Педагогика ғылымының ерекшелігі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Педагогикалық зерттеу және оның әдіснамалық принциптері

Жоспары:

Ғылыми-педагогикалық зерттеудің әдіснамалық негіздері.
Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық принциптері.
Педагогикалық зерттеуді жүргізу әдістемесі.

1. Ғылыми-педагогикалық зерттеудің әдіснамалық негіздері.

«Әдіснама» педагогикадағы ғана емес, жалпы ғылымтанудағы күрделі, көпмәнді түсініктердің бірі. Көптеген педагогтардың санасында «әдіснама» өмірмен байланысы аз, абстрактілік, педагогика теориясы мен практикасынан алыс жатқан философиялық мәтіндердің жинағы болып көрінеді. Мұндай түсінбеушіліктің себебі педагогикадан алыс жатыр. Өйткені, әдіснаманың өзінің әр деңгейі бар.

Педагогиканың ғылым ретіндегі төмендегідей ерекшеліктерін атап өтуге болады:

Педагогика тікелей көптеген ғылымдармен байланысты. Ол байланыс бірінші кезекте білім беру мазмұнынан айқын көрінеді.
Педагогика өз объектісін зерттеуде, міндеттерін шешуде барлық ғылымдардың, соның ішінде бірінші кезекте, философияның, психологияның, әлеуметтанудың, физиология, кибернетиканың жетістіктерін пайдаланды.
Педагогиканың зерттеу объектісі өте күрделілігімен ерекшеленеді. Басқа ғылымдардың объектілеріне қарағанда ол күрделі, өйткені оған өте көп және әртүрлі факторлардың ықпалдары бар. Мысалы, оқушының және мұғалімнің көңіл-күйлері, эмоциналдықө жағдайлары және т. б. .
Педагогиканы болашақ туралы ғылым деуге де болады, себебі, бүгініг білім беру процесі қазіргі жағдайлардағы оқытуға және тәрбиелеуге деген қоғамның көзқарастары негізінде жүргізіледі. Оқушылар, студенттер нақты бір мәдени, саяси, әлеуметтік және экономикалық білім алса - екінші бір жағдайларда өмір сүруі, еңбек етуі және тұлға, кәсіби маман ретінде қалыптасуы мүмкін.
Педагогика ғылымының тағы бір ерекшелігі - оның нәтижелерін білім беру практикасында іске асырауда. Педагогика ғылымының жетістіктерін оқыту және тәрбиелеу практикасында іске асыру әр педагогтан, оның көзқарастарынан, ұмтылыстарынан, кәсібилігігнен тәуелді. Егер материалдық өндірісте ғылым ұсыныстарын жетекшілікке алып отырса алдын-ала жоспарланған нәтижені міндетті түрде алуға мүмкін болса, педагогика, мысалы медицина сияқты, бір мезгілде ғылым да, өнер де деп айтуға болады.

Кез келген ғылымның объектісі мен пәнін ажыратады. Объект -ғылым зерттейтін шындық облысы. Пәні - объектіні нақты ғылым қай жағынан қарастыратыны, зерттейтін жағы, қыры.

Педагогика объектісі мен пәнін анықтауда қәзіргі кезде ортақ пікір жоқ. Педагогикада көптен қалыптасқан және кең тараған пікірлердің бірі бойынша - педагогика - тәрбие туралы ғылым. Бұл жағдайда оның зерттеу объектісі мен пәні жеке бөлініп қарастырылмайды және «тәрбие» ұғымы бірнеше мағынада қолданылады. Ең кең мағынада тәрбие - бүкіл жиналған әлеуметтік тәжірибені аға ұрпақтың жас ұрпаққа беруі деп қарастырылса, тар мағынада нақты тәрбиелік міндеттерді шешуге бағытталған тәрбие жұмысы процесі және нәтижесі деп анықталады.

Қәзіргі кезде педагогиканың объектісіне деген басқаша да көзқарас қалыптасып келеді. Ол көзқарас бойынша педагогиканың объектісі тұлғаға әлеуметтік тәжірибені меңгертуге және оны дамытуға бағытталған қоғамның мақсатты іс-әрекеті. Оны білім беру деп атайды.

Төмендегі педагогиканың объектісі және пәні туралы салыстырмалы 2 кестеде әртүрлі көзқарастадың айырмашылықтары анық көрінеді.

Кесте 2. Педагогиканың объектісі және пәні.

Рет №

Анықтама

Сипаттама

Авторы, әдебиет

Объект

Пән

Рет №: 1

Анықтама: Педагогика адамзатты қоғам өміріне енгізуге бағытталған, әлеуметтік және тұлғалық детерминдерілген ерекше іс-әрекетті зерттейді.

Сипаттама: Тұлғаның әлеуметтік тәжірибені игеруге бағытталған іс-әрекеті және оны дамуы педагогика ғылымының зерттеу объектісі болып табылады. Педагогика ғылымының зерттеу объектісі білім беру.

Авторы, әдебиет: Педагогика ғылымының пәнін анықтау оның теориялық статусынан тәуелді. Егер педагогиканың теориялық деңгейі мойындалатын болса, онда оның пәнін төмендегідей анықтауға болады: педагогика объектісі болатын іс-әрекетте туындайтын қатынастар жүйесі.

Педагогика. Учебное пособие для студентов пед. Вузов и пед. Колледжей /Под ред. Л. И. Пидкасистого. М. : Пед. Общество России, 1998, с. 3.

Рет №: 2

Анықтама: Педагогика бала туралы, тәрбиелік, қоғамдық қатынастардың дамуы заңдылықтары туралы барлық жаратылыстану және қоғамдық ғылымдардың мағлұматтарын өзіне біріктіретін, күрделі қоғамдық ғылым болып табылады.

Сипаттама: Бала ғылыми тану объектісі ретінде біреу және тұтас. Оны зерттеуші ғылымда кешенді тануға ұмтылады, бірақ әр ғылымның өзіне тән жеке, ерекше зерттеу пәні бар.

Авторы, әдебиет: Педагогиканың пәні қоғамдық қарым-қатынастардың дамуы заңдылықтарымен табиғи байланыстағы тәрбиенің нақты тарихи процесінің объективті заңдары болып табылады.

Лихачев Б. Т. Педагогика. Курс лекций. Учебное пособие для студентов пед. учеб. заведений и слушателей ИПК и ФПК. М. :Прометей, Юрайт, 1998, с. 72.

Рет №: 3

Анықтама: Педагогика адамның бүкіл өмір бойы дамуының факторы және құралы ретінде педагогикалық процестің мәнін, заңдылықтарын, даму перспективасымен тенденцияларын зерттейтін ғылым.

Сипаттама: Педагогиканың зерттеу объектісі қоғамның мақсатты бағытталған іс-әрекеті процесінде адамзат индивидінің дамуын шарттайтын қоршаған шындық құбылыстары болып табылады. Ол педагогика зерттейтін объективті әлемнің бөлігі.

Авторы, әдебиет: Педагогика пәні арнайы әлеуметтік институттарда мақсатты түрде ұйымдастырылатын тұтас педагогикалық процесс ретіндегі білім беру.

Педагогика. Учебное пособие для студентов пед. учеб. заведений /В. А. Сластенин, И. Ф. Исаев, А. И. Мищенко, Е. Н. Шиянов. М. : Школа-пресс, 1997, с. 73-76.

Педагогика әдіснамасының мәнін ашпастан барын жалпы әдіснама дегеніміз не? Соған жауап берелік. Қәзіргі кездегі ғылымтануда әдіснаманы ғылыми зерттеушілік іс-әрекет әдістері, формалары және оны құру (жүргізу) принциптері туралы оқу деп анықтайды.

Соңғы жылдары әдіснама туралы оқу өте тез даму үстінде. Әдіснаманың зерттеушілерге көмегі, нормативтік бағыттылығы артты. Оның басты міндеттерінің бірі - зерттеу жұмыстарын әдіснамалық қамтамасыз ету. Әдіснамалық білімдерсіз кез келген, соның ішінде педагогикалық зерттеулерді де сауатты жүргізу мүмкін емес.

Кез-келген әдіснама реттеушілік (регулятивтік) және нормативтік функция атқарады. Әдіснамалық білімдер дескрептивтік (сипаттаушылық) немесе прескриптивтік формаларда (іс-әрекетке тікелей нұсқау) түрінде болуы мүмкін.

Э. Г. Юдин әдіснамалық білімдердің 4 деңгейін көрсетеді: философиялық, жалпы ғылымилық, нақты ғылымилық және технологиялық немесе зерттеу әдістемесі.

1-ші, философиялық деңгей - танудың жалпы принциптерін анықтайды. Философиялық білімдер әдіснамалық функция атқарады.

2-ші, жалпы ғылымилық әдіснама - барлық немесе бірнеше ғылымдарда қолдануға болатын теориялық концепциялар. Мысалы, қоршаған шындықтағы құбылыстар мен процесстерді бір-бірімен байланыста, тұтас объект ретінде жүйелілік тұрғысынан қарастыру.

3-ші, нақты ғылымилық әдіснама - арнайы бір ғылым саласында қолданылатын зерттеу принциптері, әдістері жиынтығы. Педагогика ғылымынан оған келесі мысалды келтіруге болады. Зерттеу пәнін тұлғалық тұрғысынан қарастыру. Оның мәні: кез келген процесті, индивидтің жағдайын, қасиеттерін оның тұлғалық ерекшеліктерін ескерусіз дұрыс түсіну мүмкін емес.

4-ші деңгей - нақты зерттеуді жүргізу әдістемесі. Зерттеуді жүргізу әдістемесі - ақиқат, шын білімдірді алуды қамтамасыз ететін әдістер және процедуралар.

Педагогика әдіснамасына В. В. Краевский келесі анықтама береді: педагогика әдіснамасы - педагогикалық шындықты көрсететін білімдерді алу әдістері мен принциптері, педагогикалық теорияның құрылымы және негізі туралы білімдер жүйесі, сонымен қатар осы білімдірді алу және зерттеу бағдарламасын, логикасы мен әдістерін нақтылайтын, зерттеу жұмысының сапасын бағалайтын іс-әрекет жүйесі.

Бұл анықтамадан әдіснаманың екі аспектісін көреміз: білімдер жүйесі және ғылыми-зерттеу іс-әрекет жүйесі. Ғылыми-эерттеу іс-әрекетінің 2 түрін айтуға болады: әдіснамалық зерттеу және әдіснамалық қамтамасыз ету.

Педагогика әдіснамасының білімдер және іс-әрекет жүйесі ретіндегі мәні 1 кестеде көрсетілген.

1 кесте Педагогика әдіснамасы - білімдер және іс-әрекет жүйесі.

Іс-әрекет түрлері

Іс-әрекет субъектісі

Әдіснама функциялары

Білім түрлері

Іс-әрекет түрлері: Практикалық іс-әрекет

Іс-әрекет субъектісі: Педагог

Әдіснама функциялары: Әдістемелік қамтамасыз ету

Білім түрлері: Теориялық және эмпирикалық білімдер: іс-әрекетті реттейтін нормалар; оқу бағдарламалары, нұсқаулар, ұсыныстар.

Іс-әрекет түрлері: Арнайы ғылыми іс-әрекет

Іс-әрекет субъектісі: Зерттеуші

Әдіснама функциялары: Әдіснамалық қамтамасыз ету: практикалық іс-әрекет жүйелерінің заңдылықтарын анықтау және оларды құрастыру педагогикалық шындыққа және оқу-тәрбие процесіндегі практикалық іс-әрекет әдістерін жетілдіруге бағытталады.

Білім түрлері: Шындықтың өзгеруі, педагогикалық жүйелерді құру туралы арнайы ғылыми білімдер.

Іс-әрекет түрлері: Әдіснамалық іс-әрекет

Іс-әрекет субъектісі: Зерттеуді әдіснамалық қамтамасыз ету

Әдіснама функциялары: Зерттеуші

Білім түрлері: Әдіснамалық зерттеулер (мысалы, оқыту практикасын ғылыми негіздеу әдістерін зерттеу) шындықты ғылыми бейнелеу процесімен нәтижелеріне бағытталған.

Зерттеушілік іс-әрекет бағдарламасын дәйектейтін, сонымен қатар оның сапасын бағалайтын, зерттеу процесін бақылайтын, реттеушілік (регулятивтік) роль атқаратын ерекше білімдерді қолдану.

Тану туралы білімдер: білімді қалай алу керек туралы білімдер. Тануға және танымдық құралдарды (мысалды, дидактикадағы гипотезалар) жетілдіруге тікелей бағытталған әдіснамалық мәселелер.

Іс-әрекет түрлері: Әдіснамалық зерттеулер

Іс-әрекет субъектісі: Зерттеуші

Әдіснама функциялары: Педагогика ғылымының практикада байланыста даму тенденцияларын және заңдылықтарын анықтау, ғылыми-педагогикалық жұмыстардың сапасымен тиімділігін көтеру принциптерін құру, тану әдістерімен түсініктік (ұғымдық) құрамын анализдеу.

Әдіснамалық зерттеудің міндеттері педагогика ғылымының даму тенденцияларын, заңдылықтарын ашу, педагогикалық зерттеулердің сапасы мен тиімділігін арттыру принциптерін құру. Педагогика әдіснамасы бойынша зерттеулердің негізгі бағыттары 1 суретте көрсетілген.

1 сурет Педагогика әдіснамасы бойынша зерттеуледің негізгі бағыттары

Зерттеуді әдіснамалық қамтамасыз ету - әдіснамалық білімдерді зерттеу бағдарламасын құрғанда, зерттеу сапасын бағалағанда қолдану.

Педагогика ғылым ретінде 4 белгімен сипатталады:

мақсаты;
арнайы объектісі болуы;
танудың арнайы құралдарын қолдануы;
терминдердің бір мәнділігі.

Педагогикалық зерттеудің сапасын анықтайтын 11 сипаттамаларды көрсетуге болады. Олар: проблема, тақырып, көкейтестілігі, объектісі, пәні, мақсаты, міндеттері, гипотеза және қорғайтын қағидалар, ғылыми жаңалығы (новизна), теориялық маңыздылығы, практикалық маңыздылығы.

Проблема қою «Бұрын зерттелмеген нені зерттеу керек?» деген сұраққа жауап беру. Проблема қарама-қайшылықтан туындайды. Мысалы, жоғары мектептің оқытушысының кәсіби іс-әрекетіне деген педагогикалық талаптар мен олардың арнайы педагогикалық-психологиялық даярлығы болмауы арасындағы қарама-қайшылық.

Тақырыбы - зерттейтін проблемамызды қалай атау керек екендігін анықтау.

Зерттеу көкейтестілігі аталған проблеманы қәзіргі кезде не үшін зерттеу қажеттілігін анықтаумен тікелей байланысты.

Объект - зерттеуде не қарастырылатынын анықтау. Бірақ объект туралы толық, жан-жақты білім алу мүмкін емес. Сондықтан объектінің қай жағы, қандай қыры, байланыстары, қызметтері қарастырылады, соны көрсеткенде зерттеуші зерттеу пәнін анықтайды. Масалы, зерттеу тақырыбы - «Сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың моральдік жауапкершілігін тәрбиелеу». Бұл тақырып бойынша зерттеу объектісі - оқушылардың адамгершілік тәрбиесі. Ал эерттеу пәні -моральдік жауапкершілікті қалыптастыруға бағытталған сыныптан тыс жұмыстар жүйесі.

Зерттеу мақсаты - жұмысты орындау барысында алынатын нәтиже.

Зерттеу міндеттері - осы мақсатқа жету үшін не істеу керек екендігін анықтау.

Гипотеза - ақиқаттылығы, шындығы әлі анықталмаған, дәлелдеуді қажет ететін ғылыми болжам, ғылыми тұжырым.

Ғылыми жаңалығы - қандай нәтиже бірінші рет алынып отыр, бұрын істелмеген не істелді? деген сұраққа жауап беру.

Теориялық маңыздылығы (мәнділігі) - ғылымдағы қандай концепцияға, қандай теорияға өзгеріс, жаңалық енгізілді?

Практикалық маңыздылығы - зерттеу барысында алынған ғылыми білімдер қандай практикалық мәселені шешуге мүмкіндік береді? деген сұраққа жауап береді.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы (мәнділігі) - алынған зерттеу нәтижесі қандай практикалық проблеманы шешуге мүмкіндік беретіні.

Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық принциптері.

Әдіснамалық принциптер - педагогикалық жүйелерді практикалық және зерттеушілік түрлендірулердің негізінде жататын негізгі қағидалар. Принциптер әрқашан ғылыми негізділген, қортыылған сипатта және орындалуы міндетті болуы керек.

Педагогиканың әдіснамалық принциптері: жүйелілік, тұлғалық, іс-әрекеттік, полисубъектілік, мәдениеттанушылық, этнопедагогикалық, антропологиялық, аксеологиялық.

Жүйелілік тұрғысынан келудің мәні - зерттеу пәніндегі салыстырмалы түрдегі өзіндік компоненттер жеке-жеке емес, бірі-бірімен байланыста, дамуда және қозғалыста қарастырылады. Ол жүйенің басқа элементтерінде жоқ жүйелік қасиеттермен сапалық сипаттамаларды анықтауға мүмкіндік береді. Жүйелік тұрығыдан қарастырудың функционалдық және тарихи аспектілері тарихилылық, нақтылық, жан-жақты байланыстарды және дамуды ескеру сияқты зерттеу принциптерін бірлікте іске асыруды талап етеді.

Жүйелік тұрығыдан қарастыру педагогикалық теорияның, эксперименттің және практиканың бірлігі принципін іске асыруды қажет етеді.

Педагогикадағы тұлғалық тұрысынан қарастырудың мәні - педагогикалық процесті құрастыру және іске асыруда оның мақсаты, субъектісі, нәтижесі және тиімділігінің басты критериі ретінде тұлғаға бағытталуы. Ол тұлғаның кереметтігін (уникальность), оның интеллектуалдық және адамгершілік еркіндігін, сыйластыққа деген құқығын мойындауды талап етеді.

Іс-әрекет тұлға дамуының негізі, құралы және шешуші шарты. Бұл факт педагогикалық зерттеулермен педагогика практикасында іс-әрекеттік тұрғысынан қаратыруды іске асыруды қажет етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.