Ғылыми ізденістің кезеңдері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Зерттеу тақырыптары мен мәселелерін анықтау
- ғылыми ізденістің алғашқы кезеңі ретінде
-
1. Ғылыми ізденістің алғашқы кезеңі
2. Зерттеудің объектісін, зерттеу затын таңдау, проблемалары мен
мақсатын белгілеу.
3. Мәселе қою және зерттеудің болжамдарын жүйелеу.
4. Ғылым тілі

1.Ғылыми ізденістің алғашқы кезеңі
Зерттеу жұмысы зерттеудің объективті аймағын өңдеуден басталады,
яғни шешімін табуды талап ететін маңызды мәселелер жинақталған
педагогикалық шындықтың сферасынак. Объектілік аймақты таңдау келесі
объективті факторлармен анықталады: оның маңыздылығы, шешілмеген
мәселелердің саны, жаңалығы мен перспективтілігі және субъективтік
факторлар: білімі, өмірлік тәжірибесі, бейімділіктері, зерттеушінің
қызығушылықтары, оның қандай да бір тәжірибелік іс-әрекет бағытымен
байланысы, белгілі бір тақырыпқа бағытталғак оның ғылыми ұжымымен, ғылыми
жетекшісімен аныкталады. Білім беру-тәрбиелеу жүйесін жаңартумен байланысты
өзекті сфералар өте көп. Бұл, біріншіден тәрбиенің жаңа мазмұнын анықтау
мен тексеру, бұл оқыту мен тәрбиенің жаңа тиімді технологиялары мек
әдістемелерін өңдеу, қатынастарды қалыптастыру, білім беру-тәрбиелеу
мекемелерінің жаңа типтеріне көшу, мектеп және әлеуметтік сферамен
байланысты мәселелер, білім берудің тиімді технологияларына көшу. Келесі
қадам бір бірімен тығыз байланысты мәселе мен зерттеу тақырыбын анықтау.
Мәні жағынан, тақырыптың мазмүнында мәселе болу керек, және тақырыпты
саналы анықтап оны нақтылау үшін зерттеу мәселесін табу керек. Зерттеу
мәселесі білу мен білмеу жағдайы ретінде көрініс береді, яғни мәселеде
ғылыми білімдегі аралық бейнеленеді. Мәселе - таныс нәрсе мен таныс емес
нәрсенің арасындағы көпір, оны белгіліні салыстыра отырып, белгілі бір
аймағына бағыттала отырып қана табуға болады. Егер қойылған мәселе мен оның
мазмұны еш нәрсемен қайшы келмесе, онда оның нәтижесіз болу қаупі бар.
Қойылған фактілер мен теориялық ойлардың қайшылығы, фактілерді түсіндіру
мен интерпретациялау арасындағы қайшылықтар мәселенің мәні болып табылады.
Ғылыми мәселе өздігінен пайда болмайды, тәжірибе мен ғылыми әдістерді терең
зерттеудің нәтижесі болып табылады., танымдык үрдістердің тарихи белгілі
бір кезеңіндегі қайшылықтарын бейнелейді. Ғылыми мәселені қалыптастыру
дегеніміз - екіншілердің арасынан маңыздыны бөліп алу біліктілігін көрсету
деген сөз, белгілі нәрсе мен ғылымда белгісіз зерттеу пәнін анықтау.
Осылайша, зерттеу пәніне қатысты білу мен білмеудің арасындағы шекараны
көрсету мүмкін болса, онда ғылыми мәселені ашу қиын болмайды.
Бүгінгі күні мысалы, білім берудің нормативті мазмүны мен жеке
мүмкіндіктер, бейімділіктер, қызығушылықтар арасында; дені сау адамдарды
қалыптастыру міндеті мен мектептегі сабақтардың бірсарындылығы,
гиподинамика, оқу тапсырмаларының жүктемесі арасындағы піскен қайшылықтар
нақты анықталып отыр. Анықталған қайшылықтардан шығатын мәселе өзекті
болып, өмірге кіретін немесе кіруге тиісті жаңаны бейімдеуі керек. Қазіргі
таңдағы мәселелер, білім беруді гуманизациялау және демократиялау, жеке
ерекшеліктерді ескеру және әрбір оқушының мүмкіндіктерін дамыту,
мектептерде тәрбиелеуші ортаны қалыптастырумен байланысты.
Тәжірибелік міндеттерден ғылыми мәселеге өту үшін кем дегенде екі
процедураны іске асыру керек: осы тәжірибелік міндеттерді,шешу үшін, қандай
ғылыми білімнің керек екендігін анықтау; осы білімнің ғылымда бар
екендігіне көз жеткізу. Егер білім бар болып және оларды тек таңдап,
жүйелеп, пайдалану керек болса, онда ғылыми мәселе пайда болмайды. Егер
қажетті білім жеткіліксіз болса, толық және айқын емес болса, онда мәселе
туындайды. Оны бөліп алып, ары қарай шешу үшін тақырып бойынша бар
нәрселерді толық қарастыру керек. Тәжірибелік міндетті шешу үшін теориялық
және қолданбалы мәселелердің түтас кешенін өңдеу керек, керісінше, ірі
ғылыми мәселені шешу үшін тәжірибелік міндетердің біреуін ғана емес түтас
катарык шешу керек.
Мәселедегі қайшылық тақырыптан тікелей және жанама түрде өз бейнесін
табу керек. Мәселені дұрыс кою - ғылыми ізденістің жемісті болуының шарты.
Мәселе тақырыпта болуы мүмкін немесе тақырыптың мәселелігі оны талқылаудан
табылуы керек. Мәселеден шыккан тақырып педагогикалық процестің белгілі бір
кезеңдері мен жағдайына және жалпы мәселенің белгілі аспектілерін ашумен
байланысты нақты объектілерге айқын болу керек.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі дегеніміз - қазіргі кезеңдегі қоғамның
халықтық білім беруге, мәселенің ғылыми әдебиеттерде өңделуіне, мектеп
тәжірибесіндегі оның жағдайына қойылатын талаптардың бейнеленуі. Таңдалған
тақырыптың өзектілігін негіздеу кез келген зерттеудің бастапқы кезеңі болып
табылады. Өзектіліктің бейнеленуі көп сөзбен жеткізілмеу керек. Оны
бейнелеуде алыстан бастаудың қажеті жоқ. Оның маңыздылығы, яғни мәселелік
ситуацияның және тақырып өзектілігінің неден көрініс беретіндігін машиналық
жазумен бір бетпен жеткізген жеткілікті.
Кез-келген ғылыми зерттеу жаңа қүбылыстарды тану үрдісіндегі белгілі
қиындықтарды жою үшін, бұрын белгісіз болған фактілерді түсіну үшін және
танымдық емес фактілерді түсіндірудің ескі жолдарының толық еместігін
көрсету үшін жүргізіледі. Бұл қиындықтар ғылыми білім танымның жаңа
міндеттерін шешуде жеткіліксіз болған жағдайда айқын көрініс береді.
Зерттеу өзектілігін негіздеудің бірнеше жолдары бар: жеке фактілер
бойынша тәжірибедегі мәселенің күйі және тақырып анықталады; автор немесе
өзге ғалымдар орындаған зерттеудің мәліметтері талданады; қолымызда
фактілер бар - олардың ішіндегілері; қандай да бір нәтиже беретін себептер
анықталады (мысалы, компьютерлік оқытуды ендіру төменгі сынып оқушыларының
интеллектуалдық рфераларының дамуына қалай әсер етеді, осыдан барып
өзектілік туындайұы); тәжірибенің даму тенденциясы, оның қажеттіліктері
талданады; тәжірибенің және теорияның қажетіліктерін анықтау жолы бойынша
негіздеу жүреді.
Барлық аталған бағыттар біржақты немесе шектеулі. Мысалы, егер тек
қана тәжірибенің қажеттілігінен ғана бастасақ, онда осы мәселенің теорияда
шешілген мәселе екендігін аңғармай қалуымыз мүмкін.
Зерттеу өзектілігін дәлелдеу бағыттары:
• адамдардың көпшіліктері осы зерттеуді жүзеге асыру қажеттілігін
каншалықты қалайтындығын анықтау;
• осындай қажеттіліктер қоғамда бар ма;
• тәжірибенің жағдайы қарастырылады, егер қажеттілік бар болса, онда осы
мәселенің тәжірибе аркылы қаншалықты қанағаттанатынын анықтау;
• ұсынылға мәселелердің теориядағы өзектілігі анықталады.
Мысал ретінде, тақырып өзектілігін негіздеуді теорияның дамуының
қажеттілігімен қалай жүзеге асатындығын қарастырып көрейік. Келесі бағыттар
ұсынылады: і) әдісетді қарастыру негізінде қандай да бір толықтырулар
енгізуді табу; 2) зерттелген және зерттелмегендерді ашу және объектіні
дамытудың қажеттілігін анықтай отырып, зерттеу жүргізудің қажетекендігі
туралы қорытынды жасау; 3) осы кезге дейін мәселе қандай теориялық
позициялармен шешілгендігін қарастыру.

2. Зерттеудің объектісін, зерттеу затын таңдау, проблемалары мен мақсатын
белгілеу
Зертеу оның объектісі мен пәнін анықтаудан басталады. Философия әлеуметтік
тұлға болып табылатын адамның практикалық және теориялық іс-әрекетінің
зерттеу заты боп табылатын объективті шындықтың белгілі бір бөлшегін
объекті деп айтады.
Таным заты –деп тәжірибеде белгіленген және адамның практикалық іс-әрекет
процесіне еңгізілген, нақты жағдайда және белгілі бір шарт бойынша нақты
мақсатпен зерттелетін объектінің
Ерекшеліктерімен қасиеттерін айтамыз.
Объект туралы білімнің даму мөлшеріне қараай оның жаңа қырлары
ашылып, оның өзі тану затына айналады.Сөйтіп зерттелетін зат оның
объектісіне қарағанда біршама нақты түсінік болып табылады. Ол бар болғаны
объектінің бөлігі,
белгілі бір қыры,элементі. Мысалы оқыту процесі зерттеу объектісі болса ол
зерттеу заты етіп оқытудың әдістерін ғана аламыз.
Объект және затұғымдары салыстырмалы ұғымдар. Айталық оқыту әдістері
объектінің ролін атқарса сол әдістердің бір тобы мәселен оқытуды көтермелеу
әдісі зерттеу затты болады. Сондықтан зерттеуші белгілі бір зерттеудің
барысында ненің объекті, ненің зерттеу заты болатының нақты белгілеу керек.
Бұның өзінде объект үш қиырсыз кең көлемде алынбай нақты зерттеу заттының
сыртында тұрған нақты шындық болғаны жөн.
Қаралып отырған зерттеу заты объектінің басқа құрамдас бөліктерімен
тікелей байланыста салынып сипат алады. Мысалы біз оқыту түрін зерттеген
кезде сол оқыту процесі зерттеу объектісі болып табылады да оқытуды
ұйымдастыру түрлері оның құрамдас бөліктерінің міндетін атқарады. Егер
зерттеу объектісі етіп одан көрі кеңдеу ұғымды мәселен мектептің қызметін
алатын болсақ оқытуды ұйымдастыру түрлері мен мектеп өмірі арасындағы
байланыс зерттеу затының орнында болуы мүмкін. Оқыту түрінің барлық мәнді
сипаттары оқытудың міндеттеріне оқытудың мазмұнына оқытудың әдістеріне және
оқыту құралдарына байланыстыра қаралады. Яғни оқу процесінің басқа
қырыларымен өзара байланыста қаралып сондықтан зерттеу объектісі болып
табылады.
Зертеудің объектісі мен заты арасындағы қатынасты қарауға байланысты
мына мәселеге назар аудару пайдалы : зерттеу заты болып педагогикалық
жүйенің элементтері ғана емес сонымен бірге зерттеу проблемасының өзі де
алынуы мүмкін. Мысалы, зат аралық байланыстың тиімділігін арттыру
проблемасы оқытуда дербес ықпал етуді ұйымдастыру проблемасы. Сөйтіп
зерттеу заты мен зерттеу проблемасы өзара тығыз байланыста , ал белгілі бір
жағдайларда бірдей болуы да мүмкін. Дегенмен, принципті тұрағында алғанда
оларды ажырата білу керек. Зерттеу заты – көбінесе объектінің элементі
(мысалы оқытуды ұйымдастыру түрлері зерттеу заты , ал оқу процесі оның
объектісі болады).
Ал зерттеу заты мен байланысты болатын проблема өзіне тән ерекшеліктерге де
ие болады. Ол кейбір проблемалық жағдайлардың атап айтқанда нақты
практикадағы зерттеу затының жағдайы мен қоғамның оған деген талаптарының
қайшылықтарының көрсететін сипаттама болып табылады.Сондықтан зерттеу
проблемасы әр дайым зерттеу затын жетілдіру мен анықталған қайшылықтардың
себептерін көрсетумен педагогикалық практикадағы зерттеу затының
тиімділігімен сапасын жақсартуға бағытталған шаралар жүйесін жасау мен
зерттеу заты туралы теориялық білімді тереңдету мен байланыста болады.
Сондықтан зерттеу заты етіп оқу процесі ол зерттеу объектісі етіп тұтас
педагогикалық процесс алынған жағдайда оқу процесін ұйымдастыру оның
тиімділігін көтеру процесс қызметінің сапасын жақсарту және оның
нәтижелерін жетілдіру т.б. жағдайлар зерттеу проблемасның ролін атқару
мүмкін. Сөйтіп зерттеу проблемасы өсе келе зерттеу мақсатына айналады. Оны
зерттеуші пайда болған проблемаларды шешу процесі кезінде алдына мақсат
етіп қояды. Сөйтіп зерттеудің мақсаты қандайда бір проблеманы шешу болып
табылады. Зерттеудің заты проблемасы және мақсаты ғалымның ғылыми
еңбегіндегі табысты қамтамасыз ететін ғылымның дамуына және оның практикаға
әсер етуіне қолайлы жағдай туғызатын бір сыпыра талаптарды шешетіндей болу
керек.
Белгілі бір заттың зерттеу проблемасы ең алдымен өзекті және әлеуметтік
сұранысқа сай келетіндей мәнді болғаны жөн.
Яғни,зерттеу заты мен зерттеу проблемасын таңдау барысында қоғамның қазіргі
мектептегі оқыту ісіне деген талаптарын назарда ұстаған жөн. Айталық,
қазіргі жағдайда оқыту мен тәрбиелеудің сапасы көтеруге байланысты,
оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу белсенділігін дамытуға қатысты, олардың
өз беттерімен білім алуға, ғылыми жәнек қоғамдық саяси ақпараттар ағымында
дұрыс бағыт алуын қалыптастыру проблемаларын зерттеудің маңызы зор.
3. Мәселе қою және зерттеудің болжамдарын жүйелеу.
. Белгілі бір проблеманы шешу кез келген ғылыми зерттеудің мақсаты болып
табылады.
Мақсат – зерттеудің нақты міндеттеріне бөлінеді. Зерттеу міндеттерін
зерттеуші пайда болған проблемаларды теориялық талдау негізіне және оны
шешуді мектеп практикасында бағалау негізінде қояды. Бар нәрсені талдап
алмай болуға тиіс жобаны игеру мүмкін емес. Өкінішке қарай мұндай
кемшіліктер педагогикалық зерттеуде әлі де кездеседі.
Қандайда бір проблеманы шешудің теориялық және практикалық жағдайын талдау
осы мәселеге қатысты әдебиеттер мен танысудан басталады. Бұл ретте
проблеманың теориясына қатысты кітаптармен ғана емес, сонымен бірге
мектептердің белгіленген бағыттағы жұмыс тәжірбиесі туралы жарық көрген
шығармалармен де қаруланған да дұрыс. Әдеби бастауларды оқып үйрену кезінде
мына мәселелерге назар аударған дұрыс:автордың идеясы, зерттелетін
проблемаға оның көзқарасы;оны оқып үйрену барсында автордың қол жеткен
табыстары; оның көзқарасы, қалыптасқан дәстүрлі көзқарастардан қалай
ерекшеленеді, оның осы проблеманы шешуге қосқан үлесі қандай; бақа
зерттеушілермен пікір таласқа түскенде автор қандай негіздерге сүйенеді;
автордың қандай идеялары тиімді айғақтармен негізделген, ал қайсылары
дәлелді дәйексіз;
Автордың қандай идеялары, қортындылары, ұсыныстары дау тұғызады және
неліктен дау туғызады; проблеманың қандай негізгі сұрақтары жұмыста көрініс
таппаған; бұл проблемаға қатысты қандай міндеттерді көтеруге болады.
Әдебиетті осылай алдын ала талдау ғалымның өз зерттеуінің міндеттерін
жобалауға , мүмкіндік береді.
Зертеудің міндеттері мынандай элементтерді өз құрамына кіргізеді:
- жалпы проблеманың құрамына кіретін белгілі бір теориялық мәселелерді
шешу;
- осы проблеманың практикалық шешімдерін тәжірбие жүзінде оқып үйрену,
оның түрлі жағдайын анықтау, түрлі кемшіліктері мен қиындықтарын,
олардың себептерін озық тәжірбиелерінің түрлі сипатттарын, тағы басқа
қасиеттерін белгілеу;
- Алға қойылған дидактикалық міндеттерді шешу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.