Ғарыштық сәулелер(сәулелену)

Пән: Астрономия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

1.ҒС туралы жалпы мәлімет.

Ғарыштық сәулелер(сәулелену)-ол әлемнің әйтеуір бір қойнауында жоғарғы энергияларға дейін үдетілген зарядталған бөлшектер мен тұрақты атом ядролары(кейде Ғс-ке ғарыштық гамма сәулеленуді де жатқызады,бірақ әдетте Ғс-деп тек зарядталған бөлшектерді атайды).
Ғс бөлшектерінің энергиялары ~1-10МэВ-тен 1021 эВ-ке дейін жатады. Эрг=1012=1эВ
Төменгі шекара-ол шартты түрдегі шекара.Одан аз энергиялы бөлшектер ғарыштың қай жерінде де бола береді, бірақ оларды Ғс-ке жатқызбайды. Сөйтіп, Ғс-ті генерациялау немесе тудыру- ол аз энергиялы бөлшектерді жоғарғы энергияға дейін үдету.1021 эВ- Ғс-ң тіркелген ең жоғарғы энергиясы.Бұл энергия элементар бөлшек үшін өте үлкен энергия.
Мысал. 1)ҮАК( Үлкен Адрондық коллайдер)-энергиясы 1014 эВ.
2)Күннің жарқ ету кезінде бірнеше минут ішіндегі жердегі мұнай, көмір т.б. барлық қорды өртеген кезінде шығатындай энергия бөлінеді.Осы құбылыс кезінде бөлшектер тек 1-10 ГэВ-ке дейін ғана үдетіледі. 1021 эВ~100Дж.
Энергиялары бойынша Ғс былай бөлінеді:
1)~1015 эВ жоғары - аса жоғары энергиялы Ғс деп аталады.
2)~ 1018 эВ жоғары Ғс-шекті жоғары энергиялы Ғс деп аталады.
Қазіргі заманғы түсініктер бойынша 1015 эВ Ғс біздің галактикада, көбісі аса жаңа жұлдыздардың жарылысы кезінде пайда болады(әр галактикада өзінікі болады). Ал одан жоғары энергиялы Ғс мүмкін басқа Галактикаларда да болуы мүмкін(негізгі белсенді галактикада).
Шыққан тегі бойынша Ғс:
1)Галактикалық Ғс( ГҒС);
2)Күндік Ғс(КҒС) болып бөлінеді.
КҒС-гелиомагнитосфера шегінде негізінде Күн жарқ етулер кезінде пайда болған.
Гелиомагнитосфера-Күн желімен толтырылған ғарыштық кеңістіктің бөлігі. Гелиомагнитосфера радиусы R~ 100 а.б.
Күн желі- оған қатырылған магнит өрістерімен бірге үнемі кеңейіп тұрған Күн тәжі .Күн тәжінің кеңеюі-Күн желінің қысымы жұлдызаралық орта қысымымен теңескенге дейін кеңейіп тұрады. Күн желінің таралуы аса дыбысты жылдамдықпен болғандықтан ,екі орта әрекеттесу аралығында соққы толқын пайда болады да, гелиомагнитосфераның анық шекарасы пайда болады .
Ені қалың емес ауыспалы қабаттардың бер жағына жұлдызаралық орта кірмейді және ол жер Күн желімен толтырылған болады.
КҒС-ң энергиялары көбісі бірнеше 10 МэВ болады, кейде 1-10 Гэв-ке дейін жетеді.
ГҒС- гелиомагнитосферадан тыс пайда болған Ғс. Оның энергиялары барлық біз айтқан аралықта жатады.
Тағы да Ғс былай бөлінеді:
1) Алғашқы ҒС- Жер атмосферасынан тыс Ғс ( кейде ГҒс-тің гелиомагнитосферада таралуын қарастырған кезде алғашқы Ғс деп гелиомагнитосферадан тыс Ғс-ті айтады).
2) Екінші реттік ҒС- алғашқы Ғс-ң жер атмосферасының атом ядроларымен әрекеттесу нәтижесінде пайда болған Ғс.
Алғашқы Ғс-ң химиялық құрамы: ~90%-протондар;
~8%-альфа бөлшектер;
~2%-гелийден ауыр ядролар;
~аз мөлшердегі электрондар;
~ одан да аз мөлшердегі позитрондар мен антипозитрондар
Екінші реттік Ғс химиялық құрамы: қазіргі заманда белгілі барлық дерлік элементар бөлшектер кіреді.Одан ары элементар бөлшектер көбісі алғаш рет Ғс құрамында табылды .
Аса жоғары энергиялы бөлшектерден Жер атмосферада млн- млрд 2 - ші ретті Ғс пайда болуы мүмкін. Олар бір-бірінен бірнеше шақырым қашықтыққа таралады .Бұл құбылыс Күн атмосфералық нөсер деп аталады.
Ғс физикасының 2 аспектісі бар:
1) астрофизикалық
2)ядрофизикалық
Астрофизикалық аспектіде-Ғс-ң пада болу механизмдері, Ғс-ң мүмкін болатын көздері,Ғс-ң ғарыштық кеңістікте таралуы.
Ядрофизикалық аспекті- Ғс - тің затпен әсерлесуі, көбісі жер атмосферасымен әсерлесуінен зерттеу нәтижесінде жоғары энергиялардағы ядролық пен элементар бөлшектердің әрекеттесуі және қасиеттері туралы жаңа мәліметтер алу.

2.ҒС-ң табиғаттағы, ғылымдағы және техникадағы ролі

ҒС арналған зерттеулер тек ядролық физика, астрофизика, геофизика білімдеріне ғана емес, биология, археология, палеонтология, метерология, экология, т.б. ғылымдарға да зор пайда келтіретіні анықталды. Қазіргі уақытта ҒС галактикалар эволюциясына, жұлдызаралық ортаның дйнамикасына, жер климатының құрылуына, жер бетіндегі өмір эволюциясына өте маңызды, кейде тіпті шешуші роль атқаратыны белгілі болды.
ҒС-ң ядролық физика мен элементарлық бөлшектер физикасы үшін орны-маңызды.
ҒС физикасы мен астрофизиканың байланыстылығы да түсінікті. Астрофизикадағы барлық үлкен жеңістіктер ҒС зерттеудегі маңызды жаңалықтармен расталады және керісінше ҒС-ң пайда болуы әлемдік құбылыс екені анықталды, яғни релятивтік бөлшектер жұлдыз аралық кеңістіктерде, аса жаңалардың қабыршығы мен галактикаларда, әсіресе радиогалактикаларда болады. Сондықтан ҒС -ті зерттеудің соңғы 10-жылдықтарда ашылған квазар, пульсар сияқты объектілерді, рентген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.