КӨРНЕКТІ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Титулка үшін
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
КӨРНЕКТІ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Мектептегі көрнекті құралдардың жалпы түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Көрнекті құралдардың түрлері мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 11
2. ИНФОРМАТИКА САБАҒЫНДА КӨРНЕКТІ ҚҰРАЛДАРДЫ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1 Информатикада оқыту және көрнекті құралдарды қолдану жолдары ... ...21
2.2 Информатика сабағында интерактивті тақтаны қолдану ... ... ... ... ... ... ... 28
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Көрнекілік - оқытуда заттар мен құбылыстардың өзіне тән грамматикалық ұғымдарды сезім мүшелері арқылы көзбен көріп, қолымен ұстап, құлақпен естіп қабылдауға баулитын дидактикалық үрдіс. Көрнекілік үрдісі мұғалімнің шығармашылық ізденісі мен әдістеме жаңалығына сергек қарап, оны сабақ барысында шебер пайдалана білуді талап етеді.
Көрнекілік әдістерін сабақ барысында дұрыс пайдалану оқушының оқу материалын жақсы меңгеруіне, осы сала бойынша өз танымын одан әрі кеңейте түсуіне және талқылауына қол жеткізеді.
Қоғамда бүгінгі таңда болып жатқан өзгерістер мұғалімнің кәсіби деңгейін жоғарылауын шығармашылық потенцияның өсуін талап етеді. Сондықтанда біз қазақ тілі сабақтарында көрнекілікті қолдану мәселелерін зерттеуді жөн көрдік.
Зерттеу жұмысының тақырыбы - Информатика сабақтарында көрнекті құралдарды қолдану.
Зерттеу жұмысының мақсаты - информатика сабағында көрнекіліктерді тиімді қолдану арқылы оқу үрдісін қызықты да тиімді етіп ұйымдастырудың жолдарын әдіс-тәсілдерін анықтау.
Бұл үшін міндеттерді шешуді жөн көрдік:
1.Көрнекі құралдарды информатика сабақтарында көрнекілікті қолданудың педагогикалық негіздерін айқындау;
2. Информатика сабағын танытуда және компьютерлік сауаттылықты оқытуда қолданылатын көрнекіліктерді жүйелеу;
3. Информатика сабағын оқытуда сабақты көрнекі түрде өткізудің тиімді жолдарын іздестіру;
Зертеу жұмысының обьектісі- информатика сабағындағы көрнекті құралдар.
Курстық жұмыстың пәні: информатика пәні.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан тұрады, қосымша ретінде қазақ тілі сабақтарын қолданылатын үлгілері беріледі. Соңында қорытынды жасалып, пайдаланған әдебиеттер көрсетіледі.
Курстық жұмыстың зерттелу деңгейі. Әл-Фараби, Я.А.Коменскийй, И.Г.Пестолоции, Ж.Ж.Руссо, А.Дистерверг, Ы.Алтынсарин, К.Д.Ушинский, т.б. оқу арқылы оқушылардың ақыл-ой қабілеттерін, дербестігін танытуға көңіл бөлу керектігін айтқан болса, оқыту үрдісінің ерекшіліктері мен ұстанымдары, оқыту әдістері мен құралдары туралы М.А.Данилов, Б.Н.Есипов, М.Н.Скаткин, Н.Е.Лернер, Р.Г.Лемберг, Ю.К.Бабанский, В.Оконь, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, А.Клинберг, Н.Марев, С.Н.Архангельский, Н.Д.Хмель, т.б өз еңбектерінде талқылаған.

1КӨРНЕКТІ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1Мектептегі көрнекті құралдардың жалпы түсінігі

Еліміздің президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан 2030 бағдарламасында білім беру жүйесінің басты міндеті - жеке тұлғаның ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде қалыптасуы, дамуы және кәсіби тұрғыда жетілу үшін қажетті жағдайлар жасау, -- деп көрсетеді
Бұл мақсатта жету оқыту үрдісінің алдына жаңа маңызды талаптар қояды. әлеуметтік саяси реформалардың әлемдік тәжірбиесі көрсеткендей, қоғамдық өзгерістер кезіндегі мемлекеттік білім беру саясатында оқушылардың білім сапасын арттыру мәселесі басты орынға ие болып отыр.
Біз көнекіліктердің бірнеше сипттамасынажыратып көреміз: біріншіден: көрнекілік - бұл оқу материалы мазмұнының оқу жағдаяттарында көрініс табу құралы, яғни ол пәндік білімдердегі қолдаудағы іс-әрекеттер молделі; екіншіден, көрнекілік - бұл оқу әрекетінің мазмұны, яғни ол оқу жағдаяттарн шешу молделі, үшіншіден, көрнекілік - бұл оқу материалын меңгеру құралы, яғни ол пәндік білімдердің оқушының жеке жетістігіне өту моделі болып табылады. Қарастырылып отырған мәселенің бұдан сипаттамасы көрнекілік ұғымына мынадай түсіндірме беруге мүмкіндік жасайды: көрнекілік - бұл оқушыға оқу іс-әрекетінің алуан түрін орындауға, сонда-ақ олардың оқу материалын игеруін ұйымдастыруға бағытталған оқу құралы.
Әл-Фараби, Я.А.Коменскийй, И.Г.Пестолоции, Ж.Ж.Руссо, А.Дистерверг, Ы.Алтынсарин, К.Д.Ушинский, т.б. оқу арқылы оқушылардың ақыл-ой қабілеттерін, дербестігін танытуға көңіл бөлу керектігін айтқан болса, оқыту үрдісінің ерекшіліктері мен ұстанымдары, оқыту әдістері мен құралдары туралы М.А.Данилов, Б.Н.Есипов, М.Н.Скаткин, Н.Е.Лернер, Р.Г.Лемберг, Ю.К.Бабанский, В.Оконь, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, А.Клинберг, Н.Марев, С.Н.Архангельский, Н.Д.Хмель, т.б өз еңбектерінде талқылаған.
Л.С.Выготский Мектепте оқуға даярлау балалардың алған білім, дағды біліктерінің ауқымынан зор, ақыл - ой үрдісінің сапасына көбірек тәуелді болады. Сондықтан мұндай сапаға жеткізудің аса маңызды жақтарының бірі - балалардың бойында танымдық тудыратын тәсілді қалыптастыру болып табылады -- десе, көрнекті құралды пайдаланудың тиімділігі туралы В.Шаталовтың пікірінше: Жинақты әдеттен тыс тірек сигналдарды оқушыларды қызықтырып, оларды белсенді еңбекке, ізденіске бастайды, сонымен қатар оқу проблемаларына аударады. Осыған орай балалардың бойында аса маңызды қасиет қалыптастырады, күнделікті сан мәрте көз алдына аса маңызды қасиет қалыптастырады, күнделікті сан мәрте көз алдына өтіп жатқан құбылыстар мен заттардың өзінен әдеттегіден тыс жәйтті аңғартады.
Бұл жерде оқушының алдына танымдық міндеттерді қойып, оның белсенділігін арттыруға бола ма? - деген сұрақ туындайды.
Осы жөнінде Ушинскийдің оқушылардың бойында бақылағыштық, танымдық белсенділікті дамыту үшін көрнекті оқуды талдау негізінде оқушыларда айқын образдар туындайтын, өзіне таныс заттардың жаңа жақтарын ашатын, оқу материалдарын неғұрлым берік шешуіне көмектесетін көрнекті құралдарды көрсетуге кеңес береді. Өйткені олар бір жағынан оқушылардың ой-өрісін, ауызекі сөйлеу тілін, жазу дағдысын, айналадағы өмір туралы түсінігін кеңейтеді және оқушының білім деңгейіне сай саралап жасалғанда нәтижелі болады. Демек, ол оқу озаттарын тежемейді, әрі үлгерімі төмен оқушылар ескерусіз қалып қоймай, олардың теориялық білімі мен дағдыларын дамытуға әсер етеді.
Бұл мәселені философиялық және педагогикалық-психологиялық тұрғыда зерттеушілер (М.В.Гамезо, В.Ф.Ломов, В.Рубахин, Н.Г.Салмина) көрнекті құралдармен жұмыс жасауға деген қабілеттілік баланың бойында мектеп жасына дейін қалыптаса бастады деп тұжырымдайды: осындай қабілет негізінде суретті жазудың идеографиялық, буындық және әріптік түрлерін пайдаланған ата-бабамыз арқылы берілетін тума нышандар және ьас ми жұмысының нәзік психикалық-физиологиялық тетіктері жатыр. Өйткені адам қоршаған дүниенің нақты нәрселері мен құбылыстарын жазба алфавитінің құрамды бөлігі болып табылатын - таңбалар мен символдармен алмастыра отырып, көрнекілік іс-әрекетті жүзеге асырады. Қарастырылған нақты нәрселер мен құбылыстарды тікелей сезімдік түсінумен салыстырғанда, мұндай іс-әрект кезінде олардың қосалқы белгілерден байқалмай қалатын маңызды ішкі қатынастарын ашуға болады. Құбылыстар мен нәрселердегі маңызды нәрселерді ажырата алу танымы үрдістерінің негізін құрайды және өзінің мәнә бойынша қоршаған шынайылықты оны алмастыратын көрнекіліктер арқылы модельдей алатын адмның абстрактілі ойының түрі болып табылады.
Шынайы нысандардың орынына оның алмастырушылары қолданылатын танымдық іс-әрекетке көшу заңды үрдіске жатады. Ол филосифия мен психологияда адам санасында нәрселер мен құбылыстардың бейнеленуінің орынына, олардың мәнділігінің бейнеленуі ретінде, сезімдік түйсінуден ойға көшу, яғни шынайылықты психиканы модельдеу ретінде сиппатталады.
Қоршаған шынайылықты көрнекіліктер арқылы модельдеу үрдісін зерттеушілердің (Р.Д.Певина, Н.М.Фридман, В.А.Штофф және т.б.) пікірі бойынша оның жүйе - құрылымдық, жүйе - функционалдық және басқа да өзара байланыстары таза түрінде көрініс тауып, көрнекіліктерді қолдану барысында нақты жаңа ақпарат алудан тұрады.
Оқыту үрдісі субъектілерінің көрнекілік арқылы білімді игеру қажеттілігі, яғни көрнекілік түрлерін қолдана алуы, ғылыми танымның әдісі ретінде модельдеудің маңыздылығымен емес, ой әрекетін кезеңімен қалыптастыру (П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина) оқу іс-әрекеті (С.Л.Рубинштейн) мәтін мазмұнын қорытындылау (В.В.Давыдов, Д.Б.Эльконин) ой - іс-әрекеттің тәсілдерін қалыптастыру сияқты бірқатар психологиялық-педагогикалық теориялармен анықталады. Педагогика ғылымы саласында ғылыми-педагогикалық білімді модельдеуге арналған қомақты ғылыми еңбектер бар, олар: педагогика курсының логикалық - құрылымдық сұлбасын құру (Г.К.Нұрғалиева), педагогикалық инноватика (Ш.Т.Таубаева, С.НЛактионова) кәсіптік педагогикалық білім беру мазмұнын кестелер, модельдер, суреттер және т.б арқылы бейнелеу (А.П.Сейтешев, Т.С.Сыдықов, Л.Х.Мәжитова, Н.Д.Хмель, И.А.Нәби, К.Ө.Өстеміров және т.б) білім беру тарихының даму генезисі мен педагогикалық ойларды кесте, суреттер, диограмаларда және т.б бейнелеу (С.Қ.Қалиев, Қ.Ж.Қожахметова, Б.А.Әлмұхамбетов, А.Қ.Құсайынов), логикалық - құрылымдық сұбаларды жасау және жалпы психология бойынша тесттер, педагогикалық психология, оқыту теориясы құрастырылған. Ал, өмір талабына сәйкес жеделдеп даму үстіндегі ақпараттарды меңгерудегі түбегейлі өзгерістер кезеңінде бастауыш сыныптық пәндерді оқыту оқушыларға жауапкершілікті, өзін-өзі реттеуді, шапшаң шешім қабылдауға бейімделуді қалыптастыруға бағытталуы тиіс. Осыдан келіп білім беру сапасын арттыруға деген қажеттілік оқушылардың әр пәнге деген қызығушылығы мен білім сапасын артыруға бағытталған әр түрлі көрнекіліктер жүйесін мектеп үрдісінде пайдалану керек.
Көрнекілік - педагогикадағы дидактикалық тәсіл. Ол ақпараттың, дәрістің, үгіт-насихаттың, жарнаманың танымдылығы мен пәрменділігін арттыру жолы, оқытуда заттар мен құбылыстардың әр қайсысының өзіне тән жаратылыс бітімін, әр қилы сыр-сипаттарын сезім мүшелері арқылы байқау, қабылдауға баулиды. Адам қоршаған ортаны, дүниені, құбылыстарды бес сезім мүшесі арқылы түйсінеді. Оның ішінде ақпаратты ең көп қабылдайтын сезім мүшесі - көру түйсігі. Адам жадында терең таңбаланатыны да осы көру түйсігі арқылы қабылданған ақпарлар. Бірақ, түйсік өздігінен құбылыстардың ішкі байланысын, олардың заңдылығын бейнелей алмайды. Құбылыстардың мәнін адам санасында ойлау, пайымдау қабілеті ғана бейнелейді. Көрнекіліктің нәтижесінде қоршаған өмір құбылысын және заттарды салыстыра ойлап, пайымға салып қабылдау арқылы оқушылардың мәселені түйсіну дәрежесі артады, сана-сезімі қалыптасады. Сонымен бірге, қабылданған ақпарлар оқу міндеттеріне байланысты талданып, қорытылады. Көрнекілік құралдары оқушыларға бейнелі түсінік беру үшін ғана емес, оқушылардың ұғымын қалыптастырумен бірге, абстрактілі байланыстар мен тәуелділікті түсіндіру үшін қолданылады. Бұл дидактиканың басты қағидаларының бірі болып саналады. Көрнекілікті чех педагогі Я.А. Коменский (1590 - 1670) 17 ғасырда енгізді. Одан кейін педагогтер швейцар И.Г. Песталоцци (1746 - 1827), неміс А.Дистерверг, орыс педагогі К.Д. Ушинский (1824 - 187071), т.б. Көрнекілікті оқу пәндерінің мазмұнына бейімдеп (ана тілі, арифметика, табиғаттану, т.б.), дидактика мен әдістеме жүйесіне лайықтап қалыптастырды.
Қазіргі оқу жүйесінде жанды-жансыз табиғат объектілерін байыппен байқаудың, сурет, өрнек, көркемөнер туындыларын, графикалық материалдарды заттай пайдаланудың мәні зор. Қазіргі дәуірде ғылым, техника, көркемөнер салаларында мол дамыған шынайы деректерді, т.б. едәуір күрделі бейнелеу мүмкіндіктерін пайдалану үшін түрлі кабинет, арнайы жұмыс орындары - кабиналар ұйымдастырылды. Осыған орай оқу барысында кинопроекторлар, кинофильмдер, теледидар, оптикалық аспаптар, түрлі механизмдер, дәлдік өлшеу-есептеу машиналары, т.б. көрнекі құралдар қолданылады.
Оқу сабақтарында көрнекілікті қолдану аясы өте кең: айнала қоршаған дүниені, яки түрі табиғатты тікелей бақылау, саяхат кезіндегі бақылау, оқушылардың жинаған заттары, жеке клоллекция түріндегі гербарийлер, жан - жануарлардың, құстардың тұлыбы, модельдері макеттері мен панарамалар (оқушылардың өздері пайдаланады), кинофильмдер, диафильмдер, картиналар, портреттер, оқулықтағы, газет - журналдардағы суреттер т.б.
Кинофильм , диафильм , мультфильм және т.б. көрнекіліктердің өмір тәжірибесі аз, көп нәрселер мен құбылыстар жөнінде түсініктер кемелденбеген төменгі сынып балалары үшін орны бөлік. Мұндай көрнекті құралдар оқушылардың шығармашылық ойлау қабілетін, білім - танымын дамытуға, тіл байлығын арттыруға, жаңа білімді тез меңгеруіне зор ықпал жасайды. Міне , сондықтан да көптеген зор ойлы ұстаздарымыз сабақтың көрнекілікпен жүргізілуіне ерекше мән беруде. Олар балаға тиіс емес бес сөз үйретсең, ол оны үйрену үшін ұзақ уақыт қиналатынын, ал сондай жиырма сөзді сүретпен байланыстырсақ, оны оп - оңай тез меңгеріп біліп алатынын өз тәжірбелері арқылы дәлелдеп жүр. Көрнекті құралдарды болайша пайдалануға болады. Мұндай тапсырманы 2 - ші, 3 - ші сыныптың оқушылары зор ынтамен орындайды, мұғалімнің көмегімен көрген фильмнің мазмұнын эпизодтарға бөліп , оларға тақырып қояды. Тапсырма орындалып болған соң, ол тексеріліп, сәтті қойылған тақырыптар тақтаға жазылады, оны оқушылар дәптеріне көшіреді .

Көрнекті құралдардың түрлері мен ерекшеліктері

Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында: Білім беру жүйесінің міндеттерінің бірі - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым және практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, Қазақстанның Білім беру тұжырымдамасында мектеп міндеті - әр оқушыға терең білім беріп, оқушының ойлау қабілетін арттыру. Болашақ ұрпаққа саналы білім мен сапалы тәрбие беруде, оқушылардың материалды саналы түрде түсініп, есінде берік сақтауын қамтамасыз етуде әрі ойлау қабілетін дамытуға көрнекіліктің тигізер әсері зор делінген [1].
Осыған орай, Қазақстандағы білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын мейлінше қуатты меңгермейінше, жан-жақты білімді, жетілген ұрпақ оқытып тәрбиелеу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалім үшін де, оқушы үшін де интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами қабілеттерінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Оқыту технологиясына байланысты көрнекіліктердің жаңа түрлері мектепте оқыту үрдісіне қажетті әдіс-тәсілдер, дидактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ол оқушының тәртібіне, оқуға ынтасына, оқу іс-әрекетіне игі әсер етумен қатар, педагогикалық нақты ғылымға жақындату, оқушының интеллектуалдық шығармашылық қызметі болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибесінің нәтижелігіне, жинақтылығына ұтымды әсер ететіндігі - оқу-тәрбие үрдісінің басты күре тамырының рөлін атқарады.
Оқыту жүйесінде көрнекілік принципінің алатын орны ерекше. Оқушылардың дүние танымы негізінен көрнекілік арқылы жүзеге асырылады. Ол заттардың өзін немесе бейнесін, көлемін тікелей көріп байқауға мүмкіндік береді. Көрнекілік принципінің мақсаты - өткен тақырыпқа сай оқушылардың білім көлемін тереңдету, қызығушылығын арттыру және есте сақтау қабілетін шыңдау, мұғалімнің өз ойын оқушыларға нақтылы дәлелдеу үшін қолдану.
Оқушы санасында көрнекілік бейнелерін қалыптастырудың құралдары ретінде мектепте түрлі оқыту жабдықтары қолданылады. Көрнекі құрал - нақты объектінің, заттың немесе құбылыстың түрлендірілген формасы, моделі. Көрнекі құрал - таным құралы. Таным үрдісінде нақты заттарды, құбылыстарды олардың табиғи немесе қоғамдық өмір сүру жағдайын елестетуге жағдай жасайды.
Білім беруде көрнекі құралдарды пайдаланудың маңызды мәселелерінің бірі - олардың ғылыми негізделген топтамасының болуы. Бұл мәселе оқытудың теориясы мен практикасында үлкен мәнге ие. Осы негізде көрнекі құралдардың жүйесі және көрнекіліктің әрбір түрі мен типінің дидактикалық атқаратын қызметтері анықталады. Педагогикада көрнекі құралдарды жүйелеудің бірнеше әдісі бар. Көп жағдайда олардың жеке түрлерінің белгілеріне (көлемі, біртүстілігі немесе әртүрлілігі, статистикалық немесе динамикалық, жекеше немесе ұйымда қолдануға арнаулы және т.б.) құрастырылған заңына қарай немесе дидактикалық тұрғыда топтастырылады.
Жалпы орта мектептерде оқу-тәрбие үрдісінің міндеттерін шешудегі көрнекілік құралдарының қызметтері олардың дидактикалық құралдары мен тәрбиелік бағыттарына орай анықталады. Оқыту құралдары негізінен 3 топқа бөлінеді, олар: оқу-әдістемелік құралдар, көрнекі құралдар, техникалық құралдар.
Қазіргі оқыту жүйесінде кеңінен қолданылып жүрген мынадай көрнекіліктердің түрлері бар:
-Табиғи (табиғат, өсімдік, жан-жануар, жәндіктер т.б.).
-Көлемдік (әралуан заттардың моделдері).
-Бейнелік (фотосурет, сурет т.б.).
-Графикалық (сұлба, сызба, кесте).
-Дыбыстық (үн таспапластинкамагнитофон, диафильм, бейнефильм т.б.).
-Символикалық (табиғат, географиялық карталар).
-Заттық корнекілік (егер де зат болмаса, олардың үлгісін көрсету).
-Эксперименттік (физика, химия сабақтарында түрлі зертханалық байқаулар жүргізу).
-Тілдік көрнекілік (фонетикалық, лексикалық және грамматикалық жазбалары).
-Аудиовизуалдық (кино, теледидар, радио, интернет желісі т.б.).
Көрнекіліктің табиғи түрінен басқалары заттар мен құбылыстардың өзін тікелей көрсетуге мүмкіндік болмаған жағдайда ғана қолданылады. Көрнекіліктерді дидактикалық принциптерді қолдануға қойылатын негізгі талаптар жүйесіне сай, яғни: оқытудың белгілі мақсатына сай қолдану:
-Көрнекілікті қолдану тәсілдерін меңгеру, оның сабақ құрылымында өзіндік үйлесімдігін қатаң ескеру, оқу әрекетінде оқушылар ойының оған үнемі ауытқып кетуін болдырмау;
-Көрнекілікті қолдану барысында оқушылардың бақылау әрекетін тиімді ұйымдастыру;
-Көрнекілікті мұғалімнің сөзімен дұрыс байланысын қамтамасыз етіп, қорытынды жасау;
-Көрнекі құралдардың түрлерін (заттық, бейнелік, графикалық, символикалық, техникалық т.б.) сабақтар жүйесінде нақтылы өз орнында пайдалану және оқушылардың жас, танымерекшеліктерін ескере отырып басшылыққа алу;
-Көрнекіліктерді қолдануда оқушының санасына үнемі көңіл аударып отыру қажет.
Көрнекілік құралдарын оқу-тәрбие жүйесінде қолданудың тиімділігі:
-оқушының жеке сезім-күйіне әсер етеді (яғни, таныммен, ғылыммен, өнермен байланыс жасауы);
-ақпаратты меңгеруді жеңілдетеді (яғни, ақпараттық таныстырушылық қызметі);
-ақиқатты объекті жөніндегі ақпаратты белгілі шамаға дейін ұғынуға мүмкіндік береді (сананы қалыптастырудағы көрнекілік қызметі);
-іскерлік пен дағдының қалыптасуына үлес қосады (жаттықтыру қызметі);
-оқу-тәрбие жұмыстарының нәтижесін бақылауға үлес қосады (бақылау мен бағалау қызметі);
-корнекілік оқушының таным қабілеттерін (елестету, есте сақтау, қисынды ойлау, сөйлеу) дамытады;
-оқушы жаңа тақырыпты тез түсініп, оңай қабылдайды.
Оқыту үрдісінде көрнекілік принципін жүзеге асыру мектептердегі тілдерді оқытуға
қойылатын басты талаптардың бірі. Көрнекі құралдарды әртүрлі тәсілмен пайдаланудың маңыздылығы оны жеткілікті және қажетті жағдайда қолдануын көрсетуі керек. Берекесіз пайдаланған көрнекілік өзінің сапасын жоғалтады. Оқушылардың сабаққа деген ынта-жігері, қызығушылықтары жоғалады. Сондықтан көрнекіліктерді тиімді тәсілмен қолдану керек [2].
Көрнекіліктерді пайдалануда жеке сөздерден сөз тіркестерін, сөз тіркесінен сөйлемге әрі сұрақ-жауап қойып, қарым-қатынас жасауға көп көмек береді. Оқушы сурет арқылы жаңа сөздің мағынасын түсініп, екі-үш сөзден сөйлем құрай алады. Сюжетті суреттерді қолдану - оқушыларды жүйелі сөйлеуге баулиды. Мысалы, қазақ тілі немесе шетел тілі пәндерінен кез келген жаңа сөзді көзбен көру, мүмкіндігі болса, қолмен ұстап көру оқушының санасына берік орын алады. Сабақ үстінде оқушылардың тілін ұстартуда сабақты құрғақ сөзбен түсіндіргеннен гөрі, көрнекі құралды пайдаланып түсіндірген тиімді. Оқулықта берілген материалдардан көрнекілік жасап алуға да болады.
Ал оқытудың техникалық құралдары мұғалімдерге көмекші құрал ғана болады. Өйткені мұғалім оқушылар үшін білімнің көзі, оқу процесінің жетекшісі ғана емес, еліктейтін үлгісі де.
Соңғы жылдары проекциялық аппараттарды: диаскоп, эпидиаскоп, фильмоскоп, диапроектор, комьютер мен интерактивті тақта және интернет желісін сабақта пайдалану арқылы өтетін тақырыптар ерекше қызықты, әрі әсерлі болады, оқушылардың ой-өрісін дамытып, тақырыпқа байланысты құрылған сюжетті әңгімелерді нақты көрсетіп, түсіндіруге көп ықпалын тигізеді.
Әлемдік өркениеттен өз орнын тауып, жаһандану әлеміне енген еліміздің алдында тұрған міндететрінің бастысы - білім беру жүйесін жетілдіру, елдің интеллектуалдық потенциалын көтеруде білім беруді ақпараттандыру.
Қазіргі оқулықтар мен электрондық оқулықтар арқылы білім беру мазмұны - әлемдік деңгейге теңестіріліп келеді. Қысқа мерзімде ақпаратты іріктеп, пайдалануға үйретеді. Мұғалімдердің өз қабілеттерін үздіксіз арттыруына жағдай жасалады.
Қорыта айтқанда, оқу үрдісінде көрнекіліктерді пайдалану - оқушылардың сөйлеу мәдениетінің, мінез-құлқының қалыптасуына, табандылыққа, еңбек сүйгіштік қасиеттерінің тәрбиеленуіне ықпалын тигізеді. Көрнекіліктер оқушылардың логикалық ойлау, кеңістікті елестету, жеке бас қабілеттерін дамытуға бірден-бір себепші болатын құрал болып табылады.

2. ИНФОРМАТИКА САБАҒЫНДА КӨРНЕКТІ ҚҰРАЛДАРДЫ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
2.1 Информатикада оқыту және көрнекті құралдарды қолдану жолдары

Еліміздің ғалымдары, әдіскер-мұғалімдерінің үздіксіз еңбек етуінің арқасында мектептегі білім беру жүйесіне елеулі өзгерістермен жаңалықтар енді. Информатика бағдарламасында қолданбалы информатика, ықтималдықтар теориясы және т.с.с жаңа бөлімдері пайда болды.
Жалпы білім беретін орта мектеп информатика пәнінің жаңа бөлімдерімен байытылуы бұл пән мұғалімдеріне де ерекше дайындықты қажет етеді. Оның үстіне 45 минутта оушыларға берілетін ақпарат көлемінің ұлғаюы, оның жоғарғы деңгейде абстракталынуы, уақыттың шектеулілігі, компьютерлік технологияны тиімді, әрі орнымен қолданып уақыт үнемдеуді керек етіп отыр. Оқытуды ұйымдастыруда пән мұғалімі оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуы, қажетті біліммен қамтамасыз етуі, олардың есеп шығаруы ебдейліктері мен дағдыларын қалыптастыруы айтпаса түсінікті. Осындай аз уақыт ішінде (45 минут) өлшемі көп ақпарат беру үшін оның тиімді (оптимальды) әдістерін табу - бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналды. Оқыту күрделі болғанымен, ол шамаға лайық болу тиіс. Оқыту сапасын арттыру, өмірмен практиканы байланыстыру да күн тәртібінен түскен емес. Оны шешудің бірден-бір жолы, айналып келгенде көрнекілік принципті компьютерлік технология арқылы жүзеге асырудың дидактикалық негіздемесін жасауға келіп тіреледі. Өйткені көрнекі оқыта отырып, материалды игеруге ғылымилық және шамаға лайықтылық принциптерімен қамтамасыз етіп, оқушылардың логикалық ойлауын, эстетикалық қабылдауын, қандай да бір жұмысқа шығармашылықпен қарау деңгейін дамытып, жоғарылата түседі.
Көрнекілік термині негізінен үш мағынада: объект (нысан) ретінде, қандайда бір заттың қасиеті ретінде, адам баласының қандай да бір іс-әрекеті, қызметі ретінде қолданылады. Көрнекілік түсінігі соңғы онжылдықта айтарлықтай тереңдеп өзгерістерге ұшырады. Кезінде көрнекілікпен айналысқан В.Т.Болтянский (1970 ж.) Изоморфизм плюс қарапайымдылық деген болатын. Ал А.Н.Леоньтевтің (1975 ж.) еңбегінде ішкі тірек қызметін атқаруы тиіс делінген. Н.А.Менчинская, Л.Л.Гурова, П.Я.Гальперин, Т.В.Кудрявцев және т.б. зерттеулерінде практикалық қызмет процесінде абстрактылы деңгейлі ретінде қарастырылады. В.Г.Болтянский, Э.Г.Мингаузев, В.П.Стрекозин, В.В.Давидов және т.б. бірқатар ғалымдар оқушылардың меңгеретін біліміндегі көрнекілік принциптің маңызын атап көрсеткен. Оқытуда қолданылатын көрнекі құралдар түрлерінің де едәуір классификациясы жасалынған.
Дидактиканың ғылыми негізін салған чех педагогы Ян Амос Коменский (1592-1670). Оның Великая дидактика кітабында (1632) оқытудың мақсаты, әдістері мен принциптері және сынып сабақ жүйесі баяндалған. Алғашқы рет дидактиканың принциптерін зерттеп, көрнекілікке анықтама берген ұлы педагог. Сонымен бірге, көрнекілік мәселесіне орыс педагогы К.Д.Ушинский де көп еңбек сіңірген. К.Д.Ушинский көрнекі оқытудың ролі мен орнын дұрыс түсініп, ішкі тірек идеясын ұсынды. Балаларға қандайда бір бес таныс емес сөзді үйретіңіз, олар ұзақ уақыт бойы, нәтижесіз тер төгеді. Егерде оны дәл осындай 20 суретті сөзбен байланыстырып үйретсеңіз, онда бала бұл сөздерді бірден-ақ үйреніп алады. Сіз балаға өте қарапайым ойды айтсаңыз, ол бәрібір сізді түсінбейді, егерде сіз осы балаға күрделі суретті көрсетіп түсіндірсеңіз, онда ол бала сізді жылдам, тез арада түсінеді. К.Д.Ушинскийдің көрнекі оқытуда қызметтік элементті де айтқанын кездестіреміз. Ол былай деп жазады: Біз өзіміз тікелей сипап сезу арқылы қабылдаған бейнелеріміз дәл сол қалпында, өте ерекше дәлдікпен есімізде қалғандығын байқауымызға болады. Өзіміз көрген суреттер арқылы басқа да идеяларды қосып аламыз. Бұдан затпен ішкі іс-әрекет нәтижесінде түсінікті меңгеру жүзеге асады. К.Д.Ушинский 1860 жылы сәуір айында жазған түсініктеме хатында қолданылып жүрген арифметиканы оқыту бағдарламасына сын айта отырып, осы пән бойынша өзінің авторлық бағдарламасын ұсынды. Оқыту кері ретпен орналасқан.деп атап көрсетті. Алдымен, сандар оқытылады, содан кейін атаулы сандар, бөлшек және соңына қарай өлшеулер туралы көрнекі түсініктер оқытылады. Ал, К.Д.Ушинский оқытуды өлшеулердегі көрнекі түсініктен бастау керек, өйткені, олар көрнекі деген болатын. Арифметика мұғалімі арифметикаға ерекше мән беріп, өлшеулер жүргізуге мүмкіндік алады. Ол нақтылықтан абстрактілікке, іс-әрекеттен (практикадан) теориялық жалпылауға өту керектігін айтқан еді. К.Д.Ушинский көрнекілік ойлауды тәрбиелейді деп оған үлкен маңыз беріп, баланы логикалық материалға тек көрнекі нақты материал арқылы ғана жаттықтыруға болады деп есептейді. Зат ең алдымен баланың санасында көрініс табуы қажет, ал содан кейін мұғалімнің жетекшілігімен алған әсері түсінік қалыптастырады. Бұдан өз кезегінде ой пайда болады, осыдан келіп сөз өрнектеледі. Көрнекі оқыту бақылампаздықты дамытады, бұл дегеніміз ақылдың дамуына септігін тигізеді. К.Д.Ушинский көрнекі оқытуда қызметтік элементті де айтқанын кездестіреміз. Ол былай деп жазды: Біз өзіміз тікелей сипап сезу арқылы қабылдаған бейнелеріміз дәл сол қалпында, өте ерекше дәлдікпен есімізде қалғандығын байқауға болады. Өзіміз көрген суреттер арқылы басқа да идеяларды қосып аламыз. Бұдан затпен ішкі іс-әрекет нәтижесінде түсінікті меңгеру жүзеге асады. Өйткені көрнекі оқыту ақыл-ой қабілетін дамытуға, материалды беруді жеңілдетуге, оқу қызметінде белсенділік пен өз бетінше жұмыс істеуіне, алған білімдерін жүйелеуге, материалды жеңіл түрде қабылдауға тигізер әсері мол. Көрнекілік қасиеті заттар мен құбылыстарды сезімдік қабылдауға байланысты болмақ. Ол көрнекілік ілімін ойлауды дамыту тұрғысынан қарады.
Қазіргі уақытта информатика сабағын оқытуда компьютерлік технология арқылы көрнекілік принципті жүзеге асыруға болады, өйткені компьютер оқыту құралы ретінде, әрі көрнекі құрал қызметін атқарады. Сондай-ақ соңғы кездері арнайы машиналық графикамен жабдықталған график салушы бар компьютерлер де жасалынған. Компьютердің мұндай мүмкіндіктерін, мүсінші өзінің туындысын түрлі материалда жасап көргісі келетұғын болма, ең алдымен оның моделін компьютерге ендіріп, әртүрлі сәулелер түсіру арқылы өзінің болашақ мүсінінің жобасын тік бағытта айналдырып, алдын-ала көре алатыны тәрізді. Фигураны кескіндеуде де осы әдісті пайдаланып, сәулелі қалам арқылы айналу денелерін экранға салады. Компьютер көмегімен тек қана сурет салып қоймай, кеңістіктегі фигуралардың кескінін салудың толық мүмкіндіктерін қарастыруымыз қажет. Өйткені кеңістіктегі фигураларды кескіндеуде компьютердің ролі ерекше. Графикалық кескіндерді компьютер экранында кескіндеудің ерекшелігі сол, мұнда тек жазықтықта ғана емес, кеңістікте берілген фигураны бейнелеген кезде, оның көрінбейтін көмескі жақтарын кескіндеуге мүмкіндік бар. Психологтардың зерттеуі бойынша кеңістік ұғымын елестете білу, бұл-ұғымды модельден тани білуге қарағанда, кеңістік ұғымдарын елестету әлдеқайда жоғары екендігін білдірсе, ал оны компьютерде бейнелей білу, оның компьютерлік сауаттылығының деңгейін арттырып, ебдейліктерін қалыптастыратындығын аңғаруға болады.
Қазіргі дидактикадағы көрнекілік принципі нақты пәндерге және оны бейнелеуге ғана қатысты емес, оның моделін жасауға байланысты болмақ. Компьютерлік технологияның ең маңызды дидактикалық ерекшелігі оның ақпаратпен жоғары дәрежеде қамтамасыз етілгендігінде. Бұл өз кезегінде оқу үрдісінде уақытты тиімді пайдалануға, оқыту сапасын арттыруға септігін тигізеді. Дегенмен, сабақта оқушылардың ақпаратты қабылдау мүмкіндігінен ақпарат көлемін асырмау қажет. Компьютер арқылы арқылы оқылатын құбылыстар мен үрдістерге тереңірек бойлап, оқушыларға мектеп жағдайында көрсетілуі қиын немесе мүмкін емес құбылыстарды көрсете аламыз. Сөйтіп ЭЕМ көмегімен, оның дыбыстық мүмкіндігін пайдалана отырып, оқушыларға оқу материалын түсіндіруде соңғы технология жаңалықтарын толық қолдана аламыз.
Компьютерді оқытудың пәні ретінде қолданудағы негізгі мақсат - оқу барысында және күнделікті өмірде кездесетін сан қилы есептердің сызбасын кескіндеу арқылы информатика сабағында компьютердің есептеу және графикалық мүмкіндіктерін пайдаланып, тиянақты білім беру болып табылады. Сөйтіп, тек осы айтылғандай жағдайларды ескеріп, мәселеге ғылыми көзқараспен қарағанда ғана қазіргі заманғы мектептерге арнап педагогика ғылымы талап етіп отырған дәрежедегі компьютерлік технологияны пайдаланудың дидактикалық негізін жасау басты шарт болып табылады. Демек, орта мектептің информатика пәнін оқытуда компьютердің көрнекілік мүмкіндіктерін толық, әрі тиімді пайдаланудың маңызы зор, болашағы үлкен. Информатиканы оқытуда компьютерлік технологияны пайдалану оны оқыту әдістерін жетілдіруді қажет етеді. Бұл мәселені шешу үшін педагогикадағы, информатикадағы дидактикалық принциптерге сүйенген жөн. Өйткені дидактиканың жалпы принциптері информатиканы оқытуда нақтылана түседі. Сабақта компьютерді қолдану кезінде информатикалық фигуралар, бейнелер мен түстің, дыбыстың қосылуы да көрнекілікті кеңейтеді.
Чех педагогы Я.А.Коменский оқытуда табиғи заттарды қолдана отырып қабылдату керек деп есептеген, егерде табиғи заттар болмаса, онда оны сурет не бейне көшірмесімен алмастыру қажет деген. Ол адам баласы білімді басқа бір адамның сөзімен емес, тікелей өз көзімен көре отырып, тікелей қабылдаудан алғаны жөн екендігін де айтқан. Оның көрнекілік принципті есепке алып жазған "Суреттегі сезімтал заттар әлемі" атты алғашқы кітабы "тілді" оқытуда көп, әрі ұзақ қолданылған болатын. Бұдан, Я.А.Коменский көрнекілікті сезімдік таныммен ұштастырғандығын байқаймыз. Барлық білімді алудың негізі бақылау болып табылады дейді Г. Песталоцци (1746-1827). Бақылау абстрактілі ойлауды дамытудың алғашқы қадамы, дей келе ол көрнекілікке тереңірек негіздеме жасап, осыны одан әрмен қарай зерттеген. "Мен қазіргі уақытта өткеніме қарап, адамзат баласын оқыту үшін не істедім? " деген сұрақты өзіме қойып, барлық танымның аболютті негізі болып көрнекіліктің жоғарғы негізгі принципін берік орнаттым деп жауап беремін. Қоршаған ортаның сезім мүшелеріне әсерін баяндаған Швейцариялық педагог Г.Песталоцци былай деп жазды:
Адамның табиғатты тануы, оны сезім мүшелері арқылы қабылдауы адам танымының негізі болып табылады. Балалардың ойлау қабілеті мен сөйлеу қабілетін көрнекілік арқылы жүзеге асыруға болады. Көрнекілікпен оқытудың маңыздылығы ойлау мен сөйлеуді дамытады, жекеден бүтінге біртіндеп өтуге мүмкіндік береді, оқытудың мәні де осында" .
Жалпы алғанда, мектепте көрнекіліктің бірнеше түрлері қолданылады. Мысалы, жаратылыс көрнекілігі оқушыларды өмірде бар обьектілермен таныстыруды көздейді. Көлемдік көрнекілік ақиқат дүниенің көлемдік бейнесін беру мақсатында қолданылады. Оған фотосуреттер, картиналар, диафильмдер, диапозитив, дыбыссыз кино, т.б. жатады. Дыбыстық көрнекіліктердыбыстық бейнелер, шығармалардан үзінді оқу, дауысты таспаға жазу, шет тілін үйренуге магнитофонды пайдалану, т.б. қамтамасыз етеді. Символдық және графикалық көрнекіліктер абстрактылы ойлауды дамытуды мақсат етеді. Мұндай көрнекіліктер болмысты символдар түрінде сипаттайды. Мысалы, жоспарлар, карталар, схемалар, диаграммалар, т.б.
Сонымен, адам баласының қабылдауын терең зерттеген физиологтардың еңбегіне сүйенген психолог-педагог мамандар адамның жоғары жүйке қызметінің негізінде оқу үрдісінде қолданылатын компьютерлік технологияны тиімді пайдалана отырып, мұғалім сөзімен сабақтастырған жағдайда сабақты меңгеру жоғары дәрежеге жетеді деп есептейді.
Информатика сабағында көрнекіліктерді тиімді қолдану оқушылардың танымын кеңейтуге оң әсер ететіндіктен, оны оқу процесінің барлық кезеңінде компьютерлік технология арқылы жүзеге асыруға болады. Компьютерлік технологияны пайдалану барысында оқушылардың сабаққа қызығушылығын күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ, мұғалімдер де қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекті компьютерден ала алады.
Қазіргі мектептегі информатика курсының оқытылуы - əлемдік педагогикалық практикада бұрын соңды болмаған құбылыс. Информатика пəнінің ғылыми əдістемелік жағынан қамтамасыз ету бағытына сəйкес информатика пəнінің оқу-əдістемелік құралдарына қойылатын талаптарды анықтауды жалпы оқулықтарға қойылатын дидактикалық талаптар басшылыққа алынады.
Информатиканы оқыту əдістемесі əрбір сынып бойынша информатиканы оқып үйренуге арналған оқу-əдістемелік кешеннің құрамдас бөлігі болып табылады.
Информатика оқу-əдістемелік құралдың құрамы мен құрылымына, мазмұнына қойылатын жалпы талаптарды пəнінің өзіне тəн ерекшелігін ескере отырып анықтау - осы пəнді оқытуды жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі деуге болады.
Информатика пəні оқулығының маңызды ерекшелігі бұл өскелең өмір талабына сəйкестігі болып табылады. Оқулықтың мазмұны мен құрылымын А.Құсайынов, Ұ.Асылов, Қ.Молдабек т.б отандас ғалымдар аша білді. Ал білім мазмұнының мəні, зерттеу нысаны, оған қойылған дидактикалық талаптар мен ұстанымдар, əдіснамалық мəселелер М.Скатин, И.Лернер, В.Краевский, Ю.Бабанский, Б.Лихачев, В.Леднев, А.Хуторский ғалымдардың зерттеулерінде орын алды. Мектеп оқулықтарының пəндік мазмұнын жетілдіруге Қ.Аймағамбетова, Г.Уəйісова, Т.Оспанов, Ш.Құрманəлина, С.Рахметова, Т.Əбдікəрімова, Ж.Қайыңбаев, К.Ерешов т.б ғалымдарымыз өз үлестерін қосып келеді.
Оқулыққа қойылатын талаптар:
- Ұлттық ғылым саясатына сəйкестігі;
- Бағдарламаға сəйкестігі;
- Мазмұнының ғылыми мəнділігі жəне нақтылығы;
- Əлеуметтік-мəдени құндылығы;
- Ұсынылған материалдың тарихилығы;
- Оқушылардың физиологиялық жəне психологиялық ерекшеліктерінің ескерілуі;
- Мазмұнының жүйелігі, бірізділігі;
- Сабақтастық принципінің сақталуы;
- Еліміздің экономикалық даму ерекшеліктерінің сəйкестігі;
- Мектептердің компьютермен жабдықталуының ескерілуі;
- Компьютерлік оқытушы бағдарламалар пайдалануының ескерілуі;
- Практикалық тапсырмалардың тақырыпқа сəйкестігі;
- Тапсырмалардың жүйелі түрде таңдап алынуы;
- Оқытудың əр түрлі жаңа технологияларын пайдалануға ыңғайлылығы.
Осы талаптарды ескере отырып дайындалған оқулықтың сапасы жоғары болып, оқушылардың білімін арттыруға көмектеседі.
Оқулық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.