Педагогикалық зерттеудің мақсаты

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Ғылыми-педагогикалық зерттеудің бастапқы кезеңі

Зерттеу объектісі мен пәні.
Зерттеу мақсатын қою
Дидактикалық зерттеуді әдіснамалық негіздеу ұғымы .
Дидактикалық зерттеуде тарихилық пен логикалықтың бірлігін қамтамасыз ету .
Оқыту проблемасын зерттеудің диалектикалық жүйелік-құрылымдық тәсілі

1. Зерттеу объектісі мен пәні.

Философияда объект келесідей мағынаға ие, объект- әлеуметтік мән ретіндегі адамның практикалық және теориялық іс әрекетінің пәні болатын объективті шындықтың бөлігі. Зерттеу объектісі ұғымы «объективті шындық» немесе «зерттеудің объективті аймағы» тусініктеріне сәйкес келеді. Таным үрдісіне енетін шынайы объектілердің байланыстары, қатынастары, қасиеттері объект бола алады. Зерттеу объектісі - бү_л қасиеттер мен қатынастардың белгілі бір жиынтығы. Бұл ғылыми танымның объектісін объективтілік пен субъективтінің бірлігі ретінде көрініс беруіне әкеледі.

Педагогикадаға зерттеу объектісі - таным субъектіміне тәуелсіз және зерттеушінің зейіні аударылған қандай да бір үрдіс, құбылыс, мысалы төменгі сынып оқушыларын оқыту, оқу біліктіліктері мен дағдаларын қалыптастыру үрдісі, белгілі бір технологияның тиімділігі.

Зерттеу пәні ұғымы өзінің мазмұнына байланысты нақтылау болып келеді: зерттеу пәнінде дәл қазір терең арнайы зерттеуге алынған объектідегі қасиеттер мен қатынастар тіркеледі. Бір ғана объектінің әр түрлі зерттеу пәндері болуы мүмкін. Пәнге осы жүмыста зерттелетін ғана объектілердің бірліктері, қатынастары мен байланыстары жатады. Сондықтан да зерттеу пәнін анықтау ізденіс шеңберін анықтайды. Зерттеу пәні - зерттелетін нәрсенің арнайы бөлінген жақтарын, байланыстарын көруге мүмкіндік беретін ракурс, көзқарас. Басқа сөзбен айтқанда, пән - объектіні зерттеудің белгілі бір аспектісі.

Зерттеудің объектісі мен пәні ғылыми үрдістің категориялары ретінде бір-бірімен жалпы және жеке сәйкестенеді. Объектіде зерттеу пәні ретінде қызмет ететін бөлік анықталады. Және дәл соған негізгі зейін аударылады, себебі зерттеу пәні ғылыми жұмыстың тақырыбын аныктайды.

Зерттеу объектісі - қасиеттер мен қатынастардың жиынтығы

Зерттеудің басында ізденістің жалпы нәтижесін, оның мақсатын нақты елестете білген жөн және мақсат қою операциясын жүргізу керек. Зерттеу мақсатын қою - бұл педагогикалық шындықтың оптимальды мүмкіндіктерін таңдау. Педагогикалық мақсат педагогикалық идеал мен педагогикалық шындықтың шынайы процестері мен құбылыстарының қайта жасалуының потенциалды резервтерін салыстыруға негізделген алдын ала көре білу нәтижесі болып табылады. Зерттеу мақсаты - ізденістің соңғы және аралық нәтижелері туралы негізделген елес. Зерттеу міндеті жүйесіндегі жалпы мақсатты анықтау зерттеудің маңызды және қажетті кезеңі болып табылады.

Міндет мақсатқа жетудің звеносы, қадамы, кезеңдері. Міндет - бұл нақты ситуацияны қайта жасау мақсаты немесе нақты мақсатқа жету үшін өзінің қайта жасалуын талап ететін ситуация. Міндеттердің негізгілерінің арасынан ең маңыздысын бөліп алу керек. Міндетті түрде міндеттердің үш тобы бөліну керек.

Міндеттер:

Тарихи-диагностикалық - тарихты зерттеумен және мәселенің қазіргі жағдайын зерттеумен, ұғымдарды анықтаумен, зерттеуді жалпығылыми және педагогикалық негіздеумен байланысты.

Теориялық-моделдеуші - зерттелетін нәрсенің қүрылымын, мәнін ашумен, оны қайта жасау факторларымен, қүрылым модельдері мен оларды қайта жасаудың тәсілдерімен байланысты.

Тәжірибелік-қайта жасаушы - педагогикалық процестерді рационалды үйымдастырудың әдістерін. тәсілдерін, құралдарын өңдеу және пайдаланумен, практикалық үхыныстар жасаумен байланысты.

Дұрыс құрылған міндеттердің баспалдағы ізденістің «жолын» анықтайды. Мақсатқа жету үшін кандай міндеттерді құру керек екендігін анықтайды. Пайда болған мәселені және оның практикада қолданылу жағдайын бағалау негізінде мәселе қойылады, ол әдебиеттермен кең танысу арқылы жүзеге асады. Әдебиет көздерін меңгеру кезінде келесілер анықталу керек: автордың негізгі ойы. оның зерттелетін мәселе катысты позициясы; оны зерттеу кезінде автор әсіресе не істей алды; оның позициясы дәстүрліге қарағанда несімен ерекшеленеді, осы мәселені зерттеуде ол қандай жаңалық ендірді; автордың қандай идеялары жақсы аргументтелген, қайсысы дүрыс аргументтелмеген; кандай идеялар, қорытындылар, ұсыныстар қарсылық тудырады және неліктен; оның жұмысында қандай негізгі мәселелер көрініс таппады.

Мектеп тәжірибесі туралы әдебиетерді талдау кезінде келесілер анықталады: осы мәселені шешу кезінде му_ғалім ыені жақсы орыыдай алды; оны шешуде ол қандай қиындықтарға кез болды, осы мәселеге байланысты оқытушы жүмысында кандай типті кемістіктер кездеседі; қиындықтар мен кемістіктердің негізгі себептері неде; мүғалім уақытының бюджеті қалай жүмсалады, ол қаншалықты рационалды.

Аталған екі бағыт бойынша әдебиеттерді меңгеру нәтижесінде зерттеудің алғашқы міндеттері күрылады. Зерттеу міндеттері ғылыми мәселенің сипатына байланысты және келесідей мазмүндардан түруы мүмкін: теориялық міндеттерді шешу; осы мәселені шешудің практикасын әкспериментальді зерттеу: оның типтік жағдайыкемшіліктер мен қиындықтар сипаты, олардың себептері, озат тәжірибенің сипаты. Мүндай әкспериментальді зерттеу зерттелетін мәселеге қатысты практиканың жагдайы туралы әдебиеттердегі бар материаәдарды анықтап тексереді; теориялық міндеттерді шешудің шараларын өңдеу және оларды әкспериментальді тексеру; практикадағы зерттеу нәтижелерін пайдаланушыларға әдістемелік үсыныстар жасау.

Мақсат пен міндет - бір біріне қатысты үғымдар. Бір зерттеудің міндеті келесі зертеудің мақсаты болуы мүмкін. Қойылған міндеттердің дүрыстығына көз жеткізу үшін зерттеу мақсатын қарастыру керек. Қойылған міндеттерді жиынтығы зертеу мақсатын құрайды. Танымал теориялық концепцияның негізінде нақты міндеттер қойылады: әдебиет көздеріндегі тәжірибені көрсету, мұғалімнің оқушылармен жүмысындағы кемшіліктер мен қиындықтарды ашу, зерттеу үрдісінде оны қолдану мақсатымен озат тәжірибе зерттеледі, тәжірибені дамытуға арналған ұсыныстар жасалады.

3. Дидактикалық зерттеуді әдіснамалық негіздеу ұғымы .

Кез келген ғылыми зерттеу оны әдіснамалық тұрғыдан негіздеуден басталады. Оның құрылымы толық және жан-жақты қамтылып жүзеге асырылса автордың идеялық және зерттеушілік концепциясы соншалықты дәл, әрі дәйекті болады. Тек осы шарттар орындалған жағдайда ғана зерттелетін құбылыс ғылыми, обьективті назарда болып, түбегейлі талдау жасалады және осыдан шығатын қортындылар өскелең ұрпақтың оқушымен тәрбиесі үшін теориялық және практикалық сабақ деңгейіне көтеріле алады Керсінше зерттеудің әдіснамалық негіздеуінің жеткіліксіздігі жұмыстың алғашқы кезеңінің өзінде субъективтіліке, автордың зерттеу аймағын шектеуге ұрындырады . Әдістемелік баяндауының жан-жақты қамтылғанына қарамастан ғылыми құндылығын төмендетеді. Зерттеу әдістемесі мұндай жағдайда дайектілігігінің жеткіліксіздігін көрсетеді. Зерттеудің мықты ірге -тасы болмайды .

Єдіснамалық негіздеу мынандай бағыттарды ұстауға тиісті :

- автор концепциясының негізінде қоғамдық, саяси, ұлттық, патриоттық және интернационалдық тұжырымдардың болуы ;

- педагогикалық проблемаларға сай келмейтін идеяларға- нәсілшілдікке, ұлттық және діни нараздықтарға тиым салынуы ;

зеттеу концепциясының тарихи философиялық негіздерін ашу

( проблеманы тарихи-логикалық талдау )

- құрылым жағынан талдау, объектіні жалпы сипаттау, оның негізгі қайшылықтарын ашу нақты педагогикалық құбылыстың дамуын белгілейтін бастауларды айғақтау, зерттелетін педагогикалық құбылысқа, процеске тән заңды байланыстардың әдіснамалық сипаттарын айғақтау және т. б .

қаралып отырған педагогикалық концепцияның негізіндегі, аралас ғылымдардан тұратын бастауларды талдау (әлеуметтік, психологиялық, философиялық, кибернетикалық және т. б.

4. Дидактикалық зерттеуде тарихилық пен логикалықтың бірлігін қамтамасыз ету .

Дидактика әдіснамасында логика мен тарихтың бірлік принціпін қолдану маңызды ерекшелік болып табылады. Ғылымның табысты дамуы көп жағдайда бұрын жинақталған озық идеяларға тікелей байланысты болды. Ф. Ф. Корелев “дидактиктердың таяу уақыттағы және ең басты міндеттері қандай да бір зерттеулерде тарихи әдістерді кеңінен қолдану, тарихилық приципін барынша мол көрсету”, - деп деп атап көрсеткен болатын . Ол педагогикада тарихпен логиканың бірікпейтін жағдайы әлі де жиі кездеседі деп жазған болатын.

Дидактиканың методологиясын одан әрі дамыту үшін бұл кемшіліктердің олқысын толтыруға барынша көп көңіл бөлу қажет.

Дидактикалық зерттеулерде тарихилық принципты атқаратын мынандай қызметтерді атап көрсеткен маңызды :

1) . жағдайларды, қортындыларды, заңдылықтарды нақты фактілермен суреттеп безендіру. ( иллюстрациялық - түсіндіру қызметі ) ;

2) . қазіргі талқылаудың ( суждение ), қортындылаудың, теориялардың және т. б. ақиқаттығының тарихи қыры ( шектік бағалық қызметі ) ;

3. тарихи қайталанатын фактілер мен құбылыстардың негізінде белгілі бір заңдылық байланыстар туралы болжамдарды құру. ( болжамдық қызметі ) ;

4. оқыту практикасын дамытудың үрдістерін алдын-ала болжау, сондай -ақ дидактиканың дамуының болашақ бағыттарын айқындау. ( болжамдық қызметі ) ;

5. оқу процесін жетілдірудің тәжірибеден өткен түрлерімен әдістерінің нақты шаралар жүйесін талдау, құрастыру, моделдеу. ( құрастыру жүйелілік қызметі ) .

5. Оқыту проблемасын зерттеудің дидактикалық жүйелік-құрылымдық тәсілі

Диалектикалық логикадағы жүйелілік тәсілі зерттелетін заттың барлық қырларымен байланыстарын қамту, оқып үйрену қасиеттігі, оның өздігімен жылжуы мен дамуын бақылау, теориялық және практикалық аспектілерінің бірлігінде қарастыру, заттың айналадағы жағдайлармен байланысын талдау сияқты маңызды жайларға сүйенді Қашанда ақиқат нақты болатынын есте ұстау керек. Жүйелілік ізденістігі түрлі бағыттардың ішінде ең бастысы тұтастық идеясы болып табылады.

Процес қызмет жасайтын жүйе құрамын және сол процестің құрамын анықтай білу керек.

Процес қызмет жасайтын жүйенің құрамына педагогтар және оқу мен тәрбиенің басқада субьектілері ( нақты), оқушылар, оқыту жағдайлары енеді .

Процестің құрамына оқытудың мақсаты, мазмұны, іс -әрекетті ұйымдастырудың түрлері, әдістері оны эмоцияналды- ерікті ынталандырудың, бақылаудың әдістері, оқу процесінің нәтижесін талдау мен бағалау кіреді.

Егер оқыту процесінің мәнін тұтастай ашып көрсетуге әрекеттеніп көрсек, онда субьектілердің обьектілерге ықпалының бірлігін обьектінің ішкі қарсылығының, ол ықпалдарды жеңуін, субьектінің дамуын және оның керісінше субьектілерге ықпал жасауының пайда болуының, сондай-ақ обьектінің өз -өзіне әсер етуін, мысалы оның өздігімен білім алуда көрініс табатынын көз алдымызға елестетуіміз керек .

Сабақ беру, оқыту процестерінің бірлігін тұтас қарастыру, сондай-ақ білім мазмұнын игеруге байланысты тұлғаның өзінде болатын өзгерістер бұл ұғымның құрамын толық ашып көрсетуге мол мүмкіндік береді .

Cөйтіп, оқыту процесіне тұтас іс -әрекет ету тәсілі оның негізгі компаненттерін барынша толық, жан - жақты және белгілі бір реттілікпен орналастыруға субьектілердің, обьектілердің және оқыту шарттарын барынше нақты анықтауға, әлеуметтік ( мақсаты, мазмұны) психологиялық, ( салдары, еркі, назарға алуы, т. б. ) кибернетикалық ( жоспарлау, ұйымдастыру, реттеу, бақылау ) . тәрізді аспектілерінің өз -ара байланысын қамтуға мүмкіндік береді. Бұлардың бәрі жайғана қосылып қоймайды, сапалық жағынан жаңаша құралы, оқыту процесінің тұтастығын баяндауда өзіндік ерекшелігі бар дидактикалық жүйені құрайды. Оқу процесін сипаттауға тұтас іс-әрекет ету тәсілі дидактикалық зерттеуді жетілдіру үшін де үлкен практикалық маңызға ие болады. Өйткені ол нақты процесті жекелеген қызметтік қырынан талдаумен шектелмейді, кешенді сипатқа ие болып тұтас жүйелік шараларды пайдалана отырып дидактикалық зерттеуді жетілдіруге оң ықпалын тигізеді .

Барлық процеске және оның негізгі компаненттеріне оқытудың мақсатына, мазмұнына, әдістерімен түрлеріне, сондай-ақ процесс нәтижелерін талдауға бір мезгілде белгілі бір талап қоюды анықтайтын негізгі принциптерді көрсету мәселеге тұтастай алуға тән ерекшелік. Бұл қазырғы дидактикада орын алып отырған принциптер шегінің шектеулігі және олардың жеке құрылымдарының тұтастығы мен толықтығындағы кемшіліктерді жоюға мүмкіндік береді. Қазіргі оқыту принциптерінің қатарында оқыту мақсатына қойлатын талап жоқ. Сөйтіп, мақсат оқыту процесінің шеңберінен шығып кетеді. Оқыту түрлерін реттейтін, оқытудың түрлі әдістерін келістіретін принциптер жоқ. Принциптердің ішінде белгілі оқу мүддесін ( мотив ) талап ететіні де жоқ. Сондықтан мұндай принциптер жиынтығын тұтас деп атауға болмайды. Өйткені, ол педагогтың оқу процесінің тиімді вариантын таңдап алуына толық жауап бере алмайды. Оның айтарлықтай кемшіліктер жіберуіне соқтырады. Процестерді жобалау және ұйымдастыру логикасын есепке алмай принциптерді бейнелеу оларды практикада қолдануда қиындықтар туындап оқыту принциптерінің тізімі мен құрылымы процесс құрылымының тиімділік заңдылықтарын анықтауға сүйенуге тиісті. Ол, сондай- ақ, қоғамның қазіргі мектептердегі оқыту процестеріне қоятын жаңа талаптарын есепке алуы қажет.

Оқыту мақсатын жоспарлау кезінде қазірғі мектептегі оқытуда жаңа тиіпті тұлғаны жан-жақты, келісті ( гармоническ. ) дамыту бағытының принципін есепке алған дұрыс. Бұл принцип қазірғі қоғамның тұлғаны жан-жақты дамыту жөніндегі заңды талабын, сондай-ақ, өмірдің бірлігі өзгеріске түскен жағдайында бұл міндеттерді ойдағыдай шешуге мүмкіндік беретін жағдайларды ашып көрсетеді . Сонымен бірге, аталған принцип тұлғаның дамуында оқыту мен тәрбиенің заңдылық сипатын анықтайды .

Оқытудың мазмұнын жоспарлағанда ғылымилық, оқытудың өмірмен байланысын, оқытудың жүйелілігі және бірізділігі, түсініктілігі приципін басшылыққа алған дұрыс. Бұл принциптер қоғамдық мақсаттармен жағдайлардың, оқыту мазмұнының қазырғы ғылымның даму деңгейіне сай келуі заңдылықтарының шарттарынан туындайды. Бұл ретте таңдап алынған оқыту жүйесінің тиімділігі оқыу материялының мазмұнын ашудағы реттілік, оқушылардың жас ерекшеліктері мен мүмкіндіктерінің заңды тәуелділігі еске алуға тиісті . Оқытудың түрі мен әдістерін таңдауда жалпы сыныптық, топтық және даралық оқыту түрлері приципіне, сондай - ақ, оқытудың түрлері тәсілдерін келістіру приципіне сүйенген жөн. Оған қолдау мен бақылау әдістері кіргізген жөн. Бұл принциптер оқытудың түрімен әдістерін таңдаудағы тиімділік заңдылықтарынан туындайды. Бұл ретте тақырыптың міндет, мазмұн, талаптарын және оқушылармен оқытушылардың мүмкіндіктені есепке алынуы керек. Оқыту нәтижесін талдау кезінде оқыту мақсатына сай нәтижелердің барлық кешенінің ( комплекс) беріктілігі /прочность/ принципін басшылыққа алу керек.

Егер зерттеуші эксперименттік жүйені құру үстінде аталған прициптердің барлық жинақтық шаралар жүйесін қолданып оларды белгілі бір логикалық реттілікпен пайдаланғанда ұсынылған шаралар жүйесінің белгілі бір көлемдегі тұтастығын қамтамасыз ете алады. Керісінше, егер ол аталған принциптердің кейбіреулерін назардан шығарып алса, шаралар жүйесі шектеліп қалады .

1. Әдебиет көздері және оларды меңгеру.

Ғылыми зерттеу іс-әрекетін дұрыс меңгеру үшін студен ғылыми әдебиеттермен жұмыс істеуге үйренуі керек, яғни жарияланған ғылыми жұмыстармен міндетті түрде танысуы керек. Бұл жұмыс «зерттелетін мәселенің жағдайын талдау» деп аталады. Бұл оңай жұмыс емес. Себебі адамзат мәліметтердің мұндай көлемін соңғы екі жүз жылда ғаыа жинактады, тіптІ ғылымның тар шеңберінде-ақзерттеуші жарияланғандардың арасында көміліп калуы мүмкін. Мәлімет көздерін дұрыс талдау мен оны мақсатты түрде меңгеру - зерттеушінің маңызды квалификациясының маңызды бөлімі.

Әдебиеттерді, қолжазбаларды, құжаттарды, әлектрондық материалдарды және өзге де мәлімет көздерін зерттелетін объектілердің тарихы мен қазіргі жағдайын сипаттайтын фактілерге толы құрал ретінде меңгеру зерттеу пәні туралы алғашқы ойды кұруға мүмкіндік береді. Әдебиеттерді мұқият қарау белгіліні белгісізден ажыратуға, фактілерді, жинақталған тәжірибені тіркеуге, зерттелетін мәселені айқын бейнелеуге көмектеседі.

Ғылыми шығармашылықтың осы кезеңінде студент әдебиет көздерінің негізгі жолдарын білуі керек және монография, брошюралар, рецензиялар, оқу және әдістемелік құралдар, сонымен қатар диссертация, диссертациялык авторефераттар сияқты маңызды әдебиеттер көздерін білуі керек.

Монография - бір мәселені немесе тақырыпты жан жақты теориялык зерттейтін, ортақ көзқарастарды ұстанатын бір немесе бірнеше авторлардың ғылыми еңбектері.

Ғылыми мақалалардың жинақтары - бір ғылыми мәселені әр турлі көзқараста қарастыратын бір немесе бірнеше авторлардың ғылыми шығарма-лары.

Журнал мақалалары - мәселенің өзектілігі, теориялық және қолданбалы маңыздылығы негізделіп, жүргізілген зерттеудің әдістері мен нәтижелері бейнеленетін кішігірім көлемдегі ғылыми шығарма.

Брошюра - ғылыми-танымал сипаттағы кішігірім көлемдегі мерзімдік емес баспа шығарылымы.

Рецензия - зерттеу өзектілігі, маңыздылығына талдау берілетін бір немесе бірнеше ғылыми шығармаға берілетін сыни талдау, баяндау саласы бағаланады, мамандығының пікірлері беріледі.

Оқыту немесе әдістемелік құрал - педагогикалык мақсатты көздейтін баспа, заң бойынша, онда қандайда бір оқу курсының мәселелері ғылыми негізде қарастырылып, тәжірибелік міндеттерді орындауға арналған үсыныстар беріледі.

Диссертация - қолжазба, ғылыми баяндама формасында орындалып, монография немесе оқулық ретінде жарияланатын ғылыми шығарма және ғылыми атақ алуға бағытталған квалификациялық еңбек ретінде қызмет етеді.

Диссертация авторефераттары - мазмұнында автор құрған реферат бар, брошюра түріндегі ғылыми баспа.

Ғылыми әдебиеттермен жақсы жұмыс істеу үшін студент келесі білік, дағдыларға ие болуы керек: мәлімет жинау, оны шығармашылықпен өңдеу, жаңа мәлімет беру, осылардың барлығына уақыт табу. Студенттердің оқу мәдениеттерін тәрбиелеутуралы әңгіме болады, ол келесідей ұғымдардан тұрады яғни жиі оқу, жылдам оқу, оқу түрлері, мәлімет іздеу жүйесімен жұмыс істеу біліктілігі және кітапхана каталогтарымен жу_мыс Істеу біліктілігі, оқудың рационалды болуы, әр түрлі көшір@ ^{ білу.

Әдебиет материалдарын көп табу үшін жылдам оқи алу керек. Осы мәселеге байланысты арнайы әдебиеттер бар:

Вормсбехер В. Ф., Кабин В. А. і00 страниц в час: Теория и практикадинамического чтения и рациональной работы с книгой. - Кемерозо, 1980.
Зикгаков М. А. Как повысить качество чтения. - М., 1996.
Зиганов М. А. М. А. Как повысить культуру чтения. - М., 1996.

4. Зиганов М. А. М. А. Как повысить скорость чтения. - М., і996.
Минутына каншачықты көп сөз оқылса, мәтінді соншалықты

рационалды және жылдам оқуға болады. Жылдам оқу- ең негізгі мақсат емес екендігік ескерген жөн. Ол міндетті түрде мәтін мазмүныы меңгеру, ең негізгі мәліметтерді саналы түсіну мен есте сақтау сапасымен бірге жүруі керек.

Студенттің меңгеруін қажет ететін оқу әдістемесі келесі еңбектерде мазмұнды келтірілген: 1) Усачева И. В., Ильясова И. И. Методика пойска научной литературы, чтения и составления обзора по теме исследования. -М., і986. 2) Усачева И. В. Курс әффективного чтения учебного и научного текста. 4. і: Уч. -мет. Пособие для студ. і-2 курсов университетов. - М., і993. Оқытудың мақсатын анықтай білу, оның әр түрлі түрлерін меңгеру өте маңызды. Оқудың келесідей мақсаттары бар: мәлімет іздеу - маңызды мәлімет табу; меңгеру -мәлімет пен пікірдің логикасын түсіну; аналитикалық-сыни - мәтінді саналы түсіну, оған деген оқушылардың қатынасын анықтау; шығармашылық -мәліметті саналы түсіну негізінде оны толықтырып, дамыту.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.