Өндіріс құрылымының түрлері

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
а) Өндіріс құрылымының түрлері
б) Негізгі өндірістің құрылымы, оны құру тәртібі
в) Кеңістіктегі кәсіпорынды орналастыруды ұйымдастыру
Қортынды

Кіріспе

Өндіріс - бұл қоғамның өмір сүруі мен дамуына қажетті материалдық игіліктерді жасау үдерісі. Өндіріс мазмұнын анықтайтын еңбек әрекеті келесі үш кезеңнен тұрады:
- мақсатқа сәйкес жұмыс немесе еңбектің өзі;
- еңбек заты, яғни адамның тиімді іс-әрекетіне бағытталған нәрсенің барлығы;
- адам еңбек заттарын өңдеп, оларды өз қажетін қанағат- тандыруға бейімдейтін еңбек құралдары (машиналар, жабдықтар, құралдар)
Материалдық өндіріс өнімі - табиғат пен еңбек заттарының бірігуінен түзілетін материалдық игілік.
Кәсіпорын - экономиканың даму сатысының негізгі бір бөлігі болып табылады. Өйткені кәсіпорындарда қоғамға қажетті өнім шығарылады және қызметкерлер мен жұмыс құралдарының арасында байланыс орнатылады. Еркін өнеркәсіп кәсіпорны дегеніміз өндірістік-техникалық, ұйымдастыру -әкімшілік және шаруашылық еркіндігі бар өндіріс бірлігі. Кәсіпорындар белгілі бір өндіріс өнімін шығару үшін, не болмаса жұмыс атқару үшін, әртүрлі қызметтерді көрсету арқылы қоғамның қажеттілігін қанағаттандыру және пайда табу мақсатында құрылады.
Ұтымды өндірістік құрылымды құру келесі тәртіппен жүзеге асырылады:
- кәсіпорын цехтарының құрамы, қуаты берілген өнім көлемін дайындауды қамтамасыз ететін мөлшерде белгіленеді;
- әрбір цех және қойма үшін аудан көлемі есептеліп, олардың кәсіпорынның бас жоспарында кеңістіктік бойынша орналасуы анықталады;
- кәсіпорын ішіндегі барлық көліктік байланыстары, олардың жалпы мемлекеттік (кәсіпорыннан тыс) жолдарман өзара қатынасы жоспарланады;
- өндірістік үдеріс барысында еңбек заттарының цехаралық қозғалысының ең қысқа маршруттары белгіленеді.
Өндіріс бөлімшелеріне цехтар, телімдер мен зертханалар жатады, оларда негізгі өнім (кәсіпорын шығаратын), жабдықтаушы өнімдер (сырттан әкелінетін), материалдар мен жартылай фабрикаттар, пайдалану үдерісінде өнімге қызмет көрсету және жөндеуге қажетті көмекші бөлшектер, бақылау- тексерулерден, сынақтардан өтеді, технологиялық мақсатқа әр түрлі энергияны пайдаланады.
Жұмыскерлерге қызмет көрсетуші бөлімшелеріне тұрғын үй-коммуналдық бөлімдер, олардың қызметтері, фабрика-асхана, буфеттер, бала-бақша (ясли), санаторий, пансионаттар, демалыс үйлері, профилакторий, медициналық санитарлық бөлімшелер, еркін спорттық қоғамдар, техникалық оқыту бөлімдері және жұмыскер, инженер-техникалық қызметкерлер, қызметкерлердің біліктілігін, мәдени деңгейін жоғарылатумен шұғылданатын оқу орындары кіреді.
Өндіріс құрылымының түрлері

Өнеркәсіптік мекемеде өндірістік құрылымның үш түрі белгілі: заттық, технологиялық және аралас (заттық - технологиялық).
Заттық құрылымда кәсіпорынның негізгі цехтары, телімдері олардың әрқайсысы белгілі бір өнімнің бір бөлігін (агрегатын, бөлшегін) немесе белгілі бір топтағы бөлшектер дайындау нысанына сәйкес құрылады. Заттық құрылым, негізінен ірі сериялы және жаппай өндірісті механикалық құрастыру және құрастырма цехтарында қолданылады. Автомобиль зауытында қозғалтқыш, шасси, беріліс қорабын, шанақты жасау цехтары; станокжасау зауытында - станина, шпиндель, біліктер, корпустық бөлшек дайындау цехтары; аяқ киім фабрикасында арнайы аяқ киім және т.б. цехтары заттық құрылымға мысал бола алады.
Заттық құрылымның үлкен артықшылықтары бар. Ол цехтар арасында өндірістік байланыс түрлерін шектейді және жеңілдете түседі, бөлшектердің қозғалу жолдарын азайтады, цехаралық және цех көлігіне кететін шығындарды азайтады, өндірістік цикл ұзақтығын қысқартады, жұмыс сапасы үшін қызметкерлердің жауапкершілігін арттырады. Цехтардың заттық құрылымдары жабдықтарды техно- логиялық үдерістің жүру барысында орналастыруға, өнімділігі жоғары станоктар, құралдар, штамптар мен жабықтарды қолдануға мүмкіндік береді. Осының барлығы, заттық құрылым өнім шығару көлемін, еңбек өнімділігін арттыруға, өнімнің өзіндік құнын төмендетуге септігін тигізеді.
Технологиялық құрылым айқын технологиялық даралануды анықтайды. Мысалы, құйма, ұста-штамптау, механикалық, құрастыру цехтарының болуы. Өндірістік құрылымның бұл түрі цехты басқаруды жеңілдетіп, адамдарды орналастыруда епті әдіс табуға мүмкіндік береді, өндірістің бір өнім түрінен екінші түріне ауысуға жеңілдік жасайды. Кемшіліктері: өнім қозғалысында қарсы маршруттың туындауы, цехтардың өндірістік өзара байланысының шиеленісуі, құрал-жабдықтарды басқа технология бойынша қайта құруға көп уақыт кетендігі, жоғары өнімді арнайы станоктарды, құралдарды қолдану мүмкіндігінің шектеулігі. Олардың барлығы еңбек өнімділігінің өсуіне және өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне кері әсер етеді.
Аралас (заттық - технологиялық) құрылым бір зауыттың ішінде заттық және технологиялық қағидаға сай ұйымдасқан негізгі цехтардың болуымен сипатталады. Мысалы, жаппай өндіру кәсіпорындарында дайындау цехтары (құйма, ұсталық, пресстік), әдетте, технологиялық қағида бойынша ұйымдасқан, ал механикалық- құрастыру цехтары - заттық қағидаға сәйкес. Бұл түрдегі кәсіпорындар машина жасау, жеңіл өнеркәсіп (аяқ киім, тігін, жиhаздық) және бірқатар басқа да салаларда кеңінен пайдаланылады.
Өндірісті бұл түрде құрудың артықшылықтары келесілер: цехішілік тасымалдар көлемін азайту, өнім жасауға кеткен өндірістік циклдың ұзақтығын қысқарту, еңбек жағдайларын жақсарту.

Негізгі өндірістің құрылымы, оны құру тәртібі

Өндірісті ұйымдастыру түрі деп өнеркәсіптік кәсіпорынның ұйымдастырушылық және техникалық деңгей ерекшеліктерінің кешенді сипаттамасымен түсіндіріледі. Өндірісті ұйымдастыру түріне бірқатар факторлар ықпал етеді: мамандану деңгейі, өндіріс ауқымы, дайындау көлемі мен қайталануына байланысты өндірілетін көп өнім атауларының күрделілігі мен тұрақтылығы. Өндірістің үш негізгі түрін ажыратуға болады: жеке-дара (жекеленген), топтамалы (сериялы), жаппай.
Жеке-дара (жекеленген) өндіріс - өнім жекеленген немесе қайталанып отыратын шағын тапсырыстарымен айналысатын өндіріс. Бұл ауыр машина жасауға, кеме жасауға, бірегей станоктар мен турбиналарды өндіруге тән.
Бұл түрдегі өндірістің маңызды ерекшеліктері:
- көбінесе қайталанбайтын өнімнің көп атаулығы;
- технологиялық мамандану бойынша жұмыс орындарын ұйымдастыру;
- бөлшектер мен агрегаттардың тұрақты атаулысын, белгілі бір жұмыскерлерге құрастыру және құрастыру операцияларын бекіту мүмкіндігінің болмауы;
- әмбебап құрал-жабдық пен технологиялық жасақтауды пайдалану;
- қолдан құрастыру мен аяқтау операцияларының үлкен көлемінің болуы;
- өндірістік үдерісте қамтылған жоғары білікті әмбебап- жұмыс- керлер санының басым болуы;
- өндірістік циклдің ұзақтығы;
- аяқталмаған өндірістік өнімнің көлемі едәуір болуы;
- ағымды (оралымдық) - өндірістік жоспарлау мен өндірісті басқаруды орталықсыздандыру;
- өнім сапасын бақылау үдерістерін автоматтандырудың қажетсіздігі;
- өнім сапасын басқаруда статистикалық әдістерді пайдалану мүмкіндігінің болмауы;
- еңбек үшін төленетін еңбекақының салыстырмалы көп болуы.
Топтамалық өндіріс - бірыңғай өнімнің кең атауларын (номенклатурасын) ұзақ уақыт бойы қайталанып отыратын жағдайда топтамамен дайындауды білдіреді.
Топтама (серия) деп өндірісте партиялап, бір мезгілде немесе бір ізділіктімен үздіксіз жоспарлы мезгілде қайталанып отыратын құрылысы бірдей өнімдер қатарын шығарумен түсіндіріледі.
Топтамалы өндіріс үдерісін ұйымдастырудың негізгі ерекшеліктері:
- едәуір көлемде дайындалатын, қайталанып отыратын өнімнің салыстырмалы үлкен атауларының тұрақтылығы;
- бірнеше бекітілген операцияларды орындау үшін жұмыс орнын мамандандыру;
- өнімдерді топтамамен дайындау, бөлшектерді партиямен өндіру кезеңділігі;
- технологиялық жабдықтау, арнайы және маманданған құрал-жабдықтардың басымдылығы;
- қолдан құрастыру және аяқтау операцияларының көлемінің аздығы;
- орта білікті жұмыскерлер санының басым болуы;
- өндірістік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.