыған дефинитивті түрі. Пішіні жіпше
тәрізді ұзын өсінділі органеллалары аз,жасуша қосындыларына липиттер мен
гликогені бар. Синтездік қызметі төмен.
Миофибробласттар фибробласттарға ұқсас,колаген белоктары мен қоса
жиырылғыш белрктарды да синтездейтін жасуша. Қызметі жағынан ет тінінің
миоциттеріне де ұқсас болып келгенімен айырмашылығы да бар құрамында жақсы
дамыған эндоплазмалы торы болады. Қызметі жарақаттану процесінде
регенерациялық қабілеті арқылы жараны жазады.мысалы:жатырдың жарасын тез
қайта қалпына келтіреді.
Фиброкласттар фагоцитарлық қабілеті өте белсенді мүшелердің
инволюциясы кезеңінде жасуша аралық затын сорады. Мысалы:жүктілік
аяқталғаннан кейін жатырдың қайта қалпына келуіне ықпал етеді.
Макрофагтар өте гетерогенді арнайы қызмет атқаратын ағзадағы қорғаныс
жүйесіне қатысатын жасушалар тобына жатады.макрофагтардың бос және бекінген
түрлерін ажыратады.бос макрофагтарға борпылдақ дәнекер тінінің
гистиоциттері серозды қабықтағы макрофагтар өкпе макрофагтары жатса ал
бекінген макрофагтарға сүйек тініндегі сүйек кемігіндегі көк бауырдағы
лимфа түйіндердегі эпитермистегі плацентадағы макрофтар жатады.
Макрофагтардың плазмолеммасында қатерлі ісік жасушаларына
эритроциттерге Т және В лимфоциттеріне антигендерге гормондарға арналған
арнайы рецепторлары болады.осы арқылы олар иммунды реакцияларға
қатысады.бұлардың саны қабыну процесіне байланысты көбейіп отырады.
Макрофагтар бағаналы қан жасушаларынан оның ішінде промоноциттер мен
моноциттерден дамиды. Макрофагтардың келесі бір түрі көп ядролы ең ірі
жасушалар симпласт. Бұлар бір ядролы макрофагтардың бір бірімен қосылуынан
пайда болған.кейде эндоцитоз процесі арқылы да түзіледі.
Тін базофилдері цитоплазмасында базофильді түйіршіктер болатын
жасушалар. Бұлар дәнекер тіндегі гомеостазды реттейтін негізгі тін
базофильдері.ең негізгі қызметіне қанның ұюын төмендетіп қан тамырларының
қабырғасының өткізгіштік қасиетін жоғарылатады қабыну процесіне қарсы
иммуногенезге де қатысады. Тін базофильдері ас қорыту жүйесінің бойында
жатырда сүт безінде тимуста және миндалиналарда өте көп. Пішінінің әртүрлі
цитоплазмасында көптеген d=0,3-1 мкм түйіршіктері бар. Түйіршіктерінің
құрамында гепарин,гистомин,хондратин күкірт қышқылының А және С түрлері мен
гиалурон қышқылы болады. Тін базофильдері де сүйек кемігіндегі қанның
бағаналы жасушасынан дамиды жалпы саны ағзаның физиологиялық жағдайында
адамның көңіл күйіне байланысты өзгеріп отырады.
Плазмоциттер ағзадағы антингенге қарсы антидене гамма глобулинді
синтездейді.Бұлар лимфоидты мүшелердегі в лимфоциттерден дамиды.мөлшері 7-
10 мкм пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келген жасушалар.Цитоплазмасы
базофильді боялған құрамында жақсы дамыған белок синтезіне қатысатын
түйіршікті эндоплазмалы торы болады.Саны аллергия мен қабыну процестерінде
көбейеді.
Адипоциттер май жасушаларыағзада трофикалық энергия қоры болып
судың метоболизміне қатысады ағзаға мүшелерде шоғырланған май тінін түзеді.
Аралық зат.
Дәнекер тіндерінің аралық заты коллаген және эластин талшықтары мен
негізгі заттар тұрады.
Негізгі зат жасушаларарасындағы кеңістікке қан плазмасынан сонымен
қатар осы жасушалардың бөлген секрецияларынан пайда болған құрылым.Адам
ұрығының 1-2 айлық дамуында жасуша аралық зат қалыптаса бастайды.Ағзаның
өмір тіршілігінде бұл зат үнемі жаңарып отырады.
Коллоген талшықтары дәнекер тіндеріне мықтылық қасиет беретін әртүрлі
бағытта немесе ретімен орналасқан қалыңдығы 1-3 мкм ал ұзындығы әртүрлі
болып келген фибриллярлы белок коллаген.Жалпы коллаген талшықтарының 14-
түрі бар екені анықталған бұлар бір-бірінен моликулярлы құрылымдары арқылы
ерекшеленеді.Коллаген моликуласының ұзындығы 280 нм ал,ені 1,4 нм
құрамындағы триплеті бар үш полипептидті тізбек бұл моликулярлық деңгейдегі
түрі проколлаген жасуша аралық затқа синтезделінеді.жоғарғы моликулярлық
сатыдағы түрі бұл жасушадан тыс орналасқан коллаген талшықтары
тропоколлаген.құрамындағы протофибрилярлары бар қалыңдығы 5нм болатын
микрофибриллалар.
Гликозамингликандардың қатысуымен үшінші түрі фибриллярлы деңгейдегі
коллаген талшықтары қалыптасады,бұлардың қалыңдығы 20-100 нм.Төртінші
сатыдағы талшықты түрі талшықтардың агрегациясынан қалыптасқан қалыңдығы 1-
10мкм құрамында бірнеше немесе одан да көп фибриллалары бар құрылым.
Коллаген талшықтарының тағы бір түрі ретикулярлы немесе преколлаген
талшықтары.
Эластин талшықтары өте созылғыш әрі майысқыш бір –бірімен байланысып
жатады қалыңдығы қалыңдығы 1,2-1мкм.
Құрамында микрофибриллярлы мен аморфты компоненті болатын құрылым.
Эластин талшықтарының негізгі бегогы –эластин.Даму немесе қалыптасу
деңгейлері:моликулярлы,жоғарғы моликулярлы,фибриллярлы және талшықты болып
жіктеледі.Ең пісіп жетілген эластин талшықтарының 90% аморфты компонентпен
эластин белогынан тұрады.
Аморфты немесе негізгі зат
Дәнекер тіндерінің жасушаларымен талшықтары аморфты компонентінде
жабысып орналасады.Бұл компонентті гель тәрізді қоймалжың субстанция
интегратты буферлі жүйе деп атайды.Құрамында қан плазмасының белоктары
су,иондар,жасушалардың зат алмасу процесінен пайда болған өнімдер
протеогликанды құрылымдары болады.Аталған өнімдер үнемі қозғалып жаңаланып
тұрады.Аморфты заттың
құрамында:гликоамингликандар,протео гликандар,гепарин,гликопротеиндер,ф иброне
ктин,фибриллин,ламинин болатыны белгілі.
Тығыз талшықтыдәнекер тіндері
Тығыз талшықты тінінің құрылыс ерекшелігіне жататын негізгі затының
құрамында өте тығыз орналасқан талшықтарымен аздаған ғана жасушаларының
болуы.Талшықтарының орналасу бағытымен ретімен байланысты тығыз талшықты
қалыптасқан және тығыз талшықты қалыптасқан болып бөлінеді.Дәнекер тінінің
тығыз талшықты қалыптасқан түрінің құрамындағы талшықтарының белгілі бір
бағытта ретімен орналасуымен сипатталады. Бұған буын байламдары мен сіңір
жатады.буын байламдарындағы эластинді талшықтардың сырты дәнекер тінді
қабықпен қоршалып талшықтардың арасында құрамында гиалурон қышқылына
бай сұйық заты болады.Бұл сұйық буын байламдарындағы талшықтардың сыртын
майлап отырады.
Сіңір ( тарамыс) құрамында өте тығыз әрі жуан болып келген коллаген
талшықтары бар құрылым.Талшықтардың арасында фиброциттер мен негізгі
зат орналасады.Мұндағы фиброциттер сіңір жасушалары деп аталады.Сіңірдің
сыртын дәнекер тінді қабығы қоршап одан перделер түрінде
–перитенонийлер тарап сіңір талшықтарын бірнеше реттік топқа бөледі.Осыдан
тараған екінші реттік талшықтардың сыртын ішкі эндотеноний қоршап
жаттады.Перитеноний мен эндотеноний арқылы сіңірге нервтер мен қан
тамырлары өтеді.сіңірдегі нерв ұштары орталқ нерв жүйесінде, сіңірдің
созылу қабілеті мен серпімділік қасиетінен хабар беріп отырады.
Фиброзды мембраналар-деп аталатын фасциялар апонервоздар көкіректің
көк етінің сіңірлері т.б құрлымдарға қатысты.Бұлардың құрлымында да
шоғырланып орналасқан коллаген талшықтары мен эластин талшықтары
болады.Арнайы қызмет атқаратын дәнекер тіндеріне ретикулярлы май және
кілегейлі тіндер жатады.Бұлардың құрамында ерекше қызмет атқаратын
біртекті жасушалары болады.
РЕТИКУЛАРЛЫ ТІН
Ретикуларлы тін құрамында ретикуларлы жасушасы мен пргирофильді
талшықтары болатын тор тәрізді құрылым.Ретикулярлы жасуша өсінділі өзі
аттас талшықтар мен байланысып қан жасушаларын түзетін мүшелердің
стромасын қалыптастырып оларға микро қоршау болып саналады.Ретикулярлы
жасушалары ретикулярлы талшықтарды синтездейді.Бұл талшықтарды күміс
тұздары мен агрофильді талшықтар деп атайды.агрофильді топтағы
талшықтар: меншікті аргирольді және переколлаген талшықтары түрінде
кездеседі.МЕншікті түрі дефинитивті құрамында III-типтегі коллаген
болатын тіндегі тұрақты талшық.Ретикулярлы талшықтардың коллаген
талшықтарынан айырмашылығы құрамында күкірт липидтер мен көмірсулардың
концентрациясының өте жоғары болуында.Ал, преколлаген талшықтары коллаген
талшықтарының эмбригенезіндегі және регенерациялық даму сатысындағы
алғашқы бір түрі болып саналады.
МАЙ ТІНІ
Май тіні –көптеген мүшелердің құрамындағы май жасушалардың
жиынтығы.Май ақ және қоңыр май тіндері болып бөлінеді.Қоңыр май тіні жаңа
туған нәрестелердің ағзасында кездеседі.
Адамға ақ май тіні астында құрсақта ішек пердесінде май жасушалары
май бөліктерінің арасындаорналасады бұлпрмен бірге фибробласттар
,лимфоидты элементтер сыртын қоршайды.Май тінінде өте белсенді түрде май
қышқылының көмірсулардың алмасуымен қатар майдан көмірсулар
түзіледі.Майдың ыдырауынан көп мөлшерде су мен энергия бөлінеді.Сондықтан
май тіні макроэергия синтезіне қатысып ағзаға судың депосы да болып
табылады.Адам ашыққан кезде іш майын тері астындағы және бүйрек майын
жоғалтады.Осыдан май жасушалары ішіндегі май талшықтары жойылып
жасушалардың пішіні өзгереді.
Қоңыр май тіні сәбилердің мойнында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz