Кәсіпкерлік орта

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 2
І - БӨЛІМ. Кәсіпкерліктің мәні, мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.1. Кәсіпкерліктің мәні, экономикалық негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.2. Кәсіпкерлік қызмет түрлері түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
1.3. Кәсіпкерлік тәуекелдің мәні және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
ІІ-БӨЛІМ. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті ұйымдастыру нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1. Қазақстандағы кәсіпкерлікті ұйымдастыру нысандары ... ... ... ... ... ... . 14
2.2. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерліктің проблемалары ... ... ... .. 19
2.3. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті қалыптастыру жүйесі және оны дамыту перспективалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
ІІІ. Шетелдерде кәсіпкерлікті ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... .. 24
3.1. Дамыған елдердегі кәсіпкерлікті ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
3.2. АҚШ-тағы шағын кәсіпкерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 26
3.3. Ресейдегі кәсіпкерлік қызмет ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... . 34

КІРІСПЕ
Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта құрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда, комсомолдық кәсіпкерлік басталды, көптеген белсенді жас адамдар, негізінен комсомол жетекшілері, жастардың шығармашылық ғылыми-техникалық орталықтары негізінде кооперативтер құра бастады. Несиелеудің жеңілдік жағдайлары жасалды. Мұның үстіне, өспелі инфляция жағдайына дәл осы кәсіпкерліктің алғашқы толқыны төтеп беріп қана қоймай, сондай-ақ қажетті, былайша айтқанда, бастапқы капитал жинай алды, себебі несие ақша қымбат алынып, арзан қайтарылды.
Кәсіпкерлік қызметін бұрынғы Кеңес Одағы кезінде 1987 жылы қабылданған СССР азаматтарының жеке еңбек қызметі туралы заңы алғаш рет ресмилендірді. 1988 жылы Кооперация туралы заң қабылданды. Кооперативтер мен серіктестіктердің жаппай құрылуы басталды. Дегенмен нарықтық инфрақұрылымның болмауына байланысты кооперативтердің аз бөлігі ғана аяғынан тұрып кете алды. Кейінірек 1988-1991 жылдары жалға беру, бірлескен кәсіпорындар мен банк қызметі туралы заңдар экономикалық жағдайды біршама ырықтандырды. Тұтастай алғанда, негізгі меншік мемлекеттікі болып қала бергенімен, жалға беру түріндегі аздаған босаңсулар біршама дәрежеде кәсіпкерлік белсенділікке жағдай жасады.
Қазақстан Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпкерлік белсенділікті қолдауға байланысты бірқатар заңдар қабылданды. Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуына Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуы мен шаруашылық қызметтің еркіндігі туралы (1991), Жеке кәсіпкерлікті қолдау және қорғау туралы (1992) заңы сияқты заңдар түрткі болды. 1994 жылдың басында-ақ жеке кәсіпорындар саны 15,7 мыңды құрады және жалпы жұмыспен қамтылғандар саны 164 мыңға жетті. 01.10.1998 ж. Шағын кәсіпкерліктің субьектілер саны 307 мыңды құрады, оларда 1,2 миллион адам жұмыспен қамтылды. Кәсіпкерлік қызметтің негізгі үш саласының ішінен бірінші орынға өндіріс те емес, тұтынушылар мен тауар өндірушілер арасындағы делдалдық та емес, сауда шықты.
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 6 - наурыздағы №3398 Шағын кәсіпкерлікті дамытуды белсендету және мемлекеттік қолдауды күшейту шаралары туралы және 1998 жылғы 27-сәуірдегі №3928 Жеке және заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне деген құқығын қорғау туралы жарлықтары кәсіпкерліктің дамуына жаңа күш берді. Осы жарлыққа орай, Қазақстанда шағын бизнесті дамыту жөніндегі алғашқы арнайы орган ретінде сауда және экономика министрлігінің құрамында шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі агенттік құру және оның жұмысын ұйымдастыру ұйғарылды.
Экономиканы тұрақты болуы және оның бәсекелік сипатын қалыптастырудың басты күштерінің бірі кәсіпкерлікті жетілдіру болып табылады. Жалпы кәсіпкерлікті дамыту үшін бірнеше белгілі шарттар орындалуы қажет:
Кәсіпкерлік субъектінің белгілі бір дәрежеде еркіндігі мен құқығы болуы қажет. Ол - шаруашылық қызметінің бағытын таңдау, өндірістік, сауда бағдарламаларын анықтау, қаржы көзін таңдау, өнімдерді тасымалдау, өнімге баға белгілеу, табысты өз мұқтажына жұмсау;
Кәсіпкерлік қабылданатын шешімдерге, одан туындайтын нәтижелерге тәуекелдікті қажет етеді. Қабылдаған шешімдерге деген жауапкершілік болмайтын болса, ол кәсіпкерліктің де болмағаны;
Кәсіпкерлік қызметтің белгілі коммерциялық табысқа жетуге бағдар ұстауы, экономикада қажетті нарықтық құрылым орнатумен байланысты. Яғни кәсіпкерлік дамуы үшін оның құқықтық базасы, әлеуметтік-экономикалық шарттары қалануы керек.
Төртінші шарт жоғарыда аталған шарттардан туындайды. Еркін кәсіпкерлік меншіктің әр түрлі формада, түрде, типте болуын қалайды.
Кәсіпкерлік - қызметтің ерекше бір түрі ғана емес. Бұл тағы да белгілі стиль және тәртіптің типі, жинақтап айтсақ: үлкен бастама, дәстүрден тыс шешімдерді іздестіру, тәуекелге бару, іскерлік қызметтің орын алар жері, ең алдымен кәсіпорын.
Курстық жұмысымның тақырыбы Кәсіпкерлік орта. Курстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім Кәсіпкерліктің мәні, мазмұны, бұл бөлімде кәсіпкерліктің мәні, мазмұны, экономикалық негізі және кәсіпкерліктің түрлері, тәуекелділіктің мәні деген тақырыптарға тоқталдым.
Екінші бөлім аты Кәсіпкерлік бәсекелестік. Бұл бөлімде бәсекелестік, оның түрлері, монополияға қарсы мемлекеттік реттеу, кәсіпкерлік құпия, франчайзинг қатынастар жүйесі туралы жазылған.
Үшінші бөлім Кәсіпкерлік істі мемлекеттік реттеу. Бұл бөлімде кәсіпкерлік істі мемлекеттік реттеудің қажеттілігі, мемлекеттік кәсіпкерлік ісіне араласу жағдайы, себептері, Қазақстанда кәсіпкерлікті басқару туралы баяндалған.
Курстық жұмысымның басты мақсаты Кәсіпкерлік орта деген тақырыпты ашу. Кәсіпкерлік орта деп аталғандықтан кәсіпкерліктің айналасындағы барлығына да тоқталуы керек деп ойлаймын. Оның ішіне бастысы кәсіпкерліктің өзі, оның түрлері, кәсіпкерлікте болатын тәуекелдер, бәсекелестіктер туралы тоқталу керек. Сонымен қатар, кәсіпкерлік істі мемлекеттік реттеу керек, кәсіпкерлікті мемлекеттік қорғап және қолдау шаралары, кәсіпкерлікті мемлекеттік басқару да кәсіпкерлік ортаға кіреді.
Кәсіпкерлік - меншік иесінің өзіндік және қарыз қүралдарын пайдалана отырып табыс табуға бағытталған тәуекелді инициативалы қызметі.
Шет елде де, біздің елде де кәсіпкерліктің жалпы қабылданган экономикалық теориясы әлі де жасалынбаған. Кәсіпкерлік функциясының даму теориясы "үшке бөлінеді".
Біріншісі- 18 ғасырда пайда болған, бүл кәсіпкердің тәуекелдікке баруына аса мән берумен байланысты.
Екіншісі- ғылыми негізінде кәсіпкерліктің негізгі ерекше қасиеті ретінде инновацияны қолданумен байланысты.
Үшіншісі- кәсіпкердің жекеленген ерекше сапалық қасиеттеріне (қоғамдық және экономикалық жағдайлардың өзгерісін сезу, шешім қабылдаудағы және таңдаудағы еріктілігі, басқа да басқарушылық қабілеттері) және бір қалыпты экономикалық жүйені реттеуші кәсіпорындағы рөліне ерекше көңіл бөледі.
Қазіргі уақытта теориялық зерттеулер тәуелсіз негізде, ерікті қызмет жүргізу әдісі ретіндегі кәсіпкерлікке ғана емес, соньщен қатар фирма ішілік кәсіпкерлікке немесе интрапренерствоға көңіл бөлуде. "Интрапренер" термині кейінірек "интеркапитал" терминін енгізген американдық зерттеуші ең алғаш қолданған.
Интрапренерствоның пайда болуы көптеген ірі өндірістік қүрылымдардың өндірісті үйымдастыру кәсіпкерлігіне көшумен байланысты. Кәсіпкерлік міндетті творчестволық еріктің болуын жорамалдаса, онда өндірістік қүрылымның толық мәнді болімшесі интеркапиталдың, яғни фирма ішілік кәсіпкерлік негізінде жатқан идеяларды іске асыруға қажетті капиталдың болуын білдіреді.
Кәсіпкерлік экономикалық көрініс ретінде нарықтың экономикалық (сұраныс пен ұсыныс, бәсекелестік, құн, тб) экономикалық заңдар мен тауарлы өндірістің айналымның барлау құралдары ретінде кәсіпкердің басқа шаруашылық субъектілері мен қатыстардың тауарлы мінездемесі.

I-БӨЛІМ
КӘСІПКЕРЛІКТІҢ МӘНІ,МАЗМҰНЫ
1.1.КӘСІПКЕРЛІКТІҢ МӘНІ,ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗІ
Кәсіпкерлік - меншік иесінің өзіндік және қарыз қүралдарын пайдалана отырып табыс табуға бағытталған тәуекелді инициативалы қызметі.
Шет елде де, біздің елде де кәсіпкерліктің жалпы қабылданган экономикалық теориясы әлі де жасалынбаған. Кәсіпкерлік функциясының даму теориясы "үшке бөлінеді".
Біріншісі- 18 ғасырда пайда болған, бүл кәсіпкердің тәуекелдікке баруына аса мән берумен байланысты.
Екіншісі- ғылыми негізінде кәсіпкерліктің негізгі ерекше қасиеті ретінде инновацияны қолданумен байланысты.
Үшіншісі- кәсіпкердің жекеленген ерекше сапалық қасиеттеріне (қоғамдық және экономикалық жағдайлардың өзгерісін сезу, шешім қабылдаудағы және таңдаудағы еріктілігі, басқа да басқарушылық қабілеттері) және бір қалыпты экономикалық жүйені реттеуші кәсіпорындағы рөліне ерекше көңіл бөледі.
Қазіргі уақытта теориялық зерттеулер тәуелсіз негізде, ерікті қызмет жүргізу әдісі ретіндегі кәсіпкерлікке ғана емес, соньщен қатар фирма ішілік кәсіпкерлікке немесе интрапренерствоға көңіл бөлуде. "Интрапренер" термині кейінірек "интеркапитал" терминін енгізген американдық зерттеуші ең алғаш қолданған.
Интрапренерствоның пайда болуы көптеген ірі өндірістік қүрылымдардың өндірісті үйымдастыру кәсіпкерлігіне көшумен байланысты. Кәсіпкерлік міндетті творчестволық еріктің болуын жорамалдаса, онда өндірістік қүрылымның толық мәнді болімшесі интеркапиталдың, яғни фирма ішілік кәсіпкерлік негізінде жатқан идеяларды іске асыруға қажетті капиталдың болуын білдіреді.
Кәсіпкерлік экономикалық көрініс ретінде нарықтың экономикалық (сұраныс пен ұсыныс, бәсекелестік, құн, тб) экономикалық заңдар мен тауарлы өндірістің айналымның барлау құралдары ретінде кәсіпкердің басқа шаруашылық субъектілері мен қатыстардың тауарлы мінездемесі .
Кәсіпкерлік дегеніміз - белгілі бір істі істей білу. Іс істеу - адамның белсенділігі және іскерлігі. Белсенділік және іскерлік - адамның еркін өмір сүру түрі. Белсенділік, іскерлік адамдардың мінез-құлқы типтерімен байланысты болатын шығар. Кәсіпкерлік екі мағынада пайдаланылады: біреуі - белгілі бір істің түрі; екіншісі - сол іспен шұғылданатын нақтылы қоғамдық тап. Кәсіпкерлік деген ұғым өмірде экономикалық белсенділікке қолданылады. Антогонистік қоғамда, ол адамды адамның қанауы, ал кәсіпкерлер табы қанаушы тап болады.
Экономикалық белсенділік - бұл барлық энергетикалық процесс тауар өндірісімен айырбас арқылы пайда табуымен байланысты. Өндірісте, айырбаста шектелген белсенділігін емес, адамдардың жан-жақты белсенділігін талап етеді. Сондықтан экономикалық белсенділік, іскерлік еріксіз немесе еркін болуы керек [1].
Загрузка...
Кәсіпкерлік - ежелден келе жатқан адамдардың іскерлік белсенділігі, қабілеті. Ал оның дамуы орта ғасырдан басталды: көпестер, саудагерлер, қол өнері қызметкерлері. Кәсіпкерліктің алғашқы дамуында кәсіпкер құрал жабдықтарға иелік ете отырып, өздері сол кәсіпорында қолдап жұмыс істеген. Бұл тауарлы өндірістің бастапқы жабайы түрі.
ХVІ ғасырдың ортасынан бастап акционерлік капитал пайда болды, акционерлік қоғамдар құрыла бастады. Мысалы, 1554 жылы Англия сауда компаниясы, 1660ж. Ост-Индия сауда компаниясы. ХVІІ ғасырдың аяғында акционерлік банктер іске қосылды.
Ресейде, Қазақстанда кәсіпкерлік ерте заманнан келеді. Қазақстанның көшпелі шаруашылық жағдайында кәсіпкерлік еркін дамыған жоқ. Ресейде Петр І патшалық ету кезеңінде кәсіпкерлік ерекше дамыды, бірақ крепостной қоғам тежеді. Капитализмнің дамуымен кәсіпкерлік те дамыды. 1861 жылғы реформадан кейін темір жол құрылысы, ауыр өнеркәсіп салалары орын алды.
Кәсіпкерліктің субъектісі - жеке адамдар, сонымен бірге, заңды тұлғалар, біріккен серіктестер: арендалық ұжым, ашық және жабық акционерлік қоғамдар, шаруашылық ассоциациялары, әртүрлі бірлестіктер.
Кәсіпкерліктің ерекшеліктері:
-- дербестік және тәуелсіздік;
-- экономикалық ынталылық;
-- шаруашылық тәуекел және жеке жауапкершілік;
-- жаңашылдық.
Экономиканың негізін екі фундаментальды ақиқат құрайды. Олар шын мәнінде экономиканың барлық проблемаларын қамтиды.
Бірінші ақиқат: қоғамның материалдық қажеттілігі шексіз немесе тойымсыз.
Екінші ақиқат: экономикалық ресурстар шекті немесе сирек.
Экономикалық ресурстар дегеніміз - тауар өндіруде қолданылатын барлық табиғат, адам және адамдардың өндірген құрал жабдық ресурстары. Олар: фабрика, зауыт және ауылшаруашылық құрылыстары; әртүрлі жабдықтар, инструменттер, өндірістік тауарлар мен ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге қолданылатын машиналар; әртүрлі транспорт, байланыс құралдары; материалдық байлықты өндіруге қатынасатын алуан түрлі еңбектер; жер және қазбалы байлықтар. Олар мынандай үлкен екі категорияға бөлінеді:
1. Материалдық ресурстар - жер оның табиғи байлығы және капитал;
2. Адамдар ресурсы - еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік.
Жер - деген түсінікке барлық табиғи ресурстар жатады, өндірісте қолданылатын барлық табиғаттың әншейін байлығы. Оған мынандай ресурстар кіреді: жыртылған жер, жайылыстар, ормандар, минералдар мен мұнайдың кен байлықтары, су ресурстары т.б.
Капитал немесе инвестициялық ресурстар -- барлық өндірілген өндіріс құралдары, яғни инструменттер, машиналар, жабдықтар, фабрика - зауыттар, қойма, тарнспорт, құралдарының барлық түрлері және тауар өткізу торабы. Құрал жабдықтарды өндіру және қорландыру процесін инвестициялау дейді.
Тауарлар екіге бөлінеді: 1. Инвестициялық тауарлар, олар тұтыну тауарларын өндіруді қамтамасыз етеді; 2. тұтыну тауарлары қоғамның қажетін тікелей қанағаттандырады. Инвестициялық тауарға ақша капиталы кірмейді. Ақша ештеңе өндірмейді, яғни экономикалық ресурсқа жатпайды. Ақша - бұл финанс капиталы, яғни нақты капитал емес, жалған капитал.
Еңбек - бұл кең мағыналы термин. Экономистер оны адамдардың тауар өндіру және қызмет көрсетудегі күш ақыл-ой қабілеттіліін бейнелейді.
Кәсіпкерлік қабілеттілік - адамдардың ерекше таланттылығы. Оны түсіну үшін кәсіпкердің төрт функциясын түсіну керек.
1. Кәсіпкер барлық ресурстарды: жер, капитал, еңбекті өнім өндіру процесіне қосу ынтасын өз жауапкершілігіне алады, яғни өндірістің қозғаушы күші, себебі істеген ісі пайда беретініне сенеді.
2. Кәсіпкер өндіріс процесінде барлық негізгі шешімдерді өз қолына алады және фирманың іс бағытын айқындайды.
3. Кәсіпкер - бұл жаңашыл, коммерциялық негізде жаңа тауар өндіруді, жаңа технологияны енгізу, бизнесті ұйымдастырудың жаңа формаларын енгізуге аянбай жұмыс істейтін кісі.
4. Кәсіпкер - бұл тәуекелге баратын кісі. Тәуекелге бару үшін істелетін істің егжей-тегжейін айқын талдап, қортындысында ие болатынын білген жөн. Кәсіпкер тек қана өз уақыты, еңбегін, іс қабілеттілігін тәуекелге салмайды, сонымен бірге өндіріске кеткен өзінің және өзінің серіктестерінің немесе акционерлердің қаржыларын тәуекелге салады.
Кәсіпкерлік істің қозғаушы күші - мол пайда табу. Өндіріс факторлары жеке кәсіпорындарға ақшалай табыс ретінде беріледі.
1. Материалдық ресурстар бергені үшін капиталға пайыз алады.
2. Жер, су бергеніне рента алады.
3. Жұмыс күшін жалдағаны үшін еңбек ақы алады.
4. Кәсіпкерлік табысты пайда деп атайды, ол зиян да болуы мүмкін.
Экономикалық ғылым сирек ресурстарды тиімді пайдалану жөніндегі ғылым екенін кәсіпкер жеке түсінуі керек. Экономикалық тиімділік - бұл шығын-өнім мәселесін қамтиды. Экономикалық тиімділіктің критериясы әрбір өнім бірлігіне шаққанда неғұрлым аз шығын жұмсау. Қорытып айтқанда қоғам барлық ресурстарды тиімді пайдаланып неғұрлым көп өнім өндіруге талаптанады. Ол үшін ресурстарды толық іске қосып толық қамтуға және өндіріс көлемін толық қамтамасыз ету қажет. Толық қамтылу деген пайдалануға жарамды барлық ресурстарды іске қосу, жұмысшылар жұмыссыз қалмауы керек; егіске жарамды жерлер, күрделі жабдықтар бос тұрмауы, яғни барлық жарамды ресурстарды іске қосу керек. Ресурстардың барлығы жұмыс істесе шығын көбейеді: жұмысшылар еңбек ақы алады, инвестициялық тауарлар сатылады т.б. яғни ел байиды, нарық тауарға толады, адамдардың әлеуметтік тұрмысы жақсарады. Қазақтың мақалы бар шығын болмай, тығын болмайды деген. Қоғамның өмір сүру негізін материалдық өндіріс, яғни адамдарға қажет байлықты өндіру құрайды.
Кәсіпкер өндірістің негізгі үш факторын іске қосып, өзі төртінші фактор болып ресурс иелеріне төлем төлеуді қамтамасыз етеді: жұмыс күшіне еңбек ақы; капиталға пайыз; жер иелеріне рента; кәсіпкерлерге кәсіпкерлік пайда.
Социализм мен капитализмнің экономикалық айырмашылығы: біріншісінде жұмыс күшінің өндірген қосымша құны бүкіл қоғам мүддесіне жұмсалады, ал екіншісінде - қосымша құн үшке бөлінеді: пайызға, рентаға және кәсіпкерлік пайдаға.
Жаңа қоғамның негізін тұрақты, тиімді құру үшін кәсіпкерлер табын даярлау керек. Кәсіпкерлік қабілеті қаражаты бар тапты құру үшін, бірінші, білім керек, екінші, өкімет экономикалық саясатын түбегейлі қайта қарауы қажет. Елдің болашақ тағдырын білікті кәсіпкерлер шешеді және олар өз елінің гүлденуіне аянбай жұмыс істейтін, өзінің де пайдасын табатын, іскер азаматтар болуы керек [2].

1.2.Кәсіпкерлік қызмет түрлері
Кез-келген экономикалық қызмет ұдайы өндіріс циклының типтік фазаларына байланысты болғандықтан, кәсіпкерлік қызметтің келесі түрлерін бөліп көрсетеді: өндірістік, коммерциялық, қаржылық кәсіпкерлік.
Соңғы он жылдықта әлемнің барлық экономикалық дамыған елдерінде кәсіпкерліктің жеке түрі ретінде кеңестік (консалтинг) кәсіпкерлік бөліп көрсетілуде.
Көрсетілген кәсіпкерліктің түрлерінің ішінде әр қайсы бірнеше түрлерге бөлінген. Өндірістік кәсіпкерлікті кәсіпкерліктің жетекші түрі деп атауға болады. Мұнда өнімді, тауарларды өндіру, жұмыс, қызметтер көрсету жүзеге асады, белгілі бір рухани құндылықтар жасалады.
Бірақ осы қызмет сферасы нарықтық экономикаға көшу кезінде көп, жағымсыз өзгерістерге ыдырады:
* Шаруашылық байланыстар ыдырады;
* Материалдық-техникалық қамтамасыз ету бұзылды;
* Өнімді өткізу күрт төмендеді;
* Кәсіпорындардың қаржы жағдайы нашарлады.
Одан кейін ол тауарды сатып алатын әлеуетті тұтынушылармен қатынас жасайды. Басқаша айтқанда кәсіпкерлікке маркетингтік қызмет кіреді. Келісімнің бұл фазасы заңдық жасалуы мүмкін.
Өндірісті жүзеге асыру үшін кәсіпкер өндіріс факторларын қолданады: жұмысшы, өндірістік қорлар, материалдар, ақпараттар. Бас кезінде өндіріс факторларының біразы кәсіпкердікі болуы мүмкін, ал жетіспейтіні ол бастамас бұрын немесе кәсіпкерлік қызметтің жүзеге асу процесінде алуға мәжбүр болады.
Кәсіпкер өз күшімен орындай алмайтын қызметтер мен жұмыстар қажет болса, онда ол басқа ұйымдар мен адамдарды тартады.
Жұмыстар мен қызметтер ақша төлеуді талап етеді. Егер кәсіпкерде бастапқы капитал болмаса, ал ақшасы барлардан қарыз алуға мәжбүр болады.
Өндірістік кәсіпкерліктің нәтижесі өндірілген тауардың белгілі көлемін тұтынушыға сатып, оларға ақша түсімін алу.
Венчурлық бизнес. Инновациялық кәсіпкерлік туралы айта отырып, соңғы жылдары кең дамыған венчурлық бизнесті еске салуға болады.
Венчурлық бизнес, әдетте тәуекелді бизнес ретінде түсіндіріледі. Бұл технологиялық жаңалық еңгізудің бір түрі.
Вечурлық бизнес ғылыми зерттеулердің нәтижесі ғылымды көп қажет ететін, жоғары технологиялық облысты коммерцияландыруға тән, тиімді алу кепілдігі жоқ және тәуекел үлесі жоғары. Венчурлық фирма дегеніміз, әдетте, алдын ала анықталмаған табыспен, яғни капиталды тәуекел салыммен, жаңа технологияны және өнімді жасаумен енгізумен айналысатын коммерциялық ғылыми-техникалық фирма.
Коммерциялық кәсіпкерлік. Коммерциялық кәсіпкерлікте негізгі рольді тауар-ақша, сауда-айырбас операциялары атқарады. Бұл сатып алу - сату бойынша келісімдер.
Өнімді шығаруға қажет өндірістік қорлармен қамтамасыз етудің қажеті жоқ.
Коммерциялық келісімді нарықты талдау бастайды, нәтижесінде тауарды сатып алу және сату көлемі, сатып алу бағасы, өткізу бағасы болжанады.
Коммерциялық келісім бағдарламасына жатады:
* Сатып алу операцияларын орындауға, тасымалдауға, тауарды сатуға, жарнама жұмысын және т.б. жүргізуге қызметкерді жалдау;
* Келесі сату үшін тауарды сатып алу;
* Тауарды сақтау және өткізу үшін орындар, қоймалар, сауда нүктелерін жалдау;
* Келісімге тікелей қатыспайтын, бірақ өздерінің ақылы қызметтерін ұсынатын басқа ұйымдар мен адамдардың қызметтері мен алу және ақы төлеу;
* Келісімді қаржыландыру үшін қарызға ақша қаржыларын тарту және соңынан пайызбен қарызды қайтару;
* Келісімді жасауға қажет ақпараттарды алу;
* Тауарларды тұтынушыға өткізу және түсім алу;
* Келісімді тіркеу, салық төлеу.

Қаржы кәсіпкерлігі. Қаржы кәсіпкерлігінде сатып алу, сату объектісі, ерекше тауар, ақша, валюта, құнды қағаздар.
Коммерциялық қызметтің басқа түрлері сияқты, қаржы-қарыз келісімін құнды қағаздар нарығын талдаудан және әлеуетті тұтынушыларды іздеуге, табуға байланысты маркетингтік қызметтен бастайды.
Қаржы кәсіпкерлігінде қызметтің ерекше түрі бөліп көрсетіледі, кәсіпкер құнды қағазды өндіреді, оны сатады, белгілі жағдайда және міндеттемеде қаржы тауары ретінде орналастырады. Оның кәсіпкерлік қызметінің мәні осында.
Қаржы кәсіпкерлігі ақпараттарды біраз көздерден алуды талап етеді. Бұл ақшаны, валютаны, құнды қағаздарды әлеуетті тұтынушылар туралы, валюта курсы, қарыз пайызы туралы, қаржы қарыз операцияларын жүзеге асыру шарттары және оларды жасау тәртібі туралы, кәсіпкерге қажет ресурстар көзі туралы мәліметтер. Егер мұндай ақпараттар кәсіпкерде болмаса, ол төлеуге сыртқы көздерден оны алуға және оған ақшалай сыйлық мәжбүр болады.
Қаржы келісімінің негізгі бөлігі (тұтынушыға ақшаны, валютаны, құнды қағазды сату) ерекше назарды және мұқият ресімдеуді қажет етеді.
Сатып алушының қаржылық жағдайын мұқият тексеріп, кепілдік мүмкіндігін бекітіп, сатып алушы үшін кепілдік беруге келісуші кепілді анықтау қажет.
Кеңес кәсіпкерлігі. "Консультант" сөзі латынның "кеңес беруші" сөзінен шыққан. Өз мамандығының сұрақтары бойынша кеңес беретін, белгілі облыстағы маман. Шетел тәжірибесінде басқару сұрақтары бойынша коммерциялық, ақылы кеңес консалтинг деп аталады.
Консалтингтік қызметтер ауызша бір рет айтылатын кеңес түрінде жүзеге асуы мүмкін. Көбінесе олар консалтингтік жоба түрінде ұсыналады және оған келесі негізгі кезеңдер кіреді:
* Мәселені анықтау (диагностика);
* Шешімдерді, жобаны жасау;
* Шешімдерді, жобаны жүзеге асыру.
АҚШ-та жеке консалтинг саласы - бұл 700 мың адам, ал қызметінің жылдық көлемі 500 млрд. долл. құрайды.
Бірде бір күрделі экономикалық және басқару шешімдері экономикасы дамыған елдерде ғана емес, дамушы елдерде де кеңесті қолданусыз қабылданбайды.
Делдалдық. Делдалдық кәсіпкерліктің түрі. Делдал тікелей өнім өндірмейді, тауарларды, валютаны, құнды қағаздарды сатпайды, қарызға ақша ұсынбайды, бірақ барлық осы операциялардың жүзеге асуына және сәйкес шарт жасауына ықпал етеді.
Делдал көбінесе өндіруші мен тауарды сатушы, бір жағынан сатып алушы, екінші жағынан тұтынушы арасында тұрады, оларды кәсіпкерлік шарттың жасауға біріктіреді.
Бизнестің бұл ерекше түрі басқалармен тығыз байланысты, өндірістік, сауда-коммерциялық, қаржы кәсіпкерлігінің құраушы бөлігі; өндірістік, сауда коммерциялық, қаржы қарыз сферасындағы делдалдық туралы айтуға болады.
Сақтандыру кәсіпкерлігі. Мемлекеттік міндетті сақтандыру қазір әлеуметтік сақтандыру түрінде сақталды - бұл мемлекеттік зейнет ақымен қамтамасыз ету және медициналық сақтандыру бұл бизнеске жатпайды.
Кәсіпкерлікке мүлікті сақтандыру, өмірді және денсаулықты сақтандыру, тәуекелді жауапкершілікті сақтандыру түрлері тікелей жатады.
Кәсіпкерліктің әртүрлерінің үйлесуі. Кәсіпкерліктің барлық түрлері өзара бірі бірімен өте тығыз байланысты, бір түрімен айналыса отырып, еріксіз немесе қызығушылығы бойынша қандай да бір дәрежеде басқасымен кездеседі. Өндірістік кәсіпкерлік коммерциялыққа ұласады, өйткені өндірілген тауарды сату немесе айырбастау қажет.
Өндіру сату қаржы операцияларына байланысты, ақша қаржысын талап етеді, сондықтан өндірістік және коммерциялық кәсіпкерлік қаржылықпен тығыз байланысады. Кей кезде бір кәсіпкерлікте өндіруші, сатушы, қаржыгер тұтас үйлесіп, бірлеседі. Кәсіпкерліктің барлық түрі байланысты және бір біріне кіреді 3.

1.3. Кәсіпкерлік тәуекелдің мәні және түрлері

Нарық жағдайында тәуекел кәсіпкерліктің шешуші элементі. Тәуекелдің ерекшеліктері кәсіпкерлік істе белгісіздік, күтпегендік, сенбеушілік болжамдылық жетістікке жетуге кедергі болуы мүмкін. Кәсіпкерлік іс туралы заңда жазылғандай кәсіпкерлік іс өз тәуекелділігіне, кәсіпорынның ұйымдастыру құқықтық формасы шегіндегі мүліктік жауапкершілігіне негізделген. Нарық жағдайында тәуекелділікті бәсеңдету үшін бірнеше әдістер бар: кәсіпкерлік жоба жасауға істі жетік білетін кеңесшілерді, мамандарды тарту; жобалау алдындағы мүмкін болатын қиындықтарды жете білу; өндірілетін өнімге сұранысты болжау; тәуекелділікті жобаға қатынасушылардың өзара бөлісуі; сақтандыру; болжамсыз шығындарды жабуға керекті қаражатты кезекке ұстау.
Тәуекелдің жұмыс тапсырушы мен жұмысты орындаушы арасындағы бөлінуінің жалпы концептуалды моделін.
Тәуекелділіктің бірнеше түрі бар: өндірістік, коммерциялық, қаржылық, инвестициялық,нарықтық.
Өндірістік тәуекел. Бұл өнімді өндірумен және оны өткізумен байланысты. Бұл тәуекелге өнімнің өнімнің белгіленген көлемінің өзгеруі және өткізу қарқыны, материалдық және еңбек шығындарының артық жұмсалуы. Нарықтағы баға деңгейінің кемуі, брак, рекламация т.б. себептер тікелей ықпал жасайды.
Коммерциялық тәуекел - бұл кәсіпкердің сатып алған өнімді нарықта өткізуінде пайда болады. Коммерциялық келісім жағдайында бағаның төмендеуін, тауар өткізуде кездесетін қосымша шығындарды ескеру керек.
Қаржылық тәуекел - қаржылық кәсіпкерлік ісінде кездеседі. Мысалы, қаржылық келісім тәуекелділік шарттасушылардың бір жағының төлем қабілеттілігінің кемдігінен пайда болуы, т.б.
Инвестициялық тәуекел - бұл кәсіпорынның өзінің және сатып алған құнды қағаздарының құнсыздануы арқылы болуы мүмкін.
Нарықтық тәуекел - бұл ұлттық ақша бірлігінің нарықтағы процент ставкасының немесе шет ел келісім серіктестіктерінің валюта курсының өзгеруімен байланысты.
Ойлаған жобаны іске асыру мақсатында потенциалды серіктестіктерді неғұрлым көп тарту үшін тәуекел талдау жасайды.
Тәуекелді талдаудың схемасы:
1. Нақты тәуекел түрлерінің ішкі және сыртқы факторларының ықпалдарын айқындау.
2. Айқындалған факторларды талдау.
3. Нақты тәуекел түрін қаржы жағынан екі тәсілмен бағалау:
а) қаржылық тұрақтылығын, дәулетін анықтау;
б) жұмсалатын қаражаттың экономикалық тиімділігін анықтау.
4. Тәуекелдің жорамал деңгейін анықтау.
5. Бөлек операцияларының тәуекелдерінің жорамал деңгейін талдау.
6. Тәуекелді бәсендету үшін шаралар жасақтау.

Екінші басты мәселе тәуекелден келетін зияндар түрлерін анықтау.
1. Материалдық зиян - бұл жобада қаралмаған өндірістік шығындар, немесе тікелей материалдық объектілерді, өнімдерді, материалдарды, шикізаттарды жоғалту.
2. Еңбек зияны - жұмыс уақытын жою, кехдейсоқ немесе болжамсыз себептермен болған жағдайда.
3. Қаржылық зиян - бұл тікелей ақшалай зиянмен байланысты: төлемдер, айыптар, уақыты озған несиелерді төлеу, қосымша салықтар т.б.
4. Уақытты жою - бұл егер кәсіпкерлік іс жобалы уақыттан кейін қалатын болса пайда болады.
5. Арнайы зиян түрлері - бұл зияндар адам денсаулығына және адам өміріне, қоршаған ортаға, кәсіпкердің беделіне кесел келтіретін жағдайлар.
6. Саяси факторларға байланысты: іскерлік белсенділіктің бәсеңдеуі, еңбек және орындау тәртібінің деңгейінің бәсеңдеуі, төлем мен өзара есептесудің бұзылуы, салық ставкасының тұрақсыздығы т.б [4].

ІІ-БӨЛІМ. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті ұйымдастыру нысандары
2.1. Қазақстандағы кәсіпкерлікті ұйымдастыру нысандары
Кәсіпкерлік қызметтің ұйымдық-құқықтық нысандары заңмен бекітіле отырып, қатысушылар арасындағы экономикалық қатынастардың ұйымдастырылуының нақты нысанын анықтайды.
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпкерлік экономикалық жүйенің негізгі тобы болып табылатын кәсіпорын арқылы жүзеге асырылады.
Меншік нысаны бойынша кәсіпкерліктің мемлекеттік, жеке меншік және аралас түрлерін ажыратады.
Меншік иесінің санына қарай кәсіпкерлік қызмет дара және ұжымдық болып табылады. Дара кәсіпкерлік кезінде меншік жеке тұлғаға тиісті болады. Ұжымдық кәсіпкерлікке әрқайсысының үлесі белгіленген бірнеше субъектіге тиісіті меншік сәйкес келеді. Ұжымдық меншіктегі мүлікті иемдену, пайдалану және басқару барлық меншік иелерінің келісімі арқылы орындалады.
Кәсіпкерлік нысандарын, өз кезегінде, ұйымдық-құқықтық және ұйымдық-экономикалық деп ажыратуға болады. Ұйымдық-құқықтық нысандарына серіктестіктер, қоғамдар, кооперативтер жатады.
Кәсіпкерліктің негізгі ұйымдық-экономикалық нысандарына концерндерді, ассоциацияларды, консорциумдарды, синдикаттарды, картельдерді, қаржылық-өнеркәсіптік топтарды жатқызуға болады.
Қазақстан Республикасында Азаматтық Кодекске сәйкес кәсіпкерлік коммерциялық қызметтің келесі ұйымдық-құқықтық нысандары белгіленген: шаруашылық серіктестіктер, акционерлік қоғамдар, өндірістік кооперативтер, мемлекеттік кәсіпорындар.
Қазақстан Республикасының "Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы" Заңына сәйкес шағын кәсіпкерлік субъектілері болып заңды тұлға құрмайтын жеке тұлғалар және жұмыскерлер саны 50 адамнан және активтерінің орташа жылдық құны алпыс мың еселенген есептік көрсеткіштен аспайтын кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды тұлғалар табылады. Шағын кәсіпкерлік субъектілері ойын және шоу бизнес, банктік,сақтандыру және бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызмет түрлерінен басқа кәсіпкерлік қызметтің кез-келген түрін жүзеге асырады. Қызметтің бірнеше түрін жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік субъектілері жылдық айналым көлемінде үлесі ең көп қызмет түрінің өлшемдері бойынша жатқызылады. Егер бір немесе бірнеше заңды тұлға шағын кәсіпкерлік субъектісінің өлшеміне сай келетін шаруашылық серіктестігін құрған жағдайда құрылатын субъектінің жарғылық қорындағы үлесі 25 пайыздан аспауға тиіс.
Кәсіпкерліктің қарапайым нысаны дара кәсіпкерлік болып табылады. Дара кәсіпкерлік - азаматтардың өздерінің немесе мемлекеттік емес заңды тұлғалардың меншігіне негізделген және азаматтардың немесе мемлекеттік емес заңды тұлғалардың атынан олардың тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын табыс табуға бағытталған бастамашылық қызметі. Дара кәсіпкерлік субъектілері заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар болып табылады. Дара кәсіпкерлік түрлері: өзіндік және біріккен. Дәлірек айтсақ, дара кәсіпкерлік бір тұлғаның атынан, ерлі-зайыпты адамдардың атынан, отбасы атынан немесе жеке меншік иелерінің бірігіп, ортақ меншік негізінде құрылатын жай серіктестік атынан жүзеге асырылады. Яғни, дара кәсіпкерлік субъектісіне жеке кәсіпкерлікпен айналысатын жоғарыда көрсетілген жеке тұлғалар жатады. Дара кәсіпкерлік қызметтің барлық түрлерін жүзеге асыра алады.
Дара кәсіпкерлік өз қызметін екі нысанда атқара алады: бір ғана адам иеленетін кәсіпорын негізінде құрылған кәсіпкерлік және белгілі бір топ, яғни ортақ отбасы меншігі немесе бірнеше жеке кәсіпкерлердің заңды тұлға дәрежесіне кірмей өздерінің көздеген ортақ мақсаттарына жетуге байланысты біріккен меншікке негізделіп құрылған кәсіпкерлік. Кәсіпкерліктің алғашқы нысаны азаматтың өзіне ғана тиесілі меншігі негізінде іске асырылатын болса, онда ол өзіндік деп аталады. Яғни, кәсіпкерліктің бұл түрі бір тұлға меншігі негізінде сол тұлға жауапкершілігі мен тәуекелі арқылы құрылады. Басқа сөзбен айтқанда, меншік иесі және кәсіпкер бір адам болып келеді. АҚШ-та мұндай кәсіпкерлерді жалғыз иеленушілер және сәйкесінше, жалғыз (адам) иеленетін кәсіпорындар деп атайды.
Ал, кәсіпкерліктің келесі нысаны бірнеше жекелеген адамдардың әрқайсысына тиесілі меншік үлесі негізінде іске асырылатын бірлескен кәсіпкерлік. Оның өзін үш түрде қарастырамыз:
1) ерлі-зайыпты адамдардың (екі адам) ортақ меншігі негізінде жүзеге асырылатын біріккен кәсіпкерлік;
2) отбасы мүшелерінің тұрғын үйге ортақ меншік негізінде жүзеге асырылатын біріккен кәсіпкерлік;
3) ортақ, үлестік қоры негізінде жәй серіктестік түрінде жүзеге асырылатын біріккен кәсіпкерлік, яғни бірнеше тұлғалардың бірігуі арқылы жүзеге асырылады.
Жоғарыда айтылғандай жеке меншік негізінде құрылатын жеке кәсіпорын субъектілері және дара кәсіпкерліктің түрлері (нысандары) Қазақстан Республикасының 1997 жылы 19 маусымда қабылданған Жеке кәсіпкерлік туралы заңында айтылған.
Дара кәсіпкерліктің бірлескен нышанын ұйымдастырып, жүзеге асыру өзіндік кәсіпкерлікке қарағанда күрделірек, себебі бұл жерде меншік ортақ болғандықтан меншіктегі әрқайсысының үлесін, кәсіпкерліктегі орнын және кәсіпкерліктен түскен пайданың қалай бөлінетіндігін анықтап алу қажет. Ал, дара кәсіпкерліктің өзіндік кәсіпкерлік нысанында құрылған кәсіпорын меншігі бір адамның иелігінде болғандықтан кәсіпкерліктен түскен барлық табысқа сол адам ие болады.
Бірлескен кәсіпкерлікті жүзеге асыратын ерлі-зайыпты адамдардың әрқайсысы иемдену құқығын орнататын неке шартын құрмаған жағдайда олардың меншігі ортақ болып есептеледі. Яғни, осы ортақ меншік негізінде ерлі-зайыпты адамдар кәсіпкерлікпен айналыса алады. Ерлі-зайыпты адамдар атынан тек біреуі ғана кәсіпкерлікті жүргізеді. Бірақ, жеке кәсіпкерлікті жүргізуге іскерлікті тіркеу кезінде екіншісінің рұқсаты міндетті түрде қажет. Дара кәсіпкерлік мемлекеттің тіркеуінсіз жүзеге асырылатын болған жағдайда екіншісінің рұқсаты заңмен бекітілген жазбаша түрде сақталады.
Ал егер кәсіпкерлікті жүргізуге жоғарыда айтылған екіншісінің рұқсаты болмаған жағдайда, кәсіпкерлікті өз атынан жүргізетін ерлі-зайыпты адамдардың іскерлігі өзіндік кәсіпкерлік түрінде жүзеге асырылады және де некедегі ортақ меншіктің тек өз үлесі бойынша ғана жүргізіледі. Сонымен қатар, кәсіпкер жеке тұрғын үйін кәсіпкерлік мақсатында пайдаланатын болса, онда кәсіпкерге жеке тұрғын үйдің өзге мүшелерінің заңмен бекітілген рұқсаты қажет болады.
Кәсіпкерлікпен айналыспайтын ерлі-зайыпты адамдардың екіншісінің меншігіне кәсіпкер-жұбайы қарызын төлеу (өтеу) кезінде қол сұғылмайды. Басқа сөзбен айтсақ, кәсіпкер-жұбайының ісі банкротқа ұшыраған жағдайда, ортақ меншіктегі екінші адамның үлесі меншік құқығы бойынша қарызды төлеуге (өтеуге) жұмсалмайды. Ал егер кәсіпкерлікпен ерлі-зайыпты адамдардың екеуі де айналысқан жағдайда жауапкершілікке олардың ортақ меншігі түседі. Бұдан мынадай тұжырым жасауға болады: кәсіпкерлікпен ерлі-зайыпты адамдардың немесе отбасы мүшелерінің біреуі ғана айналысатын болса, онда екіншісінің немесе отбасы мүшелерінің келісімі міндетті түрде қажет; ерлі-зайыпты адамдар немесе отбасы кәсіпкерлікті жүзеге асыру мақсатында өздерінің жеке тұрғын үйлерін қолдана алады, мысалы, пәтерлерін банктерге кепілдікке бере отырып, қарыз алуға пайдаланады және жауапкершілікке өздерінің мүлкімен жауап береді.
Ал енді жай серіктестікке тоқталып өтелік. Бірнеше дара кәсіпкерлер (өзіндік кәсіпкерлікті және отбасы кәсіпкерлігін жүзеге асырушылар) өз мақсаттарын жүзеге асыру үшін бірігеді және өзара шартқа отыру арқылы жай серіктестік құрады. Жай серіктестік құруға талаптанған дара кәсіпкерлер өздерінің мүліктік қорын құрады. Яғни, жай серіктестік әрқайсысының ақшалай, заттай немесе ақыл-ой, зерделік істің нәтижесіне құқығы бойынша және тағы да басқа үлестері бойынша құрылады. Олардың серіктестіктегі үлестері бағасы бойынша (егер шартта басқа жағдайлар қарастырылмаған болса) тепе-тең болады.
Шартқа отырған кәсіпкерлердің қосқан үлесі және сонымен қатар кәсіпкерлік нәтижесі олардың ортақ үлестік меншігі болып есептеледі. Жай серіктестік мүшелерінің әрқайсысы өз үлестерін алуға құқылы, ал ортақ меншікке билік жүргізушіні кәсіпкерліктің басқа мүшелерінің келісуімен тағайындайды. Шарт бойынша, түскен пайданы бөлу мен шығындарды өтеу жай серіктестіктегі кәсіпкерлердің қосқан үлестеріне байланысты болады. Бұдан мынадай қорытынды жасауға болады: бірнеше жеке меншік иелері бірігіп кәсіпкерлікпен айналыса алады; олардың мүліктері қосқан үлестік салымдарынан тұрады; пайданы бөлу тәртібі мен жұмсалатын шығындар өзара құрған шартта көрсетіледі.
Қазақстан Республикасының Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы заңының 3-бабына сәйкес дара кәсіпкер шағын кәсіпкерлік субъектісі болып табылады. Яғни, дара кәсіпкерлікте еңбек ететін жұмысшылар саны жылына орташа есеппен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.