Кәсіпорнында ақша қаражаттарының қозғалысы мен есебінің тәртібін зерттеу

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 88 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан жолы - 2050:Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты 2014 жылғы 17 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында былай делінген:

Біздің Стратегия-2050-дегі басты мақсаттарға жетуді көздейтін барлық іс-әрекеттеріміз нақты қағидаттарға негізделуге тиіс.

Біріншіден, қабылданатын барлық шешімдердің прагматизмі мен эволюциялылығының қағидаты.

Экономикада, саясат пен әлеуметтік тұрмыста ешбір секіріске, жөнсіз сынақ пен авантюраларға жол беруге болмайды. Айналамыздағы әлем қалай тез өзгеретін болса, еліміз бен қоғамымыз да солай жылдам өзгеруге тиіс.

Екіншіден, өзара тиімді ашықтық қағидаты.

Біз экономикамызға шетелдік инвестициялар, технологиялар мен инновацияларды кеңінен тартатын боламыз. Инвесторлар үшін жұмысқа қолайлы жағдайлар жасаймыз. Біз дамыған 30 елдің тобына кірудің осы маңызды тетігі арқылы экономикамыздың өңірлік, жаһандық экономикалық жүйемен терең ықпалдасуын айқын көріп отырмыз. Бұл, ең алдымен, Еуразиялық экономикалық одақ қалыптастыруға қатысуымызға, Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруге байланысты[1] .

Осыған байланысты ақша бұл әр мемлекеттің қаржылық жүйесінің маңызды бөлінбейтін бөлігі. Олар теңге, доллар, рубль болып аталса да, ақша төлем құралы, құнды сақтаудың құралы және есептеудің бірлігі ретінде барлық экономикалық жүйелерде қолданылады.

Төлем-есеп айырысу қатынастарының жетілдірілуімен байланысты ақша айналысының қолма-қол және қолма-қолсыз аяларында да арақатынас өзгерді.

Ақша қаражаттарының дұрыс есебінің құралдардың айналымдылығын жеделдетуде экономикалық маңызы зор; кәсіпорындар арасында қолма-қолсыз есеп айырысулар айналымға қажетті қолма-қол ақшаны қысқартады, сонымен қатар айналым шығындарын азайтады. Ақша қаражаттары барлық есептесулерде делдал болатындықтан, халық шаруашылығында құралдардың қалыпты айналымын қамтамасыз ету үшін, нарықтық экономикада қызметті жүргізу үшін барлық есептеулерді дұрыс және уақытылы орындау қажет. Өз кезегінде есептілік операцияларының тиімділігі, көбінесе, ақша, есеп айырысу және несиелік операциялардың бухгалтерлік есепке алынуының жағдайына тәуелді болады.

Қазақстанда нарықтық қатынастарға көшуге байланысты шағын және ірі сауда кәсіпорындарының саны өсті. Тауарлардың бағасын либерализациялауға байланысты, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар тарапынан кәсіпорындарға деген бақылау айтарлықтай төмендеді. Сауда кәсіпорындарының үлкен бөлігі жеке меншікке немесе еңбек ұжымының меншігіне айналды, сондықтан күн тәртібінде кәсіпорындардың иелерінің меншігінің сақталуына бақылау жүргізудің қажеттігі туралы сұрақ тұрды. Міне, сондықтан да ақша қаражаттарының есебі өзекті мәселеге айналды.

Шағын еңбек сыйымдылығы мен аздаған бастапқы капитал тауарларды сату, тауарларды сату-сатып алу бойынша делдалдық қызметтен пайда табуды қамтамасыз етеді. Мемлекеттің үкіметі тарапынан шағын кәсіпкерлікке қолдау көрсетуде батыл қадамдар жасалып жатыр, нәтижесінде Қазақстанда көптеген жеңа жұмыс орындарының пайда болуына, халаққа қызмет көрсетуді жақсартуға, мемлекетімізде орта тапты қалыптастыруға әкелуі тиіс. Қолдау Қазақстан Республикасының «Қазақстанда шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсету туралы» Заңына сәйкес жүзеге асырылады

Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорнында ақша қаражаттарының қозғалысы мен есебінің тәртібін зерттеу аудит және талдау, және оларды жетілдіру бойынша ұсыныстарды дайындау болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін жұмыста келесі міндеттер қойылған болатын:

кәсіпорындарда ақша қаражаттарын есепке алу бойынша негізгі талаптар мен ережелерді қарастыру, талдау негізінде жетілдіру жолдарын дайындау;
теңгедегі және валютадағы ақша қаражаттарының қозғалысының бухгалтерлік есебінің ұйымдастырылуын зерттеу;
кәсіпорында ақша операцияларының бухгалтерлік есебін жетілдіру бойынша ұсынысты дайындау.

Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлім, қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Зерттеу объектісі «Nova - Цинк» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі қорғасын және мырыш, жер қойнауын пайдалану барлау және өндіру жұмыстарын атқарады. Кәсіпорынның басқарылуы дәстүрлі иерархиялық құрылымға сәйкес жүзеге асырылады. Басқарудың басты органы Басқарма (правление) болып табылады. . Мұндай қызмет кез келген өндірістің маңызды құрылымдық бөліктерінің бірі болып табылады. Серіктестіктің кен өндіру, өткізу жағдайы және оны ұтымды пайдалану кәсіпорындардың шаруашылық әрекетінің қорытындыларына тікелей әсер етеді.

Кен өндірісінің кәсіпорын экономикасындағы және оның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатудағы орны ерекше маңызы зор. Ал бұл өз кезегінде, мырыш, қорғасын жеке топтары кәсіпорынның жұмыс нәтижесіне қалай әсер ететіні кәсіпорын үшін маңызды екенін білдіреді.

ТОО «Nova - Цинк» руднигінің туған жері Қарағанды облысы, Шет ауданы, Ақжал кенті. Тау жұмыстары бұл районда бұрыннан бері жүргізіліп келеді. Жұмыс істелініп жатқан карьердің жанында 19 - шы ғасырда Семипалатинсктегі Попов негіздеген «Аврора» шахтасы орнатылған.

Жұмыстың жазылуының әдістемелік негізі болып - нормативті - құқықтық заңдар, актілер, оқу құралдары, ережелер тағы басқалар, сонымен қоса тәжірибелік материал ЖШС «Nova - Цинк» диплом жұмысын жазуда зерттеу объектісі және басқа да ақпарат көздері табылады.

1. ҚАЗІРГІ ДАМУ САТЫСЫНДАҒЫ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ

РОЛІ МЕН МӘНІ

Ақшаның экономикалық мәні мен қызметтері

Ақшаның пайда болуы. Ақшаның металдық теориясын «меркантилизм» мектебінің өкілі Томас Мэн (1571-1641 ж. ) жасаған. Осы теорияға сай - алтын мен күміс өзінің табиғатына қарай және олардың табиғи қасиетінің күш-қуаты бойынша - ақша болып табылады. Ақшаның металдық теориясының дамуы тарихи тұрғыдан ХҮІ-шы және ХҮІІ-шы ғасырларда болған. Ол Америкадан Еуропа елдеріне алтын мен күмістің ағылуына байланысты жүзеге асқан. Тауар өндірісі мен құн нысаны түрінің даму тарихы көрсеткендей, ақша - бұл тауар өндірісі және құн түрі дамуының өнімі. Алтын мен күміс өз бетінше ақша емес, олар қай уақытта да тауар өндірісіндегі адамдардың өндірістік қатынастарын көрсеткен уақыттан бастап ақша бола алады. Алтын мен күмістің ақша болуы олардың алтын және күміс болуында емес, бастысы - олардың қоғамдық еңбектің өнімі болуында. Тауар құны алтынмен өлшенеді, себебі тауарға да және алтынға да қоғамдық еңбек жұмсалған. Аздаған уыс алтында қоғамдық еңбектің көптеген мөлшері баршылық.

Несие қатынастары және ақшасыз есеп айыруға көшу, несие ақшасының пайда болуы ақшаға деген номиналистік көзқарастың кеңірек тарауына алып келеді. Ақшаның номиналистік теориясының негізгі идеясы мынаған саяды: ақша тауар өнімі емес, олар шартты белгі ғана болып табылады, бағалылығын мемлекет бекітеді. Сондықтан ақша белгісінің алтынмен ешқандай байланысы жоқ. Номиналистік теорияны жақтаушыларға ағылшын экономисі Дж. Кейнсті және американ экономисі Пол Самуэльсонды жатқызамыз. Дж. Кейнс «Еңбекпен қамту, пайыз және ақшаның жалпы теориясы» (1936 ж. ) кітабында мемлекеттің заңды төлем құралы ретінде ұсынатынын қарастырған. Алтын бағалылығын жасанды санаған, «алтын құштарлығынан» арылуға шақырған және мемлекет реттейтін қағаз ақшаны жақтаған.

Американ экономисі Пол Самуэльсонның ойынша: «Ақша - бұл әлеуметтік шарттылық». Демек, ақша номиналистік теория өкілдерінің ойынша, бұл зомбылық, бағалылықтағы жасанды төлем құралы, яғни алтынмен байланысы жоқ.

Бұрын айтқанымыздай, осындай қорытындының негізіне несие ақшаның пайда болуын жатқызамыз, себебі несие ақшалар арнайы тауар болып табылады және олар айырбас құнына ие болады.

Сондықтан да мемлекет ішіндегі түпкі төлемнің сауда-саттығы кезінде алтын талап етілмейді. Әлемдік нарыққа қатысты айтар болсақ, онда барлық төлем есептеулерінің құралы тек алтын ғана болып табылады.

Ең соңында тарихтың пайдалы сабақтарын еске алуға тура келеді. Номиналистік теорияның алғашқы идеясы Ертедегі Римде пайда болған. Сол кездің өзінде мынадай хабар өмір сүрген: егер король немесе императордың ақшаны ақша деп дәріптеген жарлығы болса, кез-келген ақшаның түрі, тіпті алтын монетаның өзі төлем күшіне енеді. Осы хабарды практикада Рим императоры Гай Калигулла (37-41 б. ғ. д. ) жүзеге асыруға талпынды. Оған барлық, өкімет билігі қолында сияқты көрінді. Ол өзінің жылқысын сенат мәжілісіне алып келді. Ол өзіне шын қызмет көрсететіндердің оның аяғын сүюді талап етті. Ешкім оған қарсылық жасай алмады. [2, с. 5] .

Ол кезде Индияда, Цейлонда, Африканың кейбір аудандарында ақша ретінде «каури» деп аталған ерекше қабыршақ қолданылды. Олар өте сирек кездесетін, оларды өндіру көптеген еңбекті талап етті, сондықтанда олар өте қымбат бағаланды. Рим қазынасы тіпті азайған кезде күштілігімен танылған Калигулла жарлық шығарды: «Менің нұсқауыммен теңіз жағалауынан жиналған ұлу қабыршағы ақша болып табылады». Алайда алып күш иесі императордың бұл жарлығының күл-талқаны шықты: ешкім де бұл ұлу қабыршағын алмады, себебі олар ақша емес еді.

Қазіргі әлемде мұндай мысалдар көптеп кездеседі. Кейбір елдерде ақша белгілері зомбылық, курспен шығарылды және олар ешқандай материалдық, бағалылықтармен қамтамасыз етілмеген. Бірақ бұл жаңа ақша белгілерінің курсы толыққанды шетел валютасына қарағанда жедел төмендеуде. Тұрғындар одан құтылуға тырысады, сөйтіп толыққанды шетел ақша белгілерін ала бастайды.

Ақша өзінің материалдық-заттық құрылымы жөнінен металл ақшалар және қазыналық билеттер (қағаз және несие ақшалары) болып екіге бөлінеді. Екінші ірі қоғамдық еңбек бөлінісінің нәтижесі - егіншіліктен қолөнер кәсібі бөлініп шығуына байланысты тауар өндірісі қалыптасып, айырбас нақтылы үздіксіз құбылысқа айналғанда ақшаның ролін орындайтын салмақты металл заттар жүре бастады. Металл ақшаның пайда болуына байланысты ақша белгісінің салмағын өлшеу жүйесі де пайда болды. Алдымен белгілі массасы көрсетілген бірақ формасы жоқ металл сынықтарының орнына әр түрлі массалы металл кесектері айналымға түскен. Дегенмен, жаңа дәуірге дейінгі XIII ғасырда кейбір елдерде массасы көрсетілген металл кұймалар айналыста болыпты. Осыған байланысты қазіргі уақытта көптеген ақша өлшемінің атауы оның салмақ атауымен бірдей, мысалы, фунт стерлинг, ливр, марка - “жарты фунт” деген ұғым. Ал фунт - қадақ - орыстың бұрынғы 409, 5 грамдық өлшеміне тең екен. Киев Русіндегі ақша өлшемі гривна күмістің фунты деген мағынаны көрсеткен, ал оның тең жартысы (рубленая пополам) рубль деп аталған.

Металл ақшаның алғашқы түрі - құйма металл, оның формасы да әр түрлі болған (шыбық, сым, табақша және т. б. ) . Салмақты металл құймалары айырбаста алып жүруге және сақтауға өте ыңғайсыз болғандықтан, сауданың баяу жүруіне әкеп соқтырған.

Біртіндеп металл ақшаның түрі де, салмағы да өзгерген. Мысалы, ертедегі Римде ақша орнына белгілі бір салмағы бар формасыз мыс құймасы, одан кейін жолақша сызығы мен нүктелері бар табақша, ең соңғыда екі жағында сурет салынған массасы 1 немесе 2 фунт болатын дөңгелек ақша пайда болған. Сейтіп, металл ақшалардың формасының неше түрлі болып өзгеріп, ақырында дөңгелек түріне келуі тауар-ақша айналымының табиғи даму жолын көрсетеді.

Қоғамдық еңбек бөлінісі дамуының жоғары сатысында металдан монета түрінде ақша құйыла бастады. Нарықтық катынастардың дамуына байланысты тауар сатушылардың арасынан көпестер (купцы) бөлініп шығып, олар тауар айырбасында тек делдалдық кәсіппен шұғылданды. Сонымен, монета деген заң жүзінде кұрамындағы белгілі бір металдың салмағын, сыртқы түрін бекіткен тағайынды формадағы ақша белгісі. Мемлекет алтынның сынамасын (проба - монетадағы сап алтынның салмағы), массасын, типін, ремедиумын (заңды түрде бекітілген нақты массасының іс-жүзіндегі массасынан ауытқуы), эмиссия ережесін және т. с. с. бекітеді. Монетаның бет жағын - аверс, сыртын - реверс, жиегін - гурт немесе обрез деп атайды.

Металл ақшалар толық құнды және толық құны жоқ (немесе кембағалы) ақша болып бөлінеді. Толық құнды ақша деп монетада көрсетілген құн (номиналы) монета соғуға жұмсалған металдың құнына тең ақшаны айтады. Ондай ақша өзінің пайда болғанынан бастап жалпы құн эквиваленті болды және ақшаның барлық қызметін атқарды . Толық құны жоқ ақша - монетада көрсетілген құн оны соғуға жұмсалған металдың құнынан жоғары болатын ақша. Ол толық құнды ақшаның ұсақ бөліктері ретінде кішігірім төлемдерді атқару үшін майда (ұсақ) монета түрінде қолданылады. Оны билондық монета деп те атайды. Ақша айналысы шапшаң болғандықтан тез ысылып салмағын, соған байланысты құнын жоятындықтан майда ақшалар алтын монеталы стандарт кезінде де кембағалы металдардан соғылды. Олар алғашқыда күмістен, бертін келе және қазір металдар қоспасынан (мыс-никель, мыс-мырыш) және алюминийден соғылады.

Ақша айналысында майда ақшаның үлес салмағы аз. Дегенмен майда ақшаны айналысқа түсіру мемлекетке пайдалы. Ол пайда монетада көрсетілген құнмен оның құрамындағы металдың нарықтық бағасының айырмасына тең.

XX ғасырдың 70-жылдары алтынға деноминация (көрсеткішін ірілендіру) жүргізілді. Алғашқыда алтын елдің ішкі ақша айналымында айналыс және төлем құралы ретінде пайдаланылса, ал 1976 жылдан бастап ол дүниежүзілік ақша қызметін де орындамайды. Алтын мемлекеттің Ішкі айналы - мынан да, әлемдік нарықтан да қағаз және несие ақшаларымен ығыстырылды.

Металл ақша айналысынын объективті заңдылықтары және капитализм тұсында тауар өндірісінің қарқынды дамуы айналымға қосымша ақшаның қажеттілігін арттырып, ақшаның дербес құны жоқ ақша таңбаларымен айырбастау мүмкіндігін ашты. Қағаз акшаның шығу мүмкіндігі мына себептерге байланысты болды:

- біріншіден, ақша құн өлшемі қызметін қолдағы алтын ақша емес, ойдағы ақша ретінде атқару ерекшелігіне;

- екіншіден, ақша айналыс құралы ретінде өз қызметін шапшаң, ілезде атқару ерекшелігіне, яғни тауар айырбасында ақша делдал болуына байланысты.

- бұл мүмкіндіктің іс-жүзіне айналуы біраз себептерді қамтитын тарихи ұзақ процесс:

- монетаның табиғи ысылып тозуынан оның толық құны жойылып, құр ақша белгісіне айналуы. Мысалы, 1809-1829 жж. Еуропа елдерінде монетаның тозу себебінен 19 млн. фунт стерлинг монета айналыстан шығарылған;

- мемлекеттің және жеке адамдардың - жасанды ақша жасаушылардың (құл иелену кұрылысынан бастап) монетаны бұзуы. Мемлекеттің металл ақшаны саналы түрде бұзуы - ол қазынаға қосымша табыс түсіру мақсатында монетаның асыл металл құрамын әдейі төмендетуі. Мысалы, Ресей патшасы Алексей Михайловичтың (Петр І-дің әкесі) тұсында, яғни 1654-1662 жж. ең көп мөлшерде мыс тиындар шығарылған. Нарықтык бағасы бар болғаны 12 копеек болатын 1 фунт мыстан 10 рубль болатын монеталар соғылды. Олардың нақты құны номинал құнының 1-2 проценті ғана. Монетаны бұзу айырбас процесін мүлдем кері кетірді. Ақшаның құнсыздануы шаруаларды, кәсіпқойларды, ұсақ саудагерлерді көп шығынға душар етті. Олар патша өкіметіне өздерінің қарсылығын білдіріп, 1662 жылы 25 маусымында көтеріліске шықты. Тарихта ол "мыс бүлігі" деп аталды. Көтеріліс қатал жаншылып, мыс монетаны соғу тоқтатылды. Бүлінген 100 мыс копеектің орнына 1 күміс копеек айырбасталды.

- мемлекет өз шығындарын өтеу үшін ақшаның қағаз белгілерін шығаруы. Мысалы, Солтүстік Америка өзінің тәуелсіздігі үшін күресін қаржыландыру мақсатында "континенттік" деп аталатын ақша шығарды. Оның мөлшерінің көп болғандығы соншалық - бір арба провиантқа (әскер үшін азық-түлік) бір арба ақша алмастырылды.

Сөйтіп, К. Маркстің сөзімен айтқанда: "өзінің айналыстағы делдалдық ролінде алтын әр түрлі өзгерістерге ұшырады. Ол қырқылып, тіпті бір жапырақ қағазға дейін жұқартылды"

Алғашқы қағаз ақшалар XII ғ. Қытайда пайда болса, оның кең тарауы XVII ғ. аяғында капиталистік тауар өндірісінің дамуынан бастау алды. 1690 ж. Солтустік Америкада, 1716 ж. Францияда, 1762 ж. Австрияда, 1795ж. АҚШ-та қағаз ақша шыға бастады. Ресейде қағаз ақша ассигнациясы (ақша орнына шығарылатын қағаз) Екатерина II-нің басқаруы тұсында 1769 жылы жүргізілді. Ақша императоршаның бейнесімен өрнектелгендіктен, халық оны “катенька” деп атады.

Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде қағаз ақша барлық елдерде жүре бастады.

Сөйтіп, қағаз ақша ("декретные деньги" - өкіметтің қаулысымен қабылданған - "заңды ақша") - ол толық құнды ақшаның орнына айналым және төлем құралы қызметтерін атқаратын, мемлекет өз шығындарын жабу үшін шығаратын және ықтиярсыз көрсеткен құны бар, әдетте металға айырбасталмайтын ақша белгісі (немесе құн белгісі, алтынның өкілі) . Тарихи ол алтын мен күмістің өкілі ретінде, солардың орнына пайда болды.

Қағаз ақшаның эмитенттері (шығарушылары) - Қаржы министрлігі (қазынашылық), немесе мемлекеттің Орталық банкі. Бірінші жағдайда, мемлекет өз шығындарын жабу үшін ақша басып шығаратын станоктарды тікелей пайдаланады. Ал екінші жағдайда, оны жанама түрде жүргізеді, яғни орталық банк мемлекеттік бюджеттің кемшілігін толтыруға оған несие береді. Шығарылған қағаз ақшаның көрсетілген құнымен оны шығаруға кеткен құнының (қағаз алуға және басуға кеткен шығындар) айырмасы эмиссиялық табыс - мемлекеттік табыстың едәуір бөлігін құрайды.

Айналыста тек қолма-қол ақша жүретіндіктен оны ақша айналысы деп атайды. Айналыс және төлем құралдары ретінде нақты ақша белгілері (банкноталар, қазыналық билеттер /қағаз ақшалар/ және ұсақ монеталар) айналыста жүреді. Бұл кез келген мемлекеттің ақша айналымының аз бөлігін құрағанмен оның маңызы үлкен. Өйткені қолма-қол ақша халықтың ақшалы табысының басым көп бөлігін алуға және оны жұмсауға қызмет етеді.

Қазақстан Республикасында қолма-қол ақшаны Ұлттық банк банкнота түрінде эмиссиялайды (ҚР-ның ақша өлшемі - теңге) . Екінші деңгейдегі банктер оның эквивалентін қолма-қол емес формада төлеп алады. Коммерциялық банктердің операциялық кассасынан қолма-қол ақшаның көп бөлігі клиенттерге беріледі, яғни клиенттер заңды тұлғалар болса, ақша кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасына түседі де, ал клиент жеке тұлға болса, ақша тікелей халыққа беріледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасындағы қолма-қол ақшаның аз бөлігі олардың өзара есептесуіне жұмсалса (өзара есептесу, негізінен, қолма-қол емес ақша белгілерімен жүргізеді), ал басым көп бөлігі халыққа әр түрлі ақшалы табыс түрінде (яғни жалақы, зейнетақы, жәрдем ақы, шәкіртақы, сақтандыру қайтарымы, девиденттер төлеу мен бағалы қағаздарды сатудан түскен түсім және с. с. түрінде) беріледі.

Қолма-қол ақша негізінен халықтың ақшалы табысынан және оны жұмсаудан түседі. Бірақ ақшаның көп бөлігін салық, жарна, сақтандыру төлемін, пәтер ақысы мен коммуналдық төлемін, қарызды өтеуге, тауар сатып алу мен көрсетілген қызметке ақы төлеуге, бағалы қағаздар мен лотерея сатып алуға, жалгерлік ақы, айып пұл жэне т. с. с. төлеуге жұмсайды.

Қорыта айтқанда, ақша коммерциялық банктердің төлем-кассалық бөлімдерінен клиенттер арқылы айналысқа түсіп, белгілі бір мерзімнен кейін клиенттердің (негізінен сауда орындары және халыққа қызмет көрсететін орындардың) кассасы арқылы айналыстан шығады. Сөйтіп, қолма-қол ақшаның қайталама айналысы аяқталады.

Қолма-қол емес ақша айналымы (төлем айналымы) - ол банктегі шот иесінің жазбаша бұйрығы бойынша шоттағы ақша қалдығының өзгеруі немесе ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметін атқаруы. Ол бүкіл ақша айналымының басым бөлігін (90% - ке жуығын) құрайды. Төлем айналымы төлеушілер мен сатып алушылардың банктегі шотына немесе жазу түрінде немесе олардың өзара талаптарын есептеу жолымен жүзеге асырылады.

Есеп айырысу операцияларын жүргізу үшін әр түрлі шоттар қолданылады. Олардың арасында кең тарағандары: ағымдағы банктік және т. б. шоттары. Қолма-қол ақшасыз төлем айналымы: тауарлы операциялар бойынша және қаржы міндеттемелері бойынша болып екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа тауарлар мен қызметтер үшін қолма-қол ақшасыз есеп айырысу, ал екіншіге бюджетке төленетін төлемдер (пайда салығы, қосымша құн салығы, жеке тұлғадан алынатын табыс салығы және басқа міндетті төлемдер) және бюджеттен тыс қорлар, банктік борышты өтеу, несие үшін өсімді төлеу, сақтандыру компанияларымен есептесу жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.