Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау барысында шешілетін міндеттер
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру және нақтылауды жүргізу ҚРҚІЖК-нің 238 бабымен реттелген.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру және нақтылау жәбірленушінің,куәнің,сезіктінің,ай ыпталушының тергеліп жатқан оқиғаға байланысты берген жауабының растығын оларды болған оқиғаның жағдайымен салыстыру арқылы,тексерілетін іс-әрекеттің болған бағытын және орнын,жаңа нақтылы деректерді анықтау мақсатында жүргізілетін,заңда көрсетілген өзінше дербес тергеу әрекеті.Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру және нақтылау істің мән-жайлары туралы қайталама жауап жүргізуді,қылмыс болған кездегі іс-әрекеттерді қайталауды,заттай дәлелдемелерді,іздерді,заттарды қарауды қарастырады.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау барысында шешілетін міндеттер:
-жауап берушілер болжап айта алмай қиналған,ал тергеуші ол туралы білмейтін оқиға болған жерді табу;
-қылмыскердің қылмыс болған жерге бару және кету жолының маршрутын анықтау;
-тергеуші білетін қылмыс іздері немесе заттай дәлелдемелерді табу,бірақ олар туралы тергеуші ештеңе білген жоқ;
-бұрын тергеуге белгісіз болған куә мен жәбірленушіні анықтау;
Қылмысқа қатысы бар басқа қатысушыларды анықтау;
-қылмыс жасауға итермелеген нақты себеп пен шарттарды анықтау;
-жауап беруші адамның әрекеттеріне байланысты жекелеген жағдайларды нақтылау мен анықтау;
-қылмыс жасалған жерде оқиға болып жатқанда болған жағдайларды анықтау.
81.Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауды жүргізудің және дайындаудың тактикалық ерекшеліктері
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылаудың ерекшеліктеріне жататындар:
-тергеу әрекетін жүргізу барысында жауабы тексеріліп отырған адамның қатысуы міндетті және келісімі қажет;
-адам өз іс-әрекеттерін оқиға болған жердегі объектілермен қосып көрсету;
-тексеріліп жатқан адамның көрсетуіне сәйкес оқиға болған жерде іздер мен объектілерді іздеу;
-оқиға болған жердің жағдайын бұрын жауап алынған адамның түсігінігіне сәйкес бекіту.
Бұл тергеу әрекетінің мәні-жауабы тексеріліп жатқан адамның куәгердердің қатысуымен тергеушіге өзінің бұрын берген жауабына сәйкес тергеліп жатқан қылмысқа байланысты не ол не басқа оқиғалардың орнын ерікті түрде көрсетуінде және сол оқиғалар жайында жауап беруінде.
21.Атыс каруы сот-баллистикалык зерттеудiн обьектiсi ретiнде
Сот баллистикалык сараптама-бул ату каруын, ок дари, ату издерин зерттейтин криминалистикалык сараптаманын бир тури. Атыс каруы сараптамага сол табылган куйнде откизиледи, оны болшектеуге жане майлауга болмайды. Егер оны тасымалдау кезинде кауипсиздик максатында карудан октарды алып тастауга тура келсе, онда хаттамага ондагы патрондардын болганын, олардын жай-куйин толые сипаттап жазу керек. Ал егер револьверди алган кезде онын барабанынын камерасында атылган оксауыттар болса, оларды шыгарып алудын кажети жок. Атудын дал сол карудан болганын аныктау кезинде оны болшектеуди агыткыш илмекти баспай турып жасауга болмайды. Кару типти ылгалды жерден табылса да оны унгы каналыг суртуге жане майлауга болмайды. Ату изинен табылган заттарды баска болшектер араласып кетпеу жане богде нарселердин асери (сызу, майыстыру жане т.б.) болмас ушин аркайсысын жеке-жеке каттау керек.
22.Атылған оқ пен гильзадағы іздер бойынша атыс қаруын идентификациялау.
Атылған снарядтар мен гильзалардағы іздерді жіктеу.
1.Механикалық әсер ету іздері-із қалыптасу құбылысын тудырады;
2.Статистикалық және динамикалық іздер-объектінің әсер ету бағыты бойынша.
3.Локальді әсер ету-аймағы бойынша әсер ету.
4.Басылған іздер-із қабылдаушы объектінің өзгеру сипаттамсы бойынша.
5.Беткі қабатты және көлемді іздер-із қабылдаушы объектінің өзгеру нәтижесі бойынша.
Атудың негізі іздеріне-снарядтан(оқтан,бытырадан, картечьтен)пайда болған зақымдар жатады.Снарядтың энергиясына,бөгеттің қаттылығына және қалыңдығына,олардың кездесу бұрышына байланысты зақымдар өтетін және өтпейтін болып бөлінеді.
Атудың қосымша іздеріне-атумен қатар жүретін құбылыстың әрекеттері нәтижесінде пайда болатын іздер.Жақын арақашықтықтан ату кезінде пайда болатын қосымша іздер жақыннан ату іздері деп аталады.Қосымша іздердің пайда болуында порохтық газдардың,оқпан аузының жалынының,порохтың өртенбеген түйірлері,капсюлдік құрамның ыдыраған бөлшектерінің,майлау бөлшектерінің және басқа да заттардың атқаратын рөлі улкен.
82.Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауды жүргізудің барысы мен нәтижесін бекіту.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау дегеніміз бұрын жауап алынған адамның берген мәліметтерін қылмыс жасалған жерге апарып тексеру үшін жүргізілетін кешенді тергеу әрекеті.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауға тергеуші, куәгерлер және айғақберуші тұлғалар қатысады және маман криминалистте қатысуы мүмкін. Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауда оқиғаорнына жауап алынатын адамның іздестірілу бағытына,жәбірленуші не куәгерге, қылмысқа қатысушыларға қатысты бұрын тергеу аппаратында болмаған жайттар алынуы мүмкін қылмыстың іздері не заттық дәлелдемелер табылады.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мақсаттары:
1.алынған мәліметтерді тексеру мен нақтылау;
2. жаңа дәлелдемелер алу;
3. Қылмысқа себеп болған жағдайларды анықтау
4 алынған жауаптың ішіндегі қайшылықтарды жою
Бұл тергеу әрекеті зерттеліп отырған оқиға бойынша бұрын жауап алынған адамның ерікті келісімі бойынша жүргізіледі. Ондайда ол: оқиға болған жерге апаратын бағытты көрсетеді, оқиғаның мән жайын сол жерде жаңғыртады, іс үшін маңызы бар заттарды,құжаттарды, іздерді көрсетеді және қажет болса оларды бейнелеп те береді. Сонымен қатар зерттеліп отырған оқиғада қандай заттың қандай рөл атқарғандығын және оның жүзеге асырылғандығын макет арқылы қайталайды. Өздерінің бұрынғы айғақтарын нақтылайды,айқындайды.
29.Автортанулық зерттеулер.
Криминалистік автортану-жазудың ерекшеліктерін саралау негізінде мәтіннің авторын сипаттайтын белгілерді.мәтінді құрастыру заңдылықтарын айқындауға бағытталған тәжірибелік ілімнің бір саласы.
Криминалистік автортану міндеттеріне жататындар:
-жазу және баспа тілінің белгілері бойынша құжаттың авторын анықтау;
-құжат авторының сауаттылық деңгейін анықтау.
35. Адамның сыртқы бейне белгілері бойынша криминалистік теңдестірудің түсінігі,маңызы және міндеттері.
Адамның сыртқы бейнесі туралы криминалистік ілім криминалистік техниканың жеке саласы болып табылады.Габитология латынның habitus-адамның сыртқы бейнесі,кейпі,бет әлпеті және гректің логос-ілім деген екі сөздерінен пайда болған,қазақшаға аударғанда адамның сыртқы бейнесі туралы ілім деген мағынаны білдіреді.Қылмыстарды тергеуде және жедел-іздестіру шараларын жүргізу кезінде адамның сыртқы бейнесі бойынша оларды теңдестіру,идентификациялау қажеттілігі туындайды.Идентификациялау сезіктінің,жәбірленушінің тұлғаларын анықтау үшін жүргізіледі.Адамның сыртқы бейнесі бойынша идентификациялау әрбір адамның тек өзіне тән белгілерге ие болу себебінен мүмкін.
Адамның сыртқы бейнесі бойынша идентификациялау негізінде келесі қағидалар жатыр:
-әр адамның сыртқы бейнесінің жекелігі
-салыстырмалы тұрақтығы,яғни сыртқы бейнесінің өзгермейтіндігі;
-рефлекторлық,яғни түрлі материалдық кескіндерде қалу қабілеті.
Адамның сыртқы бейнесін қылмыскерді іздеу кезінде дұрыс суреттеу,сипаттау,бекіту және пайдалану үшін адамның бет-әлпетінің элементтері мен белгілерінің маңызы зор.
Бет-әлпеттің элементі дегеніміз бұл адамның сыртқы бейнесін зерттеу және бақылау барысында көзге түсетін мүшесі.Бет-әлпеттің белгілері дегеніміз бұл адам бейнесінің элементтерінің сипаттамасы.Адамның сыртқы бейнесінің элементтері мен белгілері өзіндік және ілеспелі болып екіге бөлінеді.Адамның өзіндік,яғни өзіне тән элементтері мен белгілері жалпы физикалық,анатомиялық және функцияналдық болып үш топқа бөлінуі мүмкін.Адамның сыртқы бейнесінің ілеспелі элементтері мен белгілері әрдайым болатын және алып жүретін болып екіге бөлінеді.
Әрдайым болатындарға-киім,бас және аяқ киімдері,көзілдірік,балдақтар,жіңіш ке таяқтар жатады.
Алып жүретіндерге-сөмкелер,портфельдер,с ағаттар,қолшатырлары,ұялы телефондар,жазу құралдары,париктер,әшекейлер жатады.
37. Адамның сыртқы бейнесі туралы мәліметтер қайнар көздері.
Адамның сыртқы бейнелері туралы мәліметтер жинаудың деректі көздері субъективтік және объективтік болып екіге бөлінеді.
Субъективті дегеніміз ол адамның оймен басқа бір адамның сыртқы бейнесінің белгілерін көз алдына елестету.Объективтік қайнар көздерге фотосуреттер,кинокадрлар,бейнежазул ар,рентгенограммалар,мәйіттің бетінен алынған құймалар т.б.жатады.
Адамның сыртқы бейнесінің белгілерін бекітудің аса маңызды түрі-жазбаша суреттеу,сипаттап жазу.Бұл екі түрге бөлінеді,біріншісі еркін суреттеп жазу,екіншісі жүйелеп сипаттап жазу.
Еркін суреттеп жазу оқиғаны өз көзімен көргендерден,куәлерден,жәбірленушід ен жауап алу кезінде жедел-қызмет және іс жүргізу құжаттарында бекітіледі.
Жүйелеп сипаттап жазу адамның сыртқы бейнесінің белгілерін ауызша портретәдісін пайдаланып суреттегенде қолданылады.
62.Алуды дайындау және жүргізу.
Алу-бул ис ушин манызы бар заттар мен кужаттардын кайда жане кимде екени анык болганда оларды жеке немесе занды тулгадан алып кою максатымен жургизилетин тергеу арекети. Алуды тергеуши далелди кауллы бойынша жургизеди. куагерлердин катысуымен ал кажет болган жагдайда маманын аудармашынын катысуымен жургизиледи. Алу кезинде тергеуши алынуга жататын заттар мен кужаттарды беруди усынады, ал будан бас тарткан жагдайда алу мажбурли турде жургизиледи. Алу жургизилип жаткан уй жайды немесе орында турган адамдарга жане осы уй жайга немесе орынга келген адамдарга алу аякталганга дейн ол жерден кетуге, сондай ак бир биримен немесе озге адамдармен сойлесуге тыйым салынады. Алу жургизилген кезде тергеуши иске катысы болуы мумкин заттар мен кужаттарды алумен шектелуи тиис. Айналымга салуга тыйым салынган заттар мен кужаттар олардын иске катыстылыгына карамастан алынуга тиис. Алынган заттар мен кужаттар куагерлерге жане катысып отырган баска да адамдарга корсетиледи, буып туйиледи жане алу жургизилген жерде мормен бекитиледи жане куагерлер мен буган катыстып отырган баска адамдардын кол коюымен куаландырылады.
91. Адам өлтірудің криминалистік сипаттамасы. Анықтауға жататын мән жайлар.
Адам олтируге байланысты кылмыстык исти козгаудын барынша кен таралган турлери мыналар: майттин табылгандыгы туралы хабарлама; тири калгандардын немесе олардын туыстарынын, куалар мен жабирленушидердин арызы.Кинап олтирилген адамнын майтти немесе онын боликтери табылган немесе куагерлердин арызы тускен кездег бастап кылмыстык исти козгау туралы маселени шешу соншалыкты курдели нарсе емес, сонда да олимнин кездейсок жагдайдан немесе табиги себептерден ягни аурудан, кариликтен болуы мумкин екенин ескерген жон. Адамнын жогалып кетуине байланысты тусирилген арыз бойынша кылмыстык ис козгау кезиндн оны издеп табудын шаралары карастырылады, тек кана онын олтирилуи мумкин дегенималимет болган кезде гана кылмыстык ис козгалады. Аныкталуга жане далелденуге тиис ман жайлар: кылмыстын обьектиси бойынша-киси олтирудин курбаны ким болып табылады немесе кылмыстык арекет кимге багытталган? Жабирленуши каза болды ма? Олимнин себеби не болып табылады-олтиру, озин ози олтиру, кайгылы окига, табиги себептермен болган олим? Обьективтик тургыдан-адам олтиру кай жерде болган жане калмыстын изи табылдыма? Кылмыс кашан, кандай тасилмен жане кандай куралдын комегимен жасалды? Олтирудин издерин жасырудын тасилдери кандай? Биликти ман-жайлар жане кылмыстын жасалуына мумкиндик берген ман-жайлар кандай? Кылмыстан келген шыгындао кандай? Субьективти тургыдан-кылмыстын далели, максаты, киналиликтин пишини кандай? Субьектиси бойынша-киси олтируди ким жасады? Егер олтирушилер бирнешеу болса, онда олардын аркайсысынын роли кандай? Кылмыскердин билиетилиги кандай? Ол 14 жаска толганба?
Ә
4. 4.Әдіс түсінігі, криминалистика әдістерінің жалпы,жеке, арнайы әдістеріболып жіктелуі.
Әдіс-кең мағынасында шындықты тану, табиғи немесе қоғамдық өмір құбылыстарын зерттеу және қандай бір мақсатқа жету мен міндеттерді шешу тәсілі.
Криминалистік әдіс-ғылыми ұсыныстар жүйесі және соның негізінде қылмыстың жекелеген түрлері бойынша тергеуді ұйымдастыру және жүзеге асыру жөніндегі ұсыныстар.
Криминалистиканың арнайы әдістері - бұл танудың оюъектісін, міндеттерін және құрал жабдықтарын есепке ала отырып,дәлелдемелерді жинау,зерттеу,бағалау және пайдалану мақсатында криминалистикада әзірленген әдістер. Олар техникалық - криминалистік және тактикалық-криминалистік болып бөлінеді.Техникалық криминалистік әдістер материалдық объектілерді анықтауды, ойдан шығаруды, зерттеуді,сақтауды қамтамасыз етеді. Крим.ң арнайы әдістері қатарына жарық бөлгіштік әдісі, одорологиялық әдіс, фотобейне арқылы тану әдісі, барлау әдісі т.б киреди.
Тактикалық крим.әдістер бұл тергеу және сот әрекеттері өндірісінің және тергеуді ұйымдастырудың жалпы әдістері.Әдіс-кең мағынасында шындықты тану, табиғи немесе қоғамдық өмір құбылыстарын зерттеу және қандай бір мақсатқа жету мен міндеттерді шешу тәсілі. Криминалистиканың арнайы әдістері - бұл танудың оюъектісін, міндеттерін және құрал жабдықтарын есепке ала отырып,дәлелдемелерді жинау,зерттеу,бағалау және пайдалану мақсатында криминалистикада әзірленген әдістер. Олар техникалық - криминалистік және тактикалық-криминалистік болып бөлінеді.
Б
16. Бейнежазу мен фотографияны қолдануды процесуалдық бекіту.
Бейнежазу криминалистикада қылмысты ашу мен тергеу мақсатында қолданылады.
Бейнетаспаға жазу-киноға түсіру мен суретке түсірудің алдында беделі басым. Ол ыңғайлы, технологиялы және ұтымды. Алынатын материалдар лабораториялық жөндеуді талап етпейді, ал олардың сапасы бейнежазудың орындалу шарасы бойынша қадағаланады. Бейнежазу бейне мен дыбысты теңдей тіркеп түсіруге мүмкіндік туғызады.
Бейнежазу тергелуші әрекеттің процесі мен қорытындысын тіркеуші қосымша құрал ретінде қолданылады. Ол динамикадағы, оны жүргізудегі қатысушылардың ерекшеліктерін, не ауыр және құрастырылған жағдайдың көлемін көрнекі құрал ретінде ұсынуға қажетті әрекеттерді тіркеуді талап етеді.
Тергеу әрекеттерінің тактикалық ерекшеліктері және жағдайдағы мәселелерді шешуде суреттегі қалатын негіз бейнежазу түрлері мен әдістерін анықтайды.
Бейнежазудың басында тергеуші өзін таныстырып (атағын, қызметін, фамилиясын атайды) өтеді, содан кейін бейнежазуды пайдаланып қылмыстық іс бойынша тергеу әрекетінің жүруін түсіндіреді. Соңынан ол тергеу әректіне қатысушыларды жеке атап өтеді (ірі жобамен түсіріледі), түсірілген күнді, мерзімді, орынды және түсіруші тұлғаны атайды.
Мына істерді жүргізгенде бейнежазуды қолданудың қажеті өте көп:
а) өрт, көліктік апаттар болған жайында оқиға туралы барынша ақпаратты жедел бекітуге қажетті жерлерді қарауда;
ә) бағалы заттар мен құрылыс құралдарын алу, оларды тыққан жерлерін тінту әдістерін бекіткенде;
б) тергеуші тәжірибе-сапалы әрекеттер мен олардың салдарын бекіткенде;
в) сұрақ-жауап алу, аудармашылардың қатысуымен жүргізілетін беттестіруде.
Фото-кино-бейне құжаттарды криминалистік зерттеу
Фото-кино-бейнетехника, дыбысжазу аппаратураларының кең таралуына байланысты оларды пайдалану нәтижелері (аппаратураның өзі де) қылмысты тергеу барысында жиі заттай дәлелдеме ретінде қарастырылады.
Фотосуреттер, бейнеленталар және бейнепленкалар: әр түрлі объектілердің материалдық бекітілген бейнелері болып табылады. Сезіктілерден алынған тергеу кезінде жасалған бұл құжаттар қылмыс оқиғасына байланысты немесе тергеу процесіне қатысты (тергеу әрекетінің барысы мен нәтижелерін жазу) мәліметтерді қамтиды. Аталған құжаттарды көп жағдайда оқиғаға қатысушыларды анықтау үшін оның сипаты мен даму сатыларын (қоғамдық тәртіпсіздік, өрт кезінде құжаттық немесе жедел түсіру) анықтау үшін зерттейді. Кейде құжат, кино-пленка, бейнепленка мазмұнының өзгеріске түскенін, мәселен, фотосуретті қайта түсіріп монтаждағанын анықтау қажеттілігі туындайды.
Фотомонтаж белгілеріне бейненің жеке бөліктерінің-бас дене, киім шеттерінің аса боялуы жатады.
Жалған бейнепленкалар мен киноленталарды жасау кезінде олардың бөліктерін қиып алып тастайды немесе қосымша желімдейді. Мұндай әрекеттердің белгілері бейнелердің, жапсырылған орындардың кенет өзгеруінен көрінеді. Жасалған қылмыстың мән-жайын анықтауға фонограмма қамтитын ақпараттың маңызы зор. Фонограммалар қылмыс жасау құралы (мәселен, қорқыту және шошыту үшін, қорқытып алу мақсатында пайдаланылған), оларды жалған жасау кезіндегі қылмыстық қолсұғушылық заттары және тергеу әрекетінің барысын немесе қылмысты ашу процесінде жүзеге асырылатын жедел-іздестіру шараларын бекіту нәтижелері болуы мүмкін.
Аталған жағдайларда зерттеу объектілері ретінде магнитті ленталар, сымдар, дискілер және басқа ақпарат тасушылар болады. Олар іздердің екі тобын, механикалық және электроакустикалық әсер ету іздерін қамтиды. Механикалық іздер лента-созу тетігі мен дыбысжазу құралынан пайда болады. Ол іздер лентаның дыбыс жазылатын жағында шағын және ірі жолдар түрінде қалады. Оларды сәйкестендіру мақсатында пайдалануға болады.
Лентаның магниттік қабаты мен жазатын басының өзара әрекеттестігі нәтижесінде электроакустикалық іздер пайда болады. Олар ғана емес, сонымен бірге магнитофонның да белгілерін: дыбыс жолдары саны мен олардың көлемін, лентаның жылжу жылдамдығын, лентасозу тетігінің шуын, жазуды қосумен, тоқтауын, т.б. сипаттайды. Аталған объектілер мен іздер тобын зерттеу арқылы магниттік лентаны монтаждау белгілерін, яғни жазудың сүйемелдеуге сәйкессіздігін, электрлік соғу сипатының әр түрлілігін, магниттік лента бөлшектері сапасының әр түрлілігін, желімдеген жерлерінің болуын және т.б. анықтауға болады.
Фото-кино-бейнеқұжаттарды криминалистік зерттеу барысында түсіретін және зертханалық аппаратура, позитивтер бойынша негативтер, фотосуреттерде бейнеленген заттар, құрылыстар, жергілікті учаскелер, сәулесезгіш материалдар мен химиялық реактивтер, бейне және аудиожазба, құралдары, фонограммада жазылған адам дауыстары және басқа объектілер сәйкестендірілуі мүмкін.
Ішкі істер органдарында қылмысты тергеу және ашу міндеттерін орындау үшін құрамына бір қатар құжаттар енетін белгілі объектілердің криминалистік есебі ұйымдастырылған. Құжаттарды криминалистік есепке алудың негізгі міндеті жалған құжаттарды табу және оларды пайдаланушы тұлғалардың қылмыстық әрекетін тоқтатудан, кейбір жалған құжаттарды жасаумен айналасушы тұлғаларды анықтаудан және қылмысты тергеумен байланысты басқа да міндеттерді орындаудан тұрады.
23.Бөгеттегі атыстың іздері бойынша атыстың мән жайын анықтау.
Бөгеттерде атылған оқ іздерінің қалыптасу механизмі:
1 кезең:Шаппа соққысы капсюлге ұрғанна кейін патронның дәрісі лаулайды.Осының нәтижесінде пайда болған газ оқты гильзадан итеріп шығарып,оқпан каналымен жылжытады.Дәрі газының бір бөлігі,оқпан каналымен жылжып келе жатқан оқтың алдына түсіп,оқпаннан шығуға тырысады.Оқ алдындағы жиналған ауаны алға итереді.Ізінше ауа артынан аз мөлшерде оқпан газы өтіп,артынша оқ шығады.
2 кезең:Оқ артынан бұлт тәрізде оқпан газының негізгі бөлігі ыс тәріздес болып бөлініп шығады.Күйген газ бен ауадағы от тегі араласып,жарылыс пайда болады.Соңынан от жарқылдап,ату дыбысы шығады.Пайда болған бұлттың қатты бөлігі оқпен салыстырғанда аз салмақты болады,соңынан қатты жылдамдықпен жылжиды.Басында оқты басып озып,сосын ауа соқтығысына ұшырап жылдамдықты жоғалтады.Оқ газды бұлтты қуып жетіп,біртіндеп өзімен ала кетеді.
3 кезең:Оқпаннан шыққан оқ үлкен кинетикалық қуатта болады және ол бөгеттерге зақым келтіруі мүмкін.Снарядтан пайда болған зақымнан басқа,бөгетте құбылыс әсереінен ату соңынан із пайда болады.Зақым келтіру немесе бөгет түрінің өзгеруі,нәтижесінде снаряд әсерінен ату соңынан пайда болған құбылысты атудан қалған із дейді.
51. Болжаулардын тусiнiгi турлерi жасау жане тексеру.
Болжау дегенiмiз- бул Жорамал. Тергеу окигасына катысты тергеушiде,полициянын жедел-iздестiру кызметкерiнде,судьяда,сарапшыда туындаган жорамалдарды кылмыстык сот ондiрiсiнде болжа(версия)деп атау калыптаскан(кейiнгi латынша versio - бурылыс,тур озгерiс). Болжауды кiм жасаганына байланысты оны тергеулiк,жедел-iздестiрулiк,сарапт амалык,соттык деп атайды.
Егер логикада кез келген жорамал болжау бола алатын болса да,кез келген алдын ала жасалган пiкiр болжау деп аталмайды.
Бiрiншiден,тек тексеруге арнаулы окiлеттiлiгi бар тулгалар (сот ондiрiсiне ондай тулгалар: тергеушилер,жедел-iдестiру кызметкерi,сарапшы немесе сот) жасаган жорамалдар гана Криминалистiк болжау деп аталады.
Екiншiден,болжау- кез келген емес,тергеудегi окигага тутастай немесе онын жекелеген элементтерiне катысты жорамал.
Ушiншiден,бул - негiзделген акикат жане накты жорамал.Буган кенiрек токталган жон.
Болдаудын негiздiлiгiне онын ойдан шыгарылмагандыгы,онын кандай да болмасын бiр акпаратуа суйенетiнi жатады. Мундай акпарат ар турлi болуы мумкiн,тек шындыкка жанасымды болуы керек. Мысалы,Жерге марстык келiптi деген жел соз болжауга негiз бола алмайды. Негiз болатын нарсе тексерудi талар етедi. Негiз шындыкты болжаумен тiкелей байланысты,ягни ережеге сай онын акикаттыгына сайкес келедi.
Болжаудын акикаттыгы туралы,шындыгында,накты жагдайга карай талкылауга болады.Жагдай озгерсе-
акикатты болжау туралы угым да озгередi.Кеше гана киял-гажайып болып корiнген нарсе бугiнгi омiрде шындык атанады.
68 Беттестіру тактикасының түсінігі.
Қылмыстық істі тергеу үстінде өте жиі кездесетін жағдай-бұрын жауап алынған адамдардың жауаптарында елеулі қайшылықтары болуы. Мұндай жағдайда, осы қайшылықтарды анықтап, оны жою үшін оларды беттестіріп, жауап алынады.Яғни, беттестірп жауап алу дегеніміз бұрын жауап алынған екі адамды бірге отырғызып, бір мезгілде екеуінен қатар, қайтадан жауап алу.Беттестіру тек бұрын жауап алынған адамдардың арасында жүргізіледі.Куә мен куә, сондай-ақ куә мен айыпкер, айыпкер мен айыпкер беттестіріледі.Жауаптағы қайшылықтар әр түрлі себептерге байланысты болуы мүмкін. Беттестіру өте күрделі тергеу әрекеті, сондықтан оны сапалы, нәтижелі өткізу үшін тергеуші оған мұқият дайындалып, беттестіру жүргізу үстінде белгілі тактикалық әдістерді қолдануы, заңда көрсетілген қылмыстық іс жүргізу тәртібін қатаң сақтауы керек. Тергеу әрекетінің мұндай түрін өткізуге дайындық кезінде тергеуші мынадай мәселелерді шешіп алулары тиіс:1)Беттестіру үстінде қандай қайшылықтарды шешу керектігін;2)Беттестіруге қатынасып отырған адамдарға қандай сұрақтар қою қажеттігін;3)Беттестіруге қатынасатын адамдардың қандай кезекпен жауап алу қажеттігін. Заң бойынша беттестіру тек бірімен-бірі таныс адамдардың арасында жүргізіледі.Егер беттесуші адамдар куәлер болса, оларға дұрыс жауап беруге міндетті екендіктерін түсіндіріп және жауап беруден бас тартканы немесе біле тұра өтірік жауап бергені үшін жауапты болатыны ескертіледі. Бұдан кейін тергеуші беттестіруге қатынасып отырған адамның біреуіне істің мән-жайын, атап айтқанда, жауаптың қайшылықты тұстары жөнінде сұрақ қояды
98. Есірткілер -- бұл оларды қолданғанда ерекше психикалык жағдайды (есірткілік мас болу) туғызатын заттар. Адам ол жағдайда өте тез әдеттенеді және оны үнемі қолдануға душар болады, нәтижесінде ол әдет нашақорлық ауруына және орталық жүйке жүйесінің езгеруіне әкеліп соғуы мүмкін.
Осыған байланысты есірткі заттарын медициналық емес және ғылыми мақсаттарда пайдалануға заңмен тыйым салынған. Ол заттардың тізімі 1961 жылғы Есірткі заттары туралы бірегей Конвенцияға сәйкес Есірткілерді бақылау бойынша тұрақты комитетімен белгіленген. Ол заттар үш тізімге бәлінген:
1) күшті әсер етуші есірткі заттары;
2) улы заттар;
3) есірткі заттары мен психотроптык затгардың зансыз айналымына қарсы күресу.
Есірткі заттарына байланысты істер бойынша анықтауга жататын мән-жайлар:
-- есірткіні заңсыз дайындау, сатып алу, сақтау, тасымалдау, өткізу, ұрлау, себу және өсіру, сонымен қатар оларды пайдалану үшін притон ұстау фактісі орын алған-алмағанын анықтау; сезікті тұлғалардың әрекеттері Казакстан Республикасының Кылмыстық кодексінің кай бабына сәйкес келетінін аныктау;
-- есірткімен байланысты қылмыстың қайда, қашан, қандай жағдайда болғанын;
-- қылмыстың кім жасағанын; ол бұрын осындай әрекеттері үшін қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке тартылған-тартылмағанын; жазаны ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайлардың бар-жоктығын; қылмысты бір адам немесе топ жасағанын, топтың әр мүшесінің рөлін және қылмысты ұйым-дастырушы кім екенін;
-- қанша есірткі заттары тәркіленді және олар есірткінің қай түріне жататындығын;
-- есірткі қайдан алынғанын;
-- есірткі заттары қандай тәсілмен дайындалғанын, қандай құрал- жабдықтар қолданғанын;
-- есірткі затгарын дайындау үшін кандай шикізат қолданғанын және ол қайдан алынғанын;
-- қылмыстың мақсаты мен себептерін;
-- есірткіні заңсыз айналымға салу барысында түскен пайданың көлемін;
-- есірткі заттарын заңсыз айналымға салуға кімнің қандай
көмек көрсеткенін;
-- аталған кылмыстың жасалуына мүмкіндік берген себептер мен жағдайларды анықтау.
К
1.Криминалистиканың пәні ғылымның және тәжірбиелік қызметтің пәні ретінде,оның жүйесі.
Криминалистиканың пәні қылмысты сапалы тергеу мен болдырмау үшін қажетті білім және объективті заңдылықтар жиынтығы болып табылады.
Кримин\аның пəндік сипаттамасы, жүйесі жəне əдістері: Кримин\а пәні іздерді, айғақ заттарды іздеу, табу, бекіту, зерттеу әдістерінің және сол үшін қажетті техникалық криминалистік құралдары пайдалану жолдарын оқытып үйретеді.Кримин\а зерттейтін қылмыс тетігі деген ұғым бар -- ол күрделі динамикалық жүйе болып саналады. Бұл жүйе қылмыстық әрекет затынан; қылмыс субъектісінен және оның өз іс-қимылымен, өзге қатысушы субъектілермен қатынасынан; қылмыс жасауға дайындалу, оны іске асыру және жасыру жолдарынан; қылмыстық нәтижеден; қылмыс жағдайларынан (уақыты, орыны, жағдайы және с.с.) және басқалардан тұрады.Қылмыс іздері тергеу жүргізіп отырған қылмыстық іс бойынша дәлелдеме тұрғысында көрінуі үшін олар құзіретті тұлғалармен заңды түрде жинақталуы, сарапталуы, бағалануы және пайдаланылуы қажет. Бұл жұмыстар да өз кезегінде Кримин\а зерттеп оқытатын белгілі заңдылықтарға бағынады.Кримин\аның практикалық маңызы да аталған заңдылықтар негізінде қылмысты ашу, тергеу және алдын алу мақсатына қажетті техникалы-криминалистік құралдарды, әдістер мен тәсілдерді өңдеумен, жетілдірумен және дамытумен байланысты.Кримин\а ғылымының пәні екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі заңдылықтардың үш тобын қамтиды:қылмыс тетігінің заңдылықтары;қылмыс және оған қатысушылар туралы ақпараттың пайда болу заңдылықтары;дәлелдемелерді жинақтау, зерттеу, бағалау мен пайдалану заңдылықтары.Кримин\а пәнінің екінші бөліміне қылмыспен күресуге қажетті криминалистік құрал-жабдықтарды, тәсілдер мен әдістерді ойлап шығару, практиқаға енгізіп пайдалану және оларды жетілдіру жатады.Осы кезге дейінгі жарық көрген заң әдебиетінде криминалистиқаға пәндік сипаттама беру мәселесіне үлкен назар аударылып, көп пікір таластар болғандығы байқалады. Ол орынды құбылыс, себебі әр пәннің мағынасын терең түсіну арқылы ғана оның маңызын біліп, негізгі қағидаларын дұрыс та тиімді пайдалануға болады. Берілген түрлі пәндік сипаттамаларды қорыта келгенде, олар негізінен Кримин\аның қылмысты ашуға және тергеуге қажетті ақпаратты, заттай дәлелдемелерді іздеп тауып, бекіту, зерттеу үшін қолданылатын әдістер мен тәсілдер, сол үшін қылмысты іс жүргізу заңға сәйкес пайдаланылатын техникалық құралдарды, әдістер мен тәсілдерді оқытатын ғылым екені айтылады. Сонымен қатар, криминалистік тәсілдер мен әдістер тек қылмысты тергеу мен ашуда ғана емес, қылмыстың алдын алуға бағытталған және олар алдын ала тергеуде, сот мәжілісінде, кейбір сот іс-әрекетін жүргізуде қолданылады. Кримин\а әдістері 3 негізгі деңгейде қарастыруға болады:жалпыға бірдей әдіс,жалпы әдістер,арнаулы әдістер.
2. Криминалистиканың объектілері, жалпы және жеке міндеттері.
Кримин\а ғылымының міндеттері жалпы,арнайы же нақты болып үш топқа бөлінеді.Кримин\аның жалпы не басты міндеті құқық қорғау органдарына қылмыспен күресуде қылмыстық құқық,криминология,қылмыстық іс жүргізу құқығы же басқа да ғылымдар саласы сияқты өз тұрғысынан көмектесу.Кримин\аның арнаулы міндеттері мыналар:1.Кримин\а пәнінің негізін құрайтын объективтік заңдылықтарды одан әрі кеңейтіп оқып зерттеу,осы ғылымның жалпы же жеке теорияларын дамыту,олардың жалпы әдістемелік негіздерін жасау;2.Заттай дәлелдемелерді,іздерді тауып алу,бекіту,зерттеу үшін керекті жаңа криминалистік әдістер мен тәсілдерді одан әрі өңдеп жетілдіру же осы әдістерді пайдалануға лайықты жаңа техникалық құралдар жасап шығару;3.қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеудің әдістемесін өңдеп жетілдіру үшін жаңа ұсыныстар енгізу;4.қылмысты азайту үшін криминалистік сақтық шараларын құқық қорғау органдарына ұсыну.Ал соңғы нақты міндетіне:1.танымдық қызметі;2.әдістемелік қызметі3.түсіндірмелік қызметі4.жүйелендіру қызметі;5.құрастырмалық қызметі;6.криминалистік зерттеу қорытындыларын практикаға енгізу қызметі;6.болжау қызметі болып бөлінеді.
3. Криминалистиканың шектес заңы, жалпы және жеке ғылымдармен өзара байланысы.
Кримин\а ғылымының басқа ғылымдармен өзара байланысы. Кримин\а -- бұл қылмыс тетігінің заңдылықтары, қылмыс және оның қатысушылары жөніндегі ақпараттың пайда болуы, сонымен бірге дәлелдемелерді жинақтау, бағалау мен қолдану туралы және қылмысты ашу, тергеу және алдын алуға бағытталған әдіс-тәсілдерінің танымдылық заңдылықтары туралы ғылым. Кримин\а қылмысты ашуға же тергеуге керекті заттай дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу заңына сүйене отырып,іздеп табу, бекіту, зерттеу үшін пайдаланылатын техникалық құралдар,тактикалық әдістер мен тәсілдер жөніндегі ғылым болғандықтан, басқа да өзі тектес заң ғылымдарымен тығыз байланысты,өйткені оның көптеген тәсілдері мен әдістері осы ғылымдардың қағидаларына негізделген.Кримин\а ең алдымен қылмыстық же азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымдарымен тығыз байланысты. Себебі, біріншіден, Кримин\а өз алдына ғылым болып бөлініп шыққанға дейін,бастапқы даму кезеңінде қылмыстық іс жүргізу құқығы ғылымыныңи шеңберінде қалыптасса,екіншіден,Кримин\аның зерттеп дайындаған тәсілдері мен әдістері қылмысты ашуға,тергеу әрекеттерін тиімді жүргізуге негізделсе,қылмыстық іс жүргізу заңы осы тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібін бекітеді.Кримин\а қылмыстық құқық ғылымымен де тығыз байланыста.Қылмыстық құқық ғылымы қоғамға қауіпті әрекеттердің қайсысы қылмыс қатарына жатқанын көрсетіп,әр қылмыстың қылмыс құрамдық белгілерін негізге ала отырып,криминалистік талдау жүргізіп,қылмысты ашуға керекті белгілерді нақтылап,қылмыстық іс бойынша дәлелденуге тиісті мән-жайларды,шешетін сұрақтарды белгілеп же қылмыстарды тергеу жолдарын көрсетіп отырады.Кримин\а тек заң ғылымдары ғана емес,сонымен қатар басқа ғылымдармен де,атап айтқанда қоғамдық ғылымдар-философия, этика, логика, психология,педагогика же т.б. ғылымдармен де байл\ы.
84.Тергеу адистемесинин тусиниги, миндеттери,курылымыКриминалистік әдістеме дегеніміз қылмыстың алдын-алуға,оған тергеу жүргізуге және ұйымдастыруға бағытталған ережелер және оның негізінде оларды жетілдіруге негізделген ұсыныстар жүйесі.
Криминалистік әдістеме қылмыстың жекелеген түрлерін тергеу ерекшеліктеріне сәйкес криминалистік техникамен техниканың әдістерімен құралдары шоғырланады.Айталық,криминалистік техника қол іздерінің пайда болу механизмдерін қарастырады,бірақ ол кісі өлтіру не ұрлық жасау кезінде қол іздерінің қай заттарда қалуы мүмкін екені туралы айта алмайды;криминалистік техникада куәден жауап алу әдістері қарастырылады,бірақ жол қозғалысы немесе өрт қою,өртке қарсы қауіпсіздіктер ережелерін бұзу қылмыстарын тергеу кезінде куәден жауап алудың ерекшеліктеріне жауап бермейді.Мұндай ерекшеліктерді анықтау криминалистик әдістеменің міндеті болып табылады.
Криминалистік әдістеменің негізгі міндеті болып тергеудің әдістерін және қылмыстардың алдын алудағы өте тиімді криминалистік техниканың және тактиканың құралдары мен әдістерін жасау болып табылады.
85.Тергеу адистемесинин турлери
Криминалистік әдістеме немесе қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесі екі бөлімнен тұрады:
-тергеу әдістемесінің жалпы ережелері;
-қылмыстардың жеке түрлері және топтары бойынша тергеу әдістемесі.
Жеке әдістемелер үлгілік-қылмыстық заңда белгіленген қылмыстардың түрлері бойынша және әрекетті қылмыстық жазалау түрлерінің санына сәйкес.
Қазіргі криминалистикада жеке әдістемелер екі бағытта жүзеге асырылады:
-әдістемелердің барларын жетілдіру және жаңа әдістемелер жасау;
-қылмыстың бірнеше түрлерін,тіпті тектерін,бірақ белгілі бір жағдайдың орнын,уақытын не адамның жасағанын қамтитын жке әдістемелік ұсыныстар кешенін жасау.
Қазіргі кезде келесі кешендер жасалынған:
А)субъектісі бойынша-қылмыстық әрекет жайында:кәмелетке толмағандар;бас бостандығынан айырылған жерде сотталғандар;шетел азаматтарымен жасалған және басқалар;
Ә)қылмыс жасау уақыты бойынша қылмыстарды тергеуге байланысты ізін суытпай,өткен жылдардағы.
Б)жәбірленушінің тұлғасы бойынша-қылмыстар жайында:шетел азаматтарына қарсы;кемістіктері бар және психикасы бұзылған адамдарға қарсы.
6.Криминалистік идентификация жеке теориның мазмұны. Идентификацилық міндеттерді шешу деңгейі.
Идентификация термині-латын тілінен шыққан сөз,оны тікелей аударатын болсақ теңдестіру,яғни тепе-теңдікті анықтау не тепе-тең ету,сәйкестендіру деген мағынаны білдіреді.Кримин\алық идентификация теориясы-қылмыстық оқиға туралы дәлелдемелік ақпараттарды,сондай-ақ объектінің тепе-теңдігін анықтауға байланысты әдістемелік ұсыныстар мен тәртіп-ережелерінен тұратын ғылыми ілімдердің жиынтығы.Кримин\алық идентификацияның мақсаты-сот өндірісі аясындағы материалды объектілердің тепе-теңдігін,сәйкестігінің бар не жоқтығын анықтап дәлелдемелер алу ьолып табылады же оларға байты арнайы әдістемелік талаптар қойылған. Кримин\алық идентификацияның маңызы-барынша қысқартылып жинақталған объектілер шеңберінен жекеленген сәйкестікті анықтауда. Кримин\алық идентификация процессуалды түрде тергеушімен, сарапшымен же сотпен жүзеге асырылады.Идентификацияны жүзеге асырудың негізгі формасысараптама болып табылады.
25.Криминалистік құжаттандырудың түсінігі.Құжаттар және олардың криминалистикада жіктелуі.
Құжаттануды криминалистік зерттеу-криминалистік техниканың дәстүрлі салаларының бірі болып саналады.Құжат латынның documentumдеген сөзінен шыққан.1)жазылған айғақ,делелдеме;2)заңда көрсетілген тәртіппен жасалынған акт;3)паспорт,куәлік,диплом т.б.мағынаны білдіреді.
Іс жүргізушілік тұрғыдан құжаттарды үш топқа бөлуге болады:
Құжаттар-заттай дәлелдемелер;
Құжаттар-жазылған айғақтар;
Құжаттар-сараптамалық зерттеу үшін алынған үлгілер.
Қылмыстық іс жүргізу шеңберінде криминалистік зерттеуге көбінесе жіберілетін құжаттар-заттай дәлелдемелер.Бұл топтағы құжаттарда қылмыстың материалдық іздері қалады,сондықтан да іс бойынша олардың маңызы үлкен.
Құжаттар заттай дәлелдемелер негізгі үш түрге бөлінуі мүмкін:
-құжаттар қылмысты жасау әдісі ретінде
-құжаттар қылмысты жасыру әдісі ретінде
-құжаттар қылмыстарды ашуға және істің мән-жайларын нықтауға мүмкіндік жасау жолы ретінде.
40. Криминалистік тіркеулер.
Криминалистік тіркеу туралы ілімнің пәні дегеніміз-криминалистік маңызды мәліметтерді жинау,өңдеу,сақтау мен айналу үрдістерінің өзгеруін және туындауын,жағдайын,даму бағыттарын анықтайтын шынайылықтың объективтік заңдылықтары.Криминалистік тіркеудің міндеттері:
-қылмыс болған жерден қашып кеткен белгісіз қылмыскерді табу,сонымен қатар бас бостандығынан айыру мекемелеріне қашу фактісін анықтау;
-қылмыскерді қылмыс жасауы әдісі және қалдырған іздері бойынша идентификациялау;
-хабар-ошарсыз кеткен адамдарды іздеу;
-бұрын қылмыстық жауапкершілікке тартылған адамдардың өткендігі қылмыстық іс әрекеттерін анықтау;
-белгілі заттың ұрлануы мен жоғалу фактісін анықтау;
-техникалық құралдарды қолдану арқылы белгілі бір адамның жекелеген әдіспен бір немесе бірнеше қылмыс жасау фактісін анықтау.Қылмыстық тіркеудің түрлері:жедел-анықтамалық тіркеулер,криминалистік тіркеулер,анықтамалық қосалқы тіркеулер.
45. Криминалистикалық тактиканың ұғымы,оның құрылымы және мазмұны.
Кримин\а ғылымының тергеу үстінде әрқилы ситуациялық жағдайларға байланысты қолайлы әдістермен тәсілдерді қолдану және тергеуді ұйымдасқан түрде, жоспарлы жүргізу жөніндегі қағидаларды оқытатын негізгі бір бөлімін Кримин\алық тактика дейді. Кримин\алық тактика дкгеніміз - тергеу әрекеттерінің тиімділігін, нәтижелігін арттырып, іс бойынша керекті дәлелдемелерді дер кезінде жинауға, мұнымен қатар тергеуді ұйымды және жоспарлы түрде жүргізуге бағытталған,заң шеңберінде қолданылатын тиімді де, қолайлы тәсілдер жөніндегі ғылыми ережелердің жиынтығы.Кримин\алық тактика Кримин\аның басқа да бөлімдермен тығыз байланысты Кримин\алық тактика бөліміне тергеу әрекетін жүргізгенде қолданылатын тәсілдермен бірге, тергеуді жоспарлау, тергеу үстінде тергеуші мен жедел-іздестіру органдарының арасында қалыптасқан қарым-қатынастардың түрлері, тактикалық операция, тергеу ситуациясы деген сұрақтарда кіреді.
Сонымен, криминалистикалық тактика дегеніміз -- тергеу әрекеттерінін тиімділігін, нәтижелілігін арттырып, іс бойынша керекті дәлелдемелерді дер кезінде жинауга, мүнымен катар тергеуді үйымды және жоспарлы түрде жүргізуге бағытталған, заң шеңберінде колданылатын тиімді де, қолайлы тәсілдер жөніндегі гылыми ережелерлін жиынтығы.'
Криминалистикалык тактиканың осы келтірілген жалпы ережелерін және түсінігін тұжырымдап, нактылайтын болсак, оны қамтитын тергеушінің тергеу әрекеттерін жүргізу үстінде осы сәтте туындаған тергеу ситуациясына байланысты дұрыс, ықшамды позиция ұстауы, ситуацияға байланысты нәтижелі және тиімді тәсілдерді кдлдану, тергеуді ұтымды жүргізу үшін өз жұмысын дүрыс жоспарлау.
Криминалистикалык тактика бөліміне тергеу әрекетін жүр-гізгенде қодданылатын тәсілдермен бірге, тергеуді жоспарлау, тергеу устінде тергеуші мен жедел-іздестіру органдарының ара-сында қалыптасатын қарым-қатынастардың түрлері, тактика-лық операция, тергеу ситуациясы деген сұрактар да кіреді.
Криминалистика тактика мазмұнын:
1. Криминалистикалық болжамдар және тергеудi жоспарлау туралы iлiм.
2. Тергеулiк ситуация түсiнiгi және оған баға беру, тергеу мүддесiне қарай пайдалану бойынша нұсқаулар.
3. Тактикалық шешiм түсiнiгi және оны әртүрлi жағдайларда қабылдау бойынша нұсқаулар.
4. Тергеу процесiнде қылмыспен күрес жүргiзiп жүрген құқық қорғау органдары қызметкерлерiмен тергеушiнiң өзара әрекеттесуiн iске асыру қағидалары, алынған оперативтiк түпнұсқаларды пайдалану.
5. Алдын-ала тергеу және сот өндiрiсiнде техникалық-криминалистiк құралдарды және дәлелдемелердi жинап зерттеуден өткiзу тәсiлдерiн пайдалану бойынша нұсқаулар.
6. Алдын-ала тергеу және сот өндiрiсiнде арнайы бiлiмi бар тұлғаларды, маман және жұртшылық көмегiн пайдалану бойынша нұсқаулар.
7. Тергеу процесiнде ұйымдық және техникалық сипаттағы шараларды iске асыру қағидалары.
8. Тактикалық тәсiлдер және нақтылы процессуалдық әрекеттердi жүргiзу бойынша нұсқаулар.
9. Тергеу барысындағы тактикалық комбинациялар құрастырады
43.Криминалистiк одорология.Тусиниги,объектилери. Крим.одорология(лат.оdor-иic)дегени миз-адамнын жеке басында Жане топтык ортада узак уакыт,кеминде ондаган жыл онын омиринде сакталатын арнайы иicтiк негиздерге суйенген адамнын иiстiк iздерiн зерттейтiн криминалистиканын тарауы.Адамнын иic iздерi сырткы ортада туракты,жеке тулга жанасып кеткен затта бiраз уакыт сакталады,оны жинай жане пайдалана отырып калдырып кеткен субьектiнi сайкестендируге болады. Адам иiciн биринши кезектеги криминалистiк манызы сол-ол жеке тулганын калаганына немесе каламаганына карамастан кез келген жагдайда туракты кызмет ететiн жеке бастык акпараттар бере алады.Адамнын термен болинетин иici заттарга сiне отырып,субьектI кеткен сон ол туралы иiстiк акпараттарды сактайды.Иiстik iздердi аныктау ушин иiсшил иттер(биодетектор)пайдаланылады.
Адам иiciн бiлдiрушi обьектiЛер:шаштары,Кан издери(кеуип калган дактар)-адам иiciн ондаган жыл сактайды.Киiмнiн,аяккимнин тозган,кирлеген жерлери-иic iздери бирнеше куннен бирнеше айларга дейн сакталады.Ар турли заттар(карулар,куралдар,)адаммен 30 мин. Жанаскан кезде онын иicтiк iзiн екi таулiкке дейн сактайды.
44.криминалистiк фоноскопия.ТусiнiгI,объектилери,мин деттери, адистери,казирги кездеги мумкиндиктери. Адамдар арасында барынша кен тараган катынас куралы-ол ауыз еки сойлесу.Ол материалдык ортада озгерис тугызады,оны дыбыстык издер деп атайды.Адамнын дыбыстык издеринин ролi сонгы кездери анагурлым ости.Онын себеби,бiрiнши кезекте ,артурли акпараттарды белгилеу куралы-жазба кужаттар барынша дыбыс жазу мен бейнетусирумен ауыстырылып жатыр,кунделикти омирде дыбыстык жане видеотехникалык аспаптарды колдану курт артты.Крим.Фоноскопия дегенимиз-магнитти жане бейнемагнитти жазбалар,дыбыстык жане бейне жазу аппаратуралары туриндеги дыбыс,асиресе сойлеу акпаратын зерттеу процессiнде адамды даусы бойынша сайкестендиру болып табылады. Фоноскопиялык сараптамалардын негизги миндеттерине адамды даусы бойынша сайкестендиру ,сондай-ак дауыс жане бейнежазу аппаратуралары бойынша уксастыру жатады.
- фоноскопиялык сараптама диагностикасына мына сурактарды шешу мiндетi жатады:
1. Берiлген фонограмма жазбасына канша тулга ангiмене катыскан?
2. Матiннiн созбе-соз мазмуны кандай?Усынылган фонограммадагы тусiнiксiз жерлерi кандай?
3. Негiзгi жазуды жузеге асырган кайнар коздер мен дыбыстар сипаттамасы кандай? Фонограмманы орындау кезiндегi айналаны коршаган жагдай (жазу жургiзiлген болменiн сипаты,ашык аланда жургiзiлген жазудын сипаты,т.б.) кандай болды?
10.Криминалистік техниканың түсінігі және оның жүйесі
Криминалистикалыктехника криминалистиканың бір бөлімі ретінде қылмыстык іздерді табу, бекіту, алу, жинауға колданы-латын және тергеліп отырған окиға мәліметтерін қалпына келтіріп қайта өндеуге бейімделген ғылыми-техникалық кұрал-дар мен әдістерді теориялық ережелер және қағидалар түрғы-сынан өндеп жетілдіру, сондай-ақ кылмыстардың адцын алу әдістері мен техникалық қүралдардың жүйесі болып табылады.
Криминалистикалыктехника - криминалистикадағыалғаш-қыпайдаболғ антүсінік, оныңкүрылукезіндегінегізгібөлім. ?
Криминалистикалықтехникатермині, біріншіден -- крими-налистикағылымыныңбірбөлімін, ал екіншіден -- техникалыкқүралдардыңжиынтығынбілді реді, яғникұрылғылар, аппарат-тар, күралдар, сот өндірісіндегідәлелдемелердізерттеу мен жинауғақажетті баска да қүралдар.
Криминалистикалықтехниканыңнегізгім індетіне -- кыл-мыскерлердіңжеке басы туралы, оныңколданғанқаруы, олар-дыколданужәнежасалғанкылмыстын өзге де жағдайларыжөніндемәліметтердіалумак сатыменкылмыстыңматериалдыкіздерін табу, бекіту, алужәнезерттеужатады.
Криминалистикалыктехниканынкарастыр атынмәселелері-нінкөптігінебайланыс тыолардыбірнешетоптарғажіктеугебола ды.
Криминалистикалық техника теориялықжағынанкримина-листиканынб ірбөліміретіндекелесімәселелердіқар астырады:
жалпыжасалғанкылмыстык, іскеқатыстыкандайнысандар, кандайіздерқалдырыладыжәнеолардынқа ндайкасиеттері, сипаттары бар;
криминалистикалықтехниканыдамыту.
Соныменқатар, тәжірибелікмаңызына карай арнайымәсе-лелердізерттейді:
-- қылмыстынізінқалайжәнеқандайтехника лык, қүраддардыңкөмегіментабуғаболатынды ғын;
олардәлелдемеболуыүшін, олардыкалайжәнекандайтехникалықкұра лдарментауып, бекітугеболатындығын;
бұлдәлелдемелерді, калайжәнеқандайтехникалыккұралдарды ңкөмегіменалуғаболатындығын. Мысалы, қылмысісіндегісаусактыңкалдырғанізі нкриминалистер XX ғасырдаұнтактынкөмегіментабуғаболат ынын, оны дактопленкағабекітіп, бирка жасап, солпленканыдәлелдемеретіндеалуғабол атынынанықтаған;
-- бұлдәлелдемелерқалайжәнеқандайтәсіл менанықталғанынқарастьірады, біраккөбінесебұлмәселеніэкспертолог ияшешеді;
қылмыстыкіс, қолданылған кару, қылмыскерлер, калдырылғаніздержәнет.б. мәселелержайлымәліметтердікалайжәне кандайтәсілдерарқылыжинауғаболатынд ығын
кандайтехникалыккұралдарқылмысжасау ғакедергіжасайтындағын
Қ
32.Құжаттарды қосып жазу, өшіріп тазалаудың белгілері.
Тазартып өшіру дегеніміз мәтінді өшіргішпен немесе өткір заттармен:
Лезвия,пышақ,скальпелмен қыру арқылы механикалық өшіру.Тазартып өшіру белгілері:
-өшірген жерде қағаздың талшықтарының үрпиуі;
-жойылған мәтіннің сызықтарының қалуы;
-қорғаушы тор сызығының бұзылуы;
-қағаз қалыңдығының жұқаруы;
-жаңадан жазылған мәтіннің сызықтарының бояуының жайылуы.
Тазартып өшірілген мәтіндерді анықтау үшін физика-химиялық әдістер жиынтығы қолданылады.Бұл әдістер нашар көрінетін штрихтарды,бастапқы мәтіннің люминесценциясын қалпына келтіреді.Штрихтарын қырып тазартқан жағдайда бастапқы жазылған мәтін өткінші жарықта қарау және фотосуретке түсіру арқылы анықталуы мүмкін.
Қосып жазу-құжаттың мәтініне жаңа жазуларды,белгілерді,штрихтарды енгізу арқылы құжаттың бастапқы мазмұны мен мағынасын өзгерту әдісі.Қосып жазу белгілері:
-жазудың құжаттың оң жақ шетіне таман иілуі;
-алғашқы мәтіндегі жазу элементтерін айналдыра сызу;
Алғашқы мәтінмен қосып жазылған мәтіндегі қолжазу белгілерінің өзгешелігі;
-қосып жазылған және алғашқы мәтіндердің бояуы түрінің өзгешелігі.
28. Қолжазудың белгілері және олардың жіктелуі.
Қолжазудың белгілері жеке және жалпы болып бөлінеді.
Қолжазудың жалпы белгілері үш топқа бөлінуі мүмкін:
1)қол қимылының кеңістікте орналасуын сипаттайтын жалпы белгілер
2)қолжазу әдетінің қалыптасу дәрежесі мен сипаты қамтып көрсетеін жалпы белгілер
3)қол қимылының құрылымдық сипаттамасын қамтып көрсетеін жалпы белгілер
Жеке белгілер жазу қозғалыс дағдысынң жекеленген жақтарын,ерекшеліктерін сипаттап,жеке әріптерді немесе олардың элементтерін орындау кезінде көрініс табады.Жеке белгілерге жеке жазу белгілерін орындау барысындағы ерекшеліктер және олардың мектептегі жазу үлгілері нормалары мен қолжазбаның жалпы сипаттамасынан ауытқуы жатады.
30.Құжаттарды техникалық криминалистік зерттеудің түсінігі, міндеттері және негізгі зерттеу объектілері.
Криминалистикада құжаттар екіге бөлінеді:1)шынайы құжаттар,олар екі топқа бөлінеді:
А)жарамды құжаттар-қазіргі кезде заңды күші бар құжаттар,мысалы,пайдалану мерзімі өтпеген құжаттар(паспорт,куәлік,банктік құжаттар,әр түрлі анықтамалар т.б.);
Б)жарамсыз құжаттар-заңды күшін жоғалтқан құжаттар,мысалы:пайдалану мерзімі өтіп кеткен құжаттар)куәлік,көлік жүргізуші куәлігі,және тағы басқада мерзімдері шектелген құжаттар).
2)Жалған жасалған құжаттар екіге бөлінеді:
А)интелектуалдық(санатшылық)жалған жасау,мысалы:
Жоғары білім туралы диплом(адам жоғары оқу орнында оқымаған,бірақ ол туралы дипломы бар,сол сияқты көлік жүргізуші куәлігін алу және т.б.)
Б)материалдық жалған жасау,мысалы:құжаттарға өзгерістер(өшіру,химиялық ерітіндімен өңдеу,фотосуреттерді ауыстыру және т.б.)
Құжаттарды техникалық-криминалистік әдіспен зерттеудің келесі міндеттері болуы мүмкін:
-құжатты әзірлеу уақытын анықтау;
-мөрлерді,жазу құралдарын,принтерлерді,құжаттарды әзірлеген адамдарды идентификациялау;
-құжатқа өзгерістер енгізу әдісін анықтау;
-жасырын өзгерістер енгізу әдісін анықтау;
-жасырын мәліметтерді анықтау
-құжаттың алғашқы қалпын орнына келтіру;
Құжаттың әзірлеп шығару мерзімін анықтау.
Құжаттарды техникалық-криминалистік әдіспен зерттеудің объектілеріне жататындар:
-құжаттардың реквизиттері-мәтіндер,жазба мәтіндері,қолжазу және қойылған қол түрлері;баспа түріндегі таңбалар
-құжаттарды немесе оның жекелеген реквизиттерін жасау үшін қолданылатын техникалық құралдар:жазу құралдары,компьютерлер,принтерлер,с канерлер,ризографтар,клишелер,мөр және мөртаңбалар,баспаханалық техникаға жататын жазу құрылғылары:баспа машинкалары және басқа да белгілерді басатын құрылғылар;қағаз тескіштер,компостерлер,перфораторла р;қырып тазарту жолымен штрихтарды кетіру үшін қолданылатын құралдар;қағаз кесетін машинкалар.
-құжат материалдары-сия,тушь,шарикті қаламның пасталары,бояулар,қарындаш графиті,құжаттар қарайтын қағаз,картон;қосымша қолданылатын қажетті материалдар-клей,қорғағыш қабаттар,өңдеу,түзету үшін пайдаланылатын құралдар.
26.Қолжазуды зерттеудің ғылыми негіздері.
Қолжазуды криминалистік зерттеу-криминалистік техниканың құжаттарды зерттеу бөліміне жатады.Құжаттарды зерттеу негізгі екі түрге бөлінеді:
-қолжазбаны криминалистік зерттеу(құжатты орындаушыны және авторды анықтау);
-құжатарды техникалық-криминалистік зерттеу(құжаттарды жалған жасау белгілерін анықтау).
Қолжазу дегеніміз-бұл жазу мәнері,яғни әр орындаушы адамға тән және оның қол қимылының жүйесіндегі жазуды бекітетін көрініс.
19.Қол іздерін табудың әдістері. Оқиға болған жерде кескінді іздерді қарау және бекіту.
Қолдың іздері-басқа іздерге қарағанда қылмысты тергеу мен ашу кезінде жиі әрі нәтижелі қолданылады.Қол іздері арқылы адамның жынысын,шамамен жасын,қай қолмен же қандай саусақпен қалдырылған із екендігін,кей жағдайларда кәсібі мен қолдарындағы т.б. кемістік белгілерін анықтауға мүмкіндіктер болады. Қол іздері арқылы осындай идентификациялық емес жағдайлармен қатар,адамды жеке идентификациялауға болады.Заттарды қарау үшін резеңкелі қолғап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру және нақтылау жәбірленушінің,куәнің,сезіктінің,ай ыпталушының тергеліп жатқан оқиғаға байланысты берген жауабының растығын оларды болған оқиғаның жағдайымен салыстыру арқылы,тексерілетін іс-әрекеттің болған бағытын және орнын,жаңа нақтылы деректерді анықтау мақсатында жүргізілетін,заңда көрсетілген өзінше дербес тергеу әрекеті.Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру және нақтылау істің мән-жайлары туралы қайталама жауап жүргізуді,қылмыс болған кездегі іс-әрекеттерді қайталауды,заттай дәлелдемелерді,іздерді,заттарды қарауды қарастырады.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау барысында шешілетін міндеттер:
-жауап берушілер болжап айта алмай қиналған,ал тергеуші ол туралы білмейтін оқиға болған жерді табу;
-қылмыскердің қылмыс болған жерге бару және кету жолының маршрутын анықтау;
-тергеуші білетін қылмыс іздері немесе заттай дәлелдемелерді табу,бірақ олар туралы тергеуші ештеңе білген жоқ;
-бұрын тергеуге белгісіз болған куә мен жәбірленушіні анықтау;
Қылмысқа қатысы бар басқа қатысушыларды анықтау;
-қылмыс жасауға итермелеген нақты себеп пен шарттарды анықтау;
-жауап беруші адамның әрекеттеріне байланысты жекелеген жағдайларды нақтылау мен анықтау;
-қылмыс жасалған жерде оқиға болып жатқанда болған жағдайларды анықтау.
81.Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауды жүргізудің және дайындаудың тактикалық ерекшеліктері
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылаудың ерекшеліктеріне жататындар:
-тергеу әрекетін жүргізу барысында жауабы тексеріліп отырған адамның қатысуы міндетті және келісімі қажет;
-адам өз іс-әрекеттерін оқиға болған жердегі объектілермен қосып көрсету;
-тексеріліп жатқан адамның көрсетуіне сәйкес оқиға болған жерде іздер мен объектілерді іздеу;
-оқиға болған жердің жағдайын бұрын жауап алынған адамның түсігінігіне сәйкес бекіту.
Бұл тергеу әрекетінің мәні-жауабы тексеріліп жатқан адамның куәгердердің қатысуымен тергеушіге өзінің бұрын берген жауабына сәйкес тергеліп жатқан қылмысқа байланысты не ол не басқа оқиғалардың орнын ерікті түрде көрсетуінде және сол оқиғалар жайында жауап беруінде.
21.Атыс каруы сот-баллистикалык зерттеудiн обьектiсi ретiнде
Сот баллистикалык сараптама-бул ату каруын, ок дари, ату издерин зерттейтин криминалистикалык сараптаманын бир тури. Атыс каруы сараптамага сол табылган куйнде откизиледи, оны болшектеуге жане майлауга болмайды. Егер оны тасымалдау кезинде кауипсиздик максатында карудан октарды алып тастауга тура келсе, онда хаттамага ондагы патрондардын болганын, олардын жай-куйин толые сипаттап жазу керек. Ал егер револьверди алган кезде онын барабанынын камерасында атылган оксауыттар болса, оларды шыгарып алудын кажети жок. Атудын дал сол карудан болганын аныктау кезинде оны болшектеуди агыткыш илмекти баспай турып жасауга болмайды. Кару типти ылгалды жерден табылса да оны унгы каналыг суртуге жане майлауга болмайды. Ату изинен табылган заттарды баска болшектер араласып кетпеу жане богде нарселердин асери (сызу, майыстыру жане т.б.) болмас ушин аркайсысын жеке-жеке каттау керек.
22.Атылған оқ пен гильзадағы іздер бойынша атыс қаруын идентификациялау.
Атылған снарядтар мен гильзалардағы іздерді жіктеу.
1.Механикалық әсер ету іздері-із қалыптасу құбылысын тудырады;
2.Статистикалық және динамикалық іздер-объектінің әсер ету бағыты бойынша.
3.Локальді әсер ету-аймағы бойынша әсер ету.
4.Басылған іздер-із қабылдаушы объектінің өзгеру сипаттамсы бойынша.
5.Беткі қабатты және көлемді іздер-із қабылдаушы объектінің өзгеру нәтижесі бойынша.
Атудың негізі іздеріне-снарядтан(оқтан,бытырадан, картечьтен)пайда болған зақымдар жатады.Снарядтың энергиясына,бөгеттің қаттылығына және қалыңдығына,олардың кездесу бұрышына байланысты зақымдар өтетін және өтпейтін болып бөлінеді.
Атудың қосымша іздеріне-атумен қатар жүретін құбылыстың әрекеттері нәтижесінде пайда болатын іздер.Жақын арақашықтықтан ату кезінде пайда болатын қосымша іздер жақыннан ату іздері деп аталады.Қосымша іздердің пайда болуында порохтық газдардың,оқпан аузының жалынының,порохтың өртенбеген түйірлері,капсюлдік құрамның ыдыраған бөлшектерінің,майлау бөлшектерінің және басқа да заттардың атқаратын рөлі улкен.
82.Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауды жүргізудің барысы мен нәтижесін бекіту.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау дегеніміз бұрын жауап алынған адамның берген мәліметтерін қылмыс жасалған жерге апарып тексеру үшін жүргізілетін кешенді тергеу әрекеті.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауға тергеуші, куәгерлер және айғақберуші тұлғалар қатысады және маман криминалистте қатысуы мүмкін. Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылауда оқиғаорнына жауап алынатын адамның іздестірілу бағытына,жәбірленуші не куәгерге, қылмысқа қатысушыларға қатысты бұрын тергеу аппаратында болмаған жайттар алынуы мүмкін қылмыстың іздері не заттық дәлелдемелер табылады.
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мақсаттары:
1.алынған мәліметтерді тексеру мен нақтылау;
2. жаңа дәлелдемелер алу;
3. Қылмысқа себеп болған жағдайларды анықтау
4 алынған жауаптың ішіндегі қайшылықтарды жою
Бұл тергеу әрекеті зерттеліп отырған оқиға бойынша бұрын жауап алынған адамның ерікті келісімі бойынша жүргізіледі. Ондайда ол: оқиға болған жерге апаратын бағытты көрсетеді, оқиғаның мән жайын сол жерде жаңғыртады, іс үшін маңызы бар заттарды,құжаттарды, іздерді көрсетеді және қажет болса оларды бейнелеп те береді. Сонымен қатар зерттеліп отырған оқиғада қандай заттың қандай рөл атқарғандығын және оның жүзеге асырылғандығын макет арқылы қайталайды. Өздерінің бұрынғы айғақтарын нақтылайды,айқындайды.
29.Автортанулық зерттеулер.
Криминалистік автортану-жазудың ерекшеліктерін саралау негізінде мәтіннің авторын сипаттайтын белгілерді.мәтінді құрастыру заңдылықтарын айқындауға бағытталған тәжірибелік ілімнің бір саласы.
Криминалистік автортану міндеттеріне жататындар:
-жазу және баспа тілінің белгілері бойынша құжаттың авторын анықтау;
-құжат авторының сауаттылық деңгейін анықтау.
35. Адамның сыртқы бейне белгілері бойынша криминалистік теңдестірудің түсінігі,маңызы және міндеттері.
Адамның сыртқы бейнесі туралы криминалистік ілім криминалистік техниканың жеке саласы болып табылады.Габитология латынның habitus-адамның сыртқы бейнесі,кейпі,бет әлпеті және гректің логос-ілім деген екі сөздерінен пайда болған,қазақшаға аударғанда адамның сыртқы бейнесі туралы ілім деген мағынаны білдіреді.Қылмыстарды тергеуде және жедел-іздестіру шараларын жүргізу кезінде адамның сыртқы бейнесі бойынша оларды теңдестіру,идентификациялау қажеттілігі туындайды.Идентификациялау сезіктінің,жәбірленушінің тұлғаларын анықтау үшін жүргізіледі.Адамның сыртқы бейнесі бойынша идентификациялау әрбір адамның тек өзіне тән белгілерге ие болу себебінен мүмкін.
Адамның сыртқы бейнесі бойынша идентификациялау негізінде келесі қағидалар жатыр:
-әр адамның сыртқы бейнесінің жекелігі
-салыстырмалы тұрақтығы,яғни сыртқы бейнесінің өзгермейтіндігі;
-рефлекторлық,яғни түрлі материалдық кескіндерде қалу қабілеті.
Адамның сыртқы бейнесін қылмыскерді іздеу кезінде дұрыс суреттеу,сипаттау,бекіту және пайдалану үшін адамның бет-әлпетінің элементтері мен белгілерінің маңызы зор.
Бет-әлпеттің элементі дегеніміз бұл адамның сыртқы бейнесін зерттеу және бақылау барысында көзге түсетін мүшесі.Бет-әлпеттің белгілері дегеніміз бұл адам бейнесінің элементтерінің сипаттамасы.Адамның сыртқы бейнесінің элементтері мен белгілері өзіндік және ілеспелі болып екіге бөлінеді.Адамның өзіндік,яғни өзіне тән элементтері мен белгілері жалпы физикалық,анатомиялық және функцияналдық болып үш топқа бөлінуі мүмкін.Адамның сыртқы бейнесінің ілеспелі элементтері мен белгілері әрдайым болатын және алып жүретін болып екіге бөлінеді.
Әрдайым болатындарға-киім,бас және аяқ киімдері,көзілдірік,балдақтар,жіңіш ке таяқтар жатады.
Алып жүретіндерге-сөмкелер,портфельдер,с ағаттар,қолшатырлары,ұялы телефондар,жазу құралдары,париктер,әшекейлер жатады.
37. Адамның сыртқы бейнесі туралы мәліметтер қайнар көздері.
Адамның сыртқы бейнелері туралы мәліметтер жинаудың деректі көздері субъективтік және объективтік болып екіге бөлінеді.
Субъективті дегеніміз ол адамның оймен басқа бір адамның сыртқы бейнесінің белгілерін көз алдына елестету.Объективтік қайнар көздерге фотосуреттер,кинокадрлар,бейнежазул ар,рентгенограммалар,мәйіттің бетінен алынған құймалар т.б.жатады.
Адамның сыртқы бейнесінің белгілерін бекітудің аса маңызды түрі-жазбаша суреттеу,сипаттап жазу.Бұл екі түрге бөлінеді,біріншісі еркін суреттеп жазу,екіншісі жүйелеп сипаттап жазу.
Еркін суреттеп жазу оқиғаны өз көзімен көргендерден,куәлерден,жәбірленушід ен жауап алу кезінде жедел-қызмет және іс жүргізу құжаттарында бекітіледі.
Жүйелеп сипаттап жазу адамның сыртқы бейнесінің белгілерін ауызша портретәдісін пайдаланып суреттегенде қолданылады.
62.Алуды дайындау және жүргізу.
Алу-бул ис ушин манызы бар заттар мен кужаттардын кайда жане кимде екени анык болганда оларды жеке немесе занды тулгадан алып кою максатымен жургизилетин тергеу арекети. Алуды тергеуши далелди кауллы бойынша жургизеди. куагерлердин катысуымен ал кажет болган жагдайда маманын аудармашынын катысуымен жургизиледи. Алу кезинде тергеуши алынуга жататын заттар мен кужаттарды беруди усынады, ал будан бас тарткан жагдайда алу мажбурли турде жургизиледи. Алу жургизилип жаткан уй жайды немесе орында турган адамдарга жане осы уй жайга немесе орынга келген адамдарга алу аякталганга дейн ол жерден кетуге, сондай ак бир биримен немесе озге адамдармен сойлесуге тыйым салынады. Алу жургизилген кезде тергеуши иске катысы болуы мумкин заттар мен кужаттарды алумен шектелуи тиис. Айналымга салуга тыйым салынган заттар мен кужаттар олардын иске катыстылыгына карамастан алынуга тиис. Алынган заттар мен кужаттар куагерлерге жане катысып отырган баска да адамдарга корсетиледи, буып туйиледи жане алу жургизилген жерде мормен бекитиледи жане куагерлер мен буган катыстып отырган баска адамдардын кол коюымен куаландырылады.
91. Адам өлтірудің криминалистік сипаттамасы. Анықтауға жататын мән жайлар.
Адам олтируге байланысты кылмыстык исти козгаудын барынша кен таралган турлери мыналар: майттин табылгандыгы туралы хабарлама; тири калгандардын немесе олардын туыстарынын, куалар мен жабирленушидердин арызы.Кинап олтирилген адамнын майтти немесе онын боликтери табылган немесе куагерлердин арызы тускен кездег бастап кылмыстык исти козгау туралы маселени шешу соншалыкты курдели нарсе емес, сонда да олимнин кездейсок жагдайдан немесе табиги себептерден ягни аурудан, кариликтен болуы мумкин екенин ескерген жон. Адамнын жогалып кетуине байланысты тусирилген арыз бойынша кылмыстык ис козгау кезиндн оны издеп табудын шаралары карастырылады, тек кана онын олтирилуи мумкин дегенималимет болган кезде гана кылмыстык ис козгалады. Аныкталуга жане далелденуге тиис ман жайлар: кылмыстын обьектиси бойынша-киси олтирудин курбаны ким болып табылады немесе кылмыстык арекет кимге багытталган? Жабирленуши каза болды ма? Олимнин себеби не болып табылады-олтиру, озин ози олтиру, кайгылы окига, табиги себептермен болган олим? Обьективтик тургыдан-адам олтиру кай жерде болган жане калмыстын изи табылдыма? Кылмыс кашан, кандай тасилмен жане кандай куралдын комегимен жасалды? Олтирудин издерин жасырудын тасилдери кандай? Биликти ман-жайлар жане кылмыстын жасалуына мумкиндик берген ман-жайлар кандай? Кылмыстан келген шыгындао кандай? Субьективти тургыдан-кылмыстын далели, максаты, киналиликтин пишини кандай? Субьектиси бойынша-киси олтируди ким жасады? Егер олтирушилер бирнешеу болса, онда олардын аркайсысынын роли кандай? Кылмыскердин билиетилиги кандай? Ол 14 жаска толганба?
Ә
4. 4.Әдіс түсінігі, криминалистика әдістерінің жалпы,жеке, арнайы әдістеріболып жіктелуі.
Әдіс-кең мағынасында шындықты тану, табиғи немесе қоғамдық өмір құбылыстарын зерттеу және қандай бір мақсатқа жету мен міндеттерді шешу тәсілі.
Криминалистік әдіс-ғылыми ұсыныстар жүйесі және соның негізінде қылмыстың жекелеген түрлері бойынша тергеуді ұйымдастыру және жүзеге асыру жөніндегі ұсыныстар.
Криминалистиканың арнайы әдістері - бұл танудың оюъектісін, міндеттерін және құрал жабдықтарын есепке ала отырып,дәлелдемелерді жинау,зерттеу,бағалау және пайдалану мақсатында криминалистикада әзірленген әдістер. Олар техникалық - криминалистік және тактикалық-криминалистік болып бөлінеді.Техникалық криминалистік әдістер материалдық объектілерді анықтауды, ойдан шығаруды, зерттеуді,сақтауды қамтамасыз етеді. Крим.ң арнайы әдістері қатарына жарық бөлгіштік әдісі, одорологиялық әдіс, фотобейне арқылы тану әдісі, барлау әдісі т.б киреди.
Тактикалық крим.әдістер бұл тергеу және сот әрекеттері өндірісінің және тергеуді ұйымдастырудың жалпы әдістері.Әдіс-кең мағынасында шындықты тану, табиғи немесе қоғамдық өмір құбылыстарын зерттеу және қандай бір мақсатқа жету мен міндеттерді шешу тәсілі. Криминалистиканың арнайы әдістері - бұл танудың оюъектісін, міндеттерін және құрал жабдықтарын есепке ала отырып,дәлелдемелерді жинау,зерттеу,бағалау және пайдалану мақсатында криминалистикада әзірленген әдістер. Олар техникалық - криминалистік және тактикалық-криминалистік болып бөлінеді.
Б
16. Бейнежазу мен фотографияны қолдануды процесуалдық бекіту.
Бейнежазу криминалистикада қылмысты ашу мен тергеу мақсатында қолданылады.
Бейнетаспаға жазу-киноға түсіру мен суретке түсірудің алдында беделі басым. Ол ыңғайлы, технологиялы және ұтымды. Алынатын материалдар лабораториялық жөндеуді талап етпейді, ал олардың сапасы бейнежазудың орындалу шарасы бойынша қадағаланады. Бейнежазу бейне мен дыбысты теңдей тіркеп түсіруге мүмкіндік туғызады.
Бейнежазу тергелуші әрекеттің процесі мен қорытындысын тіркеуші қосымша құрал ретінде қолданылады. Ол динамикадағы, оны жүргізудегі қатысушылардың ерекшеліктерін, не ауыр және құрастырылған жағдайдың көлемін көрнекі құрал ретінде ұсынуға қажетті әрекеттерді тіркеуді талап етеді.
Тергеу әрекеттерінің тактикалық ерекшеліктері және жағдайдағы мәселелерді шешуде суреттегі қалатын негіз бейнежазу түрлері мен әдістерін анықтайды.
Бейнежазудың басында тергеуші өзін таныстырып (атағын, қызметін, фамилиясын атайды) өтеді, содан кейін бейнежазуды пайдаланып қылмыстық іс бойынша тергеу әрекетінің жүруін түсіндіреді. Соңынан ол тергеу әректіне қатысушыларды жеке атап өтеді (ірі жобамен түсіріледі), түсірілген күнді, мерзімді, орынды және түсіруші тұлғаны атайды.
Мына істерді жүргізгенде бейнежазуды қолданудың қажеті өте көп:
а) өрт, көліктік апаттар болған жайында оқиға туралы барынша ақпаратты жедел бекітуге қажетті жерлерді қарауда;
ә) бағалы заттар мен құрылыс құралдарын алу, оларды тыққан жерлерін тінту әдістерін бекіткенде;
б) тергеуші тәжірибе-сапалы әрекеттер мен олардың салдарын бекіткенде;
в) сұрақ-жауап алу, аудармашылардың қатысуымен жүргізілетін беттестіруде.
Фото-кино-бейне құжаттарды криминалистік зерттеу
Фото-кино-бейнетехника, дыбысжазу аппаратураларының кең таралуына байланысты оларды пайдалану нәтижелері (аппаратураның өзі де) қылмысты тергеу барысында жиі заттай дәлелдеме ретінде қарастырылады.
Фотосуреттер, бейнеленталар және бейнепленкалар: әр түрлі объектілердің материалдық бекітілген бейнелері болып табылады. Сезіктілерден алынған тергеу кезінде жасалған бұл құжаттар қылмыс оқиғасына байланысты немесе тергеу процесіне қатысты (тергеу әрекетінің барысы мен нәтижелерін жазу) мәліметтерді қамтиды. Аталған құжаттарды көп жағдайда оқиғаға қатысушыларды анықтау үшін оның сипаты мен даму сатыларын (қоғамдық тәртіпсіздік, өрт кезінде құжаттық немесе жедел түсіру) анықтау үшін зерттейді. Кейде құжат, кино-пленка, бейнепленка мазмұнының өзгеріске түскенін, мәселен, фотосуретті қайта түсіріп монтаждағанын анықтау қажеттілігі туындайды.
Фотомонтаж белгілеріне бейненің жеке бөліктерінің-бас дене, киім шеттерінің аса боялуы жатады.
Жалған бейнепленкалар мен киноленталарды жасау кезінде олардың бөліктерін қиып алып тастайды немесе қосымша желімдейді. Мұндай әрекеттердің белгілері бейнелердің, жапсырылған орындардың кенет өзгеруінен көрінеді. Жасалған қылмыстың мән-жайын анықтауға фонограмма қамтитын ақпараттың маңызы зор. Фонограммалар қылмыс жасау құралы (мәселен, қорқыту және шошыту үшін, қорқытып алу мақсатында пайдаланылған), оларды жалған жасау кезіндегі қылмыстық қолсұғушылық заттары және тергеу әрекетінің барысын немесе қылмысты ашу процесінде жүзеге асырылатын жедел-іздестіру шараларын бекіту нәтижелері болуы мүмкін.
Аталған жағдайларда зерттеу объектілері ретінде магнитті ленталар, сымдар, дискілер және басқа ақпарат тасушылар болады. Олар іздердің екі тобын, механикалық және электроакустикалық әсер ету іздерін қамтиды. Механикалық іздер лента-созу тетігі мен дыбысжазу құралынан пайда болады. Ол іздер лентаның дыбыс жазылатын жағында шағын және ірі жолдар түрінде қалады. Оларды сәйкестендіру мақсатында пайдалануға болады.
Лентаның магниттік қабаты мен жазатын басының өзара әрекеттестігі нәтижесінде электроакустикалық іздер пайда болады. Олар ғана емес, сонымен бірге магнитофонның да белгілерін: дыбыс жолдары саны мен олардың көлемін, лентаның жылжу жылдамдығын, лентасозу тетігінің шуын, жазуды қосумен, тоқтауын, т.б. сипаттайды. Аталған объектілер мен іздер тобын зерттеу арқылы магниттік лентаны монтаждау белгілерін, яғни жазудың сүйемелдеуге сәйкессіздігін, электрлік соғу сипатының әр түрлілігін, магниттік лента бөлшектері сапасының әр түрлілігін, желімдеген жерлерінің болуын және т.б. анықтауға болады.
Фото-кино-бейнеқұжаттарды криминалистік зерттеу барысында түсіретін және зертханалық аппаратура, позитивтер бойынша негативтер, фотосуреттерде бейнеленген заттар, құрылыстар, жергілікті учаскелер, сәулесезгіш материалдар мен химиялық реактивтер, бейне және аудиожазба, құралдары, фонограммада жазылған адам дауыстары және басқа объектілер сәйкестендірілуі мүмкін.
Ішкі істер органдарында қылмысты тергеу және ашу міндеттерін орындау үшін құрамына бір қатар құжаттар енетін белгілі объектілердің криминалистік есебі ұйымдастырылған. Құжаттарды криминалистік есепке алудың негізгі міндеті жалған құжаттарды табу және оларды пайдаланушы тұлғалардың қылмыстық әрекетін тоқтатудан, кейбір жалған құжаттарды жасаумен айналасушы тұлғаларды анықтаудан және қылмысты тергеумен байланысты басқа да міндеттерді орындаудан тұрады.
23.Бөгеттегі атыстың іздері бойынша атыстың мән жайын анықтау.
Бөгеттерде атылған оқ іздерінің қалыптасу механизмі:
1 кезең:Шаппа соққысы капсюлге ұрғанна кейін патронның дәрісі лаулайды.Осының нәтижесінде пайда болған газ оқты гильзадан итеріп шығарып,оқпан каналымен жылжытады.Дәрі газының бір бөлігі,оқпан каналымен жылжып келе жатқан оқтың алдына түсіп,оқпаннан шығуға тырысады.Оқ алдындағы жиналған ауаны алға итереді.Ізінше ауа артынан аз мөлшерде оқпан газы өтіп,артынша оқ шығады.
2 кезең:Оқ артынан бұлт тәрізде оқпан газының негізгі бөлігі ыс тәріздес болып бөлініп шығады.Күйген газ бен ауадағы от тегі араласып,жарылыс пайда болады.Соңынан от жарқылдап,ату дыбысы шығады.Пайда болған бұлттың қатты бөлігі оқпен салыстырғанда аз салмақты болады,соңынан қатты жылдамдықпен жылжиды.Басында оқты басып озып,сосын ауа соқтығысына ұшырап жылдамдықты жоғалтады.Оқ газды бұлтты қуып жетіп,біртіндеп өзімен ала кетеді.
3 кезең:Оқпаннан шыққан оқ үлкен кинетикалық қуатта болады және ол бөгеттерге зақым келтіруі мүмкін.Снарядтан пайда болған зақымнан басқа,бөгетте құбылыс әсереінен ату соңынан із пайда болады.Зақым келтіру немесе бөгет түрінің өзгеруі,нәтижесінде снаряд әсерінен ату соңынан пайда болған құбылысты атудан қалған із дейді.
51. Болжаулардын тусiнiгi турлерi жасау жане тексеру.
Болжау дегенiмiз- бул Жорамал. Тергеу окигасына катысты тергеушiде,полициянын жедел-iздестiру кызметкерiнде,судьяда,сарапшыда туындаган жорамалдарды кылмыстык сот ондiрiсiнде болжа(версия)деп атау калыптаскан(кейiнгi латынша versio - бурылыс,тур озгерiс). Болжауды кiм жасаганына байланысты оны тергеулiк,жедел-iздестiрулiк,сарапт амалык,соттык деп атайды.
Егер логикада кез келген жорамал болжау бола алатын болса да,кез келген алдын ала жасалган пiкiр болжау деп аталмайды.
Бiрiншiден,тек тексеруге арнаулы окiлеттiлiгi бар тулгалар (сот ондiрiсiне ондай тулгалар: тергеушилер,жедел-iдестiру кызметкерi,сарапшы немесе сот) жасаган жорамалдар гана Криминалистiк болжау деп аталады.
Екiншiден,болжау- кез келген емес,тергеудегi окигага тутастай немесе онын жекелеген элементтерiне катысты жорамал.
Ушiншiден,бул - негiзделген акикат жане накты жорамал.Буган кенiрек токталган жон.
Болдаудын негiздiлiгiне онын ойдан шыгарылмагандыгы,онын кандай да болмасын бiр акпаратуа суйенетiнi жатады. Мундай акпарат ар турлi болуы мумкiн,тек шындыкка жанасымды болуы керек. Мысалы,Жерге марстык келiптi деген жел соз болжауга негiз бола алмайды. Негiз болатын нарсе тексерудi талар етедi. Негiз шындыкты болжаумен тiкелей байланысты,ягни ережеге сай онын акикаттыгына сайкес келедi.
Болжаудын акикаттыгы туралы,шындыгында,накты жагдайга карай талкылауга болады.Жагдай озгерсе-
акикатты болжау туралы угым да озгередi.Кеше гана киял-гажайып болып корiнген нарсе бугiнгi омiрде шындык атанады.
68 Беттестіру тактикасының түсінігі.
Қылмыстық істі тергеу үстінде өте жиі кездесетін жағдай-бұрын жауап алынған адамдардың жауаптарында елеулі қайшылықтары болуы. Мұндай жағдайда, осы қайшылықтарды анықтап, оны жою үшін оларды беттестіріп, жауап алынады.Яғни, беттестірп жауап алу дегеніміз бұрын жауап алынған екі адамды бірге отырғызып, бір мезгілде екеуінен қатар, қайтадан жауап алу.Беттестіру тек бұрын жауап алынған адамдардың арасында жүргізіледі.Куә мен куә, сондай-ақ куә мен айыпкер, айыпкер мен айыпкер беттестіріледі.Жауаптағы қайшылықтар әр түрлі себептерге байланысты болуы мүмкін. Беттестіру өте күрделі тергеу әрекеті, сондықтан оны сапалы, нәтижелі өткізу үшін тергеуші оған мұқият дайындалып, беттестіру жүргізу үстінде белгілі тактикалық әдістерді қолдануы, заңда көрсетілген қылмыстық іс жүргізу тәртібін қатаң сақтауы керек. Тергеу әрекетінің мұндай түрін өткізуге дайындық кезінде тергеуші мынадай мәселелерді шешіп алулары тиіс:1)Беттестіру үстінде қандай қайшылықтарды шешу керектігін;2)Беттестіруге қатынасып отырған адамдарға қандай сұрақтар қою қажеттігін;3)Беттестіруге қатынасатын адамдардың қандай кезекпен жауап алу қажеттігін. Заң бойынша беттестіру тек бірімен-бірі таныс адамдардың арасында жүргізіледі.Егер беттесуші адамдар куәлер болса, оларға дұрыс жауап беруге міндетті екендіктерін түсіндіріп және жауап беруден бас тартканы немесе біле тұра өтірік жауап бергені үшін жауапты болатыны ескертіледі. Бұдан кейін тергеуші беттестіруге қатынасып отырған адамның біреуіне істің мән-жайын, атап айтқанда, жауаптың қайшылықты тұстары жөнінде сұрақ қояды
98. Есірткілер -- бұл оларды қолданғанда ерекше психикалык жағдайды (есірткілік мас болу) туғызатын заттар. Адам ол жағдайда өте тез әдеттенеді және оны үнемі қолдануға душар болады, нәтижесінде ол әдет нашақорлық ауруына және орталық жүйке жүйесінің езгеруіне әкеліп соғуы мүмкін.
Осыған байланысты есірткі заттарын медициналық емес және ғылыми мақсаттарда пайдалануға заңмен тыйым салынған. Ол заттардың тізімі 1961 жылғы Есірткі заттары туралы бірегей Конвенцияға сәйкес Есірткілерді бақылау бойынша тұрақты комитетімен белгіленген. Ол заттар үш тізімге бәлінген:
1) күшті әсер етуші есірткі заттары;
2) улы заттар;
3) есірткі заттары мен психотроптык затгардың зансыз айналымына қарсы күресу.
Есірткі заттарына байланысты істер бойынша анықтауга жататын мән-жайлар:
-- есірткіні заңсыз дайындау, сатып алу, сақтау, тасымалдау, өткізу, ұрлау, себу және өсіру, сонымен қатар оларды пайдалану үшін притон ұстау фактісі орын алған-алмағанын анықтау; сезікті тұлғалардың әрекеттері Казакстан Республикасының Кылмыстық кодексінің кай бабына сәйкес келетінін аныктау;
-- есірткімен байланысты қылмыстың қайда, қашан, қандай жағдайда болғанын;
-- қылмыстың кім жасағанын; ол бұрын осындай әрекеттері үшін қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке тартылған-тартылмағанын; жазаны ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайлардың бар-жоктығын; қылмысты бір адам немесе топ жасағанын, топтың әр мүшесінің рөлін және қылмысты ұйым-дастырушы кім екенін;
-- қанша есірткі заттары тәркіленді және олар есірткінің қай түріне жататындығын;
-- есірткі қайдан алынғанын;
-- есірткі заттары қандай тәсілмен дайындалғанын, қандай құрал- жабдықтар қолданғанын;
-- есірткі затгарын дайындау үшін кандай шикізат қолданғанын және ол қайдан алынғанын;
-- қылмыстың мақсаты мен себептерін;
-- есірткіні заңсыз айналымға салу барысында түскен пайданың көлемін;
-- есірткі заттарын заңсыз айналымға салуға кімнің қандай
көмек көрсеткенін;
-- аталған кылмыстың жасалуына мүмкіндік берген себептер мен жағдайларды анықтау.
К
1.Криминалистиканың пәні ғылымның және тәжірбиелік қызметтің пәні ретінде,оның жүйесі.
Криминалистиканың пәні қылмысты сапалы тергеу мен болдырмау үшін қажетті білім және объективті заңдылықтар жиынтығы болып табылады.
Кримин\аның пəндік сипаттамасы, жүйесі жəне əдістері: Кримин\а пәні іздерді, айғақ заттарды іздеу, табу, бекіту, зерттеу әдістерінің және сол үшін қажетті техникалық криминалистік құралдары пайдалану жолдарын оқытып үйретеді.Кримин\а зерттейтін қылмыс тетігі деген ұғым бар -- ол күрделі динамикалық жүйе болып саналады. Бұл жүйе қылмыстық әрекет затынан; қылмыс субъектісінен және оның өз іс-қимылымен, өзге қатысушы субъектілермен қатынасынан; қылмыс жасауға дайындалу, оны іске асыру және жасыру жолдарынан; қылмыстық нәтижеден; қылмыс жағдайларынан (уақыты, орыны, жағдайы және с.с.) және басқалардан тұрады.Қылмыс іздері тергеу жүргізіп отырған қылмыстық іс бойынша дәлелдеме тұрғысында көрінуі үшін олар құзіретті тұлғалармен заңды түрде жинақталуы, сарапталуы, бағалануы және пайдаланылуы қажет. Бұл жұмыстар да өз кезегінде Кримин\а зерттеп оқытатын белгілі заңдылықтарға бағынады.Кримин\аның практикалық маңызы да аталған заңдылықтар негізінде қылмысты ашу, тергеу және алдын алу мақсатына қажетті техникалы-криминалистік құралдарды, әдістер мен тәсілдерді өңдеумен, жетілдірумен және дамытумен байланысты.Кримин\а ғылымының пәні екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі заңдылықтардың үш тобын қамтиды:қылмыс тетігінің заңдылықтары;қылмыс және оған қатысушылар туралы ақпараттың пайда болу заңдылықтары;дәлелдемелерді жинақтау, зерттеу, бағалау мен пайдалану заңдылықтары.Кримин\а пәнінің екінші бөліміне қылмыспен күресуге қажетті криминалистік құрал-жабдықтарды, тәсілдер мен әдістерді ойлап шығару, практиқаға енгізіп пайдалану және оларды жетілдіру жатады.Осы кезге дейінгі жарық көрген заң әдебиетінде криминалистиқаға пәндік сипаттама беру мәселесіне үлкен назар аударылып, көп пікір таластар болғандығы байқалады. Ол орынды құбылыс, себебі әр пәннің мағынасын терең түсіну арқылы ғана оның маңызын біліп, негізгі қағидаларын дұрыс та тиімді пайдалануға болады. Берілген түрлі пәндік сипаттамаларды қорыта келгенде, олар негізінен Кримин\аның қылмысты ашуға және тергеуге қажетті ақпаратты, заттай дәлелдемелерді іздеп тауып, бекіту, зерттеу үшін қолданылатын әдістер мен тәсілдер, сол үшін қылмысты іс жүргізу заңға сәйкес пайдаланылатын техникалық құралдарды, әдістер мен тәсілдерді оқытатын ғылым екені айтылады. Сонымен қатар, криминалистік тәсілдер мен әдістер тек қылмысты тергеу мен ашуда ғана емес, қылмыстың алдын алуға бағытталған және олар алдын ала тергеуде, сот мәжілісінде, кейбір сот іс-әрекетін жүргізуде қолданылады. Кримин\а әдістері 3 негізгі деңгейде қарастыруға болады:жалпыға бірдей әдіс,жалпы әдістер,арнаулы әдістер.
2. Криминалистиканың объектілері, жалпы және жеке міндеттері.
Кримин\а ғылымының міндеттері жалпы,арнайы же нақты болып үш топқа бөлінеді.Кримин\аның жалпы не басты міндеті құқық қорғау органдарына қылмыспен күресуде қылмыстық құқық,криминология,қылмыстық іс жүргізу құқығы же басқа да ғылымдар саласы сияқты өз тұрғысынан көмектесу.Кримин\аның арнаулы міндеттері мыналар:1.Кримин\а пәнінің негізін құрайтын объективтік заңдылықтарды одан әрі кеңейтіп оқып зерттеу,осы ғылымның жалпы же жеке теорияларын дамыту,олардың жалпы әдістемелік негіздерін жасау;2.Заттай дәлелдемелерді,іздерді тауып алу,бекіту,зерттеу үшін керекті жаңа криминалистік әдістер мен тәсілдерді одан әрі өңдеп жетілдіру же осы әдістерді пайдалануға лайықты жаңа техникалық құралдар жасап шығару;3.қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеудің әдістемесін өңдеп жетілдіру үшін жаңа ұсыныстар енгізу;4.қылмысты азайту үшін криминалистік сақтық шараларын құқық қорғау органдарына ұсыну.Ал соңғы нақты міндетіне:1.танымдық қызметі;2.әдістемелік қызметі3.түсіндірмелік қызметі4.жүйелендіру қызметі;5.құрастырмалық қызметі;6.криминалистік зерттеу қорытындыларын практикаға енгізу қызметі;6.болжау қызметі болып бөлінеді.
3. Криминалистиканың шектес заңы, жалпы және жеке ғылымдармен өзара байланысы.
Кримин\а ғылымының басқа ғылымдармен өзара байланысы. Кримин\а -- бұл қылмыс тетігінің заңдылықтары, қылмыс және оның қатысушылары жөніндегі ақпараттың пайда болуы, сонымен бірге дәлелдемелерді жинақтау, бағалау мен қолдану туралы және қылмысты ашу, тергеу және алдын алуға бағытталған әдіс-тәсілдерінің танымдылық заңдылықтары туралы ғылым. Кримин\а қылмысты ашуға же тергеуге керекті заттай дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу заңына сүйене отырып,іздеп табу, бекіту, зерттеу үшін пайдаланылатын техникалық құралдар,тактикалық әдістер мен тәсілдер жөніндегі ғылым болғандықтан, басқа да өзі тектес заң ғылымдарымен тығыз байланысты,өйткені оның көптеген тәсілдері мен әдістері осы ғылымдардың қағидаларына негізделген.Кримин\а ең алдымен қылмыстық же азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымдарымен тығыз байланысты. Себебі, біріншіден, Кримин\а өз алдына ғылым болып бөлініп шыққанға дейін,бастапқы даму кезеңінде қылмыстық іс жүргізу құқығы ғылымыныңи шеңберінде қалыптасса,екіншіден,Кримин\аның зерттеп дайындаған тәсілдері мен әдістері қылмысты ашуға,тергеу әрекеттерін тиімді жүргізуге негізделсе,қылмыстық іс жүргізу заңы осы тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібін бекітеді.Кримин\а қылмыстық құқық ғылымымен де тығыз байланыста.Қылмыстық құқық ғылымы қоғамға қауіпті әрекеттердің қайсысы қылмыс қатарына жатқанын көрсетіп,әр қылмыстың қылмыс құрамдық белгілерін негізге ала отырып,криминалистік талдау жүргізіп,қылмысты ашуға керекті белгілерді нақтылап,қылмыстық іс бойынша дәлелденуге тиісті мән-жайларды,шешетін сұрақтарды белгілеп же қылмыстарды тергеу жолдарын көрсетіп отырады.Кримин\а тек заң ғылымдары ғана емес,сонымен қатар басқа ғылымдармен де,атап айтқанда қоғамдық ғылымдар-философия, этика, логика, психология,педагогика же т.б. ғылымдармен де байл\ы.
84.Тергеу адистемесинин тусиниги, миндеттери,курылымыКриминалистік әдістеме дегеніміз қылмыстың алдын-алуға,оған тергеу жүргізуге және ұйымдастыруға бағытталған ережелер және оның негізінде оларды жетілдіруге негізделген ұсыныстар жүйесі.
Криминалистік әдістеме қылмыстың жекелеген түрлерін тергеу ерекшеліктеріне сәйкес криминалистік техникамен техниканың әдістерімен құралдары шоғырланады.Айталық,криминалистік техника қол іздерінің пайда болу механизмдерін қарастырады,бірақ ол кісі өлтіру не ұрлық жасау кезінде қол іздерінің қай заттарда қалуы мүмкін екені туралы айта алмайды;криминалистік техникада куәден жауап алу әдістері қарастырылады,бірақ жол қозғалысы немесе өрт қою,өртке қарсы қауіпсіздіктер ережелерін бұзу қылмыстарын тергеу кезінде куәден жауап алудың ерекшеліктеріне жауап бермейді.Мұндай ерекшеліктерді анықтау криминалистик әдістеменің міндеті болып табылады.
Криминалистік әдістеменің негізгі міндеті болып тергеудің әдістерін және қылмыстардың алдын алудағы өте тиімді криминалистік техниканың және тактиканың құралдары мен әдістерін жасау болып табылады.
85.Тергеу адистемесинин турлери
Криминалистік әдістеме немесе қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесі екі бөлімнен тұрады:
-тергеу әдістемесінің жалпы ережелері;
-қылмыстардың жеке түрлері және топтары бойынша тергеу әдістемесі.
Жеке әдістемелер үлгілік-қылмыстық заңда белгіленген қылмыстардың түрлері бойынша және әрекетті қылмыстық жазалау түрлерінің санына сәйкес.
Қазіргі криминалистикада жеке әдістемелер екі бағытта жүзеге асырылады:
-әдістемелердің барларын жетілдіру және жаңа әдістемелер жасау;
-қылмыстың бірнеше түрлерін,тіпті тектерін,бірақ белгілі бір жағдайдың орнын,уақытын не адамның жасағанын қамтитын жке әдістемелік ұсыныстар кешенін жасау.
Қазіргі кезде келесі кешендер жасалынған:
А)субъектісі бойынша-қылмыстық әрекет жайында:кәмелетке толмағандар;бас бостандығынан айырылған жерде сотталғандар;шетел азаматтарымен жасалған және басқалар;
Ә)қылмыс жасау уақыты бойынша қылмыстарды тергеуге байланысты ізін суытпай,өткен жылдардағы.
Б)жәбірленушінің тұлғасы бойынша-қылмыстар жайында:шетел азаматтарына қарсы;кемістіктері бар және психикасы бұзылған адамдарға қарсы.
6.Криминалистік идентификация жеке теориның мазмұны. Идентификацилық міндеттерді шешу деңгейі.
Идентификация термині-латын тілінен шыққан сөз,оны тікелей аударатын болсақ теңдестіру,яғни тепе-теңдікті анықтау не тепе-тең ету,сәйкестендіру деген мағынаны білдіреді.Кримин\алық идентификация теориясы-қылмыстық оқиға туралы дәлелдемелік ақпараттарды,сондай-ақ объектінің тепе-теңдігін анықтауға байланысты әдістемелік ұсыныстар мен тәртіп-ережелерінен тұратын ғылыми ілімдердің жиынтығы.Кримин\алық идентификацияның мақсаты-сот өндірісі аясындағы материалды объектілердің тепе-теңдігін,сәйкестігінің бар не жоқтығын анықтап дәлелдемелер алу ьолып табылады же оларға байты арнайы әдістемелік талаптар қойылған. Кримин\алық идентификацияның маңызы-барынша қысқартылып жинақталған объектілер шеңберінен жекеленген сәйкестікті анықтауда. Кримин\алық идентификация процессуалды түрде тергеушімен, сарапшымен же сотпен жүзеге асырылады.Идентификацияны жүзеге асырудың негізгі формасысараптама болып табылады.
25.Криминалистік құжаттандырудың түсінігі.Құжаттар және олардың криминалистикада жіктелуі.
Құжаттануды криминалистік зерттеу-криминалистік техниканың дәстүрлі салаларының бірі болып саналады.Құжат латынның documentumдеген сөзінен шыққан.1)жазылған айғақ,делелдеме;2)заңда көрсетілген тәртіппен жасалынған акт;3)паспорт,куәлік,диплом т.б.мағынаны білдіреді.
Іс жүргізушілік тұрғыдан құжаттарды үш топқа бөлуге болады:
Құжаттар-заттай дәлелдемелер;
Құжаттар-жазылған айғақтар;
Құжаттар-сараптамалық зерттеу үшін алынған үлгілер.
Қылмыстық іс жүргізу шеңберінде криминалистік зерттеуге көбінесе жіберілетін құжаттар-заттай дәлелдемелер.Бұл топтағы құжаттарда қылмыстың материалдық іздері қалады,сондықтан да іс бойынша олардың маңызы үлкен.
Құжаттар заттай дәлелдемелер негізгі үш түрге бөлінуі мүмкін:
-құжаттар қылмысты жасау әдісі ретінде
-құжаттар қылмысты жасыру әдісі ретінде
-құжаттар қылмыстарды ашуға және істің мән-жайларын нықтауға мүмкіндік жасау жолы ретінде.
40. Криминалистік тіркеулер.
Криминалистік тіркеу туралы ілімнің пәні дегеніміз-криминалистік маңызды мәліметтерді жинау,өңдеу,сақтау мен айналу үрдістерінің өзгеруін және туындауын,жағдайын,даму бағыттарын анықтайтын шынайылықтың объективтік заңдылықтары.Криминалистік тіркеудің міндеттері:
-қылмыс болған жерден қашып кеткен белгісіз қылмыскерді табу,сонымен қатар бас бостандығынан айыру мекемелеріне қашу фактісін анықтау;
-қылмыскерді қылмыс жасауы әдісі және қалдырған іздері бойынша идентификациялау;
-хабар-ошарсыз кеткен адамдарды іздеу;
-бұрын қылмыстық жауапкершілікке тартылған адамдардың өткендігі қылмыстық іс әрекеттерін анықтау;
-белгілі заттың ұрлануы мен жоғалу фактісін анықтау;
-техникалық құралдарды қолдану арқылы белгілі бір адамның жекелеген әдіспен бір немесе бірнеше қылмыс жасау фактісін анықтау.Қылмыстық тіркеудің түрлері:жедел-анықтамалық тіркеулер,криминалистік тіркеулер,анықтамалық қосалқы тіркеулер.
45. Криминалистикалық тактиканың ұғымы,оның құрылымы және мазмұны.
Кримин\а ғылымының тергеу үстінде әрқилы ситуациялық жағдайларға байланысты қолайлы әдістермен тәсілдерді қолдану және тергеуді ұйымдасқан түрде, жоспарлы жүргізу жөніндегі қағидаларды оқытатын негізгі бір бөлімін Кримин\алық тактика дейді. Кримин\алық тактика дкгеніміз - тергеу әрекеттерінің тиімділігін, нәтижелігін арттырып, іс бойынша керекті дәлелдемелерді дер кезінде жинауға, мұнымен қатар тергеуді ұйымды және жоспарлы түрде жүргізуге бағытталған,заң шеңберінде қолданылатын тиімді де, қолайлы тәсілдер жөніндегі ғылыми ережелердің жиынтығы.Кримин\алық тактика Кримин\аның басқа да бөлімдермен тығыз байланысты Кримин\алық тактика бөліміне тергеу әрекетін жүргізгенде қолданылатын тәсілдермен бірге, тергеуді жоспарлау, тергеу үстінде тергеуші мен жедел-іздестіру органдарының арасында қалыптасқан қарым-қатынастардың түрлері, тактикалық операция, тергеу ситуациясы деген сұрақтарда кіреді.
Сонымен, криминалистикалық тактика дегеніміз -- тергеу әрекеттерінін тиімділігін, нәтижелілігін арттырып, іс бойынша керекті дәлелдемелерді дер кезінде жинауга, мүнымен катар тергеуді үйымды және жоспарлы түрде жүргізуге бағытталған, заң шеңберінде колданылатын тиімді де, қолайлы тәсілдер жөніндегі гылыми ережелерлін жиынтығы.'
Криминалистикалык тактиканың осы келтірілген жалпы ережелерін және түсінігін тұжырымдап, нактылайтын болсак, оны қамтитын тергеушінің тергеу әрекеттерін жүргізу үстінде осы сәтте туындаған тергеу ситуациясына байланысты дұрыс, ықшамды позиция ұстауы, ситуацияға байланысты нәтижелі және тиімді тәсілдерді кдлдану, тергеуді ұтымды жүргізу үшін өз жұмысын дүрыс жоспарлау.
Криминалистикалык тактика бөліміне тергеу әрекетін жүр-гізгенде қодданылатын тәсілдермен бірге, тергеуді жоспарлау, тергеу устінде тергеуші мен жедел-іздестіру органдарының ара-сында қалыптасатын қарым-қатынастардың түрлері, тактика-лық операция, тергеу ситуациясы деген сұрактар да кіреді.
Криминалистика тактика мазмұнын:
1. Криминалистикалық болжамдар және тергеудi жоспарлау туралы iлiм.
2. Тергеулiк ситуация түсiнiгi және оған баға беру, тергеу мүддесiне қарай пайдалану бойынша нұсқаулар.
3. Тактикалық шешiм түсiнiгi және оны әртүрлi жағдайларда қабылдау бойынша нұсқаулар.
4. Тергеу процесiнде қылмыспен күрес жүргiзiп жүрген құқық қорғау органдары қызметкерлерiмен тергеушiнiң өзара әрекеттесуiн iске асыру қағидалары, алынған оперативтiк түпнұсқаларды пайдалану.
5. Алдын-ала тергеу және сот өндiрiсiнде техникалық-криминалистiк құралдарды және дәлелдемелердi жинап зерттеуден өткiзу тәсiлдерiн пайдалану бойынша нұсқаулар.
6. Алдын-ала тергеу және сот өндiрiсiнде арнайы бiлiмi бар тұлғаларды, маман және жұртшылық көмегiн пайдалану бойынша нұсқаулар.
7. Тергеу процесiнде ұйымдық және техникалық сипаттағы шараларды iске асыру қағидалары.
8. Тактикалық тәсiлдер және нақтылы процессуалдық әрекеттердi жүргiзу бойынша нұсқаулар.
9. Тергеу барысындағы тактикалық комбинациялар құрастырады
43.Криминалистiк одорология.Тусиниги,объектилери. Крим.одорология(лат.оdor-иic)дегени миз-адамнын жеке басында Жане топтык ортада узак уакыт,кеминде ондаган жыл онын омиринде сакталатын арнайы иicтiк негиздерге суйенген адамнын иiстiк iздерiн зерттейтiн криминалистиканын тарауы.Адамнын иic iздерi сырткы ортада туракты,жеке тулга жанасып кеткен затта бiраз уакыт сакталады,оны жинай жане пайдалана отырып калдырып кеткен субьектiнi сайкестендируге болады. Адам иiciн биринши кезектеги криминалистiк манызы сол-ол жеке тулганын калаганына немесе каламаганына карамастан кез келген жагдайда туракты кызмет ететiн жеке бастык акпараттар бере алады.Адамнын термен болинетин иici заттарга сiне отырып,субьектI кеткен сон ол туралы иiстiк акпараттарды сактайды.Иiстik iздердi аныктау ушин иiсшил иттер(биодетектор)пайдаланылады.
Адам иiciн бiлдiрушi обьектiЛер:шаштары,Кан издери(кеуип калган дактар)-адам иiciн ондаган жыл сактайды.Киiмнiн,аяккимнин тозган,кирлеген жерлери-иic iздери бирнеше куннен бирнеше айларга дейн сакталады.Ар турли заттар(карулар,куралдар,)адаммен 30 мин. Жанаскан кезде онын иicтiк iзiн екi таулiкке дейн сактайды.
44.криминалистiк фоноскопия.ТусiнiгI,объектилери,мин деттери, адистери,казирги кездеги мумкиндиктери. Адамдар арасында барынша кен тараган катынас куралы-ол ауыз еки сойлесу.Ол материалдык ортада озгерис тугызады,оны дыбыстык издер деп атайды.Адамнын дыбыстык издеринин ролi сонгы кездери анагурлым ости.Онын себеби,бiрiнши кезекте ,артурли акпараттарды белгилеу куралы-жазба кужаттар барынша дыбыс жазу мен бейнетусирумен ауыстырылып жатыр,кунделикти омирде дыбыстык жане видеотехникалык аспаптарды колдану курт артты.Крим.Фоноскопия дегенимиз-магнитти жане бейнемагнитти жазбалар,дыбыстык жане бейне жазу аппаратуралары туриндеги дыбыс,асиресе сойлеу акпаратын зерттеу процессiнде адамды даусы бойынша сайкестендиру болып табылады. Фоноскопиялык сараптамалардын негизги миндеттерине адамды даусы бойынша сайкестендиру ,сондай-ак дауыс жане бейнежазу аппаратуралары бойынша уксастыру жатады.
- фоноскопиялык сараптама диагностикасына мына сурактарды шешу мiндетi жатады:
1. Берiлген фонограмма жазбасына канша тулга ангiмене катыскан?
2. Матiннiн созбе-соз мазмуны кандай?Усынылган фонограммадагы тусiнiксiз жерлерi кандай?
3. Негiзгi жазуды жузеге асырган кайнар коздер мен дыбыстар сипаттамасы кандай? Фонограмманы орындау кезiндегi айналаны коршаган жагдай (жазу жургiзiлген болменiн сипаты,ашык аланда жургiзiлген жазудын сипаты,т.б.) кандай болды?
10.Криминалистік техниканың түсінігі және оның жүйесі
Криминалистикалыктехника криминалистиканың бір бөлімі ретінде қылмыстык іздерді табу, бекіту, алу, жинауға колданы-латын және тергеліп отырған окиға мәліметтерін қалпына келтіріп қайта өндеуге бейімделген ғылыми-техникалық кұрал-дар мен әдістерді теориялық ережелер және қағидалар түрғы-сынан өндеп жетілдіру, сондай-ақ кылмыстардың адцын алу әдістері мен техникалық қүралдардың жүйесі болып табылады.
Криминалистикалыктехника - криминалистикадағыалғаш-қыпайдаболғ антүсінік, оныңкүрылукезіндегінегізгібөлім. ?
Криминалистикалықтехникатермині, біріншіден -- крими-налистикағылымыныңбірбөлімін, ал екіншіден -- техникалыкқүралдардыңжиынтығынбілді реді, яғникұрылғылар, аппарат-тар, күралдар, сот өндірісіндегідәлелдемелердізерттеу мен жинауғақажетті баска да қүралдар.
Криминалистикалықтехниканыңнегізгім індетіне -- кыл-мыскерлердіңжеке басы туралы, оныңколданғанқаруы, олар-дыколданужәнежасалғанкылмыстын өзге де жағдайларыжөніндемәліметтердіалумак сатыменкылмыстыңматериалдыкіздерін табу, бекіту, алужәнезерттеужатады.
Криминалистикалыктехниканынкарастыр атынмәселелері-нінкөптігінебайланыс тыолардыбірнешетоптарғажіктеугебола ды.
Криминалистикалық техника теориялықжағынанкримина-листиканынб ірбөліміретіндекелесімәселелердіқар астырады:
жалпыжасалғанкылмыстык, іскеқатыстыкандайнысандар, кандайіздерқалдырыладыжәнеолардынқа ндайкасиеттері, сипаттары бар;
криминалистикалықтехниканыдамыту.
Соныменқатар, тәжірибелікмаңызына карай арнайымәсе-лелердізерттейді:
-- қылмыстынізінқалайжәнеқандайтехника лык, қүраддардыңкөмегіментабуғаболатынды ғын;
олардәлелдемеболуыүшін, олардыкалайжәнекандайтехникалықкұра лдарментауып, бекітугеболатындығын;
бұлдәлелдемелерді, калайжәнеқандайтехникалыккұралдарды ңкөмегіменалуғаболатындығын. Мысалы, қылмысісіндегісаусактыңкалдырғанізі нкриминалистер XX ғасырдаұнтактынкөмегіментабуғаболат ынын, оны дактопленкағабекітіп, бирка жасап, солпленканыдәлелдемеретіндеалуғабол атынынанықтаған;
-- бұлдәлелдемелерқалайжәнеқандайтәсіл менанықталғанынқарастьірады, біраккөбінесебұлмәселеніэкспертолог ияшешеді;
қылмыстыкіс, қолданылған кару, қылмыскерлер, калдырылғаніздержәнет.б. мәселелержайлымәліметтердікалайжәне кандайтәсілдерарқылыжинауғаболатынд ығын
кандайтехникалыккұралдарқылмысжасау ғакедергіжасайтындағын
Қ
32.Құжаттарды қосып жазу, өшіріп тазалаудың белгілері.
Тазартып өшіру дегеніміз мәтінді өшіргішпен немесе өткір заттармен:
Лезвия,пышақ,скальпелмен қыру арқылы механикалық өшіру.Тазартып өшіру белгілері:
-өшірген жерде қағаздың талшықтарының үрпиуі;
-жойылған мәтіннің сызықтарының қалуы;
-қорғаушы тор сызығының бұзылуы;
-қағаз қалыңдығының жұқаруы;
-жаңадан жазылған мәтіннің сызықтарының бояуының жайылуы.
Тазартып өшірілген мәтіндерді анықтау үшін физика-химиялық әдістер жиынтығы қолданылады.Бұл әдістер нашар көрінетін штрихтарды,бастапқы мәтіннің люминесценциясын қалпына келтіреді.Штрихтарын қырып тазартқан жағдайда бастапқы жазылған мәтін өткінші жарықта қарау және фотосуретке түсіру арқылы анықталуы мүмкін.
Қосып жазу-құжаттың мәтініне жаңа жазуларды,белгілерді,штрихтарды енгізу арқылы құжаттың бастапқы мазмұны мен мағынасын өзгерту әдісі.Қосып жазу белгілері:
-жазудың құжаттың оң жақ шетіне таман иілуі;
-алғашқы мәтіндегі жазу элементтерін айналдыра сызу;
Алғашқы мәтінмен қосып жазылған мәтіндегі қолжазу белгілерінің өзгешелігі;
-қосып жазылған және алғашқы мәтіндердің бояуы түрінің өзгешелігі.
28. Қолжазудың белгілері және олардың жіктелуі.
Қолжазудың белгілері жеке және жалпы болып бөлінеді.
Қолжазудың жалпы белгілері үш топқа бөлінуі мүмкін:
1)қол қимылының кеңістікте орналасуын сипаттайтын жалпы белгілер
2)қолжазу әдетінің қалыптасу дәрежесі мен сипаты қамтып көрсетеін жалпы белгілер
3)қол қимылының құрылымдық сипаттамасын қамтып көрсетеін жалпы белгілер
Жеке белгілер жазу қозғалыс дағдысынң жекеленген жақтарын,ерекшеліктерін сипаттап,жеке әріптерді немесе олардың элементтерін орындау кезінде көрініс табады.Жеке белгілерге жеке жазу белгілерін орындау барысындағы ерекшеліктер және олардың мектептегі жазу үлгілері нормалары мен қолжазбаның жалпы сипаттамасынан ауытқуы жатады.
30.Құжаттарды техникалық криминалистік зерттеудің түсінігі, міндеттері және негізгі зерттеу объектілері.
Криминалистикада құжаттар екіге бөлінеді:1)шынайы құжаттар,олар екі топқа бөлінеді:
А)жарамды құжаттар-қазіргі кезде заңды күші бар құжаттар,мысалы,пайдалану мерзімі өтпеген құжаттар(паспорт,куәлік,банктік құжаттар,әр түрлі анықтамалар т.б.);
Б)жарамсыз құжаттар-заңды күшін жоғалтқан құжаттар,мысалы:пайдалану мерзімі өтіп кеткен құжаттар)куәлік,көлік жүргізуші куәлігі,және тағы басқада мерзімдері шектелген құжаттар).
2)Жалған жасалған құжаттар екіге бөлінеді:
А)интелектуалдық(санатшылық)жалған жасау,мысалы:
Жоғары білім туралы диплом(адам жоғары оқу орнында оқымаған,бірақ ол туралы дипломы бар,сол сияқты көлік жүргізуші куәлігін алу және т.б.)
Б)материалдық жалған жасау,мысалы:құжаттарға өзгерістер(өшіру,химиялық ерітіндімен өңдеу,фотосуреттерді ауыстыру және т.б.)
Құжаттарды техникалық-криминалистік әдіспен зерттеудің келесі міндеттері болуы мүмкін:
-құжатты әзірлеу уақытын анықтау;
-мөрлерді,жазу құралдарын,принтерлерді,құжаттарды әзірлеген адамдарды идентификациялау;
-құжатқа өзгерістер енгізу әдісін анықтау;
-жасырын өзгерістер енгізу әдісін анықтау;
-жасырын мәліметтерді анықтау
-құжаттың алғашқы қалпын орнына келтіру;
Құжаттың әзірлеп шығару мерзімін анықтау.
Құжаттарды техникалық-криминалистік әдіспен зерттеудің объектілеріне жататындар:
-құжаттардың реквизиттері-мәтіндер,жазба мәтіндері,қолжазу және қойылған қол түрлері;баспа түріндегі таңбалар
-құжаттарды немесе оның жекелеген реквизиттерін жасау үшін қолданылатын техникалық құралдар:жазу құралдары,компьютерлер,принтерлер,с канерлер,ризографтар,клишелер,мөр және мөртаңбалар,баспаханалық техникаға жататын жазу құрылғылары:баспа машинкалары және басқа да белгілерді басатын құрылғылар;қағаз тескіштер,компостерлер,перфораторла р;қырып тазарту жолымен штрихтарды кетіру үшін қолданылатын құралдар;қағаз кесетін машинкалар.
-құжат материалдары-сия,тушь,шарикті қаламның пасталары,бояулар,қарындаш графиті,құжаттар қарайтын қағаз,картон;қосымша қолданылатын қажетті материалдар-клей,қорғағыш қабаттар,өңдеу,түзету үшін пайдаланылатын құралдар.
26.Қолжазуды зерттеудің ғылыми негіздері.
Қолжазуды криминалистік зерттеу-криминалистік техниканың құжаттарды зерттеу бөліміне жатады.Құжаттарды зерттеу негізгі екі түрге бөлінеді:
-қолжазбаны криминалистік зерттеу(құжатты орындаушыны және авторды анықтау);
-құжатарды техникалық-криминалистік зерттеу(құжаттарды жалған жасау белгілерін анықтау).
Қолжазу дегеніміз-бұл жазу мәнері,яғни әр орындаушы адамға тән және оның қол қимылының жүйесіндегі жазуды бекітетін көрініс.
19.Қол іздерін табудың әдістері. Оқиға болған жерде кескінді іздерді қарау және бекіту.
Қолдың іздері-басқа іздерге қарағанда қылмысты тергеу мен ашу кезінде жиі әрі нәтижелі қолданылады.Қол іздері арқылы адамның жынысын,шамамен жасын,қай қолмен же қандай саусақпен қалдырылған із екендігін,кей жағдайларда кәсібі мен қолдарындағы т.б. кемістік белгілерін анықтауға мүмкіндіктер болады. Қол іздері арқылы осындай идентификациялық емес жағдайлармен қатар,адамды жеке идентификациялауға болады.Заттарды қарау үшін резеңкелі қолғап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz