ЕЛ БІРЛІГІНІҢ БАСПАСӨЗДЕ НАСИХАТТАЛУЫ
ЕЛ БІРЛІГІНІҢ БАСПАСӨЗДЕ НАСИХАТТАЛУЫ
Дипломдық жұмыс
МАЗМҰНЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4-8
1 Қазақстандық конститутционализм және Президенттік институттың мемлекеттік тұғырнамасы ... ... ... ... ... ... ... ... 9-28
0.1 Қазақстандағы ел бірлігі мәселелерінің негізгі тұжырымдамасы ... ... ..9-18
1.2 Қазақстандық конститутционализм қалыптастыруда ерекше орын алатын Президенттің негізгі қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19-28
2 Ел бірлігінің баспасөзде насихатталуы ... ... ... ... ... ... ... ..28-52
2.1 Ел бірлігі - қазақстандық конститутционализм негізі ... ... ... ... ... ... ..28-41
2.2 Ел бірлігінің баспасөздегі көрінісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42- 52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53-55
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56-58
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Қазақстанның құқықтық мемлекет құру идеалы мен азаматтық қоғамды орнатуға ұмтылу ынтасының іске асуы, Қазақстандық конститутционализм нысанының соған сәйкес түрленуімен, сомдалуымен және басқару жүйесінің тиімділігімен тығыз байланысты. Қазақстандық конститутционализм нысаны объективті түрде кез келген елдің әлеуметтік және саяси өмірінің негізі, оның өзегінің көрінісі ретінде саналады. Қазақстандық конститутционализм нысаны ретінде Қазақстанға қазақстандық конститутционализмты енгізу посттотолитарлық уақыт пен өтпелі кезеңнің талабына сай келіп, қиыншылықтан шығудың дүрыс жолы болды.
Сонымен қатар, басқару нысанынан елдін, тарихи ұлттық - ерекшелігі, қоғамның саяси- мәдени дәстүрі, халық менталитетінің белгілері орын алуы керек. Тек осы жағдайда ғана оның барлық қолайлы, жағымды сипаттары толығымен айқындалып, нәтижесінде мемлекеттік билікті толықтай тиімді қамтамасыз етеді. Керісінше, ұлтқа жат идеялар мен саяси институттарды күштеп будандастыру қоғамдық қатынастарды шиеленістіруге, қоғамды түсініксіз мемлекеттік нысанның көлеңкесінде қалдырып, тоқырауға әкеліп тірейді.
Екі ғасырдан астам өмір сүрген Америка континентінде пайда болған қазақстандық конститутционализм бірте-бірте жаңа кеңістікті жаулап алды. Дегенмен, бір континенттен екінші континентке, бір елден екінші елге, бір тарихи кезеңнен келесісіне өтуде ол неше түрлі өзгеріске ұшырады, яғни, демократияның өзіндік ұғымын бейнелейтін, қоғамдағы түлғалық рөлі мен орныи білдіретін жаңа ерекшеліктер мен сипаттарға ие болды.
Тарихи түрғыдан аз уақыт өмір сүруіне қарамастан, Қазақстандағы осы институттың билік идеясы өзінің қозғалысын ашып, маңызды өзгерістерге төтеп берді. Оған негіз болған Қазақстанның бірінші Президентінің ұстанған ұлт пен мемлекеттің эволюциялық жолмен даму саясаты [1, с159].
Ол үшін 1995 жылғы Конституция ережелерін 1993 жылғы Қазақстандық Конституциямен салыстырудың өзі жеткілікті. Бұл қозғалыстан президенттік биліктің күшейіп, заң қабылдау процестері үкімет тиімділігінің жетілдірілгенін, екі палаталық Парламенттің үкіметті тікелей бақылау ауқымының төмендегенін аңғаруға болады.
Бүгінгі күнгі өзгерістер және келешекте орын алар оң өзгерістер тұрғысыыан Қазақстандық президенттік басқару жүйесінің тәжірибесін, онын, өкілдік ерекшеліктерін зерттеу және алып отырған орнына жан-жақты терең баға беру кезекте тұрған өте қажет мәселе.
Академик Н.А.Сахаровтың "Жалпы айтқанда, қазақстандық конститутционализмты талдауға байланысты мәселе келешекте кеңінен және әр алуан және жан-жақты анық зерттеуді қажет етеді" [2, с173] деген пікірі көңілге қонатындай.
Қазіргі кезде қалыптасқан қазақстандық конститутционализм мемлекеттік құрылыс аумағындағы әлемдік өркениеттің қол жеткен озық тәжірибесінің жиынтығы екендігін есепке алмауға болмайды. Отандық ғылым үшін әр түрлі елдердегі президенттің өзіндік құбылыстарын тарихи тұрғыда зерттеу олардың өкілеттіктерінің жалпы және арнайы ерекшеліктерін айқындайтын себептерін анықтауда ерекше маңызды.
Тарихи тәжірибенін, зердесінде қоғам мүдделеріне жауап бере алмайтын қазақстандық конститутционализмтың конституциялық құқықтық реттелуі оқта-текте заңды сыйламау, билікті теріс пайдалану, лауазымды адамдар мен азаматтардың жауапсыздығы және заңға үстірт қана құлықтылық таныту, жемқорлық сияқты әлеуметтік кемшіліктер түрінде көрініс тапқан фактілері тіркелгені хақ.
Қазақстандық конститутционализмнің қызмет тәжірибесін және оның конституциялық қүқықтық реттеуін жетілдіруді қазақстандық конститутционализмдың қандай да бір түрінің қүрылымы мен тиімділігін конструктивті- сыни қабылдаудан тыс және әлемдік тәжірибені қорытпай жүзеге асыруға болмайды.
Қазақстандық конститутционализмтың пайда болуы мен өкілеттіктерінің дамуының тарихи - құқықтық аспектілерін қарастыру өтпелі экономика және заңнамаларды жетілдіруге қажетті күш жұмсау және мемлекетте билікті бөлу механизмін реттеу жағдайында біздің қоғамды демократиялық қайта құрудың жолдары мен тәсілдерін, мүмкіндіктерін ой елегінен өткізуге ықпал етеді.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Президенттік билікті құру мәселесі әртүрлі мемлекеттердің әр қилы тарихи кезеңдерінде конституциялық жобаларды дайындау мен талқылау кезінде өткір туындап, заң арқылы монархтың, көсемнің, диктатордың жеке билігін шектеу идеяларымен айқындалатын. Бұл идеялар XX ғасырдың басында М.М. Сперанский мен Н.И. Муравьевтің Ресейге арналган, М.Дулатов пен А. Бөкейхановтың Алаш Қазақ автономиясына арналған конституциялық жобаларында өскін алып, басқа да "ұлттық шеткері аймақтың" көрнекті қоғамдық-саяси қайраткерлерінің еңбектерінде қарастырылған.
КСРО Жоғарғы Кеңесінің Президиумы - дәстүрлі түрде елдің ұжымдық ирезиденті деп саналатын, бұның өзі зандарды түзеуге және оны КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлықтарымен алмастыру тәжірибесімен ақтауға мүмкіндік беріп келген. Президенттік республиканы Қазақстандық конститутционализм нысаны ретінде қабылдамау буржуазиялық деп танылған және ол социалистік мемлекеттің алқалық- жауапсыз партия органдарымен сыйыспайды деп саналатын сол кездердегі құқықтық мемлекет концепциясына және билікті бөлу теориясына сыни көзқарасқа байланысты пайда болды.
Алайда, 70 -ші жылдары шет мемлекеттердегі қазақстандық конститутционализмтарға терең талдау жасаған жұмыстар дүниеге келді. Сол кезеңдегі жұмыстардың авторлары арасынан А.А. Мишинді, И.П. Ильинскийді, С.А. Егоровты, М.А. Крутоголовты, Ю.К. Абрамовты атауға болады.
80-ші жылдардың екінші жартысында "социалистік" деген атаумен құқықтық мемлекет идеясы, билікті бөлу теориясы саяси және мемлекеттік құжаттарда танылып, С.С Алексеев, Г.В. Атаманчук, Г.В.Барабашев, А.П. Бутенко, В.Е. Гулиев, Н.Н. Деев, И.П. Ильинский, Д. А.Керимов, В.Н. Кудрявцева, Б.П.Курашвили, Г.В.Мальцев, В.С. Нерсесянец, Н.В.Черноголовкин, В.А. Четвернин сынды құқық және тарих, мемлекеттік жүргізу және басқару теоретиктерінің еңбектерінде көрініс таба бастады.
Қазақстанда 80-ші жылдардың аяғы мен 90-шы жылдардың басында құқықтық ғылыми ой президенттік республика идеясы және билікті бөлу теориясына қайта оралады. КСРО тарағаннан кейінгі саяси жағдайды таңдауда республикаға қолайлы басқарудың практикалық нысаны іздестіріледі. Парламенттік республикаға, сондай -- ақ "қуатты атқарушы тіке билік" құру мақсатында ел басына үкімет басшысының қызметін қоса беру арқылы Қазақстандық конститутционализмдьщ президенттік түріне баса назар аударылады.
Бұл модель тәуелсіз Қазақстанньщ 1993 жылғы Конституциясында бекітілген. С.З. Зимановтың, С.С. Сартаевтың, Г.С.Сапарғалиевтың, Н.А. Шайкеновтың, А.К. Котовтың және В.А. Малиновскийдің еңбектерінде өз көрінісін тапқан осы маңызды мәселелер бойынша идеялар сол кездегі қазақстандық құқықтанушылар мен мемлекеттанушылардың жарқын да өткір де маңызды идеялары болып табылды.
Мемлекетті басқарудың нысаны ретінде президенттік республиканың түбеғейлі өзгеше моделін қалыптастырған 1995 жылғы Конституцияның жасалуы мен қабылдануы Қазақстан Республикасындағы басқару құрылымы мәселелерін зерттеуге өзгеше қарқын берді.
Сонымен, Қазақстандық конститутционализмдың жаңа, неғұрлым алдыңғы қатарлы нысаны ретінде президенттік республиканың пайда болу және даму тарихын зерттеу маңыздылығы елімізде оның қазақстандық мемлекеттіліктің қалыптасу процестерімен өзара қарым- қатынасының теориялық жағынан өңделуінің жеткіліксіздігі осы дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауға себеп болды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты :Қазақстандық конститутционализмдың жаңа нысаны ретінде президенттік республиканың тарихы мен теориясы, өкілеттіктері ерекшеліктерінің қалыптасуының себеп-салдары мәселелерін өз бетінше кешенді зерттеу, осының негізінде мемлекеттік құрылыс пен қазақстандық юриспруденция айналымында қолданылатын ұйымдық-құқықтық, заң шығармашылық және басқа да мәндегі ұсыныстар мен ғылыми-практикалык кепілдемелер жасау болып табылады.
Автор белгіленген мақсаттан туындайтын мына төмендегідей міндеттер қояды:
- мемлекеттік дамудың әлемдік тәжірибесі жинақтаған материалдарды қорыту және зерттеу, жаңа өзекті проблемаларды жарыққа шығару және зерттелінетін тақырыптың теориялық өңдеу деңгейі мен дәрежесін ашу негізінде олардьщ ғылыми шешім табуынық жолдарын анықтау;
- "Қазақстандық конститутционализм нысаны", "Қазақстандық конститутционализмдың түрлері мен типтері", "қазақстандық конститутционализм", "президенттің өкілеттігі" үғымын сипаттайтын анықтамаларды талдау және мазмұнын ашу;
- президенттік басқару нысанының пайда болуы, өкілеттік ерекшеліктерінің қалыптасуы және дамуының тарихи-қүқықтық аспектілеріне талдау жасау;
- қазақстандық конститутционализмтың мемлекеттік-құқықтық мәртебесінің алуан түрлі үлгісінің қызметтік мазмұнын анықтау;
- Қазақстан Республикасында қазақстандық конститутционализмтың қалыптасу кезеңін негіздеу;
президенттік республиканың қазақстандық үлгісінің конституциялық-құқықтық ерекшелігін көрсету;
Зерттеу нысаны: Қазақстандық конститутционализм нысаны дамуының тарихи- құқықтық тәжірибесі және ел бірлігінің негізі ретінде болып табылады.
Дипломдық жұмыста әртүрлі ғылыми бағыттар мен мектептерге жататын отандық және шетелдік ғалым-мемлекеттанушылардың, құқықтану,тарих, философия, мәдениеттану, саясаттану, басқару теориясы,психология және басқа да салалар бойынша ірі мамандардың еңбектеріқорытылып, талданады. Соның ішінде, ең алдымен, қазақстандық ғалымдар: С.З. Зимановтың, М.Т. Баймахановтың, С.С. Сартаевтың, Г.С. Сапарғалиевтің, С.Н. Сәбікеновтың, В.А. Кимнің, А.К.Котовтың, В.А. Малиновскийдің, Ж. Жүнісованың, С.Ф.Ударцеваньщ, Б.А. Майлыбаевтың, М.Б. Қасымбековтің, Р.Т.Окушеваның, А.Х. Бижановтың Н.А. Шайкеновтың, алыс және жақын шетелдік авторлар: М. Амеллердің, В.Е. Гулиевтің, Н.Ф. Бабанцевтің,В.П. Прокопьевтің, Д.Л.Златопольскийдің Я.М.Бельсонның,К.Е. Ливанцевтің, А.В. Зиновьевтің,және басқалардың еңбектері бар.
Еңбектің теориялық негізін күрделі демократиялық процестерге және қазақстандық мемлекеттіліктід қалыптасуына, қоғамның саяси өміріне, құқыққа, конституциялыққа, басқарудың әртүрлі нысанының дамуына қатысты отандық және шетелдік мерзімді баспасөзде жарияланған көптеген материалдар толықтырған.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы: проблеманың маңыздылығымен де, сондай-ақ, осы мәселені көтерудің тарихи мәнділігімен және өңдеу дәрежесін есепке ала отырып, оны зерттеуді кешенді түрде жүргізумен анықталады. Қазіргі заманғы мемлекеттердегі конститутционализм нысанынында пайда болуынын, және ел бірлігінің қалыгггасуы мен дамуының тарихи-құқықтық аспектілерін зерттеуде әртүрлі пәндердің методологиялық мүмкіндіктерін, оның сындарлы элементтерін қазақстандық конститутционализмтьщ қазақстандық үлгісін талдауға енгізуарқылы интеграциялауға ұмтылысы жүзеге асырылған.
Дипломант қазақстандық конститутционализмты конституциялық-құқықтық нормаларға негізделген, оның ел бірлігін сақтаудағы мәртебесін анықтайтын және оны жүзеге асыруда қатынастарды айқындайтын, сондай-ақ, ел бірлігінің баспасөздегі көрінісі жүйесі деген ұғымға тоқталады.
Қорғауға мына төмендегідей ережелер мен қорытындылар ұсынылады:
1. Қазақстандық конститутционализм әлеуметтік тұрақтылық, мемлекет пен
қоғам істерін басқарудың жаңа нысандарын іздестіру жағдайында
демократиялық мемлекет үшін қуатты атқару билігі идеясының
неғұрлым жарқын көрінісі ретінде қалыптасты.
2. Қазақстандық конститутционализмтың мемлекеттік-құқықтық мәртебесі тиісті мемлекеттің өмір сүруінің әлеуметтік-саяси және басқа да
шарттарының барлық жиынтығының әсерімен қалыптасады,
қоғам дамуының адами- тарихи және мәдени деңгейін көрсетеді
және бәрінен бұрын сол елдегі Конституцияда жарқын көрініс
табады.
3. Қазақстандық конститутционализмы бар саяси тәртіптің маңызды сипаты осы институттың заң шығарушы билікпен өзара іс-қимылының
өзгешелігі болып табылады.
4. Қазақстандық конститутционализмтың және ел бірлігінің нәтижелілігіне тікелей қатысты.
5. Қазақстан Республикасындағы қазақстандық конститутционализмды,
толығымен алғанда, қазақстандық қоғамның мемлекеттік-
кұқықтық негізін нығайтудьщ ұзақ мерзімге арналған ықпалды
құралы деп санауға болады.
6. Қазақстанда тарихи мақсаттылық жағдайына және елдің сапалық
ерекшеліктеріне, оның әлеуметтік-экономикалық ахуалының
деңғейіне және қоғамның саяси-кұқықтық мәдениетіне сәйкес,
жаңа тәуелсіз мемлекеттерде қазақстандық конститутционализмтың қалыптасуының мақызды субъективті алғышарты болып табылады. Зерттеудің теориялық маңызы: ондағы тұжырымдалған ережелер мен қорытындылар тарихи-құқықтық ғылымның, мемлекет және құқық теориясының, сондай-ақ, Қазақстандық конститутционализм нысаны ретіндегі президенттік республиканы және қазақстандық конститутционализм мәртебесін зерттеуге арналған ел бірлінінің тұрақтылығын дамытып, толықтыра түседі.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Қазақстандық конститутционализм және Президенттік институттың мемлекеттік тұғырнамасы
1.1 Қазақстандағы ел бірлігі мәселелерінің негізгі тұжырымдамасы
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту тұжырымдамасын әзірлеу қажеттілігі Қазақстан - 2050: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты стратегиясының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарының болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру жөніндегі Бірегейлік пен бірлік атты төртінші бағытының негізінде құрастырылып, халыққа ұсынылған.
Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері:
Тұжырымдаманың мақсаты - азаматтық қағидаттарына және
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтарына негізделген қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамыту.
Тұжырымдаманың міндеттері:
1. азаматтық қағидаттарында қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту жөнінде барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының бірыңғай жұмыс жүйесін, Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтары негізінде жаңа қазақстандық патриотизмді құру;
2. ел дамуының стратегиялық мақсаттары төңірегіне топтасқан, қазақстандық бірегейлік пен бірлік қағидаттарында тәрбиеленген Мәңгілік Ел жаңа қазақстандық патриотизм ұрпағын қалыптастыру;
3. еңбек және кәсіпқойлар қоғамын қалыптастыру, онда отбасы, достық, бірлік, сондай-ақ еңбексүйгіштік, адалдық, оқығандық пен білімділік, үштілділік сияқты құндылықтар дәріптеледі;
4. орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың тарихи ескерткіштер мен халықтың рухани-мәдени мұраларын нығайтуға, сондай-ақ Қазақстан қоғамының рухани бірлігі қағидаттарына негізделген мемлекеттің зайырлы сипатын дамыту жөніндегі шараларға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларды іске асыруы;
5. орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың Тұжырымдама іс-шараларын, сондай-ақ болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру басымдықтарын іске асыру жөніндегі қызметін мониторингтеу, есеп беру және бақылау тетігін қалыптастыру.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту жүйесі мемлекеттің, азаматтық қоғам институттары мен азаматтардың мына салалардағы бірлескен іс-қимылы негізінде құрылады:
1. ғылым және білім беру;
2. мәдениет, әдебиет, өнер, спорт, туризм;
3. бұқаралық ақпарат құралдары;
4. ҮЕҰ, саяси партиялар;
5. бизнес және әлеуметтік кәсіпкерлік;
6. мемлекеттік қызмет.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту жөніндегі бүкіл жұмыс ҚХА аясында және Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы төңірегінде мына бағыттар бойынша жүргізілетін болады.
Бірінші. Азаматтық қағидат негізіндегі бірегейлік.
Екінші. Ұлттың тәуелсіздік жылдарындағы тәжірибесін көрсететін құндылықтар жүйесі - Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясын ілгерілету.
Үшінші.Үштұғырлы тіл.
Төртінші. Мәңгілік Ел ұрпағын өрбіту. Тұжырымдама әлеуметтік институттардың, мемлекеттік басқару органдарының, үкіметтік емес сектордың, бизнес құрылымдарының және ел азаматтарының жүйелі, жоғарыдан төмен және бір деңгейдегі өзара байланысы қағидаттарына негізделіп іске асырылады.
Тұжырымдама Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы, Білім туралы, Тіл туралы, Мәдениет туралы заңдарына, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бірегейлікті қалыптастыру тұжырымдамасына, Қазақстанның Ұлт бірлігі доктринасына, ҚХА-ның даму тұжырымдамасына негізделеді.
Тұжырымдамадағы басты қағидаттар:
1. негізгі бағыт - ел Президенті Н.Ә. Назарбаев ұсынған Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы;
2. Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясының біріктіруші құндылықтары - азаматтық теңдік, еңбексүйгіштік, адалдық, ғылым мен білімге құрмет, зайырлы ел;
3. қазақстандық бірегейлік пен бірліктің іргетасы - мәдени, этностық, тілдік және діни әралуандылыққа негізделген жалпыұлттық құндылықтар;
4. қазақстандық бірегейлік пен бірлік - ұрпақтан ұрпаққа үзілмей жалғасатын процесс. Ол әрбір азаматтың этностық тегіне қарамастан өзінің тағдыры мен болашағын Қазақстанмен байланыстыруына негізделеді. Ортақ тарихымыз, бүгінгі тіршілігіміз, болашаққа деген ортақ жауапкершілігіміз қоғамды біртұтастыққа бастайды: Біздің бір ғана атамекеніміз, бір ғана Отанымыз бар - ол Тәуелсіз Қазақстан. Бұл таңдаудың мәнін ұғыну - бірігудің басты негізі.
Баспасөз материалдарына сүйенсек, тұжырымдаманы әзірлеу барысында мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың, ғылыми және шығармашыл зиялы қауымның ұсыныстары ескерілгені және тұжырымдама Қазақстанның барлық өңірлерінде талқыланғанын көреміз.
Тұжырымдама қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамытуға бағытталған құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, саяси, басқарушылық шаралар жүйесін қабылдауға негіз болады.
Қабылданған тұжырымдамада Қазақстанның Тәуелсіздік алған жылдан бастап, қазіргі таңға дейінгі саяси ахуалын талдап көрсетеді.
Қазақстан тәуелсіз және демократиялық мемлекет ретінде орнықты. Елде қазақстандық бірегейлік пен бірліктің барлық қажетті саяси-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, мәдени-рухани негіздері қаланды.
Біріншіден, тәуелсіздік алған кезден бастап Тұңғыш Президент - Елбасы Н.Ә.Назарбаев мемлекет құру саясатын жүйелі түрде жүргізіп келеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы
1991 жылғы 16 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы тәуелсіз жаңа Қазақстанның, ел дамуының құндылықтары мен басымдықтарының сипатын айқындаған негізгі құжатқа айналды.
1992 жылғы 4 маусымда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері - Ту, Елтаңба және Гимн бекітілді.
1995 жылғы 30 тамыздағы Конституция нәсіліне, ұлтына, дініне және әлеуметтік тиесілігіне қарамастан барлық азаматтар құқықтарының теңдігіне кепілдік берді.
Конституция этностық, тілдік, мәдени, діни әралуандылықты мойындау негізінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті қалыптастырудың азаматтық қағидаттарын бекітті.
Конституцияда қоғамдық келісім, саяси тұрақтылық және қазақстандық патриотизм ұғымдары бекітілді.
Қазақстанның жаңа елордасы - Астана қазақстандық бірегейлік пен бірлікті қалыптастырудың айшықты символына айналды.
Екіншіден, бүгінде Қазақстанда қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірліктің бірегей үлгісі табысты іске асырылды. Оның авторы және архитекторы - Президент Н.Ә. Назарбаев.
Көпэтносты және көпконфессиялы қоғамды топтастыру үшін ҚХА институты ойдағыдай жұмыс істеп келеді.
ҚХА қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту ісінде басты рөл атқарады, қоғамда тұрақтылық пен келісімді қамтамасыз ететін конституциялық орган болып саналады.
2007 жылдан бастап ҚХА Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне өз өкілдерін жібереді.
ҚХА мәртебесі Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы 2008 жылғы
20 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңында бекітілген.
Қазақстанда тұратын барлық этностардың мәдениетін, тілі мен дәстүрлерін қолдау және дамыту жүйесі қалыптасты.
Барлық өңірлерде 900-ден астам этномәдени бірлестік, 192 этноағарту кешені мен достық үйлері жұмыс істейді.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайтуға және дамытуға ҚХА Ғылыми-сарапшылық кеңесі мен өңірлердегі ғылыми-сарапшылық топтар, ҚХА қоғамдық келісім кеңестері, ҚХА Аналар кеңесі, ҚХА Медиация орталығы, ҚХА Журналистер клубы, ҚХА кафедралары, ҚХА Кәсіпкерлер қауымдастығы қомақты үлес қосып отыр.
ҚХА қызметін қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасы Президентінің жанынан Қоғамдық келісім республикалық мемлекеттік мекемесі құрылды.
Осыған ұқсас құрылымдар Астана, Алматы қалалары мен облыстар әкімдерінің аппараттары жанынан да құрылды.
Бірлік пен келісімнің Бірлік - әралуандылықта, Бір ел - бір тағдыр сияқты тұғырлы қағидаттары қалыптасты.
Үшіншіден, байыпты мемлекеттік тіл саясаты жүргізіледі.
Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев қазақстандықтарды біріктіруші басты фактор болып саналатын қазақ тілін одан әрі дамытуға барлық күш-жігерді жұмсау қажеттігін бірнеше рет атап өтті. Сонымен бірге, елімізде тұратын барлық этнос өкілдерінің өз ана тілінде еркін сөйлеуіне, оқуына және тілдерін дамытуына қолайлы жағдай жасау қажет.
Тілдерді қолдану және дамытудың, білім мен ғылымның 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламалары іске асырылуда.
Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты 2007 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында үш тілде - қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде білім беруді дамытуды қоғам бірлігінің және оның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың кепілі ретінде белгілеп берді.
Төртіншіден, Қазақстан қоғамын әлеуметтік жаңғыртудың бағыты ретінде Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамының қағидаттары әзірленді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстанның әлеуметтік жаңғыруы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам атты 2012 жылғы бағдарламалық мақаласында еңбек жаһандық бәсекелестік жағдайында әлеуметтік игілікке жеткізетін, тұрақтылық кепілі ретінде орта тапты қалыптастыруды қамтамасыз ететін басты фактор ретінде аталды.
Мемлекет басшысының 2014 жылғы 11 қарашадағы Нұрлы жол - болашаққа бастар жол атты Жолдауында экономика мен әлеуметтік саланы одан әрі дамытудың еңбек сапасы мен өнімділігін арттыруға бағытталған басымдықтары белгіленді.
Бесіншіден, Қазақстан - 2050 стратегиясында Жаңа қазақстандық патриотизм қағидаттары айқындалды, ол әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылудың басты шарты ретінде көрсетілді.
Жаңа қазақстандық патриотизмнің тұғыры - барлық азаматтардың теңдігі және Қазақстанның жемісті дамуына деген ортақ жауапкершілігі.
Алтыншыдан, Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына 2014 жылғы Жолдауында Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы ұсынылды.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы - қазақстандық бірегейлік пен бірлікті, қоғамдық келісімді қалыптастыратын құндылықтар жүйесі.
Бірінші. Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана.
Екінші. Біздің қоғамдағы жалпыұлттық бірлік, татулық пен келісім. Азаматтық теңдік - табысты және орнықты мемлекеттің тұғыры.
Үшінші. Зайырлы қоғам және биік руханият.
Төртінші. Индустрияландыру және инновациялар негізіндегі экономикалық өсім.
Бесінші. Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы, онда еңбексүйгіштік, адалдық, ғылым мен білімге құрмет игіліктің негіздері болып саналады.
Алтыншы. Тарих, мәдениет және тіл ортақтығы.
Жетінші. Ұлттық қауіпсіздік, бүкіләлемдік және өңірлік проблемаларды шешуге еліміздің белсене қатысуы.
Қазақстан бүгінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамытудың жаңа сапалы кезеңіне аяқ басты.
Мемлекет құрудың жаңа сатысына көшу Президент Н.Ә. Назарбаев ұсынған бес институттық реформада белгіленді.
Жаңа кезеңнің мақсаты - болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру.
Жаһандық экономика мен әлемдік саясаттың қазіргі заманғы даму үрдістері жаңа қауіп-қатерлер туындатуда.
Бұл жағдайда мемлекет саясатының негізгі бағытының бірі ұлтты ұйыстыру болып табылады, ол азаматтық негізде неғұрлым тиімді жүзеге асырылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев болашағы біртұтас ұлтты қалыптастырудың мынадай басты бағыттарын айқындап берді:
1) негізгі өзек - азаматтық қағидатына негізделген қазақстандық бірегейлік пен Мәңгiлiк Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы;
2) заң үстемдігінің жалпыұлттық құндылықтарын бекіту;
3) конфессияаралық келісімді нығайту;
4) орта тап - қазақстандық бірегейлік пен бірлікті қалыптастыру негізі;
5) Қазақстанның барлық азаматтары үшін қандай да бір айырмашылықтар мен шектеулерсіз тиімді әлеуметтік лифтілер қалыптастыру;
6) тілдердің үштұғырлығын: қазақ, орыс және ағылшын тілдерін дамыту.
Қазақстандық бірегейлік адамның тұлғалық және кәсіби өсуі үшін тең мүмкіндіктер жүйесіне, өзінің және балаларының қауіпсіздігі кепілдігіне, тұрмыс сапасына, тұрақтылыққа негізделіп қалыптастырылады.
Болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарының бес институттық реформасының барлығын тиімді іске асыруға негізделеді:
1. кәсіби мемлекеттік аппаратты қалыптастыру (меритократия, ашық әлеуметтік лифтілер, азаматтарға сапалы мемлекеттік қызмет көрсету);
2. заң үстемдігі (әділ сот, тең құқықтар, кәсіби және қызметі ашық полиция, құқық бұзушылыққа мүлде төзбеу);
3. индустрияландыру және экономикалық өсім (орта тапты күшейту, шағын және орта бизнес үшін мүмкіндіктерді кеңейту, жаңа жұмыс орындары, қолайлы бизнес-ахуал);
4. транспарентті және есеп беретін мемлекет (мемлекеттік аппараттың қоғам алдындағы есептілігі, жергілікті өзін-өзі басқару, қоғамдық кеңестер, шешім қабылдаудың ашық процестері, азаматтық қатысу).
Тұтастай алғанда, қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту мемлекет құрудың жаңа кезеңінің талабына байланысты болады әрі Н.Ә. Назарбаевтың бейбітшілік пен келісім моделіне негізделеді.
Тұжырымдамада азаматтық бірегейлік пен бірлікті қалыптастыру саласындағы әлемдік тәжірибеге жан-жақты тоқталады.
Әлемдік тәжірибе бірегейлік пен бірлікті қалыптастырудың алуан түрлі тәжірибелері бар екенін көрсетеді.
Халықаралық тәжірибені, атап айтқанда Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі - ЭЫДҰ) елдерінің тәжірибесін зерттеу қазіргі әлемде бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту саласында бірыңғай стандарттардың жоқ екенін көрсетеді.
Бағдарға алынатын халықаралық құжаттар: Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі - БҰҰ) Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы (1948 ж.), Нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрін жою туралы БҰҰ конвенциясы (1965 ж.), БҰҰ-ның азаматтық және саяси құқықтар туралы, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактілері (1966 ж.), Ұлттық немесе этностық, діни және тілдік азшылық өкілдерінің құқықтары туралы БҰҰ декларациясы (1992 ж.), Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы және Еуропа кеңесінің ұсынымдары.
Қазақстан әлеуметтік-мәдени және гуманитарлық даму саласында
180-нен астам халықаралық құжатты ратификациялады.
Қазақстанда енгізілген ЭЫДҰ елдері этносаясатының базалық жалпы бағыттары:
1. кемсітушілікке тыйым салу және заң алдындағы толық теңдік;
2. әсіресе, білім беру арқылы мәдениеттің әралуандылық рухын нығайту, сондай-ақ терроризм мен экстремизмді қандай да бір дінмен, мәдениетпен, этноспен ұштастыруға жол бермеу;
3. этностың өз мәдениетін пайдалану, өз дінін ұстану, ана тілінде сөйлеу құқығын қамтамасыз ету, зорлықпен ассимиляциялауға жол бермеу;
4. барлық этностың қоғамдық жұмыстарға қатысуы;
5. теле- және радиохабар таратуға этностар қолжетімділігін қамтамасыз ету, этнос тілдеріндегі БАҚ басылымдарына қолдау көрсету.
ЭЫДҰ елдерінде бірегейлік пен бірлік саласындағы мемлекеттік саясат нақты факторларға - меритократияға, кәсіби мемлекеттік аппараттың транспарентті жұмысына, заң үстемдігіне, тиімді экономикаға, мемлекеттің есеп беруіне, тұрмыс сапасына негізделеді.
Қазақстанда бұл жұмыс 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарында көзделген.
Тұжырымдаманы іске асыру кезінде ЭЫДҰ елдерінің мынадай тәжірибелері енгізілетін болады:
1. үкіметтік емес ұйымдарды (бұдан әрі - ҮЕҰ) дамыту саласында - жобаларды, бағдарламаларды жария талқылау; қоғамдық мониторингті дамыту үшін интернет-технологияларын қолдану; ҮЕҰ-ға гранттық қолдау; қайырымдылықты дамыту;
2. білім беру саласында - үштұғырлы тіл негізіндегі оқыту әдісін енгізу; білім және өндірістік оқыту саласында тиімді оқыту технологияларын іске асыру;
3. жастар саясатын жетілдіру саласында - ЭЫДҰ-ға мүше елдердің тәжірибесі бойынша жастар кеңестерінің және жастардың ресурстық орталықтарының жұмысын жаңғырту; жыл сайынғы Қазақстан жастары баяндамасын қалыптастыру жөнінде халықаралық тәжірибені енгізу;
4. спорт саласында - саланың қазіргі кездегі ғылыми әлеуетін қалыптастыру; Қазақстанның халықаралық спорт ұйымдарымен байланысын одан әрі дамыту; балалармен және жастармен жұмыс әдістерін жетілдіру; спорттық резервті дайындау және дамыту; жоғары білім стандарттарына жаңа мамандықтарды енгізу.
Сонымен бірге, ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесі мынадай жобаларға енгізіледі: мәдениет саясатын, медиа саланы; шет елдерде тұратын отандастар ұйымдарымен өзара іс-қимылды, сондай-ақ музейлерді жаңғырту; кино және теле жобалар жасау; ел ішінде және шет елдерде жалпыұлттық және өңірлік брендтерді қалыптастырып, ілгерілету; саламатты ұлт қалыптастыру; ұйыстырушы құндылықтарды зерттеу жөнінде халықаралық тәжірибе.
Тұжырымдаманы мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізу үшін мынадай іске асыру жолдары қарастырылған:
Тұжырымдаманың жұмыс мынадай бағыттарда іске асырылатын болады.
1. Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтарын қоғамдық сана мен мәдениетте, мемлекеттік басқару, білім және тәрбие беру жүйелерінде орнықтыруды қамтамасыз ету.
2. Үлкен ел - үлкен отбасы жалпыұлттық жобасы.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайтуға, болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыруға бағытталған әлеуметтік, ақпараттық және ғылыми жобалар кешенін іске асыру.
Басым жобалар: Ұрпақ+ балалар мен жасөспірімдердің мәдени ағарту жобасы; жалпыұлттық мерекелер күнтізбесін түзу; мемлекеттік рәміздерді пайдалану жүйесін жаңғырту; мәдени-туристік кластерлер мен этноауылдарды қалыптастыру жөнінде жекелеген өңірлердің табысты тәжірибесін одан әрі тарату; ҚХА қолдауымен қайырымдылық пен медиацияны, сондай-ақ қоғамдық бақылау институттары ретінде ҚХА Қоғамдық келісім кеңестерін дамыту; ҚХА-ны дамытудың жаңа тұжырымдамасы.
Қайырымдылық қызметтің және қоғамдық бақылау мен медиация тетіктерін үйлестіруші болатын ҚХА-ны дамытудың жаңа бағыты жобаны іске асырудың нәтижесі болмақ.
3. Менің елім жалпыұлттық жобасы. Қазақстан Республикасының мәдениет саясатының, оның ішінде әдебиет, театр, музыка, хореография, орындаушылық және цирк өнері саласындағы саясаты тұжырымдамасын жаңғырту көзделеді. 2025 жылға дейінгі дене шынықтыру мен спортты дамыту тұжырымдамасын әзірлеу және іске асыру.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы негізінде отбасылық қатынастарды, моральдық-этикалық және рухани-адамгершілік құндылықтарды нығайтуға басым назар аударылатын болады.
Дүниежүзі қазақтары қауымдастығымен жұмыстың жаңа форматын енгізу көзделеді [3, 12].
Қазақстан Республикасында ҮЕҰ-ны дамытудың жалпыұлттық жоспары қоғамды әлеуметтік жаңғырту шеңберінде мемлекет пен ҮЕҰ өзара іс-қимылының тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Жалпыұлттық және өңірлік брендтерді қалыптастыру мен ілгерілету Қазақстанды әлемнің тануына, танымалдығының артуына ықпал ететін болады. Кең ауқымды Қазақстан энциклопедиясы интернет жобасы елдік анықтамалық және виртуалды қарым-қатынас алаңына айналады. Қазақстанның жетекші музейлері жұмысының форматын жаңғырту оларды қоғамдағы әлеуметтік оқиғалар орталығына айналдыруға мүмкіндік береді.
4. Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы идеясын ілгерілету жөніндегі жалпыұлттық жоба. Жаһандық бәсекелестік жағдайындағы еңбек - әлеуметтік әл-ауқатқа қол жеткізудің басты факторы. Қазақстандықтардың жетістіктерінің тарихын ілгерілетуге және Еңбек адамының беделін арттыруға бағытталған арнайы жобалар іске асырылатын болады.
5. Нұрлы болашақ жалпыұлттық жобасы. Жобаның басты мақсаты - 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасының екінші кезеңін іске асыру аясында мемлекет құрудың жаңа кезеңінде жастарды табысты түрде әлеуметтендіру және патриоттық тәрбиені жетілдіру.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясының құндылықтарын оқу бағдарламаларына енгізу жас ұрпақты жаңа қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеуге мүмкіндік береді.
Үш тілде білім беруді енгізу мақсатында арнайы Жол картасы іске асырылатын болады, 2020 жылға дейінгі тілдерді қолдану мен дамыту, білім мен ғылымды дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар жаңғыртылды, сондай-ақ үш тілде білім беруді ілгерілету жөніндегі ақпараттық іс-шаралар жоспары іске асырылды. Қазақстандық құндылықтарды зерттеу жөніндегі жалпыұлттық орталық құрылатын болады.
6. Болашағы біртұтас ұлтты ілгерілету жөніндегі жалпыұлттық ақпараттық жоба. Отандық бұқаралық ақпарат құралдарын жаңғырту және одан әрі дамыту жөніндегі жаңа тұжырымдамалық тәсілдер енгізілетін болады, Болашағы біртұтас ұлт ақпараттық науқаны, Болашаққа 100 қадам медиажоспары іске асырылады.
100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет ұлттық жоспарының барлық бағыттарының іске асырылу барысын медиа қолдау үшін 100kadam.kz сайты жұмыс істейді. Мәңгілік Ел арнаулы кешенді жоспары аясында тарих және тарихи тұлғалар, Қазақстан мәдениеті және елдің бүгінгі өмірі туралы кинокартиналар, телесериалдар мен хабарлар түсіру болжанады.
Тұжырымдаманы іске асыру кезеңдері.
1. 2015 - 2020 жылдар:
1. ҚХА туралы заңнаманы жетілдіру;
2. елдегі қоғамдық келісім кеңестерінің жүйелерін одан әрі дамыту;
3. ҚХА медиация жүйесін және ҚХА қайырымдылық жүйесін қалыптастыру;
4. қоғамдық бақылау жүйесін қалыптастыру;
5. заңнаманы жаңғырту және ҮЕҰ-ны мемлекеттік қолдаудың жаңа нысандарын (гранттар мен сыйлықтар) енгізу.
1. 2021 - 2025 жылдар:
1. білім беру жүйесін үш тілге көшіруді аяқтау;
2. ҮЕҰ-ның жергілікті басқаруға қатысуын кеңейту;
3. елде қоғамдық бақылау жүйесін қалыптастыруды жетілдіру;
4. Мәңгілік Ел құндылықтарын қоғам мәдениетінің негізі ретінде бекіту;
5. жаңа қазақстандық патриотизмді нығайту үшін жағдайлар жасау;
6. өскелең ұрпақтың бірегейлігі және оларды әлеуметтендіру саласының тетіктері мен инфрақұрылымын дамыту және нығайту.
Тұжырымдаманы тиімді іске асыру Болашағы біртұтас ұлт тұжырымын жүйелі дамытуға ықпал ететін болады, Н.Ә. Назарбаев моделінің табысты ілгерілеуін және оның мызғымастығын қамтамасыз етеді.
Бірінші. Қоғам санасында Болашағы біртұтас ұлттың жаңа түсініктері мен базалық тұжырымдары қалыптасатын болады:
1. жалпыға ортақ мәдениет пен прогресс жолындағы ұлт;
2. зияткер ұлт;
3. еңбек және кәсіпқойлар ұлты;
4. инновациялық ұлт;
5. саламатты өмір салтын ұстанатын ұлт.
Екінші. Азаматтық қағидат негізіндегі қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайтуда және дамытуда практикалық нәтижелерге қол жеткізілетін болады.
Мемлекеттік органдар мен ҚХА жұмысын жетілдіру саласында:
1. Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту саласында барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының жұмысын үйлестіруші ретінде ҚХА-ның жаңа функциялық бағыттарын дамыту, қайырымдылықты үйлестіру, медиацияны және қоғамдық бақылауды дамыту;
2. Барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарының Бірегейлік және бірлік бағытындағы іс-шараларды іске асыру бойынша ведомствоаралық үйлестіру және өзара іс-қимыл тетіктерін жасау;
3. Орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың қазақстандық бірегейлік пен бірлікті, қоғамдық келісімді нығайту және дамыту саласындағы қызметін мониторингтеудің, есеп беру және бақылаудың жаңа тетіктерін енгізу;
4. Азаматтық қағидаттары мен болашағы біртұтас ұлттың негізі ретінде Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтары негізінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту бойынша орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың, азаматтық қоғамның жұмыс жүйесін жаңғырту;
5. Қоғамдық келісім мен халық бірлігін нығайту жөніндегі институттардың жаңа инфрақұрылымын қалыптастыру.
Мәдениет, білім беру, жастар, отбасылық-демографиялық және гендерлік саясат саласында:
1. Болашағы біртұтас ұлттың негізі ретінде жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың негізгі тұжырымдары мен тәсілдерін ілгерілету;
2. Ұлттың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың басты шарты ретінде үштілділікті дамытудың инфрақұрылымы мен шарттарын жаңғырту;
3. жаңа қазақстандық патриотизм, қазақстандық бірегейлік пен бірлік қағидаттары негізінде білім беру және жастар саясаты саласындағы жұмысты жаңғырту;
4. Отбасылық - демографиялық және гендерлік саясатты және оның отбасы институтын, ана мен бала құндылықтарын нығайту жөніндегі құндылық негізін жаңғырту;
5. Экономика мен әлеуметтік еңбекпен қамту сегменттері ретінде мәдениетті, туризмді және спортты дамытудың жаңа стратегиялық тәсілдері;
6. Бұқаралық дене шынықтыру мен спортты, саламатты өмір салтын танымал ету, ұлттық және олимпиадалық спорт түрлерін дамыту және халықаралық аренада еліміздің спорттағы жетістіктерін көбейту.
Қоғамдық келісімді, қазақстандық бірегейлік пен бірлікті одан әрі нығайту, Қазақстанның әлемнің дамыған 30 елінің қатарына табысты қосылуы үшін болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру Тұжырымдаманы іске асырудың басты нәтижесі болады.
1.2 Қазақстандық конститутционализм қалыптастыруда ерекше орын алатын Президенттің негізгі қызметі
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы ғылымының зерттеу объектісі және құқық саласы ретінде институттары көлемінің кеңейіп келе жатқандығы, конституциялық құқықтың әлі де шешуін табуды қажет ететін өзекті мәселелерінің бар екендігін дәлелдейді. Сол өзекті мәселелердің бірі - мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығы. Осы мәселе - конституциялық жауаптылық жүйесіндегі мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының іске асыру тетіктерін жан-жақты ашу болып табылады.
Қазақстандық конституционализм түсінігін ашуда оның басты элементтерін атап өту қажет. Олар: құқықтық мемлекет, азаматтық қоғам, адам өмірінің, құқықтары мен бостандықтарының басымдылығы және т.с.с.
ҚР Конституциясының 1-ші бабының 1-ші тармағында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады; оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары деп көрсетілген. Бұл аталғандар да Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысындағы мемлекеттің конституциялық сипаттамасы мен оның ең басты құндылығы [63,4.]. Аталып өткен конституциялық норма мемлекет пен тұлғаның арасындағы қатынасты ашып беріп отыр.
М.В. Баглай мемлекеттің ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтарын: ең басты құндылық түсінігі - бұл заңи емес, ізгілік категориясы. Бірақ оның конституциялық мәтінде орын алуы, оны құқықтық категорияға айналдырады, яғни ол енді қоғамның барлық мүшелеріне міндеттілікке ие болады ... Осыдан шығатыны биліктің барлық тармақтары, мемлекеттік механизмнің барлық буындары бір ғана мақсатқа қызмет етеді: адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, - деген ұғымда қарастырады [4, 98 б.].
Ал конституциялық құрылыстың идеалдық көрінісі, ол мемлекет пен жеке тұлғаның өзара кешендік құқықтары мен міндеттерінің болуы және міндеттерінің орындалмауымен байланысты жауаптылықтың туындауы.
Тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын ашатын конституциялық нормалардың бұзылуы мемлекеттің конституциялық жауаптылығын, ал конституциялық құқықтық нормалардың бұзылуы оның конституциялық-құқықтық жауаптылығының туындауына негіз болып табылады.
Осыған сәйкес мемлекеттің жеке тұлға алдындағы конституциялық және конституциялық-құқықтық жауаптылығының түсінігін ашып алу қажеттігі туындайды.
Мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының конституциялық-құқықтық жауаптылық жүйесіндегі орны жоғары. Әрі аталған жауаптылықтың өзектілігіне қарамастан мемлекеттің жеке тұлға алдындағы конституциялық-құқықтық жауаптылығы заң ғылымында әлі жан-жақты ашылмаған.
Мемлекет конституциялық-құқықтық қатынастардың субъектісі ретінде мемлекеттік биліктің барлық органдарының жүйесін қамтиды. Мемлекеттің конституциялық-құқықтық жауаптылығының ерекшелігі жауаптылық субъектісінің өзінің спецификасымен анықталады. Жауаптылықтың дәстүрлік түсінігі бойынша қандай да бір субъект мемлекетке қатысты құқықтық жауаптылықта болады және жасалған құқық бұзушылық үшін жауаптылық мемлекет тұрғысынан қолданылады. Ал қарастырылып отырған жағдайда мемлекет халыққа және әр адамға қатысты жауаптылық субъектісі болып табылады [4, 125 ].
Жоғарыда атап өткендей мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының негізі болып адам және азаматтардың құқықтары мен бостандықтары айқындалған тек конституциялық қана емес, сонымен қатар конституциялық-құқықтық нормаларының да бұзылуы табылады.
Сонымен қатар Конституцияның 3-ші бабының 3-ші тармақшасында: Халық пен мемлекет атынан билік жүргізуге Республика Президентінің, сондай-ақ өзінің конституциялық өкілеттігі шегінде Парламенттің құқығы бар. Республика Үкіметі мен өзге де мемлекеттік органдар өздеріне берілген өкілеттіктер шегінде ғана мемлекет атынан билік жүргізеді, - деп көрсетілген [3].
Жоғарыда аталып өткен нормаларға сүйене келе, халық және мемлекет атынан билік жүргізетін ең жоғары лауазымды тұлға және конституциялық жауаптылық субъектісі ретінде тоқталу кезінде жан-жақты әрі ерекше көңіл бөлуде ең басты орынға ие болатын президенттің конституциялық-құқықтық жауаптылығы. Себебі біздің ойымызша ол мемлекет атынан әрекет еткеннен кейін сәйкестелген түрде мемлекет атынан жауаптылыққа ие болуға тиіс. Осы субъектінің конституциялық-құқықтық жауаптылығын қарастырғанда конституциялық нормалардың өзінде көптеген қарама-қайшылықтарды кездестіруге болады. Атап айтатын болсақ, ҚР Конституциясының 40-шы бабының 2-ші тармағына сәйкес: "Республиканың Президенті - ... Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі". Біздің ойымызша кепілдік беру жауаптылықпен ұштасуға тиіс. Ал ҚР Конституциясының 47-ші бабының 2-тармағына сәйкес Республика Президенті өз міндеттерін атқару кезіндегі әрекеті үшін тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап береді. Яғни Конституцияның мызғымастығы, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының кепілі ретінде олар бұзылған жағдайда конституциялық-құқықтық мәртебесіне сәйкес жауаптылықта болмайды. Біздің ұстанатын көзқарасымыз бойынша осы нормаларды бір-біріне сәйкестендіру қажет.
Мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының түсінігін ашу кезінде мемлекет атынан билік жүргізетін ең жоғары лауазымды тұлға және халық өкілі ретінде конституциялық-құқықтық жауаптылықтың жеке субъектісі ретінде президенттің конституциялық жауаптылығын ашу мен оның тетігін анықтау осы мәселені шешуде қандай да бір жетістіктерге жеткізуі сөзсіз.
Президенттің функциясы - термині Президенттің негізгі, аса маңызды қызметінің бағытын білдіру үшін қолданылады. Құқықтық мемлекеттегі заң шығару, атқару және сот билігі қызметінің негізгі бағыты жалпы табиғи мәнге ие. Олардың ең басты мақсаты қоғамның үйлесімді қызметін қамтамасыз ету болып табылады.
Қазақстандық конститутционализм функцияларындағы оның мәні, қоғамдық дамудың негізгі мәселелерін шешудегі, ең алдымен, ел тұрғындарының сан алуан мүдделерін қанағаттандырудағы шынайы ролінен көрінеді. Президент функциясы оның дамуының әр түрлі кезендерінде мемлекет алдында тұрған негізгі мақсаттарға, Қазақстандық конститутционализм жүйесіне байланысты (президенттік, жартылай президенттік және парламенттік) қойылып, осы мақсаттарды жүзеге асырудың құралы болып табылады. Президент функциясының мазмұны әр түрлі ішкі және сыртқы факторларға байланысты анықталады.
Мәселен, елдің экономикалық өміріндегі дағдарыстар президенттен осы экономикалық міндеттерді шешу үшін күш- жігерді үйлестіруді талап етеді. Қылмыстың өршуі президентті оған қарсы күресті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс
МАЗМҰНЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4-8
1 Қазақстандық конститутционализм және Президенттік институттың мемлекеттік тұғырнамасы ... ... ... ... ... ... ... ... 9-28
0.1 Қазақстандағы ел бірлігі мәселелерінің негізгі тұжырымдамасы ... ... ..9-18
1.2 Қазақстандық конститутционализм қалыптастыруда ерекше орын алатын Президенттің негізгі қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19-28
2 Ел бірлігінің баспасөзде насихатталуы ... ... ... ... ... ... ... ..28-52
2.1 Ел бірлігі - қазақстандық конститутционализм негізі ... ... ... ... ... ... ..28-41
2.2 Ел бірлігінің баспасөздегі көрінісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42- 52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53-55
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56-58
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Қазақстанның құқықтық мемлекет құру идеалы мен азаматтық қоғамды орнатуға ұмтылу ынтасының іске асуы, Қазақстандық конститутционализм нысанының соған сәйкес түрленуімен, сомдалуымен және басқару жүйесінің тиімділігімен тығыз байланысты. Қазақстандық конститутционализм нысаны объективті түрде кез келген елдің әлеуметтік және саяси өмірінің негізі, оның өзегінің көрінісі ретінде саналады. Қазақстандық конститутционализм нысаны ретінде Қазақстанға қазақстандық конститутционализмты енгізу посттотолитарлық уақыт пен өтпелі кезеңнің талабына сай келіп, қиыншылықтан шығудың дүрыс жолы болды.
Сонымен қатар, басқару нысанынан елдін, тарихи ұлттық - ерекшелігі, қоғамның саяси- мәдени дәстүрі, халық менталитетінің белгілері орын алуы керек. Тек осы жағдайда ғана оның барлық қолайлы, жағымды сипаттары толығымен айқындалып, нәтижесінде мемлекеттік билікті толықтай тиімді қамтамасыз етеді. Керісінше, ұлтқа жат идеялар мен саяси институттарды күштеп будандастыру қоғамдық қатынастарды шиеленістіруге, қоғамды түсініксіз мемлекеттік нысанның көлеңкесінде қалдырып, тоқырауға әкеліп тірейді.
Екі ғасырдан астам өмір сүрген Америка континентінде пайда болған қазақстандық конститутционализм бірте-бірте жаңа кеңістікті жаулап алды. Дегенмен, бір континенттен екінші континентке, бір елден екінші елге, бір тарихи кезеңнен келесісіне өтуде ол неше түрлі өзгеріске ұшырады, яғни, демократияның өзіндік ұғымын бейнелейтін, қоғамдағы түлғалық рөлі мен орныи білдіретін жаңа ерекшеліктер мен сипаттарға ие болды.
Тарихи түрғыдан аз уақыт өмір сүруіне қарамастан, Қазақстандағы осы институттың билік идеясы өзінің қозғалысын ашып, маңызды өзгерістерге төтеп берді. Оған негіз болған Қазақстанның бірінші Президентінің ұстанған ұлт пен мемлекеттің эволюциялық жолмен даму саясаты [1, с159].
Ол үшін 1995 жылғы Конституция ережелерін 1993 жылғы Қазақстандық Конституциямен салыстырудың өзі жеткілікті. Бұл қозғалыстан президенттік биліктің күшейіп, заң қабылдау процестері үкімет тиімділігінің жетілдірілгенін, екі палаталық Парламенттің үкіметті тікелей бақылау ауқымының төмендегенін аңғаруға болады.
Бүгінгі күнгі өзгерістер және келешекте орын алар оң өзгерістер тұрғысыыан Қазақстандық президенттік басқару жүйесінің тәжірибесін, онын, өкілдік ерекшеліктерін зерттеу және алып отырған орнына жан-жақты терең баға беру кезекте тұрған өте қажет мәселе.
Академик Н.А.Сахаровтың "Жалпы айтқанда, қазақстандық конститутционализмты талдауға байланысты мәселе келешекте кеңінен және әр алуан және жан-жақты анық зерттеуді қажет етеді" [2, с173] деген пікірі көңілге қонатындай.
Қазіргі кезде қалыптасқан қазақстандық конститутционализм мемлекеттік құрылыс аумағындағы әлемдік өркениеттің қол жеткен озық тәжірибесінің жиынтығы екендігін есепке алмауға болмайды. Отандық ғылым үшін әр түрлі елдердегі президенттің өзіндік құбылыстарын тарихи тұрғыда зерттеу олардың өкілеттіктерінің жалпы және арнайы ерекшеліктерін айқындайтын себептерін анықтауда ерекше маңызды.
Тарихи тәжірибенін, зердесінде қоғам мүдделеріне жауап бере алмайтын қазақстандық конститутционализмтың конституциялық құқықтық реттелуі оқта-текте заңды сыйламау, билікті теріс пайдалану, лауазымды адамдар мен азаматтардың жауапсыздығы және заңға үстірт қана құлықтылық таныту, жемқорлық сияқты әлеуметтік кемшіліктер түрінде көрініс тапқан фактілері тіркелгені хақ.
Қазақстандық конститутционализмнің қызмет тәжірибесін және оның конституциялық қүқықтық реттеуін жетілдіруді қазақстандық конститутционализмдың қандай да бір түрінің қүрылымы мен тиімділігін конструктивті- сыни қабылдаудан тыс және әлемдік тәжірибені қорытпай жүзеге асыруға болмайды.
Қазақстандық конститутционализмтың пайда болуы мен өкілеттіктерінің дамуының тарихи - құқықтық аспектілерін қарастыру өтпелі экономика және заңнамаларды жетілдіруге қажетті күш жұмсау және мемлекетте билікті бөлу механизмін реттеу жағдайында біздің қоғамды демократиялық қайта құрудың жолдары мен тәсілдерін, мүмкіндіктерін ой елегінен өткізуге ықпал етеді.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Президенттік билікті құру мәселесі әртүрлі мемлекеттердің әр қилы тарихи кезеңдерінде конституциялық жобаларды дайындау мен талқылау кезінде өткір туындап, заң арқылы монархтың, көсемнің, диктатордың жеке билігін шектеу идеяларымен айқындалатын. Бұл идеялар XX ғасырдың басында М.М. Сперанский мен Н.И. Муравьевтің Ресейге арналган, М.Дулатов пен А. Бөкейхановтың Алаш Қазақ автономиясына арналған конституциялық жобаларында өскін алып, басқа да "ұлттық шеткері аймақтың" көрнекті қоғамдық-саяси қайраткерлерінің еңбектерінде қарастырылған.
КСРО Жоғарғы Кеңесінің Президиумы - дәстүрлі түрде елдің ұжымдық ирезиденті деп саналатын, бұның өзі зандарды түзеуге және оны КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлықтарымен алмастыру тәжірибесімен ақтауға мүмкіндік беріп келген. Президенттік республиканы Қазақстандық конститутционализм нысаны ретінде қабылдамау буржуазиялық деп танылған және ол социалистік мемлекеттің алқалық- жауапсыз партия органдарымен сыйыспайды деп саналатын сол кездердегі құқықтық мемлекет концепциясына және билікті бөлу теориясына сыни көзқарасқа байланысты пайда болды.
Алайда, 70 -ші жылдары шет мемлекеттердегі қазақстандық конститутционализмтарға терең талдау жасаған жұмыстар дүниеге келді. Сол кезеңдегі жұмыстардың авторлары арасынан А.А. Мишинді, И.П. Ильинскийді, С.А. Егоровты, М.А. Крутоголовты, Ю.К. Абрамовты атауға болады.
80-ші жылдардың екінші жартысында "социалистік" деген атаумен құқықтық мемлекет идеясы, билікті бөлу теориясы саяси және мемлекеттік құжаттарда танылып, С.С Алексеев, Г.В. Атаманчук, Г.В.Барабашев, А.П. Бутенко, В.Е. Гулиев, Н.Н. Деев, И.П. Ильинский, Д. А.Керимов, В.Н. Кудрявцева, Б.П.Курашвили, Г.В.Мальцев, В.С. Нерсесянец, Н.В.Черноголовкин, В.А. Четвернин сынды құқық және тарих, мемлекеттік жүргізу және басқару теоретиктерінің еңбектерінде көрініс таба бастады.
Қазақстанда 80-ші жылдардың аяғы мен 90-шы жылдардың басында құқықтық ғылыми ой президенттік республика идеясы және билікті бөлу теориясына қайта оралады. КСРО тарағаннан кейінгі саяси жағдайды таңдауда республикаға қолайлы басқарудың практикалық нысаны іздестіріледі. Парламенттік республикаға, сондай -- ақ "қуатты атқарушы тіке билік" құру мақсатында ел басына үкімет басшысының қызметін қоса беру арқылы Қазақстандық конститутционализмдьщ президенттік түріне баса назар аударылады.
Бұл модель тәуелсіз Қазақстанньщ 1993 жылғы Конституциясында бекітілген. С.З. Зимановтың, С.С. Сартаевтың, Г.С.Сапарғалиевтың, Н.А. Шайкеновтың, А.К. Котовтың және В.А. Малиновскийдің еңбектерінде өз көрінісін тапқан осы маңызды мәселелер бойынша идеялар сол кездегі қазақстандық құқықтанушылар мен мемлекеттанушылардың жарқын да өткір де маңызды идеялары болып табылды.
Мемлекетті басқарудың нысаны ретінде президенттік республиканың түбеғейлі өзгеше моделін қалыптастырған 1995 жылғы Конституцияның жасалуы мен қабылдануы Қазақстан Республикасындағы басқару құрылымы мәселелерін зерттеуге өзгеше қарқын берді.
Сонымен, Қазақстандық конститутционализмдың жаңа, неғұрлым алдыңғы қатарлы нысаны ретінде президенттік республиканың пайда болу және даму тарихын зерттеу маңыздылығы елімізде оның қазақстандық мемлекеттіліктің қалыптасу процестерімен өзара қарым- қатынасының теориялық жағынан өңделуінің жеткіліксіздігі осы дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауға себеп болды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты :Қазақстандық конститутционализмдың жаңа нысаны ретінде президенттік республиканың тарихы мен теориясы, өкілеттіктері ерекшеліктерінің қалыптасуының себеп-салдары мәселелерін өз бетінше кешенді зерттеу, осының негізінде мемлекеттік құрылыс пен қазақстандық юриспруденция айналымында қолданылатын ұйымдық-құқықтық, заң шығармашылық және басқа да мәндегі ұсыныстар мен ғылыми-практикалык кепілдемелер жасау болып табылады.
Автор белгіленген мақсаттан туындайтын мына төмендегідей міндеттер қояды:
- мемлекеттік дамудың әлемдік тәжірибесі жинақтаған материалдарды қорыту және зерттеу, жаңа өзекті проблемаларды жарыққа шығару және зерттелінетін тақырыптың теориялық өңдеу деңгейі мен дәрежесін ашу негізінде олардьщ ғылыми шешім табуынық жолдарын анықтау;
- "Қазақстандық конститутционализм нысаны", "Қазақстандық конститутционализмдың түрлері мен типтері", "қазақстандық конститутционализм", "президенттің өкілеттігі" үғымын сипаттайтын анықтамаларды талдау және мазмұнын ашу;
- президенттік басқару нысанының пайда болуы, өкілеттік ерекшеліктерінің қалыптасуы және дамуының тарихи-қүқықтық аспектілеріне талдау жасау;
- қазақстандық конститутционализмтың мемлекеттік-құқықтық мәртебесінің алуан түрлі үлгісінің қызметтік мазмұнын анықтау;
- Қазақстан Республикасында қазақстандық конститутционализмтың қалыптасу кезеңін негіздеу;
президенттік республиканың қазақстандық үлгісінің конституциялық-құқықтық ерекшелігін көрсету;
Зерттеу нысаны: Қазақстандық конститутционализм нысаны дамуының тарихи- құқықтық тәжірибесі және ел бірлігінің негізі ретінде болып табылады.
Дипломдық жұмыста әртүрлі ғылыми бағыттар мен мектептерге жататын отандық және шетелдік ғалым-мемлекеттанушылардың, құқықтану,тарих, философия, мәдениеттану, саясаттану, басқару теориясы,психология және басқа да салалар бойынша ірі мамандардың еңбектеріқорытылып, талданады. Соның ішінде, ең алдымен, қазақстандық ғалымдар: С.З. Зимановтың, М.Т. Баймахановтың, С.С. Сартаевтың, Г.С. Сапарғалиевтің, С.Н. Сәбікеновтың, В.А. Кимнің, А.К.Котовтың, В.А. Малиновскийдің, Ж. Жүнісованың, С.Ф.Ударцеваньщ, Б.А. Майлыбаевтың, М.Б. Қасымбековтің, Р.Т.Окушеваның, А.Х. Бижановтың Н.А. Шайкеновтың, алыс және жақын шетелдік авторлар: М. Амеллердің, В.Е. Гулиевтің, Н.Ф. Бабанцевтің,В.П. Прокопьевтің, Д.Л.Златопольскийдің Я.М.Бельсонның,К.Е. Ливанцевтің, А.В. Зиновьевтің,және басқалардың еңбектері бар.
Еңбектің теориялық негізін күрделі демократиялық процестерге және қазақстандық мемлекеттіліктід қалыптасуына, қоғамның саяси өміріне, құқыққа, конституциялыққа, басқарудың әртүрлі нысанының дамуына қатысты отандық және шетелдік мерзімді баспасөзде жарияланған көптеген материалдар толықтырған.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы: проблеманың маңыздылығымен де, сондай-ақ, осы мәселені көтерудің тарихи мәнділігімен және өңдеу дәрежесін есепке ала отырып, оны зерттеуді кешенді түрде жүргізумен анықталады. Қазіргі заманғы мемлекеттердегі конститутционализм нысанынында пайда болуынын, және ел бірлігінің қалыгггасуы мен дамуының тарихи-құқықтық аспектілерін зерттеуде әртүрлі пәндердің методологиялық мүмкіндіктерін, оның сындарлы элементтерін қазақстандық конститутционализмтьщ қазақстандық үлгісін талдауға енгізуарқылы интеграциялауға ұмтылысы жүзеге асырылған.
Дипломант қазақстандық конститутционализмты конституциялық-құқықтық нормаларға негізделген, оның ел бірлігін сақтаудағы мәртебесін анықтайтын және оны жүзеге асыруда қатынастарды айқындайтын, сондай-ақ, ел бірлігінің баспасөздегі көрінісі жүйесі деген ұғымға тоқталады.
Қорғауға мына төмендегідей ережелер мен қорытындылар ұсынылады:
1. Қазақстандық конститутционализм әлеуметтік тұрақтылық, мемлекет пен
қоғам істерін басқарудың жаңа нысандарын іздестіру жағдайында
демократиялық мемлекет үшін қуатты атқару билігі идеясының
неғұрлым жарқын көрінісі ретінде қалыптасты.
2. Қазақстандық конститутционализмтың мемлекеттік-құқықтық мәртебесі тиісті мемлекеттің өмір сүруінің әлеуметтік-саяси және басқа да
шарттарының барлық жиынтығының әсерімен қалыптасады,
қоғам дамуының адами- тарихи және мәдени деңгейін көрсетеді
және бәрінен бұрын сол елдегі Конституцияда жарқын көрініс
табады.
3. Қазақстандық конститутционализмы бар саяси тәртіптің маңызды сипаты осы институттың заң шығарушы билікпен өзара іс-қимылының
өзгешелігі болып табылады.
4. Қазақстандық конститутционализмтың және ел бірлігінің нәтижелілігіне тікелей қатысты.
5. Қазақстан Республикасындағы қазақстандық конститутционализмды,
толығымен алғанда, қазақстандық қоғамның мемлекеттік-
кұқықтық негізін нығайтудьщ ұзақ мерзімге арналған ықпалды
құралы деп санауға болады.
6. Қазақстанда тарихи мақсаттылық жағдайына және елдің сапалық
ерекшеліктеріне, оның әлеуметтік-экономикалық ахуалының
деңғейіне және қоғамның саяси-кұқықтық мәдениетіне сәйкес,
жаңа тәуелсіз мемлекеттерде қазақстандық конститутционализмтың қалыптасуының мақызды субъективті алғышарты болып табылады. Зерттеудің теориялық маңызы: ондағы тұжырымдалған ережелер мен қорытындылар тарихи-құқықтық ғылымның, мемлекет және құқық теориясының, сондай-ақ, Қазақстандық конститутционализм нысаны ретіндегі президенттік республиканы және қазақстандық конститутционализм мәртебесін зерттеуге арналған ел бірлінінің тұрақтылығын дамытып, толықтыра түседі.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Қазақстандық конститутционализм және Президенттік институттың мемлекеттік тұғырнамасы
1.1 Қазақстандағы ел бірлігі мәселелерінің негізгі тұжырымдамасы
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту тұжырымдамасын әзірлеу қажеттілігі Қазақстан - 2050: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты стратегиясының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарының болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру жөніндегі Бірегейлік пен бірлік атты төртінші бағытының негізінде құрастырылып, халыққа ұсынылған.
Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері:
Тұжырымдаманың мақсаты - азаматтық қағидаттарына және
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтарына негізделген қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамыту.
Тұжырымдаманың міндеттері:
1. азаматтық қағидаттарында қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту жөнінде барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының бірыңғай жұмыс жүйесін, Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтары негізінде жаңа қазақстандық патриотизмді құру;
2. ел дамуының стратегиялық мақсаттары төңірегіне топтасқан, қазақстандық бірегейлік пен бірлік қағидаттарында тәрбиеленген Мәңгілік Ел жаңа қазақстандық патриотизм ұрпағын қалыптастыру;
3. еңбек және кәсіпқойлар қоғамын қалыптастыру, онда отбасы, достық, бірлік, сондай-ақ еңбексүйгіштік, адалдық, оқығандық пен білімділік, үштілділік сияқты құндылықтар дәріптеледі;
4. орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың тарихи ескерткіштер мен халықтың рухани-мәдени мұраларын нығайтуға, сондай-ақ Қазақстан қоғамының рухани бірлігі қағидаттарына негізделген мемлекеттің зайырлы сипатын дамыту жөніндегі шараларға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларды іске асыруы;
5. орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың Тұжырымдама іс-шараларын, сондай-ақ болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру басымдықтарын іске асыру жөніндегі қызметін мониторингтеу, есеп беру және бақылау тетігін қалыптастыру.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту жүйесі мемлекеттің, азаматтық қоғам институттары мен азаматтардың мына салалардағы бірлескен іс-қимылы негізінде құрылады:
1. ғылым және білім беру;
2. мәдениет, әдебиет, өнер, спорт, туризм;
3. бұқаралық ақпарат құралдары;
4. ҮЕҰ, саяси партиялар;
5. бизнес және әлеуметтік кәсіпкерлік;
6. мемлекеттік қызмет.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту жөніндегі бүкіл жұмыс ҚХА аясында және Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы төңірегінде мына бағыттар бойынша жүргізілетін болады.
Бірінші. Азаматтық қағидат негізіндегі бірегейлік.
Екінші. Ұлттың тәуелсіздік жылдарындағы тәжірибесін көрсететін құндылықтар жүйесі - Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясын ілгерілету.
Үшінші.Үштұғырлы тіл.
Төртінші. Мәңгілік Ел ұрпағын өрбіту. Тұжырымдама әлеуметтік институттардың, мемлекеттік басқару органдарының, үкіметтік емес сектордың, бизнес құрылымдарының және ел азаматтарының жүйелі, жоғарыдан төмен және бір деңгейдегі өзара байланысы қағидаттарына негізделіп іске асырылады.
Тұжырымдама Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы, Білім туралы, Тіл туралы, Мәдениет туралы заңдарына, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бірегейлікті қалыптастыру тұжырымдамасына, Қазақстанның Ұлт бірлігі доктринасына, ҚХА-ның даму тұжырымдамасына негізделеді.
Тұжырымдамадағы басты қағидаттар:
1. негізгі бағыт - ел Президенті Н.Ә. Назарбаев ұсынған Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы;
2. Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясының біріктіруші құндылықтары - азаматтық теңдік, еңбексүйгіштік, адалдық, ғылым мен білімге құрмет, зайырлы ел;
3. қазақстандық бірегейлік пен бірліктің іргетасы - мәдени, этностық, тілдік және діни әралуандылыққа негізделген жалпыұлттық құндылықтар;
4. қазақстандық бірегейлік пен бірлік - ұрпақтан ұрпаққа үзілмей жалғасатын процесс. Ол әрбір азаматтың этностық тегіне қарамастан өзінің тағдыры мен болашағын Қазақстанмен байланыстыруына негізделеді. Ортақ тарихымыз, бүгінгі тіршілігіміз, болашаққа деген ортақ жауапкершілігіміз қоғамды біртұтастыққа бастайды: Біздің бір ғана атамекеніміз, бір ғана Отанымыз бар - ол Тәуелсіз Қазақстан. Бұл таңдаудың мәнін ұғыну - бірігудің басты негізі.
Баспасөз материалдарына сүйенсек, тұжырымдаманы әзірлеу барысында мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың, ғылыми және шығармашыл зиялы қауымның ұсыныстары ескерілгені және тұжырымдама Қазақстанның барлық өңірлерінде талқыланғанын көреміз.
Тұжырымдама қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамытуға бағытталған құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, саяси, басқарушылық шаралар жүйесін қабылдауға негіз болады.
Қабылданған тұжырымдамада Қазақстанның Тәуелсіздік алған жылдан бастап, қазіргі таңға дейінгі саяси ахуалын талдап көрсетеді.
Қазақстан тәуелсіз және демократиялық мемлекет ретінде орнықты. Елде қазақстандық бірегейлік пен бірліктің барлық қажетті саяси-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, мәдени-рухани негіздері қаланды.
Біріншіден, тәуелсіздік алған кезден бастап Тұңғыш Президент - Елбасы Н.Ә.Назарбаев мемлекет құру саясатын жүйелі түрде жүргізіп келеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы
1991 жылғы 16 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы тәуелсіз жаңа Қазақстанның, ел дамуының құндылықтары мен басымдықтарының сипатын айқындаған негізгі құжатқа айналды.
1992 жылғы 4 маусымда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері - Ту, Елтаңба және Гимн бекітілді.
1995 жылғы 30 тамыздағы Конституция нәсіліне, ұлтына, дініне және әлеуметтік тиесілігіне қарамастан барлық азаматтар құқықтарының теңдігіне кепілдік берді.
Конституция этностық, тілдік, мәдени, діни әралуандылықты мойындау негізінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті қалыптастырудың азаматтық қағидаттарын бекітті.
Конституцияда қоғамдық келісім, саяси тұрақтылық және қазақстандық патриотизм ұғымдары бекітілді.
Қазақстанның жаңа елордасы - Астана қазақстандық бірегейлік пен бірлікті қалыптастырудың айшықты символына айналды.
Екіншіден, бүгінде Қазақстанда қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірліктің бірегей үлгісі табысты іске асырылды. Оның авторы және архитекторы - Президент Н.Ә. Назарбаев.
Көпэтносты және көпконфессиялы қоғамды топтастыру үшін ҚХА институты ойдағыдай жұмыс істеп келеді.
ҚХА қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту ісінде басты рөл атқарады, қоғамда тұрақтылық пен келісімді қамтамасыз ететін конституциялық орган болып саналады.
2007 жылдан бастап ҚХА Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне өз өкілдерін жібереді.
ҚХА мәртебесі Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы 2008 жылғы
20 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңында бекітілген.
Қазақстанда тұратын барлық этностардың мәдениетін, тілі мен дәстүрлерін қолдау және дамыту жүйесі қалыптасты.
Барлық өңірлерде 900-ден астам этномәдени бірлестік, 192 этноағарту кешені мен достық үйлері жұмыс істейді.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайтуға және дамытуға ҚХА Ғылыми-сарапшылық кеңесі мен өңірлердегі ғылыми-сарапшылық топтар, ҚХА қоғамдық келісім кеңестері, ҚХА Аналар кеңесі, ҚХА Медиация орталығы, ҚХА Журналистер клубы, ҚХА кафедралары, ҚХА Кәсіпкерлер қауымдастығы қомақты үлес қосып отыр.
ҚХА қызметін қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасы Президентінің жанынан Қоғамдық келісім республикалық мемлекеттік мекемесі құрылды.
Осыған ұқсас құрылымдар Астана, Алматы қалалары мен облыстар әкімдерінің аппараттары жанынан да құрылды.
Бірлік пен келісімнің Бірлік - әралуандылықта, Бір ел - бір тағдыр сияқты тұғырлы қағидаттары қалыптасты.
Үшіншіден, байыпты мемлекеттік тіл саясаты жүргізіледі.
Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев қазақстандықтарды біріктіруші басты фактор болып саналатын қазақ тілін одан әрі дамытуға барлық күш-жігерді жұмсау қажеттігін бірнеше рет атап өтті. Сонымен бірге, елімізде тұратын барлық этнос өкілдерінің өз ана тілінде еркін сөйлеуіне, оқуына және тілдерін дамытуына қолайлы жағдай жасау қажет.
Тілдерді қолдану және дамытудың, білім мен ғылымның 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламалары іске асырылуда.
Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты 2007 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында үш тілде - қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде білім беруді дамытуды қоғам бірлігінің және оның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың кепілі ретінде белгілеп берді.
Төртіншіден, Қазақстан қоғамын әлеуметтік жаңғыртудың бағыты ретінде Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамының қағидаттары әзірленді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстанның әлеуметтік жаңғыруы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам атты 2012 жылғы бағдарламалық мақаласында еңбек жаһандық бәсекелестік жағдайында әлеуметтік игілікке жеткізетін, тұрақтылық кепілі ретінде орта тапты қалыптастыруды қамтамасыз ететін басты фактор ретінде аталды.
Мемлекет басшысының 2014 жылғы 11 қарашадағы Нұрлы жол - болашаққа бастар жол атты Жолдауында экономика мен әлеуметтік саланы одан әрі дамытудың еңбек сапасы мен өнімділігін арттыруға бағытталған басымдықтары белгіленді.
Бесіншіден, Қазақстан - 2050 стратегиясында Жаңа қазақстандық патриотизм қағидаттары айқындалды, ол әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылудың басты шарты ретінде көрсетілді.
Жаңа қазақстандық патриотизмнің тұғыры - барлық азаматтардың теңдігі және Қазақстанның жемісті дамуына деген ортақ жауапкершілігі.
Алтыншыдан, Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына 2014 жылғы Жолдауында Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы ұсынылды.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы - қазақстандық бірегейлік пен бірлікті, қоғамдық келісімді қалыптастыратын құндылықтар жүйесі.
Бірінші. Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана.
Екінші. Біздің қоғамдағы жалпыұлттық бірлік, татулық пен келісім. Азаматтық теңдік - табысты және орнықты мемлекеттің тұғыры.
Үшінші. Зайырлы қоғам және биік руханият.
Төртінші. Индустрияландыру және инновациялар негізіндегі экономикалық өсім.
Бесінші. Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы, онда еңбексүйгіштік, адалдық, ғылым мен білімге құрмет игіліктің негіздері болып саналады.
Алтыншы. Тарих, мәдениет және тіл ортақтығы.
Жетінші. Ұлттық қауіпсіздік, бүкіләлемдік және өңірлік проблемаларды шешуге еліміздің белсене қатысуы.
Қазақстан бүгінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамытудың жаңа сапалы кезеңіне аяқ басты.
Мемлекет құрудың жаңа сатысына көшу Президент Н.Ә. Назарбаев ұсынған бес институттық реформада белгіленді.
Жаңа кезеңнің мақсаты - болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру.
Жаһандық экономика мен әлемдік саясаттың қазіргі заманғы даму үрдістері жаңа қауіп-қатерлер туындатуда.
Бұл жағдайда мемлекет саясатының негізгі бағытының бірі ұлтты ұйыстыру болып табылады, ол азаматтық негізде неғұрлым тиімді жүзеге асырылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев болашағы біртұтас ұлтты қалыптастырудың мынадай басты бағыттарын айқындап берді:
1) негізгі өзек - азаматтық қағидатына негізделген қазақстандық бірегейлік пен Мәңгiлiк Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы;
2) заң үстемдігінің жалпыұлттық құндылықтарын бекіту;
3) конфессияаралық келісімді нығайту;
4) орта тап - қазақстандық бірегейлік пен бірлікті қалыптастыру негізі;
5) Қазақстанның барлық азаматтары үшін қандай да бір айырмашылықтар мен шектеулерсіз тиімді әлеуметтік лифтілер қалыптастыру;
6) тілдердің үштұғырлығын: қазақ, орыс және ағылшын тілдерін дамыту.
Қазақстандық бірегейлік адамның тұлғалық және кәсіби өсуі үшін тең мүмкіндіктер жүйесіне, өзінің және балаларының қауіпсіздігі кепілдігіне, тұрмыс сапасына, тұрақтылыққа негізделіп қалыптастырылады.
Болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарының бес институттық реформасының барлығын тиімді іске асыруға негізделеді:
1. кәсіби мемлекеттік аппаратты қалыптастыру (меритократия, ашық әлеуметтік лифтілер, азаматтарға сапалы мемлекеттік қызмет көрсету);
2. заң үстемдігі (әділ сот, тең құқықтар, кәсіби және қызметі ашық полиция, құқық бұзушылыққа мүлде төзбеу);
3. индустрияландыру және экономикалық өсім (орта тапты күшейту, шағын және орта бизнес үшін мүмкіндіктерді кеңейту, жаңа жұмыс орындары, қолайлы бизнес-ахуал);
4. транспарентті және есеп беретін мемлекет (мемлекеттік аппараттың қоғам алдындағы есептілігі, жергілікті өзін-өзі басқару, қоғамдық кеңестер, шешім қабылдаудың ашық процестері, азаматтық қатысу).
Тұтастай алғанда, қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту мемлекет құрудың жаңа кезеңінің талабына байланысты болады әрі Н.Ә. Назарбаевтың бейбітшілік пен келісім моделіне негізделеді.
Тұжырымдамада азаматтық бірегейлік пен бірлікті қалыптастыру саласындағы әлемдік тәжірибеге жан-жақты тоқталады.
Әлемдік тәжірибе бірегейлік пен бірлікті қалыптастырудың алуан түрлі тәжірибелері бар екенін көрсетеді.
Халықаралық тәжірибені, атап айтқанда Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі - ЭЫДҰ) елдерінің тәжірибесін зерттеу қазіргі әлемде бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту саласында бірыңғай стандарттардың жоқ екенін көрсетеді.
Бағдарға алынатын халықаралық құжаттар: Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі - БҰҰ) Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы (1948 ж.), Нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрін жою туралы БҰҰ конвенциясы (1965 ж.), БҰҰ-ның азаматтық және саяси құқықтар туралы, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактілері (1966 ж.), Ұлттық немесе этностық, діни және тілдік азшылық өкілдерінің құқықтары туралы БҰҰ декларациясы (1992 ж.), Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы және Еуропа кеңесінің ұсынымдары.
Қазақстан әлеуметтік-мәдени және гуманитарлық даму саласында
180-нен астам халықаралық құжатты ратификациялады.
Қазақстанда енгізілген ЭЫДҰ елдері этносаясатының базалық жалпы бағыттары:
1. кемсітушілікке тыйым салу және заң алдындағы толық теңдік;
2. әсіресе, білім беру арқылы мәдениеттің әралуандылық рухын нығайту, сондай-ақ терроризм мен экстремизмді қандай да бір дінмен, мәдениетпен, этноспен ұштастыруға жол бермеу;
3. этностың өз мәдениетін пайдалану, өз дінін ұстану, ана тілінде сөйлеу құқығын қамтамасыз ету, зорлықпен ассимиляциялауға жол бермеу;
4. барлық этностың қоғамдық жұмыстарға қатысуы;
5. теле- және радиохабар таратуға этностар қолжетімділігін қамтамасыз ету, этнос тілдеріндегі БАҚ басылымдарына қолдау көрсету.
ЭЫДҰ елдерінде бірегейлік пен бірлік саласындағы мемлекеттік саясат нақты факторларға - меритократияға, кәсіби мемлекеттік аппараттың транспарентті жұмысына, заң үстемдігіне, тиімді экономикаға, мемлекеттің есеп беруіне, тұрмыс сапасына негізделеді.
Қазақстанда бұл жұмыс 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарында көзделген.
Тұжырымдаманы іске асыру кезінде ЭЫДҰ елдерінің мынадай тәжірибелері енгізілетін болады:
1. үкіметтік емес ұйымдарды (бұдан әрі - ҮЕҰ) дамыту саласында - жобаларды, бағдарламаларды жария талқылау; қоғамдық мониторингті дамыту үшін интернет-технологияларын қолдану; ҮЕҰ-ға гранттық қолдау; қайырымдылықты дамыту;
2. білім беру саласында - үштұғырлы тіл негізіндегі оқыту әдісін енгізу; білім және өндірістік оқыту саласында тиімді оқыту технологияларын іске асыру;
3. жастар саясатын жетілдіру саласында - ЭЫДҰ-ға мүше елдердің тәжірибесі бойынша жастар кеңестерінің және жастардың ресурстық орталықтарының жұмысын жаңғырту; жыл сайынғы Қазақстан жастары баяндамасын қалыптастыру жөнінде халықаралық тәжірибені енгізу;
4. спорт саласында - саланың қазіргі кездегі ғылыми әлеуетін қалыптастыру; Қазақстанның халықаралық спорт ұйымдарымен байланысын одан әрі дамыту; балалармен және жастармен жұмыс әдістерін жетілдіру; спорттық резервті дайындау және дамыту; жоғары білім стандарттарына жаңа мамандықтарды енгізу.
Сонымен бірге, ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесі мынадай жобаларға енгізіледі: мәдениет саясатын, медиа саланы; шет елдерде тұратын отандастар ұйымдарымен өзара іс-қимылды, сондай-ақ музейлерді жаңғырту; кино және теле жобалар жасау; ел ішінде және шет елдерде жалпыұлттық және өңірлік брендтерді қалыптастырып, ілгерілету; саламатты ұлт қалыптастыру; ұйыстырушы құндылықтарды зерттеу жөнінде халықаралық тәжірибе.
Тұжырымдаманы мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізу үшін мынадай іске асыру жолдары қарастырылған:
Тұжырымдаманың жұмыс мынадай бағыттарда іске асырылатын болады.
1. Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтарын қоғамдық сана мен мәдениетте, мемлекеттік басқару, білім және тәрбие беру жүйелерінде орнықтыруды қамтамасыз ету.
2. Үлкен ел - үлкен отбасы жалпыұлттық жобасы.
Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайтуға, болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыруға бағытталған әлеуметтік, ақпараттық және ғылыми жобалар кешенін іске асыру.
Басым жобалар: Ұрпақ+ балалар мен жасөспірімдердің мәдени ағарту жобасы; жалпыұлттық мерекелер күнтізбесін түзу; мемлекеттік рәміздерді пайдалану жүйесін жаңғырту; мәдени-туристік кластерлер мен этноауылдарды қалыптастыру жөнінде жекелеген өңірлердің табысты тәжірибесін одан әрі тарату; ҚХА қолдауымен қайырымдылық пен медиацияны, сондай-ақ қоғамдық бақылау институттары ретінде ҚХА Қоғамдық келісім кеңестерін дамыту; ҚХА-ны дамытудың жаңа тұжырымдамасы.
Қайырымдылық қызметтің және қоғамдық бақылау мен медиация тетіктерін үйлестіруші болатын ҚХА-ны дамытудың жаңа бағыты жобаны іске асырудың нәтижесі болмақ.
3. Менің елім жалпыұлттық жобасы. Қазақстан Республикасының мәдениет саясатының, оның ішінде әдебиет, театр, музыка, хореография, орындаушылық және цирк өнері саласындағы саясаты тұжырымдамасын жаңғырту көзделеді. 2025 жылға дейінгі дене шынықтыру мен спортты дамыту тұжырымдамасын әзірлеу және іске асыру.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы негізінде отбасылық қатынастарды, моральдық-этикалық және рухани-адамгершілік құндылықтарды нығайтуға басым назар аударылатын болады.
Дүниежүзі қазақтары қауымдастығымен жұмыстың жаңа форматын енгізу көзделеді [3, 12].
Қазақстан Республикасында ҮЕҰ-ны дамытудың жалпыұлттық жоспары қоғамды әлеуметтік жаңғырту шеңберінде мемлекет пен ҮЕҰ өзара іс-қимылының тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Жалпыұлттық және өңірлік брендтерді қалыптастыру мен ілгерілету Қазақстанды әлемнің тануына, танымалдығының артуына ықпал ететін болады. Кең ауқымды Қазақстан энциклопедиясы интернет жобасы елдік анықтамалық және виртуалды қарым-қатынас алаңына айналады. Қазақстанның жетекші музейлері жұмысының форматын жаңғырту оларды қоғамдағы әлеуметтік оқиғалар орталығына айналдыруға мүмкіндік береді.
4. Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы идеясын ілгерілету жөніндегі жалпыұлттық жоба. Жаһандық бәсекелестік жағдайындағы еңбек - әлеуметтік әл-ауқатқа қол жеткізудің басты факторы. Қазақстандықтардың жетістіктерінің тарихын ілгерілетуге және Еңбек адамының беделін арттыруға бағытталған арнайы жобалар іске асырылатын болады.
5. Нұрлы болашақ жалпыұлттық жобасы. Жобаның басты мақсаты - 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасының екінші кезеңін іске асыру аясында мемлекет құрудың жаңа кезеңінде жастарды табысты түрде әлеуметтендіру және патриоттық тәрбиені жетілдіру.
Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясының құндылықтарын оқу бағдарламаларына енгізу жас ұрпақты жаңа қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеуге мүмкіндік береді.
Үш тілде білім беруді енгізу мақсатында арнайы Жол картасы іске асырылатын болады, 2020 жылға дейінгі тілдерді қолдану мен дамыту, білім мен ғылымды дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар жаңғыртылды, сондай-ақ үш тілде білім беруді ілгерілету жөніндегі ақпараттық іс-шаралар жоспары іске асырылды. Қазақстандық құндылықтарды зерттеу жөніндегі жалпыұлттық орталық құрылатын болады.
6. Болашағы біртұтас ұлтты ілгерілету жөніндегі жалпыұлттық ақпараттық жоба. Отандық бұқаралық ақпарат құралдарын жаңғырту және одан әрі дамыту жөніндегі жаңа тұжырымдамалық тәсілдер енгізілетін болады, Болашағы біртұтас ұлт ақпараттық науқаны, Болашаққа 100 қадам медиажоспары іске асырылады.
100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет ұлттық жоспарының барлық бағыттарының іске асырылу барысын медиа қолдау үшін 100kadam.kz сайты жұмыс істейді. Мәңгілік Ел арнаулы кешенді жоспары аясында тарих және тарихи тұлғалар, Қазақстан мәдениеті және елдің бүгінгі өмірі туралы кинокартиналар, телесериалдар мен хабарлар түсіру болжанады.
Тұжырымдаманы іске асыру кезеңдері.
1. 2015 - 2020 жылдар:
1. ҚХА туралы заңнаманы жетілдіру;
2. елдегі қоғамдық келісім кеңестерінің жүйелерін одан әрі дамыту;
3. ҚХА медиация жүйесін және ҚХА қайырымдылық жүйесін қалыптастыру;
4. қоғамдық бақылау жүйесін қалыптастыру;
5. заңнаманы жаңғырту және ҮЕҰ-ны мемлекеттік қолдаудың жаңа нысандарын (гранттар мен сыйлықтар) енгізу.
1. 2021 - 2025 жылдар:
1. білім беру жүйесін үш тілге көшіруді аяқтау;
2. ҮЕҰ-ның жергілікті басқаруға қатысуын кеңейту;
3. елде қоғамдық бақылау жүйесін қалыптастыруды жетілдіру;
4. Мәңгілік Ел құндылықтарын қоғам мәдениетінің негізі ретінде бекіту;
5. жаңа қазақстандық патриотизмді нығайту үшін жағдайлар жасау;
6. өскелең ұрпақтың бірегейлігі және оларды әлеуметтендіру саласының тетіктері мен инфрақұрылымын дамыту және нығайту.
Тұжырымдаманы тиімді іске асыру Болашағы біртұтас ұлт тұжырымын жүйелі дамытуға ықпал ететін болады, Н.Ә. Назарбаев моделінің табысты ілгерілеуін және оның мызғымастығын қамтамасыз етеді.
Бірінші. Қоғам санасында Болашағы біртұтас ұлттың жаңа түсініктері мен базалық тұжырымдары қалыптасатын болады:
1. жалпыға ортақ мәдениет пен прогресс жолындағы ұлт;
2. зияткер ұлт;
3. еңбек және кәсіпқойлар ұлты;
4. инновациялық ұлт;
5. саламатты өмір салтын ұстанатын ұлт.
Екінші. Азаматтық қағидат негізіндегі қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайтуда және дамытуда практикалық нәтижелерге қол жеткізілетін болады.
Мемлекеттік органдар мен ҚХА жұмысын жетілдіру саласында:
1. Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту саласында барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының жұмысын үйлестіруші ретінде ҚХА-ның жаңа функциялық бағыттарын дамыту, қайырымдылықты үйлестіру, медиацияны және қоғамдық бақылауды дамыту;
2. Барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының 100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет Ұлт жоспарының Бірегейлік және бірлік бағытындағы іс-шараларды іске асыру бойынша ведомствоаралық үйлестіру және өзара іс-қимыл тетіктерін жасау;
3. Орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың қазақстандық бірегейлік пен бірлікті, қоғамдық келісімді нығайту және дамыту саласындағы қызметін мониторингтеудің, есеп беру және бақылаудың жаңа тетіктерін енгізу;
4. Азаматтық қағидаттары мен болашағы біртұтас ұлттың негізі ретінде Мәңгілік Ел жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтары негізінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту бойынша орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың, азаматтық қоғамның жұмыс жүйесін жаңғырту;
5. Қоғамдық келісім мен халық бірлігін нығайту жөніндегі институттардың жаңа инфрақұрылымын қалыптастыру.
Мәдениет, білім беру, жастар, отбасылық-демографиялық және гендерлік саясат саласында:
1. Болашағы біртұтас ұлттың негізі ретінде жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың негізгі тұжырымдары мен тәсілдерін ілгерілету;
2. Ұлттың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың басты шарты ретінде үштілділікті дамытудың инфрақұрылымы мен шарттарын жаңғырту;
3. жаңа қазақстандық патриотизм, қазақстандық бірегейлік пен бірлік қағидаттары негізінде білім беру және жастар саясаты саласындағы жұмысты жаңғырту;
4. Отбасылық - демографиялық және гендерлік саясатты және оның отбасы институтын, ана мен бала құндылықтарын нығайту жөніндегі құндылық негізін жаңғырту;
5. Экономика мен әлеуметтік еңбекпен қамту сегменттері ретінде мәдениетті, туризмді және спортты дамытудың жаңа стратегиялық тәсілдері;
6. Бұқаралық дене шынықтыру мен спортты, саламатты өмір салтын танымал ету, ұлттық және олимпиадалық спорт түрлерін дамыту және халықаралық аренада еліміздің спорттағы жетістіктерін көбейту.
Қоғамдық келісімді, қазақстандық бірегейлік пен бірлікті одан әрі нығайту, Қазақстанның әлемнің дамыған 30 елінің қатарына табысты қосылуы үшін болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру Тұжырымдаманы іске асырудың басты нәтижесі болады.
1.2 Қазақстандық конститутционализм қалыптастыруда ерекше орын алатын Президенттің негізгі қызметі
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы ғылымының зерттеу объектісі және құқық саласы ретінде институттары көлемінің кеңейіп келе жатқандығы, конституциялық құқықтың әлі де шешуін табуды қажет ететін өзекті мәселелерінің бар екендігін дәлелдейді. Сол өзекті мәселелердің бірі - мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығы. Осы мәселе - конституциялық жауаптылық жүйесіндегі мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының іске асыру тетіктерін жан-жақты ашу болып табылады.
Қазақстандық конституционализм түсінігін ашуда оның басты элементтерін атап өту қажет. Олар: құқықтық мемлекет, азаматтық қоғам, адам өмірінің, құқықтары мен бостандықтарының басымдылығы және т.с.с.
ҚР Конституциясының 1-ші бабының 1-ші тармағында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады; оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары деп көрсетілген. Бұл аталғандар да Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысындағы мемлекеттің конституциялық сипаттамасы мен оның ең басты құндылығы [63,4.]. Аталып өткен конституциялық норма мемлекет пен тұлғаның арасындағы қатынасты ашып беріп отыр.
М.В. Баглай мемлекеттің ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтарын: ең басты құндылық түсінігі - бұл заңи емес, ізгілік категориясы. Бірақ оның конституциялық мәтінде орын алуы, оны құқықтық категорияға айналдырады, яғни ол енді қоғамның барлық мүшелеріне міндеттілікке ие болады ... Осыдан шығатыны биліктің барлық тармақтары, мемлекеттік механизмнің барлық буындары бір ғана мақсатқа қызмет етеді: адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, - деген ұғымда қарастырады [4, 98 б.].
Ал конституциялық құрылыстың идеалдық көрінісі, ол мемлекет пен жеке тұлғаның өзара кешендік құқықтары мен міндеттерінің болуы және міндеттерінің орындалмауымен байланысты жауаптылықтың туындауы.
Тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын ашатын конституциялық нормалардың бұзылуы мемлекеттің конституциялық жауаптылығын, ал конституциялық құқықтық нормалардың бұзылуы оның конституциялық-құқықтық жауаптылығының туындауына негіз болып табылады.
Осыған сәйкес мемлекеттің жеке тұлға алдындағы конституциялық және конституциялық-құқықтық жауаптылығының түсінігін ашып алу қажеттігі туындайды.
Мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының конституциялық-құқықтық жауаптылық жүйесіндегі орны жоғары. Әрі аталған жауаптылықтың өзектілігіне қарамастан мемлекеттің жеке тұлға алдындағы конституциялық-құқықтық жауаптылығы заң ғылымында әлі жан-жақты ашылмаған.
Мемлекет конституциялық-құқықтық қатынастардың субъектісі ретінде мемлекеттік биліктің барлық органдарының жүйесін қамтиды. Мемлекеттің конституциялық-құқықтық жауаптылығының ерекшелігі жауаптылық субъектісінің өзінің спецификасымен анықталады. Жауаптылықтың дәстүрлік түсінігі бойынша қандай да бір субъект мемлекетке қатысты құқықтық жауаптылықта болады және жасалған құқық бұзушылық үшін жауаптылық мемлекет тұрғысынан қолданылады. Ал қарастырылып отырған жағдайда мемлекет халыққа және әр адамға қатысты жауаптылық субъектісі болып табылады [4, 125 ].
Жоғарыда атап өткендей мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының негізі болып адам және азаматтардың құқықтары мен бостандықтары айқындалған тек конституциялық қана емес, сонымен қатар конституциялық-құқықтық нормаларының да бұзылуы табылады.
Сонымен қатар Конституцияның 3-ші бабының 3-ші тармақшасында: Халық пен мемлекет атынан билік жүргізуге Республика Президентінің, сондай-ақ өзінің конституциялық өкілеттігі шегінде Парламенттің құқығы бар. Республика Үкіметі мен өзге де мемлекеттік органдар өздеріне берілген өкілеттіктер шегінде ғана мемлекет атынан билік жүргізеді, - деп көрсетілген [3].
Жоғарыда аталып өткен нормаларға сүйене келе, халық және мемлекет атынан билік жүргізетін ең жоғары лауазымды тұлға және конституциялық жауаптылық субъектісі ретінде тоқталу кезінде жан-жақты әрі ерекше көңіл бөлуде ең басты орынға ие болатын президенттің конституциялық-құқықтық жауаптылығы. Себебі біздің ойымызша ол мемлекет атынан әрекет еткеннен кейін сәйкестелген түрде мемлекет атынан жауаптылыққа ие болуға тиіс. Осы субъектінің конституциялық-құқықтық жауаптылығын қарастырғанда конституциялық нормалардың өзінде көптеген қарама-қайшылықтарды кездестіруге болады. Атап айтатын болсақ, ҚР Конституциясының 40-шы бабының 2-ші тармағына сәйкес: "Республиканың Президенті - ... Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі". Біздің ойымызша кепілдік беру жауаптылықпен ұштасуға тиіс. Ал ҚР Конституциясының 47-ші бабының 2-тармағына сәйкес Республика Президенті өз міндеттерін атқару кезіндегі әрекеті үшін тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап береді. Яғни Конституцияның мызғымастығы, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының кепілі ретінде олар бұзылған жағдайда конституциялық-құқықтық мәртебесіне сәйкес жауаптылықта болмайды. Біздің ұстанатын көзқарасымыз бойынша осы нормаларды бір-біріне сәйкестендіру қажет.
Мемлекеттің жеке тұлға алдындағы жауаптылығының түсінігін ашу кезінде мемлекет атынан билік жүргізетін ең жоғары лауазымды тұлға және халық өкілі ретінде конституциялық-құқықтық жауаптылықтың жеке субъектісі ретінде президенттің конституциялық жауаптылығын ашу мен оның тетігін анықтау осы мәселені шешуде қандай да бір жетістіктерге жеткізуі сөзсіз.
Президенттің функциясы - термині Президенттің негізгі, аса маңызды қызметінің бағытын білдіру үшін қолданылады. Құқықтық мемлекеттегі заң шығару, атқару және сот билігі қызметінің негізгі бағыты жалпы табиғи мәнге ие. Олардың ең басты мақсаты қоғамның үйлесімді қызметін қамтамасыз ету болып табылады.
Қазақстандық конститутционализм функцияларындағы оның мәні, қоғамдық дамудың негізгі мәселелерін шешудегі, ең алдымен, ел тұрғындарының сан алуан мүдделерін қанағаттандырудағы шынайы ролінен көрінеді. Президент функциясы оның дамуының әр түрлі кезендерінде мемлекет алдында тұрған негізгі мақсаттарға, Қазақстандық конститутционализм жүйесіне байланысты (президенттік, жартылай президенттік және парламенттік) қойылып, осы мақсаттарды жүзеге асырудың құралы болып табылады. Президент функциясының мазмұны әр түрлі ішкі және сыртқы факторларға байланысты анықталады.
Мәселен, елдің экономикалық өміріндегі дағдарыстар президенттен осы экономикалық міндеттерді шешу үшін күш- жігерді үйлестіруді талап етеді. Қылмыстың өршуі президентті оған қарсы күресті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz