Дәм және иіс сезімдерінің контрасттары

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті

Студенттің өзіндік жұмысы

Тақырыбы: Дәм және иіс сезімдерінің контрасттары

Кафедра: Қалыпты физиология

Дисциплина: Қалыпты физиология

Факультет: Стоматология

Курс: IІ

Тобы: 205

Орындаған: Сайлау А. Н

Тексерген: Омарова А. Б

Ақтөбе 2017 ж

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

Иіс сезу талдағыштары
Дәм сезу талдағыштары

ІІІ. Қорытынды

ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Анализатор, яғни талдағыш - ақпараттарды қабылдап, кодтап, өткізіп және ми қыртысында талдап құрастыратын күрделі морфофункциялық жүйе.
Иіс және дәм сезі рецепторлары шетте орналасқан хеморецепторлар болып табылады.
Сыртқы ортамен байланысу түрінен:
1. Дистанттық иіс сезу
2. Контакттық дәм сезу
Дәм және иіс талдағыштары бұл екі сезім бір-бірімен тығыз байланысты. Олар асқорыту процесінде үлкен рөл атқарады, сондай-ақ иісті, дәмді сілекей бездері мен асқазан бездері көмегімен қамтамасыз етеді.

Иіс сезу талдағыштары

Иіс сезу талдағыштары адам мен жануарларда дистанттық рецепторлармен байланысты. Ол қоршаған ортадағы биологиялық маңызды химиялық сигналдарды қабылдауды қамтамасыз етеді. Бұл ең ерте дамып жетілген анализаторлардың бірі. Иіс сезу анализаторларының даму деңгейіне қарай жануарлар екі топқа бөлінеді: макросматиктер және микросматиктер. Макросматиктерге иіс анализаторы жақсы дамыған сүтқоректілер жатады, Иіс сезу анализаторы китте, маймылда, адамда нашар дамыған олар микросматиктер. Иіс сезу анализаторының шеткі бөлімі мұрын қуысында кеңсіріктің жоғарғы жолында иіс сезу аумағы болып табылады. Омыртқалы жануарларда иіс сезу эпителийдің қалыңдығы 30-дан 200 мкм-ге дейін жетеді.
Бұл сезімнің рецепторы иіс сезу мембранасында орналасқан, ол мұрынның тынысалу жолын қаптайды. Бұл мембранада иіс сезу жасушалары орналасқан, ол иіс сезуге маманданған. Иіс сезу жасушалары ұзарған, олардың бос ұшында иіс сезу кірпікшелері бар, мұрынның шырышты қабатында орналасқан.

Ауадағы ұшқыш молекулалар кірпікшелердің шекарасына жанасқанда жасушада нервті импульс пайда болады. Басқа ұшынан иіс сезу клеткаларына жіңішке нерв тіндері жалғасады. Одан үлкен ми жарты шарына хабар жеткізетін нервтер орналасқан.
Хош иісті заттап бөлшектері кеңсіріктің кілегейлі қабықшасында орналасқан маманданған белоктармен әрекеттеседі. Иіс қабылдағыштарының бетінен тіркелетін электор көрсеткішін электроольфактограмма деп атайды.
Ауа неғұрлым таза болса, иіс талдағышының сезімталдығы соғұрлым жоғары болады. Иіс сезу мүшелерінде қозу тудыратын заттың ең аз мөлшерін оның табалдырығы деп атайды. Иіс қоспалары әртүрлі түйсініледі. Кейде бірнеше иіс қосылып, жаңа бір иіс түйсігін тудырады немесе әрбір иіс жеке қабылданып, тұтас сезім құрайды, не болмаса иіс түйсіктері кезектесіп алмасады.

Иіс сезудегі сезіиталдықтың төмендеуі, ажырату табалдырығының өсуі - гипосмия. Жойылуы - аносмия. Иісті теріс түйсіну-паросмия деп аталады. Белгілі бір иіс тітіркендіргіштері болмаған жағдайда да жалған түйсік-иллюзия мен галюцинация пайда болуы мүмкін.
Иіс талдағышының маңызы өте зор. Адам бірнеше мың әртүрлі заттардың иісін ажырата алады. Иіс сезу қабілеті адамға қарағанда 3-4 есе артық болады. Иісті заттың бір молекуласы бір қабылдағышты қоздырады, ал бірнеше қабылдығыштағы қозу түйсік туғызады.

Дәм талдағышы
Дәм сезу жүйесі ауыз қуысына түскен тағамның сипатын мөлшерін және түрін анықтап, организмнің тіршілігін, зат алмасуын, сыртқы ортаға бейімделісін қамтамасыз етеді. Дәм қабылдағыштары-дәм сезу баданасы тілдің түпкі жағына, жұмсақ таңдайға, тілще мен жұтқыншақтың шырышты қабықшасында орналасқан.
Адамда 10 мыңға жуық дәм сезу баданасы болады. Олардың әрбірнуі 8-12 қабылдағыш және тірек жасушаларынан тұрады. Дәм сезу баданасының пішіні сауытша тәрізді, ұзындығы мен ені шамамен 70мкм, төбесінде тесігі болады. Дәм баданалары тіл емізікшелерінде орналасады. Бұларды емізікшелер арасындағы бездердің сөлі шайып отырады.
Қабылдағыштардың ұзындығы 10-20 мкм, ені 3-4 мкм, олардың ұшқары жері өте сезімтал 30-40 шағын түктерден тұрады. Демеуші заттар дәм сезуші жасушаларға бадананың тесіктері арқылы өтеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.