Зейіннің физиологиялық механизмі



I. Кіріспе
Зейін туралы жалпы ұғым
II. Негізгі бөлім
1. И.П.Павловтың зейіннің физиологиялық механизмі
(Жүйке процестерінің индукция заңы)
2. Доминанта принципі(А.А. Ухтомский)
III. Қорытынды
Зейін ерекше психологиялық феномен себебі: әлі күнге дейін психологтардың арасында қалыптасқан біркелкі пікір жоқ. Біреулері зейінді жеке құбылыс, екіншілері жеке психикалық процесс, үшіншілері танымды психикалық процесс, төртіншілері зейінді ерік және адамның іс әрекетінің негізімен байланыстырады.
Адамға әр әрекетінің кез келген түрінде зейін орын алмаса, оның нәтижелі болуы қиын. Сондықтанда адамның психикалық іс-әрекетінің мақсат бағдарлы және нәтижелі болуы үшін адамның санасы белгілі бір мезеттің әрбір бөлігінде өзіне қажет болған заттармен құбылыстардың маңызды да мәнді тараптарына бағыттауы және өзінің ой-санасын істеп жатқан әрекетімен сол әрекет нысанына тоқтата білуі қажет. Мысал келтірсек: Оқушы математикалық есептер шығарып отыр делік. Ол есеп шығарып отырып есептің шығару жоспарын ойлайды, оның бірінен кейін екіншісін шығарады. Осы оның психикалық кейпінен жақсы көрінеді: есепке шұқшия үңіледі, көзін қадайды, т.б. Есеп шығарып болғаннан кейін ол басқа да әрекеттермен айналысады. Осы көріністердің бәрінде де бала әрекетінің әрбір түріне өз зейінін қойып, ойын басқа нәрселерден бөліп отырды. Яғни осы түрлі кезентерде бала өз психикасын белгілі бір объектіге бағыттап және сонда азды-көпті тұрақтатты. Сонымен зейін дегеніміз адам санасының белгілі бір затқа бағыттала тұрақталуын көрсететін құбылысты айтамыз. Дәлірек айтсақ зейін деп, айналадағы заттардың керектісін бөліп алып, соған психикалық әрекетімізді тұрақтата алу. Зейін сөзді сонымен бірге біздің ой-санамыздың белгілі іс-әрекетке шоғырлану мен шому мағынасын да білдіреді. Адамның алдында тұрған міндет неғұрлым қиын болса, зейін де соғұрлым күшті болады.
Сонымен, біз қандайда бір затқа зейін қойсақ, ол зат біздің санамыздың төрінен орын алып, қалған деректер санамыздан шеткері ығыстырылады. Осыған орай сол заттың бейнесі айқындалып, ол жөніндегі елестер мен ойлар мақсатқа жеткенше, санамызда сақталады. Зейін, адамның бет-бейнесінен де, дене қалпымен қозғалыстарында да көрінеді. Яғни адамның сыртынан көріп-ақ зейінін байқауға болады. Кейбір кездерде зейін айналадағы заттарға ғана емес, адам санасының ойлары мен бейнелерге де бағытталуы мүмкін. Мұндай зейін интеллектуалды деп аталады.
1. С. Бап-Баба 2005 Алматы
2. Қ. Жарықбаев. Алматы 2002 ж
3. Л.Д. Столяренко 1996 «Феникс»
4. Общая Психология. Курс лекций. Сост.. Е.И. Рогов. М. ВАЛДОС. 2000 год
5. Е.И. Рогова Курс лекций «Валдос» 1995 г

Пән: Психология
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Семей Мемлекеттік Медициналық Академия
Философия, мәдениеттану және психология кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Зейіннің физиологиялық механизмі.
А.Ухтомский, И.П.Павлов ілімдері

Пән аты: Психология негіздері
Орындаған:
Жакупжанова Қарлығаш
Тобы: 108

Мамандығы:
Жалпы медицина

Семей 2007ж
Жоспар:

I. Кіріспе
Зейін туралы жалпы ұғым
II. Негізгі бөлім
1. И.П.Павловтың зейіннің физиологиялық механизмі
(Жүйке процестерінің индукция заңы)
2. Доминанта принципі(А.А. Ухтомский)
III. Қорытынды

Зейін ерекше психологиялық феномен себебі: әлі күнге дейін
психологтардың арасында қалыптасқан біркелкі пікір жоқ. Біреулері зейінді
жеке құбылыс, екіншілері жеке психикалық процесс, үшіншілері танымды
психикалық процесс, төртіншілері зейінді ерік және адамның іс әрекетінің
негізімен байланыстырады.
Адамға әр әрекетінің кез келген түрінде зейін орын алмаса, оның
нәтижелі болуы қиын. Сондықтанда адамның психикалық іс-әрекетінің мақсат
бағдарлы және нәтижелі болуы үшін адамның санасы белгілі бір мезеттің әрбір
бөлігінде өзіне қажет болған заттармен құбылыстардың маңызды да мәнді
тараптарына бағыттауы және өзінің ой-санасын істеп жатқан әрекетімен сол
әрекет нысанына тоқтата білуі қажет. Мысал келтірсек: Оқушы математикалық
есептер шығарып отыр делік. Ол есеп шығарып отырып есептің шығару жоспарын
ойлайды, оның бірінен кейін екіншісін шығарады. Осы оның психикалық
кейпінен жақсы көрінеді: есепке шұқшия үңіледі, көзін қадайды, т.б. Есеп
шығарып болғаннан кейін ол басқа да әрекеттермен айналысады. Осы
көріністердің бәрінде де бала әрекетінің әрбір түріне өз зейінін қойып,
ойын басқа нәрселерден бөліп отырды. Яғни осы түрлі кезентерде бала өз
психикасын белгілі бір объектіге бағыттап және сонда азды-көпті тұрақтатты.
Сонымен зейін дегеніміз адам санасының белгілі бір затқа бағыттала
тұрақталуын көрсететін құбылысты айтамыз. Дәлірек айтсақ зейін деп,
айналадағы заттардың керектісін бөліп алып, соған психикалық әрекетімізді
тұрақтата алу. Зейін сөзді сонымен бірге біздің ой-санамыздың белгілі іс-
әрекетке шоғырлану мен шому мағынасын да білдіреді. Адамның алдында тұрған
міндет неғұрлым қиын болса, зейін де соғұрлым күшті болады.
Сонымен, біз қандайда бір затқа зейін қойсақ, ол зат біздің санамыздың
төрінен орын алып, қалған деректер санамыздан шеткері ығыстырылады. Осыған
орай сол заттың бейнесі айқындалып, ол жөніндегі елестер мен ойлар мақсатқа
жеткенше, санамызда сақталады. Зейін, адамның бет-бейнесінен де, дене
қалпымен қозғалыстарында да көрінеді. Яғни адамның сыртынан көріп-ақ
зейінін байқауға болады. Кейбір кездерде зейін айналадағы заттарға ғана
емес, адам санасының ойлары мен бейнелерге де бағытталуы мүмкін. Мұндай
зейін интеллектуалды деп аталады. Ол сезімдік зейінен өзгеше келеді. Ал
егер сана дене қозғалыстарына бағытталатын болса, қимылдық зейін деп
аталады. Мұнын бәрі зейіннің дербес танымдық, өз мазмұнына ие болмай, өзге
танымдық процестердің қосалқы қызметтерін атқаратының дәлелдейді. Себебі,
адам өз өмірінің әрбір кехендерінде бір нерсе жөнінде ойлайды, қиялдайды,
бір нәрсені қабылдайды не есіне түсіреді. Ал зейін бұлардай дербес түрінде
кездеспей, қайта солармен бірлесіп келетін психикалық әрекеттің айрықша бір
жағы, сананың ерекше сипаты болып табылыды. Психикалық құбылыстар зейінге
түрліше әсер етеді. Мәселен, бір объект жағымды сезім туғызып зейінді
күшейтуі мүмкін. Ерік, ой, қиял процестері де зейінге түрліше әсер етіп
отырады.
Зейін кез-келген психикалық процесс сияқты физиологиялық негіздерге
сүйенеді. Адамға әсер ететін тітіркенгіш, мидың белсенділігін тудырады. Ал
ол ретикулярлық формация арқылы жүзеге асады. Жоғарлаушы ретикулярлық
формация мида тез, жылдам болатын электірлік жиілікті тудырып, жүйке
процесінің табалдырығын азайтады. Сонымен қоса, мидың активті бөлігінде
диффузиялық таламус жүйесі, гипоталамустың жүйесі де жұмысқа қосылады.
Ретикулярлық формацияда бағдарлаушы рефлекстің де маңызы зор. Ол туа біткен
организмнің реакциясын көрсетеді. Ол адамдар мен жан-жануарларда да бар.
Зейіннің физиологиялық негізі өте күрделі. Психологиялық әдебиеттерде
оның негізгі екі топ механизмін көрсетеді: перифериялық және орталық.
Перифериялық механизге органдардың күйін келтіру жатады. Адам әлсіз
дыбысты естіген кезде, оған құлақ түреді, соның нәтижесінде сезімталдық
артады. Қатты дыбыста жарғағы босатылады да ол инфорация орталық құлаққа
жіберуде жиілігі әлсірейді. Д.Е.Бродбенттің атуынша, зейін – информацияны
кіре берісте талдаушы, өткізгіш (фильтр) яғни ол периферия бөлімінде
болады. Оның тәжірибесінде дәлелденгені адам әртүрлі информацияны бір
мезгілде екі құлаққа айтқан кезде, адамның сол құлағы информацияны жақсы
қабылдап, оң жақ құлағы информацияны толық теріске шығарған. Кейін
дәлелденгені перифериялық бөлім информацияны физикалық механизміне қарай
талдап алған. У.Нейсер бұны зейіннің алды деп атады, оны информацияны
өңдеуші, фигураны фоннан бөліп алу деді.
Орталық механизм – жүйке орталықтарының біреуінің қозу, екіншілерінің
тежелуімен сипатталады. Жүйкенің қозу күші, ішкі тітіркендіргіштердің
күшіне байланысты. Қатты қозу, төменгі қозуда болады, өктемділік,
басымдылық жүргізеді.
Ч.Шеррингтонның жүйке процесінің заңдылығымен, И.П.Павловтың оны
кеңінен қолдануы, зейінді тудырушы физиологиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Зейін теориялары және олардың физиологиялық ерекшеліктері
Мектеп жасына дейінгі балалардың зейін тұрақсыздығы
Оқушылардың бойында зейін процесінің дамуы
Зейін туралы жалпы ұғым
Адамның даралық психологиялық сипаттары туралы
Ойын технологиясы арқылы бастауыш сынып оқушыларының зейінін дамыту
Зейінді дамыту және оны тәрбиелеу жолдары
Зейін туралы ұғым
Тұлға таным субъектісі ретінде
Тұлға зейінін зерттеудің ғылыми-теорилық негіздері (1 тарау)
Пәндер