Зейіннің физиологиялық механизмі

I. Кіріспе
Зейін туралы жалпы ұғым
II. Негізгі бөлім
1. И.П.Павловтың зейіннің физиологиялық механизмі
(Жүйке процестерінің индукция заңы)
2. Доминанта принципі(А.А. Ухтомский)
III. Қорытынды

Зейін ерекше психологиялық феномен себебі: әлі күнге дейін психологтардың арасында қалыптасқан біркелкі пікір жоқ. Біреулері зейінді жеке құбылыс, екіншілері жеке психикалық процесс, үшіншілері танымды психикалық процесс, төртіншілері зейінді ерік және адамның іс әрекетінің негізімен байланыстырады.
Адамға әр әрекетінің кез келген түрінде зейін орын алмаса, оның нәтижелі болуы қиын. Сондықтанда адамның психикалық іс-әрекетінің мақсат бағдарлы және нәтижелі болуы үшін адамның санасы белгілі бір мезеттің әрбір бөлігінде өзіне қажет болған заттармен құбылыстардың маңызды да мәнді тараптарына бағыттауы және өзінің ой-санасын істеп жатқан әрекетімен сол әрекет нысанына тоқтата білуі қажет. Мысал келтірсек: Оқушы математикалық есептер шығарып отыр делік. Ол есеп шығарып отырып есептің шығару жоспарын ойлайды, оның бірінен кейін екіншісін шығарады. Осы оның психикалық кейпінен жақсы көрінеді: есепке шұқшия үңіледі, көзін қадайды, т.б. Есеп шығарып болғаннан кейін ол басқа да әрекеттермен айналысады. Осы көріністердің бәрінде де бала әрекетінің әрбір түріне өз зейінін қойып, ойын басқа нәрселерден бөліп отырды. Яғни осы түрлі кезентерде бала өз психикасын белгілі бір объектіге бағыттап және сонда азды-көпті тұрақтатты. Сонымен зейін дегеніміз адам санасының белгілі бір затқа бағыттала тұрақталуын көрсететін құбылысты айтамыз. Дәлірек айтсақ зейін деп, айналадағы заттардың керектісін бөліп алып, соған психикалық әрекетімізді тұрақтата алу. Зейін сөзді сонымен бірге біздің ой-санамыздың белгілі іс-әрекетке шоғырлану мен шому мағынасын да білдіреді. Адамның алдында тұрған міндет неғұрлым қиын болса, зейін де соғұрлым күшті болады.
Сонымен, біз қандайда бір затқа зейін қойсақ, ол зат біздің санамыздың төрінен орын алып, қалған деректер санамыздан шеткері ығыстырылады. Осыған орай сол заттың бейнесі айқындалып, ол жөніндегі елестер мен ойлар мақсатқа жеткенше, санамызда сақталады. Зейін, адамның бет-бейнесінен де, дене қалпымен қозғалыстарында да көрінеді. Яғни адамның сыртынан көріп-ақ зейінін байқауға болады. Кейбір кездерде зейін айналадағы заттарға ғана емес, адам санасының ойлары мен бейнелерге де бағытталуы мүмкін. Мұндай зейін интеллектуалды деп аталады.

1. С. Бап-Баба 2005 Алматы
2. Қ. Жарықбаев. Алматы 2002 ж
3. Л.Д. Столяренко 1996 «Феникс»
4. Общая Психология. Курс лекций. Сост.. Е.И. Рогов. М. ВАЛДОС. 2000 год
5. Е.И. Рогова Курс лекций «Валдос» 1995 г