Жастармен жұмыс жүргізудің теориялық негіздері, БАҚ-тағы көрінісі және жастармен жұмыс жүргізу технологиясы
Жастармен жұмыс жүргізудің теориялық негіздері, БАҚ-тағы көрінісі және жастармен жұмыс жүргізу технологиясы
Дипломдық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4-8
1 ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ: ҚОҒАМДЫҚ КЕЛІСІМДІ ҮЙЛЕСТІРУШІ ИНСТИТУТ ЖӘНЕ ЭТНОСАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ҮНДЕСУІНДЕГІ ОРНЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9-31
0.1 Қазақстандағы ұлттық, конфессиялық және мәдени көптүрлілігі ... ... ...9-19
1.2Қазақстан халқы ассамблеясы - бейбітшілік пен ынтымақтастық негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19-31
2 ҚАЗАҚСТАН ЖАСТАРЫ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ ... ... ... ... ... ... ..3 2-53
2.1 Жастар - әлеуметтік-демографиялық топ немесе Қазақстандағы жастардың бүгінгі жай-күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32-47
2.2 Жастармен жұмыс жүргізудің теориялық негіздері, БАҚ-тағы көрінісі және жастармен жұмыс жүргізу технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47-53
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54-58
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59-60
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Сан ғасырлардан бері қазақтың даласына көптеген ұлттар мен ұлыстардың ұрпақтары келіп орнығып, бір-бірімен тамыр, дос болып, тату-тәтті өмір сүріп келе жатыр. Дархан көңілді, кең пейілді қазақ халқы оларға құшағын ашты. Ата-бабамыздың осы үлгісі, өзге халықтардың баласын дініне, тіліне, түріне, ұлтына қарамай бауырға басқан төзімшіл, толерантты мінез-құлқы бізге мұра болып қалды. Бұл - біздің тарихи қасиетіміз, өсіп, өркендеуіміздің бас ты негізі. Осы бірлік пен достықты тереңдете білудің арқасында біз көп қиыншылықтарды жеңе білдік - деген болатын Елбасы Н.Ә.Назарбаев [1, 12].
Осы ұлтаралық қатынастар жөніндегі тақырып қоғамдық саяси-әлеуметтік зерттеулердің өзекті мәселелерінің бірі ретінде саналады.Сы мәселе бойынша көптеген авторлар ұлтаралық қатынастар мәдениетін дамыту жөнінде өз еңбектерін жазды.Олар, Сужиков М. "Напряженность или гармонизация? :Развитие межнациональных отнашении в Казахстане", Кабульдинов.З.Е "Народ Казахстана:история и современность", Садықов.Т.С. "Тарих тағылымы:Ұлтаралық қатынастар мәдениеті."Аяган.Б."Апогей и закат советского социализма" және т.б.
Қоғамды демократияландыру Қазақстан халықтарының мәдениеті мен тілдерінің қайта түлеуі және дамуы үшін қолайлы жағдайды қамтамасыз етті. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев өзінің парасатты саясатымен көрегендік танытып, халықтың бірлігін нығайту үшін Қазақстан халықтары Ассамблеясын құрды. Қазақстан халықтары Ассамблеясы 300-ден астам республикалық, аймақтық, облыстық, қалалық және аудандық ұлттық-мәдени бірлестіктердің басын біріктіріп, біздің ортақ үйіміз - Қазақстанда шынайы достықты қамтамасыз етіп келеді. Бүгін әрбір ұлтқа мүмкіндік беріліп, жағдай жасалды. Өздерінің салт-дәстүрлерін жаңғыртуға, тілі мен әдебиетін, мәдениеті мен тарихын дамытуға қамқорлық көрсетілуде. Бүгін Қазақстанда еліміздің этномәдениет әр түрлігінің қоғам дамуының оң факторына айналдыру мүмкіндігі бар. Барлық ұлттар мен ұлыстар - қазақтар, орыстар, украиндар, немістер және басқа да этнос өкілдері өздерін Қазақстан халқының жаңа мәдени тұтастығын құрастырушы ретінде сезініп отыр деуге болады.
Осының бәрі мемлекет басшысының қоғамдағы азаматтық ынтымақтастық пен ішкі саяси тұрақтылығын сақтау стратегиясын дұрыс таңдап, ұлтаралық қатынастарды реттеудің тиімді тетіктерін жасай білуінің арқасында мүмкін болуда. Ұлттық БАҚ-тың атқаратын қызметі мен ерекшелігін айтар болсақ, 5 республикалық және 19 өңірлік ұлт тіліндегі газеттер бар. Олар Уйгур авази, Коре ильбо, Deutshe Algemeine Zeitung, Украінскі новини газеттері және Русский мир журналы, тағы басқа да басылымдар жарық көруде. Сонымен қатар жыл сайын аз ұлттардың тілінде әдеби кітаптар шығарылады. Соның ішінде Н. Назарбаев - ұлтаралық және дінаралық келісім үлгісінің негізін қалаушы; Қазақстан халықтары Ассамблеясы; 10 жыл; Достық әлемі, Планета дружбы және көптеген дүниелер жарыққа шықты. Одан басқа республикалық деңгейде корейлердің, немістердің, поляктардың бірнеше съезі, ұйғыр, түрік, дүнген, курд, өзбектің мәдени күндері, татардың сабантой мен құрылтайы болып өткені баршаға мәлім. Сондай-ақ жыл сайын Наурыз, Масленица, Рождество сияқты мерекелерді атап өту игі дәстурге айналған. Республикамызда кәсіби 9 ұлттық театр және 471 ұлттық-мәдени орталықтар жұмыс істейді. Бұл барлық ұлттардың тілі, әдет-ғұрпы, салт-дәстүрлері, тарихы мен мәдениетін дамытуда көрініс табуда. Мұндай жағдай ТМД елдерінің бірде-бірінде жасалмағандығын атап өту керек [2, 24-26].
Еуропа мен Азия қиылысында орналасқан көп ұлтты Қазақстан өңірі де халықтар достығының ортақ үйі болып, көпшілікті сан қырлы дәстүрлері және мәдениетімен таң қалдыруда. Батыс Қазақстан облысының ең басты ерекшелектерінің бірі - Ресейдің Астрахань, Волгоград, Самара, Саратов және Орынбор облыстарымен көрші. Бүгінде Батыс Қазақстан облысын өзін алсақ та, онда 90-нан астам әр түрлі ұлт өкілдері тұрады, 30-дан астам ұлттық-мәдени орталықтар Кіші Ассамблея құрамында жұмыс істейді. Олардың қай-қайсысы болсын Қазақстанды өз Отаным деп санайды. Сонымен қатар өздерінің ана тілдерін, тарихи отандарының тарихы мен шежіресін, салты мен дәстүрлерін болашақ ұрпақтарына үйретуге, өз ұлттарының рухани тәрбиесімен тәрбиелеуге ынталы.
Әр облыс орталығында Достық үйі ашылып, жұмыс істеуде. Мұнда ұлттық-мәдени орталықтардың қолдауымен түрлі тақырыптарда дөңгелек стол, кездесу, әдеби шығармашылық кештер, дәстүрлі мерекелер, көрмелер мен байқаулар және тағы да басқа шаралар өткізіліп, мектеп оқушылары мен студент-жастар қатысуда.
Барлық ұлттардың өнерін дамытуда жыл сайын өткізіліп келе жатқан Қазақстан халықтары мәдениеті мен өнерінің фестивалі ерекше орын алады. Бұл мерекеге ұлт өкілдерінің көркем өнерпаздары, қол өнері мен ұлттық тағам әзірлеудің шеберлері қатысып, жеңімпаз танылуда. Фестивальдар халықтық мерекеге айналып, барлық ұлттардың рухани, мәдени байлықтары паш етіледі, оған әр ұлттың жас-кәрісі түгелдей қатысып, бұл үлкен қуанышқа ортақтасады. Көп тілде орындалатын сазды әндер, сырлы өлең жолдары, әсерлі билер олардың бойында бір-біріне деген құрмет пен ұлтаралық қарым-қатынастар мәдениетін тәрбиелеуде. Мұның бәрі мәдениеттердің өзара байланысына, бірін-бірі толықтырып, байыта түсуіне ықпал етеді.
Республикамыздағы діни конфессиялардың ең басты ерекшелігі өзара сыйластық болып табылады. Рухани өзара түсіністік пен ұлтаралық келісім қоғамымызды татулық пен халықтар бірлігіне шақырып қана қоймай, өзге мемлекеттер үшін бейбіт елдің үлгісіне айналады. Республикамыздағы Қазақстан халықтары Кіші Ассамблеясы ұлттық-мәдени орталықтарға көмек, тілдерді дамыту, жастар тәрбиесімен айналысатын ұйым болып табылады.
Қазақстан халықтары Ассамблеясының арқасында басқа ұлт өкілдерімен қарым-қатынаста болу бізге халықтардың мәдениеті мен тарихын танудың сирек мүмкіндігін сыйлайды. Бұл бәрімізді бірлікке шақырып, ұлтына қарамастан жақындастырады. Достық қарым-қатынастар Қазақстанды Еуразиялық орталыққа айналдырып, рухани-мәдени тұтастығы мен ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетінің қалыптасуына өз ықпалын тигізеді.
Қазақстан халықтары Кіші Ассамблеясы көп ұлтты еліміздегі халықтар достығын нығайтуға, еліміздің өркендеуіне, Отанымыздың нағыз азаматтары мен патриоттарын тәрбиелеуге өз үлестерін қосуда.
Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың Әрбір қазақстандық өзінің ұлттық ерекшелігіне қарамастан Қазақстан оның құқығы мен еркіндігін әрқашан қорғауға дайын тұрған мемлекет екенін сезінуі қажет. Тек сол жағдайда ғана қазақстандық патриотизм сезімін ұялату мен тәрбиелеудің негізі қалыптасады деген сенім білдіруге болады. Тек сондай жағдайда ғана еліміздің әрбір азаматы әлем танып отырған Қазақстан атты мемлекеттің азаматы болғандығын мақтан тұтар еді деген сөзі де жалпы қазақстандық патриотизмді дәріптеудің маңыздылығын айқындай түседі.
Еліміз алдында әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру мақсаты тұр. Елбасы белгілеген стратегияны жүзеге асырудың көп ұлтты Қазақстан халқының бірлігінсіз мүмкін емесін де ескерген жөн.
Сонымен, Қазақстан халықтары Ассамблеясы қазастандық патриотизмді және ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру, қоғамды саяси және экономикалық жаңғыртудың барлық міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.
Қазақстан халықтары Ассамблеясының алдына қойылған басты міндеті қоғамның белсенді саяси, біріктіруші күші болуға қабілеттілігін таныту еді. Қазақстандағы ұлтаралық қатынастар саласындағы сарабдал саясат арқылы әрқайсымыз көп ұлтты және көп дінді мемлекет екенімізді байыптай отырып, қоғамдық-саяси тұрақтылық жағдайды сақтауда бай тәжірибеге ие болдық. Қазақстан халықтары Ассамблеясы XXI ғасырда өркениетті елдердің өзі үлгі алатын бір айшықты кезеңге аяқ басты.
Біз ортақ үйіміздің шаңырағы биік, керегесі берік болып, босағасынан ырыздық-дәулет кетпегенін қалаймыз. Оған Қазақстанда тұратын барша халықтың өзіндік үлес қосуымен бір-бір уық болып қадалғанын жақтаймыз. Ынтымақ, береке, бірлік те халықтар достығымен нығаятындығын өмірдің өзі көрсетіп отыр. Қазақстан демократия жолымен қадам басып келе жатқан мемлекет.Бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылуымызға еліміздегі ұлтаралық қатынастың алатын орны зор.Сондықтан республикамызда тұратын этникалық топтардың арасындағы бейбітшілікті сақтап қалу үшін бір - бірімізді жақсы түсініп,біз қазақстандықтар екенімізді,бір шаңырақтың астында тұратын біртұтас мемлекетті құрайтын халық екенімізді ұпытпауымыз қажет.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстанда тұратын этникалық топтар арасындағы келісімділікті қамтамасыз ету.Еліміз бұрыңғы Кеңес үкіметі құрамында болған мемлекеттерде болып жатқан ұлтаралық қақтығыстардың қауіпті екенін бағалап,дер кезінде түсінді.Қоғамдағы тұрақтылықты сақтау мемлекетіміздің ішкі саясатындағы өзекті бағыттардың бірі.Ұзаққа созылған әр уақыт кезеңдерінде бізде халықтар арасындағы қарым-қатынас ерекше дәстүр ретінде қалыптасқан.Қазіргі таңда Дүниежүзінде біздегі этникалық қарым-қатынастағы келісімділіктің қазақстандық моделін үлгі ретінде көрсетіп жүр.Тағдырдың тәлкегімен Қазақстанның территориясына көшіп келген этникалық диаспоралардың тұрмыс-тіршілігі бүнгі күнгі көп ұлтты Қазақстанның өзекті мәселелерінің бірі.
Ал, жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу тақырыбы шетелдік ғалымдар тарапынан мол зерттелген. Олардың аттарын тізіп шығудың өзіне көп уақыт кетеді. Ал, отандық ғалымдарымызға келетін болсақ, аталған тақырып бойынша бірлі-жарым еңбектер болмаса, арнайы ғылыми еңбектер, монографиялар мен диссертациялар көзге түсе қоймайды.
Әлеуметтік жұмыс жүргізудің теориялық және методологиялық мәселелері Гуслякова Л.Г., Холостова Е.И., Зайнышев И.Г., Саппс М., Уэллс К., Фирсов М.В. және т.б. ғалымдар еңбегінде егжей-тегжейлі қарастырылған. Отандық ғалымдарымыз Аитов Н.А., Джаманбалаева Ш.Е., Ешпанова Д. Д., Нысанбаев А. Н., Калибеков Д. және т.б. еңбектерінде Қазақстан жастарының әлеуметтік-саяси бейнесі, олардың әлеуметтену жағдайы, жалпы проблемалары қарастырылған. Жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу мәселесін арнайы зерттеу нысанына айналдырған еңбектер жоқтың қасы деуге болады. Сондықтан да осы тақырыптың дипломдық жұмыс объектісіне айналып отыруы кездейсоқтық емес әрі өте зәру болып табылады.
Тақырыптың мақсаты Қазақстанда тұрып жатқан әр түрлі ұлт өкілдерінің ұлтаралық қарым-қатынастарын реттеудегі саяси-әлеуметтік мәселелерін жан-жақты ашып,жүйелі түрде көрсету. Отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектеріндегі жетекші ойларға, статистикалық деректерге, әлеуметтік зерттеулер мәліметтеріне сүйене отырып, Қазақстандағы жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу барысына ой жүгірту, басым бағыттары мен өзекті мәселелерін айқындау, әлеуметтік жұмыс жүргізудің тың технологияларын ұсыну. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін бітіруші алдына мынадай міндеттер қойып отыр:
- қойылған мақсатты барынша ашып көрсету, жұмыс тәжірибесін игеру үшін отандық және шетелдік авторолардың еңбектеріндегі деректерді шолып, өзіндік тұжырымдар жасау;
- әлеуметтік жұмыс жүргізудің теориялық және методологиялық негіздеріне ғылыми талдау жүргізу;
- Қазақстан жастарының бүгіні мен болашағына ой жүгіртіп, олардың қазіргі саяси-әлеуметтік ахуалын, экономикалық жай-күйін ой талқысынан өткізу;
- жастардың еңбек нарығындағы жағдайына талдау жасап, оларды жұмыспен қамтудың тиімді жолдары мен механизмдерін ұсыну;
- жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің технологияларын қарастыру.
Дипломдық жұмыстың жаңалығы. Отандық және шетелдік ғалымдар еңбектері негізінде жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің теориялық-методологиялық негіздері, олардың жалпы жай-күйі, жұмыспен қамтылу деңгейі, әлеуметтік жұмыс жүргізудің технологиялары, өзекті проблемалары мен оларды шешу жолдары жан-жақты қарастырылды. Атап айтқанда зерттеу жұмысында мынадай жаңалықтар бар:
- рухани өмірімізде пайда болған ой еркіндігі мен пікір алуандығы тұрғысынан еліміздегі әлеуметтік жұмыс жүргізудің тарихи даму белестеріне алғаш рет кең көлемде талдау жасалған;
- совет кезеңіндегі әлеуметтік жұмыс жүргізудің сәтті тұстары аңғарылып, тиісті баға берілген;
- әлеуметтік жұмыстың теориялық және методологиялық мәселелері тиісінше молынан талданған;
- Қазақстандағы жастардың жалпы жағдайына шолу жасалып, олардың бет-болмысы толықтай ой елегінен өткізіліп, соны пайымдаулар жасалған;
- жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің технологиясы қарастырылып, шетелдік тәжірибелер тартылған, соны идеялар ұсынылған.
Зерттеу жұмысының қолданбалық маңызы. Дипломдық жұмыс Жастардың әлеуметтік мәселелерін, олардың саяси бағдарын, олармен әлеуметтік жұмыс жүргізу жайын қазіргі заман талабына сай, жаңаша көзқараспен зерттеген еңбектердің қатарын толықтыра түседі. Зерттеу жұмысындағы деректер мен қорытындыларды әлеуметтік жұмыс жүргізу тарихы, мемлекеттік жастар саясаты жүйесі, жастар социологиясы, сондай-ақ осы тақырыпта жазылатын болашақ диссертациялық жұмыстарда пайдалануға болады.
Зерттеу жұмысының хронологиялық межесі. ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап қазіргі күнге дейінгі кезеңді қамтиды. Дәлірек айтсақ, Қазақстанның тәуелсіздік жылдарындағыжастардың жай-күйі, әлеуметтік мәселелері сөз болады.
Дипломдық жұмыстың методологиялық және әдістемелік негізі. Зерттеу методологиясы объективтік, тарихилық, жүйелілік және ғылыми таным принциптеріне негізделді, сондай-ақ хронологиялық және хорологиялық зерттеу тәсілдері де қолданылды. Сол секілді біз қарастырып отырған мәселені мүмкіндігінше объективтік тұрғыдан түсіндіруге бағытталған әрі жаңа көзқарас тұрғысынан жазылған еңбектер басшылыққа алынды.
Нақты деректерді зерделеу ғылыми зерттеуде талдау және жинақтау, жүйелендіру, салыстыру т.б. жалпыға белгілі әдістері негізінде жүргізілді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
1 ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ: МЕН ҚОҒАМДЫҚ КЕЛІСІМДІ ҮЙЛЕСТІРУШІ ИНСТИТУТ ЖӘНЕ ЭТНОСАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ҮНДЕСУІНДЕГІ ОРНЫ
1.1 Қазақстандағы ұлттық, конфессиялық және мәдени көптүрлілігі
Қазақстандағы полиэтникалық қоғамда негізінен екі мәдениеттің үстемдік құрып отырғаны белгілі. Біріншісі, сөз жоқ қазақ мәдениеті. Бұдан кейінгі орында орыс мәдениеті тұр. Дәл қазір өзге ұлт өкілдерінің діні мен салт-дәстүрін жаңғыртуға барынша жағдай жасалған. Осындай ынтымақты тірлікке дүниежүзінің көптеген елдері қол жеткізе алмауда. Керек десеңіз, Қазақстан - Орталық Азияда ұлтаралық татулықты сақтап, алауыздыққа жол бермеген жалғыз ел. Бүгінде кең-байтақ қазақ жерінде 11 тілде жастарға тәлім беретін мектептер жұмыс істейді. Біздің билік мұндай білім ошақтарының барлық шығындарын көтеріп отырғаны белгілі. Осыдан-ақ еліміздегі өзге ұлт өкілдеріне қандай жағдай жасалғанын бағамдай беруге болады. Сондай-ақ, мұндай мектептер өзге ұлт өкілдері жастарының қазақ тілін оқып-үйренуіне негіз болып отырғанын тілге тиек ете кетуіміз керек. Бұдан басқа ел аумағында 13 тілде түрлі радиохабарлар тарайтыны белгілі. Бұны үлкен жетістік деп айтуымызға қақымыз бар.
Қазіргі таңда өзге ұлт өкілдері Қазақстан халқы Ассамблеясының маңайына топтасып, өзінің салт-дәстүрі мен мәдениетін дамытуда. Алдағы уақытта төзімділік біздің халқымыздың күнделікті өмірінің дағдысына, дәстүріне айналуы керек. Сондай-ақ, біз төзімді қоғам арқылы ұлттық болмысымызды жойып алмауға ерекше мән берген жөн. Қайта керісінше толерантты қоғамды пайдаланып тілдік, ұлттық басымдылыққа жетудің жолдарын қарастырғанымыз абзал. Сонда біздің ұпаймыз түгел болатыны белгілі. Тәуелсіздікпен бірге есейіп келе жатқан Ассамблеяның қызметі еліміз үшін үлкен мән-мағынаға ие. Бүгінде қоғамдық институтқа республика бойынша 820 мәдени орталық мүше [3, 142].
Ассамблеяның негізгі функциялары мен өкiлеттiктерi:
1) этносаралық және конфессияаралық қатынастар саласындағы мемлекеттiк ұлттық саясатты әзiрлеуге және iске асыруға жәрдемдесу;
2) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiм, мемлекеттiк тiлдi және Қазақстан халқының басқа да тiлдерiн дамыту саласында шаралар әзiрлеу мен iске асыруға қатысу;
3) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiмдi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша мемлекеттiк органдармен және азаматтық қоғам институттарымен, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен өзара iс-қимыл жасау;
4) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiм үлгiсiн елде және шет елдерде насихаттау.
Қазақстандағы қоғамдық-саяси жағдайды сараптаған адам қазақ жерінде қандайда бір ұлтқа қатысты ксенефобиялық көзқарастың жоқ екенін бірден байқайды.
Алдағы уақытта төзімділік біздің халқымыздың күнделікті өмірінің дағдысына, дәстүріне айналуы керек. Сондай-ақ, біздер төзімділікы қоғам арқылы ұлттық болмысымызды жойып алмауға баса мән берген жөн. Қайта керісінше төзімділік қоғамды пайдаланып тілдік, ұлттық басымдылыққа жетудің жолдарын қарастырғанымыз абзал. Сонда біздің ұпаймыз түгел болатыны белгілі. төзімділікылық бізді ассимилиацияға түсірмеуі тиіс. Сондықтан мемлекеттік саясатты барынша айқындап алуымыз шарт. Сонда ғана төзімділік біздің мақсат-мүддемізге жұмыс істейтін болады.
Қазақстан тәуелсіздік алған алғаш жылдары қабылданған, мемлекет қызметінің негізін қалайтын құжат болып табылатын Қазақстан Республикасын 2030 жылға дейін дамыту Стратегиясында ҚР Президенті Н.Назарбаев мемлекет дамуының жеті ұзақ мерзімді басымдықтарын атап өткендігі белгілі. Аталған құжатта аса маңызды басымдықтардың ішінде ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамды бірігіп нығайту міндеттері көрсетілген; олар орындалған кезде осы және алдағы онжылдықтар ішінде ұлттық стратегия жүзеге асырылатындығы туралы да айтылған.
Бүгінгі күні Қазақстандағы төзімділік, бейбітшілік пен амандықтың көзі болып табылатын, қазіргі заманның нақтылығына айналған басты құндылықтардың бірі, бүкіл қазақстандықтардың ауызбірлігінің негізі және ел басшылығының ішкі саяси бағыттағы саясатының негізгі құрамдас бөлігі. Сонымен қатар, еліміздегі төзімділік - Қазақстан Республикасының халықаралық кеңістіктегі оң имиджінің негізгі құрамдас бөлігі. Халықаралық қауымдастықта біздің елімізді мемлекеттегі ішкі саяси ахуалы аса қолайлы мемлекет деп біледі. Сонымен қатар, елімізде этносаралық және конфессияаралық жанжалдардың жоқ болуы, ішкі саяси тұрақтылықтың нық орнағандығы елімізді 2010 жылы Еуропадағы Қауіпсіздік пен Ынтымақтастық Ұйымына төрағалық етуші мемлекетті әрі аталған беделді ұйым Саммитінің өткізілу орнын таңдау барысындағы айқын алғышарттарына айналды.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан ұлтаралық және конфессияаралық үндесудің өз үлгісін қалыптастыра алды, оны басқа елдерге де өз саясаттарын қалыптастыру барысында пайдалану үшін ұсынуға болады: Күні кеше ғана дүниенің төрт бұрышына бірдей айқара құшақ ашқан бүгінгі Қазақстанның символындай болған дәл осы сәулетті ғимаратта бас қосқан ислам, христиандық, яһуди, будда және басқа дін өкілдері біз ұстанған осы саясатты ұлтаралық татулық пен дінаралық келісімнің әлемдегі ең үздік моделі ретінде бағалап, Қазақстанды дүние жүзіндегі бейбітшілік пен келісім аймағы деп жариялады.
Осыған дейін аталғандай, Қазақстан Республикасы 130-дан астам ұлттар мен конфессиялар бейбіт өмір сүретін бірегей мемлекет ретінде сипатталады. Қазақстанның оң бейнесі мен еліміздің ішкі саясатындағы оң ахуал - ел басшылығының бабаларымыздың көп ғасырлық тәжірибесіне негізделген, дана саясатының нәтижесі деп білуге болады. Қысқаша айтқанда оны төзімділік саясаты деп атауға болады. Оның негізі еліміздің Ата Заңында келтірілген: 1. Заң мен сот алдында жұрттың бәрi тең. 2. Тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкiмдi ешқандай кемсiтуге болмайды.
Конфессияаралық келісімді сақтау мен нығайту жөніндегі саясат - мемлекет дамуының бетімен жіберілген іс болып табылатын бағыты емес, керісінше, ел басшылығы осы мәселеге ерекше назар аударуда. Біздің елімізде республикадағы этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастар - оның қазіргі кездегі жағдайын түсініп, дұрыс бағытта дамуына ықпал ете алатын, өзара тиімді үндесуді жөнге келтіре алатын мемлекет тарапынан сенімді серіктесті талап ететін қарым - қатынастар. Өйткені аталған қарым - қатынастар мемлекеттегі тұрақтылық пен оның үйлесімді дамуына тікелей әсер етеді. Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасы бойынша қазіргі кезде этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастар жүйесінің осындай серіктестері құрылған, олар: Қазақстан халқының Ассамблеясы мен Діни істер Агенттігі. Өз нысандары бойынша ерекшеленетін осы екі ведомствоның ортақ бір мақсаты бар, ол - біздің мемлекетіміздегі конфессияаралық және этносаралық келісімнің сақталуы мен нығайтылуына ықпал ету. Ағымдағы жылы мемлекет пен конфессиялар арасындағы дәнекерлік үндесуді нығайту жөніндегі жұмыстың қисынды жалғасы ретінде ҚР Президенті жанындағы Академиясының негізінде Этносаралық және конфессияаралық қатынастарды зерттеу жөніндегі орталық құрылды.
Орталық этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастардың іргелі зерттеулерімен айналысатын болады. Сонымен қатар, Орталықтың екінші міндеті - этномәдени бірлестіктермен жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру. Орталық төзімділік пен этносаралық келісудің шетелдік тәжірибесін күрделі зерттеуімен айналысып, Қазақстан ның осы саладағы жетістіктерін насихаттайтын болады. Қазіргі кезде ҚХА ғылыми кеңесі мен жаңадан құрылған Орталық басқа да ғылыми - талдағыш құрылымдармен бірлесіп, этносаралық қарым - қатынастар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулерді жүргізу барысындағы үйлестікті қамтамасыз етуі тиіс. Орталық қызметінің нәтижесінде Қазақстан халқы Ассамблеясы мен этномәдени бірлестіктер қызметкер леріне арналған нақты ғылыми - негізделген, тәжірибелік нұсқаулықтар әзірленетін болады.
Ғасырлар бойы қазақтардың тарихи мекенінде әралуан мәдениеттің, дін мен дәстүрлерді ұстанған көптеген халықтардың тағдыры тоғысты. Нәтижесінде 140 этнос пен 40 конфессия өкілдері қазақтармен қоян-қолтық бейбіт өмір сүретіндей айрықша жағдай қалыптасты. Сонымен қатар, түрлі этностардың ұзақ уақыт қатар өмір сүруі қоғамда төзімділіктің орнықты дәстүрлерін қалыптастырды.
Тәуелсіздікке ие болған алғашқы күннен бастап қазақстандық қоғамды ұйыстыру, барлық этностық топтардың тең құқықты өмір сүруін қамтамасыз ету мемлекеттің ұлттық саясатының іргелі бағыттарына айналды. Өтпелі кезеңнің күрделі жағдайында мемлекеттің мақсатты және дәйекті саясатының арқасында Қазақстанда этносаралық негіздегі қақтығыс, тұрақсыздық пен қоғамдағы жіктелу бола қойған жоқ.
Этностық емес, азаматтық қауымдастық құруға бағытталған бастапқы таңдау келісім мен тұрақтылықтың іргетасы болып қаланды. Этностық ерекшелігіне қарамастан елдегі барлық азаматтардың мүдделерін тоғыстыру ең дұрыс жол екендігін уақыт көрсетіп берді.
Қазіргі таңда Қазақстанда әлемдік қоғамдастық тарапынан жоғары бағаға ие болған этносаралық келісімнің өзіндік үлгісі қалыптасты.
Этносаралық келісімді қамтамасыз етудің тиімді нормативтік құқықтық және тұжырымдамалық негіздері құрылды. Қазақстан Республикасының Конституциясы этностық, нәсілдік, діни немесе өзге де ерекшеліктеріне қарамастан, барлық азаматтардың мүдделерінің қорғалуына кепілдік берді. Негізгі заңның нормалары барлық этностық топтар арасында сенім және өзара құрмет негіздерін қалады.
Этносаралық және конфессияаралық келісімді қамтамасыз етудің басымдықтары Президент Н.Ә. Назарбаевтың Қоғамның идеялық ұйысуы Қазақстан прогресінің басты шарты атты бағдарламалық еңбегінде, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында, ҚР мемлекеттік сәйкестілігін қалыптастыру тұжырымдамасында көрсетілген. Бұл тақырып Мемлекет басшысының Тарих тоғысында, Сындарлы он жыл кітаптарында, Қазақстан халқы Ассамблеясының сессияларындағы баяндамаларында және өзге де сөйлеген сөздерінде жан-жақты көрсетілген.
Бүгінде өркениеттің дамуына ықпал ететін негізгі жолдың бірі мәдениеттер мен діндердің сұхбаты екендігі белгілі. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасыларының съезі әлемнің әр бұрышында жаңа мыңжылдықта да толастамай отырған діни текетірестер мен ұлттық қақтығыстардың алдын алуға, дүние жүзінде дінаралық келісімнің өркен жайып, өркениеттердің өзара үндестік табу ісіне айтарлықтай ықпал етеді.
Қазақстанда рухани келісім Еуразия құрлығындағы екі үлкен этностың - түркі тілді және славяндардың діні болып табылатын екі әлемдік дін - ислам мен христианның арасындағы басымдыққа негізделеді. Міне, сондықтан да Қазақстандағы ислам-христиан арқылы қазақстандықтардың толеранттығы қалыптасады және сақталады.Конфессияаралық келісім мен бейбітшілік мәселелерінде халықаралық ынтымақтастықты кеңейту мақсатында Ас - - танада Мәдениеттер мен діндердің ха - лықаралық орталығы құрылды. Ор - та - лықтың негізгі мақсаты - діндер мен өркениеттер арасындағы үнқатысуды дамыту және конфессияаралық келісімді нығайтудың қазақстандық тәжіри - бе - сін халықаралық деңгейде насихаттау. Орталық әлем мәдениеттерін, өрке - ни - ет - - аралық, этносаралық, конфессияаралық үнқатысуды, төзе алмаушылық, ксенофобия, діни сенімді қудалаушылыққа қарсы әрекетті тұжырымдамалық негізде қалыптастыруды әзірлеу бойынша ауқымды жұмыстар жүргізуде. Еуропа мен Азияның түйіскен жерінде орналасқан Қазақстан дінаралық диалогтың бастамашысы мен белсенді қатысушысы атануы кездейсоқ емес. Біздің елімізде көптеген этностар мен діндердің өкілдері тұрып жатыр, олардың өзара әрекеттесуінің үлкен тәжірибесі бар, сондықтан Қазақстанның конфессиялар мен өркениеттердің жемісті диалогы орнаған мекен атануға құқығы бар.
Қазіргі уақытта Қазақстанның діндер арасын - дағы тұрақтылықты сақтаудағы ұмтылысын халықаралық қауымдастық жоғары бағалауда. Бұл тәжірибе мем - лекеттік саясатымыздың конфессияаралық бейбітшілік пен келісімді нығайту сала - сындағы аса маңызды элементіне айналды. Қазіргі Қазақстанның ерекше моделі әр - түрлі діндер мен ұлттар өкілдерінің бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүре алатынын дәлелдеп берді. Сайып келгенде, еліміздің осынау тәжірибесі 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға, 2011 жылы ИКҰ-на төрағалық етуіне себеп болды. Еуразия құрлығының дәл жүрегінде орналасқан Қазақстан - дүниенің екі бөлігі: Еуропа мен Азияның арасын жалғастырушы көпірдің рөлін атқарады. Тек қана географиялық тұрғыдан емес, сондай-ақ мәдени, рухани тұрғыдан да солай болып отыр.Еуропадағы қауіпсіздік және ынты - мақтас - тық ұйымына басшылық еткен елі - міз Еуразия құрлығындағы қауіпсіздік пен ынтымақ - таст - ықты қамтамасыз етуге, яғни, еуропалық және азиялық мемлекеттердің рухани жақындасуына ықпал етті. Қазақстанның ЕҚЫҰ-дағы төрағалық міндетіне кірісуі кезінде сөз сөйлеген Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Біздің ұлтаралық және дінаралық келісімнің моделі - бүкіл әлемдегі түрлі конфессиялар арасындағы қарым-қатынас ісіне Қазақстанның қосқан қомақты үлесі деген болатын.
Еліміздің ЕҚЫҰ-дағы төрағалығындағы ұраны төрт Т: Trust (сенім), Tradition (дәстүр), Transparency (транспаренттілік) және Tolerance (толеранттылық) болғаны белгілі. Бұл схемадағы төртінші компонент -толеранттылық - мәдениеттер, діндер мен өркениеттер арасындағы диалогты нығайту қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Сондай ақ, Қазақстан Ислам конференциясы ұйымының тізгінін ұстай отырып, өркениеттер диалогын әсіресе Батыс пен Шығыстың арасындағы байланысты ретке келтіруге ұмтылды. Ислам кон - ференциясы ұйымына төрағалық барысында Ба - тыс пен Шығыс, Еуропа мен Азияны, христиан өркениеті мен ислам өркениеті ара - сын - жақындастыру мәселесін алға қою арқылы, Қазақстан әлемдік өркениеттер аралық диалогқа бастамашы ел ретінде өзінің имиджін қалыптастыра алды [4, 12].
Қазақстан жөңкіле жылжып бара жатқан әлемдік бейбітшілік пен үйлесімділікке бағытталған қозғалыстың жүрегіне айналып келеді. Ұлтаралық келісімді қалыптастыру, конфессияаралық диалогты жалғастыру үшін жағдайлар жасау - бұл біздің мемлекетіміздің және оның Президенті Н.Назарбаевтың стратегиялық бағдары. Ол халықтар мен діндер арасындағы бір-біріне деген сенім мен ынтымақтастықтың арта түсуі үшін барлық күш- жігерді жұмсайды және де бұл жұмыс өзінің оң нәтижелерін беруде.
Қазіргі уақытта Қазақстанда дінге өркениетті көзқарас демократиялық өзгерістердің бір бөлігіне айналуда. Республикада діни конфессиялардың тұрақты диалог негізінде бейбіт қатар өмір сүруіне барлық жағдай жасалған. Мемлекет бұл процесте бастамашылық жасап, кез келген оң ынтаны қолдайды.
Кеңес өкіметі тұсында Қазақстан көп ұлтты мемлекетке айналды. Республикада 130 ұлт пен ұлыстардың өкілдері тұрды, қазір де солай. Ұлтына, нәсіліне, діни сеніміне қарамай, қазақтар мен басқа ұлт өкілдері Қазақстан халқын кұрап отыр. Ол дүниежүзілік қоғамдастықтың ажырамас бір бөлігі бола отырып, қазақ мемлекетінің бұлжымастығының негізіне айналды.
Қандай бір қайшылықтар мен қиыншылықтар болмасын, Қазақстанды мекендеген халықтар өзара достықта өмір сүрді. Бір-бірімен қарым-қатынастары тығыз болды, өзара достық қалыптасты. Қазақ халқы республикаға келген басқа халықтарға кең пейілдік білдіріп, көмек көрсетті. Қазіргі азаматтық татулықтың негізі қаланды.
Саясаттың жақсы нәтижесін берген бір саласы - халыққа білім беру саласы. Халықтың білімділігі жағынан біз бірқатар дамыған елдерден кем емеспіз. Сауатсыздық деген атымен жойылды. Жаппай жалпыға бірдей орта білім беруге көшкенбіз. Әрбір үш жарым адамның бірінің жоғары және орта арнаулы білімі болды. Жоғары потенциалды ғылымның берік негізі қаланды.
Қазақстан шикізат шығарушы аймаққа айналғаны да шындық. Бірақ табиғи байлықты игеру, ірі зауыттар, фабрикалар, шахталар салудан, олардың техникалық базасын нығайтып, әлемдік дәрежеге көтеруден де артта қала қоймадық. Ауыл шаруашылығы саласындағы жетістіктер ауыз толтырып айтуға, мақтаныш тұтуға боларлықтай еді.
Халыққа қызмет ету салаларының да жетістігі аз болған жоқ. Денсаулық сақтау қызметкерлерінің саны, олардың тәжірибеге қосқан үлесі жөнінен де, ол саланың материалдық базасын нығайтуда да үлкен жетістіктің негізі қаланды. Олардың қазіргі қиыншылықтарға төтеп беруінің негізі міне осында жатыр.
Ұлт саясатының нәтижесінде творчестволық интеллигенция қалыптасты. Жүздеген, мыңдаған ғалымдар, жазушылар, ақындар, дәрігерлер, инженерлер - біздің мақтанышымыз.
Қол жеткен табысты атамау, оған дұрыс баға бермеу, сонымен қатар орын алған кемшіліктерді де санамау, дұрыс болмас еді. Оқушы қауым, бұларға баға беруде сіздерге дербестік берілген, өз көзқарастарыңды қалыптастыруға тырысыңдар.
Қазақстандағы экономикалық және саяси реформаларды жүзеге асырушы басты тұлға - адам. Біз құрып жатқан жаңа қоғамның ең жоғарғы құндылығы да - адам, бүкіл өзгерістің бәрі сол үшін, соның игілігі үшін соның қолымен жасалып жатыр. Адамның құқықтары мен бостандықтарының кепілдігі заң жүзінде қамтамасыз етілген. Ұлтаралық келісім, барлық ұлттар мен ұлыстардың теңдігі идеяларын негіздеу күрделі мәселенің бірі болып отыр.
Күйреген Кеңес Одағының Конституциясында да, социализм тұсында да, адам ең жоғары құндылықтың санатына жатқызылған. Бірақ олардың бәрі іске аспады, қағазда ғана жазылды, олар туралы жоғарыда айтылды.
Сондықтан Қазақстан егеменді ел болып жарияланумен бірге өз конституциясын, негізі Заңын қабылдады. Онда Қазақстан мемлекетінің саяси-бағыт бағдары, мемлекеттік органдардың жүйесі, олардаң құрылымы мен қызмет ету тәртібі, адамдардың негізгі құқықтары мен міндеттері тұжырымдалды. Ол сонымен бірге қазіргі заманғы аса маңызды саяси құжат болып табылады. Оның шынайы жасампаздары - қазақ халқы және Қазақстанды мекендеген өзге ұлт өкілдері. Егемен, тәуелсіз Қазақстан дегеніміз - қазақ халқының дербестігі, еркіндігі, бостандығы, өзінің тағдырын шешуге толық билігі барлығы.
Біз жоғарыда ұлт мәселесін қарағанда бұрынғы Совет өкіметі кезінде оны шиеленістірген жағдайларға тоқталғанбыз. Бұларды бір күнде шешіп тастау мүмкін емес. Бүгін таңда күн тәртібінде Қазақстан экономикасын дағдарыстан шығарудың қандай күрделі міндеті тұрса, ұлт саясаты саласында да сондай күрделі міндет тұр.
Ұлт саясатындағы маңызды мәселенің бірі - азаматтық татулық пен ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету. Бұл келісім халықтардың экономикалық теңдігін, саяси және мәдени дамуын, өзара достықты, ұлттық мүдделер мен ұлттық ерекшеліктерді, тілдердің бір-біріне деген құрметін қамтамасыз етеді.
1997 жылы Қазақстан Республикасындағы тіл туралы Заң қабылданды. Конституцияның бірінші бөлімінің 7-бабында Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік тіл - қазақ тілі. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады деп тұжырымдалған.
Өтпелі кезеңдегі саяси жұмыстың өзегі - бірігу, қоғамдық процесс және әлеуметтік серіктестік. Қазақстан халықтарының тілегі - дүниежүзілік қоғамдастықтың ажырамас бөліміне айналу, қазақ мемлекетінің бұлжымас негізін нығайту, демократиялық қоғам мен құқықтық мемлекет құру, конституцияның принциптері мен ережелерін іске асыру. Міне, сондықтан да Ата Заңның әрбір қағидасы, әрбір тұжырымы, әрбір бабы ұлт проблемасымен тығыз байланысты.
Қазақстанда жүргізіліп жатқан саясат - көп ұлтты халқымызды өзара жақындастыру, олардың қарым-қатынастарын, достығын нығайту.
Қазақстан халқы этностық құрамы бойынша әртүрлі. Бұнда 130 ұлттың өкілдері тұрып жатыр. Этностық мәдениеттің саны бойынша ең үлкең байырғы этнос - қазақтар, олар республика халқының 53,4 пайыз, орыстар - 30 пайыз , украиндықтар - 3,7 пайыз , өзбектер - 2,4 пайыз , немістер - 2,4 пайыз , татарлар - 1,7 пайыз, ұйғырлар - 1,4 пайыз , белорустар - 0,7 пайыз, корейлер - 0,7 пайызын құрайды [1, 12].
Көп ұлттар Қазақстанға өз еркімен емес, саяси қуғын-сүргіннің нәтижесінде келген. Сталиндық кезеңде Қазақстанға Ресейден және Кеңес Одағының басқа аймақтарынан бір жарым миллион саяси жер аударылған тұтқындарды қабылдаған. Және тағы бір миллион үш жүз мыңға жуық қоныс аударғандар сенімсіз халықтар өкілдері ретінде Қазақстанға жер аударылды. Бұл адамдардың барлығы қазақ халқының түсіністігі мен қолдауын көрген, Қазақстан жерінде екінші Отанын тапқан.
Қазақстанда елімізде тұрып жатқан ұлттардың теңдік принципі қатал сақталады. Әрбір қазақстандық үшін толықұлттық өзін білдіруге барлық жағдайлар жасалған және өз этномәдениеттік мүдделерін жүзеге асыруға құқықтар берілген.
Республикада қолданылатын барлық тілдерге құқықтық кепілдіктер мен көрсітелетін құрмет кез келген ұлттың өз тілі мен мәдениетін дамытуға ажырамас құқығын қорғайды. Республиканың 40 пайызға жуық орта оқу орындары мен 70 пайыз жоғары оқу орындары оқу процесін орыс тілінде жүзеге асырады. Аз ұлттардың жинақы тұратын жерлерінде ұйғыр, өзбек, тәжік, украин, неміс, поляк және басқа тілде оқытатын мектептер жұмыс істейді.
Ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы демалыс мектептері ана тілін оқуға мемлекеттік қолдау алды. Қазіргі кезеңде 170 демалыс мектептерінде және ұлттық жаңғыру мектептерінде Қазақстанның этностық топтарының 23 тілі оқытылуда.
Әрбір ұлттың өз ерекшелігі бар. Қазақстанның барлық түпкірлерінде құрылған ұлттық ерекшелігін қолдайтын ұлттық-мәдени орталықтары сияқты нысан кең даму үшін. Оның ең жоғары трибунасы - Қазақстан халықтары Ассамблеясы. Сондықтан ұлттық қатынасты жан-жақты дамыта отырып, әрбір ұлттың, халықтың өзінің тарихи қалыптасқан дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын, салт-сана жүйелерін байыта түсуге толық жағдай жасалынады. Мұны біздің республикамызды мекендеуші ұлттардың өкілдері өздерінің күнделікті тұрмысында сезінуде. Олардың өз тілінде оқуға, білім алуға, түрлі қоғамдық ұйымдарды құруға құқықты екені Конституцияда былай жазылған: Қазақстан республикасының азаматтарына, ұлтына, жынысына, тіліне, әлеуметік, мүліктік және лауазымдық жағдайына, әлеуметтік тегіне, тұрғылықты жеріне, дінге көзқарасына, сеніміне, қоғамдық бірлестікке мүшелілігіне, сондай-ақ бұрын қылмыстық жазаға тартылғанына қарамастан құқықтар мен бостандықтар теңдігіне кепілдік берілді. Азаматтарды кемсітушіліктің кез келген түріне тыйым салынады делінген. Бұл қағидалар ұлтаралық мәдениеттің, оны жүргізудің бұлжымас негізі.
Бүгінгі Қазақстанда ұлтаралық дамуға толық мәнді ақпараттық кеңісітік жасалынған. 1998 жылы Республикада - 1425 газет шығарылды, олардың орыс тіліндегісі - 581, орыс-қазақ тіліндегісі - 514, орыс, қазақ және басқа тілдердегісі - 330, журналдардың орыс тілінде шығатыны - 64. Қазақстанда Известия, Комсомольская правда, Аргументы и факты, Новая газета, Труд газеттері басып шығарылуда.
Республикада 371 электрондық бұқаралық ақпарат құралдары (СМИ) қазақ және орыс тілдерінде жарияланады. Россия телехабары күн сайын 8 сағат көлемінде беріледі, ол Өзбекстанда 4 сағат қана, Түркменстанда мүлдем берілмейді. Республикада украин тілінде Украинские новини, кәріс тілінде Коре илбо газеттері шығарылады.
Ана тілінде (қазақ, орыс, өзбек, ұйғыр, тәжік, украин және неміс) сөйлейтін балалар бақшасында 426 мың бала тәрбиеленеді. Аз ұлт өкілдері үшін ұйымдастырылған 14 мектепте оқу ана тілінде өткізіледі.
Түрлі ұлттардың өкілдері мемлекеттік басқару ұйымдарында да жұмыс істейді. Президент әкімшілігінде қазақ, орыс, украин, беларусь, кәріс, ұйғыр, татар және болгар қызметкерлер жұмыс істейді. Үкімет құрамында 8 қазақ, соншалықты орыс, украиндар бар, бір татар, бір ұйғыр бар.
Сот жүйесінде қазақ, орыс, украин, татар, кәріс, ингуш, армян, өзбек, поляк, беларусь, молдаван, еврей, ұйғыр, әзірбайжан, чечен, башкир, чуваш, осетин және қырғыздар жұмыс істейді.
Тұнғыш рет дұнғандар мен курдтардың форумы - мерекелері республика деңгейінде өткізілді. Ұйғыр жастарының бірініші, неміс балалар шығармашылығының республикалық фестивалі өткізілді. Жамбыл облысы Қордай ауданының Масанчи селосында дұңған тарихының мұражайы жұмыс істейді. Алматыда - ақпараттық Бәйт-Исраэль орталығы құрылып, жемісті жұмыс істеуде. Қазақстандағы түріктердің өмірін баяндайтын кітап шығарылды. Қазақстан халықтарының энциклопедиясы дайындалды. Диаспоралар тілдеріндегі әдебиетті сататын Отан дүкені өз жұмысын қайта бастады. Қазақстанның белгілі қайраткерлері Левон Мирзоян мен Магазы Масанчидың есімдерін еске алу және мерей тойын өткізу туралы армян және дұнған мәдени орталығының ұсыныстары қабылданды.
Павлодар, Семей, Жамбыл, Өскемен, Петропавл, Көкшетау және басқа қалаларда кіші Ассамблеяларға, ұлттық-мәдени орталықтарға арнаулы үйлер берілді.
Ассамблея диаспоралармен жұмыс істейтін ұйымдық жұмыстың орталығына айналды. Ассамблеяның жұмысшы органына мемлекеттік мәртебе берілді. Бұл ұлттық-мәдени орталықтың көлемді проблемаларды шешуіне мүмкіндік берді, олардың қайсы біреулері бойынша үкімет деңгейінде шешім қабылдануда.
Ұлттық-мәдени орталықтарға қаражаттық көмек беретін республикалық Қор құрылды, оның филиалдары барлық облыстарда жұмыс істеуде. Ассамблея халықтық дипломатияның органына айналды. Ол диаспоралардың тарихи отанымен байланысын қамтамасыз етуде. Соның нәтижесінде Ресей мен Беларусьте қазақ студенттерінің саны көбеюде. Қырғыз халқының Ассамблеясымен байланысы күшейе түсті. Ассамблея тәжірибесін ТМД елдері зерттеуде.
Ассамблея ұсынысымен республикамыздың барлық жоғары оқу орындарында этникалық аз топтардың балалары жеңілдікпен қабылданады. 1995 - 1998 жылдар аралығында олардың саны 12-ден 17,7 пайызға артты. 1995 жылдан бері республиканың жоғары оқу орындарына аз ұлттық топтардың 4600 баласы қабылданды. Бұл маңызы үлкен саяси шара болып отыр.
Қазақстан мемлекеті барлық ұлттық мәдениеттің дамуына тең құқық берген. Республикада қазақ және орыс тілдерінен басқа ұйғыр, кәріс, немістердің де кәсіби театрлары жұмыс істейді, 500-ден астам ұлттық көркемөнер ұжымдары бар.
Қазақстан бұрыңғы КСРО-да тұратын ұлттардың саны жағынан бесінші республика еді, сонда да өз жерінде азшылдықта болды, оның ұлттық тілі де жойылып кете жаздады. Бұл, әрине, қоғамдық системаның кемшілігі еді. Қазақ ұлтының өз тарихын және мәдениетін, ұлттық тұрмысын дамытуға және гүлдендіруге ұмтылуы Қазақстандағы әртүрлі басқа ұлттардың тарапынан қарсылық көрмей, құрметтелуі елдегі тұрақтылықтың және адамдар арасындағы өзара сенімнің стратегиялық негізі болып табылады.
Қазақстанда мәдени саладағы ұлтаралық қатынастар саяси теорияның қайдағы бір қияли кеңістігінде өмір сүріп жатқан жоқ. Олар шамамен алғанда төрт деңгейде жүзеге асырылып жатыр: атап айтқанда, жеке адамдардың қарым-қатынасында, ұлттық-мәдени орталықтар арқылы ұйымдастырылған этникалық топтар деңгейінде; мұның өзі Қазақстан Халықтары Ассамблеясының қызметінде заңды тұжырымымен тапқан, сосын заңдылық тұрғысынан жеткілікті құрылымдар деңгейінде, ақыр соңында аймақтық, ірі аймақтық мәдени-өркениет деңгейінде жүргізіліп келеді. Соңғысында, әсіресе, Қазақстан жағдайында кең тараған ислам мен христиан діни жүйелері де бар.
Осынау деңгейлердің әрқайсысында шешімін таппаған өзіндік мәселелер де бар, бірақ біріндегі проблеманы басқасына телуге болмайды. Ал кейінде таза тұрмыстық қайшылықтарды тұтас ұлттық топтардың қарым-қатынасы деңгейіне, тіпті мемлекет саясаты деңгейіне көтеруге тырысушылық жиі төбе көрсетеді. Ондайда ауыл-үй тентегінің қылығы бұқара санасында ұлттық саясаттың көрінісі болып шыға келеді. Міне, осы сияқты тезис алмастыру дерті жекелеген саясатшылар үшін күлкілі тұжырым жасауға желеу болады. Әдетте, ондайларға диаспоралардың жайма шуақ өмірі түк емес, тек өз отандастарына қорған болғансымақтанып, беделін көтерсе болғаны.
Егер осынау ұлтаралық һәм мәдениетаралық өзара қимылдарға жітірек ой жүгіртіп, талдап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4-8
1 ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ: ҚОҒАМДЫҚ КЕЛІСІМДІ ҮЙЛЕСТІРУШІ ИНСТИТУТ ЖӘНЕ ЭТНОСАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ҮНДЕСУІНДЕГІ ОРНЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9-31
0.1 Қазақстандағы ұлттық, конфессиялық және мәдени көптүрлілігі ... ... ...9-19
1.2Қазақстан халқы ассамблеясы - бейбітшілік пен ынтымақтастық негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19-31
2 ҚАЗАҚСТАН ЖАСТАРЫ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ ... ... ... ... ... ... ..3 2-53
2.1 Жастар - әлеуметтік-демографиялық топ немесе Қазақстандағы жастардың бүгінгі жай-күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32-47
2.2 Жастармен жұмыс жүргізудің теориялық негіздері, БАҚ-тағы көрінісі және жастармен жұмыс жүргізу технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47-53
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54-58
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59-60
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Сан ғасырлардан бері қазақтың даласына көптеген ұлттар мен ұлыстардың ұрпақтары келіп орнығып, бір-бірімен тамыр, дос болып, тату-тәтті өмір сүріп келе жатыр. Дархан көңілді, кең пейілді қазақ халқы оларға құшағын ашты. Ата-бабамыздың осы үлгісі, өзге халықтардың баласын дініне, тіліне, түріне, ұлтына қарамай бауырға басқан төзімшіл, толерантты мінез-құлқы бізге мұра болып қалды. Бұл - біздің тарихи қасиетіміз, өсіп, өркендеуіміздің бас ты негізі. Осы бірлік пен достықты тереңдете білудің арқасында біз көп қиыншылықтарды жеңе білдік - деген болатын Елбасы Н.Ә.Назарбаев [1, 12].
Осы ұлтаралық қатынастар жөніндегі тақырып қоғамдық саяси-әлеуметтік зерттеулердің өзекті мәселелерінің бірі ретінде саналады.Сы мәселе бойынша көптеген авторлар ұлтаралық қатынастар мәдениетін дамыту жөнінде өз еңбектерін жазды.Олар, Сужиков М. "Напряженность или гармонизация? :Развитие межнациональных отнашении в Казахстане", Кабульдинов.З.Е "Народ Казахстана:история и современность", Садықов.Т.С. "Тарих тағылымы:Ұлтаралық қатынастар мәдениеті."Аяган.Б."Апогей и закат советского социализма" және т.б.
Қоғамды демократияландыру Қазақстан халықтарының мәдениеті мен тілдерінің қайта түлеуі және дамуы үшін қолайлы жағдайды қамтамасыз етті. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев өзінің парасатты саясатымен көрегендік танытып, халықтың бірлігін нығайту үшін Қазақстан халықтары Ассамблеясын құрды. Қазақстан халықтары Ассамблеясы 300-ден астам республикалық, аймақтық, облыстық, қалалық және аудандық ұлттық-мәдени бірлестіктердің басын біріктіріп, біздің ортақ үйіміз - Қазақстанда шынайы достықты қамтамасыз етіп келеді. Бүгін әрбір ұлтқа мүмкіндік беріліп, жағдай жасалды. Өздерінің салт-дәстүрлерін жаңғыртуға, тілі мен әдебиетін, мәдениеті мен тарихын дамытуға қамқорлық көрсетілуде. Бүгін Қазақстанда еліміздің этномәдениет әр түрлігінің қоғам дамуының оң факторына айналдыру мүмкіндігі бар. Барлық ұлттар мен ұлыстар - қазақтар, орыстар, украиндар, немістер және басқа да этнос өкілдері өздерін Қазақстан халқының жаңа мәдени тұтастығын құрастырушы ретінде сезініп отыр деуге болады.
Осының бәрі мемлекет басшысының қоғамдағы азаматтық ынтымақтастық пен ішкі саяси тұрақтылығын сақтау стратегиясын дұрыс таңдап, ұлтаралық қатынастарды реттеудің тиімді тетіктерін жасай білуінің арқасында мүмкін болуда. Ұлттық БАҚ-тың атқаратын қызметі мен ерекшелігін айтар болсақ, 5 республикалық және 19 өңірлік ұлт тіліндегі газеттер бар. Олар Уйгур авази, Коре ильбо, Deutshe Algemeine Zeitung, Украінскі новини газеттері және Русский мир журналы, тағы басқа да басылымдар жарық көруде. Сонымен қатар жыл сайын аз ұлттардың тілінде әдеби кітаптар шығарылады. Соның ішінде Н. Назарбаев - ұлтаралық және дінаралық келісім үлгісінің негізін қалаушы; Қазақстан халықтары Ассамблеясы; 10 жыл; Достық әлемі, Планета дружбы және көптеген дүниелер жарыққа шықты. Одан басқа республикалық деңгейде корейлердің, немістердің, поляктардың бірнеше съезі, ұйғыр, түрік, дүнген, курд, өзбектің мәдени күндері, татардың сабантой мен құрылтайы болып өткені баршаға мәлім. Сондай-ақ жыл сайын Наурыз, Масленица, Рождество сияқты мерекелерді атап өту игі дәстурге айналған. Республикамызда кәсіби 9 ұлттық театр және 471 ұлттық-мәдени орталықтар жұмыс істейді. Бұл барлық ұлттардың тілі, әдет-ғұрпы, салт-дәстүрлері, тарихы мен мәдениетін дамытуда көрініс табуда. Мұндай жағдай ТМД елдерінің бірде-бірінде жасалмағандығын атап өту керек [2, 24-26].
Еуропа мен Азия қиылысында орналасқан көп ұлтты Қазақстан өңірі де халықтар достығының ортақ үйі болып, көпшілікті сан қырлы дәстүрлері және мәдениетімен таң қалдыруда. Батыс Қазақстан облысының ең басты ерекшелектерінің бірі - Ресейдің Астрахань, Волгоград, Самара, Саратов және Орынбор облыстарымен көрші. Бүгінде Батыс Қазақстан облысын өзін алсақ та, онда 90-нан астам әр түрлі ұлт өкілдері тұрады, 30-дан астам ұлттық-мәдени орталықтар Кіші Ассамблея құрамында жұмыс істейді. Олардың қай-қайсысы болсын Қазақстанды өз Отаным деп санайды. Сонымен қатар өздерінің ана тілдерін, тарихи отандарының тарихы мен шежіресін, салты мен дәстүрлерін болашақ ұрпақтарына үйретуге, өз ұлттарының рухани тәрбиесімен тәрбиелеуге ынталы.
Әр облыс орталығында Достық үйі ашылып, жұмыс істеуде. Мұнда ұлттық-мәдени орталықтардың қолдауымен түрлі тақырыптарда дөңгелек стол, кездесу, әдеби шығармашылық кештер, дәстүрлі мерекелер, көрмелер мен байқаулар және тағы да басқа шаралар өткізіліп, мектеп оқушылары мен студент-жастар қатысуда.
Барлық ұлттардың өнерін дамытуда жыл сайын өткізіліп келе жатқан Қазақстан халықтары мәдениеті мен өнерінің фестивалі ерекше орын алады. Бұл мерекеге ұлт өкілдерінің көркем өнерпаздары, қол өнері мен ұлттық тағам әзірлеудің шеберлері қатысып, жеңімпаз танылуда. Фестивальдар халықтық мерекеге айналып, барлық ұлттардың рухани, мәдени байлықтары паш етіледі, оған әр ұлттың жас-кәрісі түгелдей қатысып, бұл үлкен қуанышқа ортақтасады. Көп тілде орындалатын сазды әндер, сырлы өлең жолдары, әсерлі билер олардың бойында бір-біріне деген құрмет пен ұлтаралық қарым-қатынастар мәдениетін тәрбиелеуде. Мұның бәрі мәдениеттердің өзара байланысына, бірін-бірі толықтырып, байыта түсуіне ықпал етеді.
Республикамыздағы діни конфессиялардың ең басты ерекшелігі өзара сыйластық болып табылады. Рухани өзара түсіністік пен ұлтаралық келісім қоғамымызды татулық пен халықтар бірлігіне шақырып қана қоймай, өзге мемлекеттер үшін бейбіт елдің үлгісіне айналады. Республикамыздағы Қазақстан халықтары Кіші Ассамблеясы ұлттық-мәдени орталықтарға көмек, тілдерді дамыту, жастар тәрбиесімен айналысатын ұйым болып табылады.
Қазақстан халықтары Ассамблеясының арқасында басқа ұлт өкілдерімен қарым-қатынаста болу бізге халықтардың мәдениеті мен тарихын танудың сирек мүмкіндігін сыйлайды. Бұл бәрімізді бірлікке шақырып, ұлтына қарамастан жақындастырады. Достық қарым-қатынастар Қазақстанды Еуразиялық орталыққа айналдырып, рухани-мәдени тұтастығы мен ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетінің қалыптасуына өз ықпалын тигізеді.
Қазақстан халықтары Кіші Ассамблеясы көп ұлтты еліміздегі халықтар достығын нығайтуға, еліміздің өркендеуіне, Отанымыздың нағыз азаматтары мен патриоттарын тәрбиелеуге өз үлестерін қосуда.
Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың Әрбір қазақстандық өзінің ұлттық ерекшелігіне қарамастан Қазақстан оның құқығы мен еркіндігін әрқашан қорғауға дайын тұрған мемлекет екенін сезінуі қажет. Тек сол жағдайда ғана қазақстандық патриотизм сезімін ұялату мен тәрбиелеудің негізі қалыптасады деген сенім білдіруге болады. Тек сондай жағдайда ғана еліміздің әрбір азаматы әлем танып отырған Қазақстан атты мемлекеттің азаматы болғандығын мақтан тұтар еді деген сөзі де жалпы қазақстандық патриотизмді дәріптеудің маңыздылығын айқындай түседі.
Еліміз алдында әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру мақсаты тұр. Елбасы белгілеген стратегияны жүзеге асырудың көп ұлтты Қазақстан халқының бірлігінсіз мүмкін емесін де ескерген жөн.
Сонымен, Қазақстан халықтары Ассамблеясы қазастандық патриотизмді және ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру, қоғамды саяси және экономикалық жаңғыртудың барлық міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.
Қазақстан халықтары Ассамблеясының алдына қойылған басты міндеті қоғамның белсенді саяси, біріктіруші күші болуға қабілеттілігін таныту еді. Қазақстандағы ұлтаралық қатынастар саласындағы сарабдал саясат арқылы әрқайсымыз көп ұлтты және көп дінді мемлекет екенімізді байыптай отырып, қоғамдық-саяси тұрақтылық жағдайды сақтауда бай тәжірибеге ие болдық. Қазақстан халықтары Ассамблеясы XXI ғасырда өркениетті елдердің өзі үлгі алатын бір айшықты кезеңге аяқ басты.
Біз ортақ үйіміздің шаңырағы биік, керегесі берік болып, босағасынан ырыздық-дәулет кетпегенін қалаймыз. Оған Қазақстанда тұратын барша халықтың өзіндік үлес қосуымен бір-бір уық болып қадалғанын жақтаймыз. Ынтымақ, береке, бірлік те халықтар достығымен нығаятындығын өмірдің өзі көрсетіп отыр. Қазақстан демократия жолымен қадам басып келе жатқан мемлекет.Бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылуымызға еліміздегі ұлтаралық қатынастың алатын орны зор.Сондықтан республикамызда тұратын этникалық топтардың арасындағы бейбітшілікті сақтап қалу үшін бір - бірімізді жақсы түсініп,біз қазақстандықтар екенімізді,бір шаңырақтың астында тұратын біртұтас мемлекетті құрайтын халық екенімізді ұпытпауымыз қажет.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстанда тұратын этникалық топтар арасындағы келісімділікті қамтамасыз ету.Еліміз бұрыңғы Кеңес үкіметі құрамында болған мемлекеттерде болып жатқан ұлтаралық қақтығыстардың қауіпті екенін бағалап,дер кезінде түсінді.Қоғамдағы тұрақтылықты сақтау мемлекетіміздің ішкі саясатындағы өзекті бағыттардың бірі.Ұзаққа созылған әр уақыт кезеңдерінде бізде халықтар арасындағы қарым-қатынас ерекше дәстүр ретінде қалыптасқан.Қазіргі таңда Дүниежүзінде біздегі этникалық қарым-қатынастағы келісімділіктің қазақстандық моделін үлгі ретінде көрсетіп жүр.Тағдырдың тәлкегімен Қазақстанның территориясына көшіп келген этникалық диаспоралардың тұрмыс-тіршілігі бүнгі күнгі көп ұлтты Қазақстанның өзекті мәселелерінің бірі.
Ал, жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу тақырыбы шетелдік ғалымдар тарапынан мол зерттелген. Олардың аттарын тізіп шығудың өзіне көп уақыт кетеді. Ал, отандық ғалымдарымызға келетін болсақ, аталған тақырып бойынша бірлі-жарым еңбектер болмаса, арнайы ғылыми еңбектер, монографиялар мен диссертациялар көзге түсе қоймайды.
Әлеуметтік жұмыс жүргізудің теориялық және методологиялық мәселелері Гуслякова Л.Г., Холостова Е.И., Зайнышев И.Г., Саппс М., Уэллс К., Фирсов М.В. және т.б. ғалымдар еңбегінде егжей-тегжейлі қарастырылған. Отандық ғалымдарымыз Аитов Н.А., Джаманбалаева Ш.Е., Ешпанова Д. Д., Нысанбаев А. Н., Калибеков Д. және т.б. еңбектерінде Қазақстан жастарының әлеуметтік-саяси бейнесі, олардың әлеуметтену жағдайы, жалпы проблемалары қарастырылған. Жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу мәселесін арнайы зерттеу нысанына айналдырған еңбектер жоқтың қасы деуге болады. Сондықтан да осы тақырыптың дипломдық жұмыс объектісіне айналып отыруы кездейсоқтық емес әрі өте зәру болып табылады.
Тақырыптың мақсаты Қазақстанда тұрып жатқан әр түрлі ұлт өкілдерінің ұлтаралық қарым-қатынастарын реттеудегі саяси-әлеуметтік мәселелерін жан-жақты ашып,жүйелі түрде көрсету. Отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектеріндегі жетекші ойларға, статистикалық деректерге, әлеуметтік зерттеулер мәліметтеріне сүйене отырып, Қазақстандағы жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу барысына ой жүгірту, басым бағыттары мен өзекті мәселелерін айқындау, әлеуметтік жұмыс жүргізудің тың технологияларын ұсыну. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін бітіруші алдына мынадай міндеттер қойып отыр:
- қойылған мақсатты барынша ашып көрсету, жұмыс тәжірибесін игеру үшін отандық және шетелдік авторолардың еңбектеріндегі деректерді шолып, өзіндік тұжырымдар жасау;
- әлеуметтік жұмыс жүргізудің теориялық және методологиялық негіздеріне ғылыми талдау жүргізу;
- Қазақстан жастарының бүгіні мен болашағына ой жүгіртіп, олардың қазіргі саяси-әлеуметтік ахуалын, экономикалық жай-күйін ой талқысынан өткізу;
- жастардың еңбек нарығындағы жағдайына талдау жасап, оларды жұмыспен қамтудың тиімді жолдары мен механизмдерін ұсыну;
- жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің технологияларын қарастыру.
Дипломдық жұмыстың жаңалығы. Отандық және шетелдік ғалымдар еңбектері негізінде жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің теориялық-методологиялық негіздері, олардың жалпы жай-күйі, жұмыспен қамтылу деңгейі, әлеуметтік жұмыс жүргізудің технологиялары, өзекті проблемалары мен оларды шешу жолдары жан-жақты қарастырылды. Атап айтқанда зерттеу жұмысында мынадай жаңалықтар бар:
- рухани өмірімізде пайда болған ой еркіндігі мен пікір алуандығы тұрғысынан еліміздегі әлеуметтік жұмыс жүргізудің тарихи даму белестеріне алғаш рет кең көлемде талдау жасалған;
- совет кезеңіндегі әлеуметтік жұмыс жүргізудің сәтті тұстары аңғарылып, тиісті баға берілген;
- әлеуметтік жұмыстың теориялық және методологиялық мәселелері тиісінше молынан талданған;
- Қазақстандағы жастардың жалпы жағдайына шолу жасалып, олардың бет-болмысы толықтай ой елегінен өткізіліп, соны пайымдаулар жасалған;
- жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің технологиясы қарастырылып, шетелдік тәжірибелер тартылған, соны идеялар ұсынылған.
Зерттеу жұмысының қолданбалық маңызы. Дипломдық жұмыс Жастардың әлеуметтік мәселелерін, олардың саяси бағдарын, олармен әлеуметтік жұмыс жүргізу жайын қазіргі заман талабына сай, жаңаша көзқараспен зерттеген еңбектердің қатарын толықтыра түседі. Зерттеу жұмысындағы деректер мен қорытындыларды әлеуметтік жұмыс жүргізу тарихы, мемлекеттік жастар саясаты жүйесі, жастар социологиясы, сондай-ақ осы тақырыпта жазылатын болашақ диссертациялық жұмыстарда пайдалануға болады.
Зерттеу жұмысының хронологиялық межесі. ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап қазіргі күнге дейінгі кезеңді қамтиды. Дәлірек айтсақ, Қазақстанның тәуелсіздік жылдарындағыжастардың жай-күйі, әлеуметтік мәселелері сөз болады.
Дипломдық жұмыстың методологиялық және әдістемелік негізі. Зерттеу методологиясы объективтік, тарихилық, жүйелілік және ғылыми таным принциптеріне негізделді, сондай-ақ хронологиялық және хорологиялық зерттеу тәсілдері де қолданылды. Сол секілді біз қарастырып отырған мәселені мүмкіндігінше объективтік тұрғыдан түсіндіруге бағытталған әрі жаңа көзқарас тұрғысынан жазылған еңбектер басшылыққа алынды.
Нақты деректерді зерделеу ғылыми зерттеуде талдау және жинақтау, жүйелендіру, салыстыру т.б. жалпыға белгілі әдістері негізінде жүргізілді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
1 ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ: МЕН ҚОҒАМДЫҚ КЕЛІСІМДІ ҮЙЛЕСТІРУШІ ИНСТИТУТ ЖӘНЕ ЭТНОСАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ҮНДЕСУІНДЕГІ ОРНЫ
1.1 Қазақстандағы ұлттық, конфессиялық және мәдени көптүрлілігі
Қазақстандағы полиэтникалық қоғамда негізінен екі мәдениеттің үстемдік құрып отырғаны белгілі. Біріншісі, сөз жоқ қазақ мәдениеті. Бұдан кейінгі орында орыс мәдениеті тұр. Дәл қазір өзге ұлт өкілдерінің діні мен салт-дәстүрін жаңғыртуға барынша жағдай жасалған. Осындай ынтымақты тірлікке дүниежүзінің көптеген елдері қол жеткізе алмауда. Керек десеңіз, Қазақстан - Орталық Азияда ұлтаралық татулықты сақтап, алауыздыққа жол бермеген жалғыз ел. Бүгінде кең-байтақ қазақ жерінде 11 тілде жастарға тәлім беретін мектептер жұмыс істейді. Біздің билік мұндай білім ошақтарының барлық шығындарын көтеріп отырғаны белгілі. Осыдан-ақ еліміздегі өзге ұлт өкілдеріне қандай жағдай жасалғанын бағамдай беруге болады. Сондай-ақ, мұндай мектептер өзге ұлт өкілдері жастарының қазақ тілін оқып-үйренуіне негіз болып отырғанын тілге тиек ете кетуіміз керек. Бұдан басқа ел аумағында 13 тілде түрлі радиохабарлар тарайтыны белгілі. Бұны үлкен жетістік деп айтуымызға қақымыз бар.
Қазіргі таңда өзге ұлт өкілдері Қазақстан халқы Ассамблеясының маңайына топтасып, өзінің салт-дәстүрі мен мәдениетін дамытуда. Алдағы уақытта төзімділік біздің халқымыздың күнделікті өмірінің дағдысына, дәстүріне айналуы керек. Сондай-ақ, біз төзімді қоғам арқылы ұлттық болмысымызды жойып алмауға ерекше мән берген жөн. Қайта керісінше толерантты қоғамды пайдаланып тілдік, ұлттық басымдылыққа жетудің жолдарын қарастырғанымыз абзал. Сонда біздің ұпаймыз түгел болатыны белгілі. Тәуелсіздікпен бірге есейіп келе жатқан Ассамблеяның қызметі еліміз үшін үлкен мән-мағынаға ие. Бүгінде қоғамдық институтқа республика бойынша 820 мәдени орталық мүше [3, 142].
Ассамблеяның негізгі функциялары мен өкiлеттiктерi:
1) этносаралық және конфессияаралық қатынастар саласындағы мемлекеттiк ұлттық саясатты әзiрлеуге және iске асыруға жәрдемдесу;
2) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiм, мемлекеттiк тiлдi және Қазақстан халқының басқа да тiлдерiн дамыту саласында шаралар әзiрлеу мен iске асыруға қатысу;
3) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiмдi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша мемлекеттiк органдармен және азаматтық қоғам институттарымен, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен өзара iс-қимыл жасау;
4) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiм үлгiсiн елде және шет елдерде насихаттау.
Қазақстандағы қоғамдық-саяси жағдайды сараптаған адам қазақ жерінде қандайда бір ұлтқа қатысты ксенефобиялық көзқарастың жоқ екенін бірден байқайды.
Алдағы уақытта төзімділік біздің халқымыздың күнделікті өмірінің дағдысына, дәстүріне айналуы керек. Сондай-ақ, біздер төзімділікы қоғам арқылы ұлттық болмысымызды жойып алмауға баса мән берген жөн. Қайта керісінше төзімділік қоғамды пайдаланып тілдік, ұлттық басымдылыққа жетудің жолдарын қарастырғанымыз абзал. Сонда біздің ұпаймыз түгел болатыны белгілі. төзімділікылық бізді ассимилиацияға түсірмеуі тиіс. Сондықтан мемлекеттік саясатты барынша айқындап алуымыз шарт. Сонда ғана төзімділік біздің мақсат-мүддемізге жұмыс істейтін болады.
Қазақстан тәуелсіздік алған алғаш жылдары қабылданған, мемлекет қызметінің негізін қалайтын құжат болып табылатын Қазақстан Республикасын 2030 жылға дейін дамыту Стратегиясында ҚР Президенті Н.Назарбаев мемлекет дамуының жеті ұзақ мерзімді басымдықтарын атап өткендігі белгілі. Аталған құжатта аса маңызды басымдықтардың ішінде ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамды бірігіп нығайту міндеттері көрсетілген; олар орындалған кезде осы және алдағы онжылдықтар ішінде ұлттық стратегия жүзеге асырылатындығы туралы да айтылған.
Бүгінгі күні Қазақстандағы төзімділік, бейбітшілік пен амандықтың көзі болып табылатын, қазіргі заманның нақтылығына айналған басты құндылықтардың бірі, бүкіл қазақстандықтардың ауызбірлігінің негізі және ел басшылығының ішкі саяси бағыттағы саясатының негізгі құрамдас бөлігі. Сонымен қатар, еліміздегі төзімділік - Қазақстан Республикасының халықаралық кеңістіктегі оң имиджінің негізгі құрамдас бөлігі. Халықаралық қауымдастықта біздің елімізді мемлекеттегі ішкі саяси ахуалы аса қолайлы мемлекет деп біледі. Сонымен қатар, елімізде этносаралық және конфессияаралық жанжалдардың жоқ болуы, ішкі саяси тұрақтылықтың нық орнағандығы елімізді 2010 жылы Еуропадағы Қауіпсіздік пен Ынтымақтастық Ұйымына төрағалық етуші мемлекетті әрі аталған беделді ұйым Саммитінің өткізілу орнын таңдау барысындағы айқын алғышарттарына айналды.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан ұлтаралық және конфессияаралық үндесудің өз үлгісін қалыптастыра алды, оны басқа елдерге де өз саясаттарын қалыптастыру барысында пайдалану үшін ұсынуға болады: Күні кеше ғана дүниенің төрт бұрышына бірдей айқара құшақ ашқан бүгінгі Қазақстанның символындай болған дәл осы сәулетті ғимаратта бас қосқан ислам, христиандық, яһуди, будда және басқа дін өкілдері біз ұстанған осы саясатты ұлтаралық татулық пен дінаралық келісімнің әлемдегі ең үздік моделі ретінде бағалап, Қазақстанды дүние жүзіндегі бейбітшілік пен келісім аймағы деп жариялады.
Осыған дейін аталғандай, Қазақстан Республикасы 130-дан астам ұлттар мен конфессиялар бейбіт өмір сүретін бірегей мемлекет ретінде сипатталады. Қазақстанның оң бейнесі мен еліміздің ішкі саясатындағы оң ахуал - ел басшылығының бабаларымыздың көп ғасырлық тәжірибесіне негізделген, дана саясатының нәтижесі деп білуге болады. Қысқаша айтқанда оны төзімділік саясаты деп атауға болады. Оның негізі еліміздің Ата Заңында келтірілген: 1. Заң мен сот алдында жұрттың бәрi тең. 2. Тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкiмдi ешқандай кемсiтуге болмайды.
Конфессияаралық келісімді сақтау мен нығайту жөніндегі саясат - мемлекет дамуының бетімен жіберілген іс болып табылатын бағыты емес, керісінше, ел басшылығы осы мәселеге ерекше назар аударуда. Біздің елімізде республикадағы этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастар - оның қазіргі кездегі жағдайын түсініп, дұрыс бағытта дамуына ықпал ете алатын, өзара тиімді үндесуді жөнге келтіре алатын мемлекет тарапынан сенімді серіктесті талап ететін қарым - қатынастар. Өйткені аталған қарым - қатынастар мемлекеттегі тұрақтылық пен оның үйлесімді дамуына тікелей әсер етеді. Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасы бойынша қазіргі кезде этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастар жүйесінің осындай серіктестері құрылған, олар: Қазақстан халқының Ассамблеясы мен Діни істер Агенттігі. Өз нысандары бойынша ерекшеленетін осы екі ведомствоның ортақ бір мақсаты бар, ол - біздің мемлекетіміздегі конфессияаралық және этносаралық келісімнің сақталуы мен нығайтылуына ықпал ету. Ағымдағы жылы мемлекет пен конфессиялар арасындағы дәнекерлік үндесуді нығайту жөніндегі жұмыстың қисынды жалғасы ретінде ҚР Президенті жанындағы Академиясының негізінде Этносаралық және конфессияаралық қатынастарды зерттеу жөніндегі орталық құрылды.
Орталық этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастардың іргелі зерттеулерімен айналысатын болады. Сонымен қатар, Орталықтың екінші міндеті - этномәдени бірлестіктермен жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру. Орталық төзімділік пен этносаралық келісудің шетелдік тәжірибесін күрделі зерттеуімен айналысып, Қазақстан ның осы саладағы жетістіктерін насихаттайтын болады. Қазіргі кезде ҚХА ғылыми кеңесі мен жаңадан құрылған Орталық басқа да ғылыми - талдағыш құрылымдармен бірлесіп, этносаралық қарым - қатынастар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулерді жүргізу барысындағы үйлестікті қамтамасыз етуі тиіс. Орталық қызметінің нәтижесінде Қазақстан халқы Ассамблеясы мен этномәдени бірлестіктер қызметкер леріне арналған нақты ғылыми - негізделген, тәжірибелік нұсқаулықтар әзірленетін болады.
Ғасырлар бойы қазақтардың тарихи мекенінде әралуан мәдениеттің, дін мен дәстүрлерді ұстанған көптеген халықтардың тағдыры тоғысты. Нәтижесінде 140 этнос пен 40 конфессия өкілдері қазақтармен қоян-қолтық бейбіт өмір сүретіндей айрықша жағдай қалыптасты. Сонымен қатар, түрлі этностардың ұзақ уақыт қатар өмір сүруі қоғамда төзімділіктің орнықты дәстүрлерін қалыптастырды.
Тәуелсіздікке ие болған алғашқы күннен бастап қазақстандық қоғамды ұйыстыру, барлық этностық топтардың тең құқықты өмір сүруін қамтамасыз ету мемлекеттің ұлттық саясатының іргелі бағыттарына айналды. Өтпелі кезеңнің күрделі жағдайында мемлекеттің мақсатты және дәйекті саясатының арқасында Қазақстанда этносаралық негіздегі қақтығыс, тұрақсыздық пен қоғамдағы жіктелу бола қойған жоқ.
Этностық емес, азаматтық қауымдастық құруға бағытталған бастапқы таңдау келісім мен тұрақтылықтың іргетасы болып қаланды. Этностық ерекшелігіне қарамастан елдегі барлық азаматтардың мүдделерін тоғыстыру ең дұрыс жол екендігін уақыт көрсетіп берді.
Қазіргі таңда Қазақстанда әлемдік қоғамдастық тарапынан жоғары бағаға ие болған этносаралық келісімнің өзіндік үлгісі қалыптасты.
Этносаралық келісімді қамтамасыз етудің тиімді нормативтік құқықтық және тұжырымдамалық негіздері құрылды. Қазақстан Республикасының Конституциясы этностық, нәсілдік, діни немесе өзге де ерекшеліктеріне қарамастан, барлық азаматтардың мүдделерінің қорғалуына кепілдік берді. Негізгі заңның нормалары барлық этностық топтар арасында сенім және өзара құрмет негіздерін қалады.
Этносаралық және конфессияаралық келісімді қамтамасыз етудің басымдықтары Президент Н.Ә. Назарбаевтың Қоғамның идеялық ұйысуы Қазақстан прогресінің басты шарты атты бағдарламалық еңбегінде, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында, ҚР мемлекеттік сәйкестілігін қалыптастыру тұжырымдамасында көрсетілген. Бұл тақырып Мемлекет басшысының Тарих тоғысында, Сындарлы он жыл кітаптарында, Қазақстан халқы Ассамблеясының сессияларындағы баяндамаларында және өзге де сөйлеген сөздерінде жан-жақты көрсетілген.
Бүгінде өркениеттің дамуына ықпал ететін негізгі жолдың бірі мәдениеттер мен діндердің сұхбаты екендігі белгілі. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасыларының съезі әлемнің әр бұрышында жаңа мыңжылдықта да толастамай отырған діни текетірестер мен ұлттық қақтығыстардың алдын алуға, дүние жүзінде дінаралық келісімнің өркен жайып, өркениеттердің өзара үндестік табу ісіне айтарлықтай ықпал етеді.
Қазақстанда рухани келісім Еуразия құрлығындағы екі үлкен этностың - түркі тілді және славяндардың діні болып табылатын екі әлемдік дін - ислам мен христианның арасындағы басымдыққа негізделеді. Міне, сондықтан да Қазақстандағы ислам-христиан арқылы қазақстандықтардың толеранттығы қалыптасады және сақталады.Конфессияаралық келісім мен бейбітшілік мәселелерінде халықаралық ынтымақтастықты кеңейту мақсатында Ас - - танада Мәдениеттер мен діндердің ха - лықаралық орталығы құрылды. Ор - та - лықтың негізгі мақсаты - діндер мен өркениеттер арасындағы үнқатысуды дамыту және конфессияаралық келісімді нығайтудың қазақстандық тәжіри - бе - сін халықаралық деңгейде насихаттау. Орталық әлем мәдениеттерін, өрке - ни - ет - - аралық, этносаралық, конфессияаралық үнқатысуды, төзе алмаушылық, ксенофобия, діни сенімді қудалаушылыққа қарсы әрекетті тұжырымдамалық негізде қалыптастыруды әзірлеу бойынша ауқымды жұмыстар жүргізуде. Еуропа мен Азияның түйіскен жерінде орналасқан Қазақстан дінаралық диалогтың бастамашысы мен белсенді қатысушысы атануы кездейсоқ емес. Біздің елімізде көптеген этностар мен діндердің өкілдері тұрып жатыр, олардың өзара әрекеттесуінің үлкен тәжірибесі бар, сондықтан Қазақстанның конфессиялар мен өркениеттердің жемісті диалогы орнаған мекен атануға құқығы бар.
Қазіргі уақытта Қазақстанның діндер арасын - дағы тұрақтылықты сақтаудағы ұмтылысын халықаралық қауымдастық жоғары бағалауда. Бұл тәжірибе мем - лекеттік саясатымыздың конфессияаралық бейбітшілік пен келісімді нығайту сала - сындағы аса маңызды элементіне айналды. Қазіргі Қазақстанның ерекше моделі әр - түрлі діндер мен ұлттар өкілдерінің бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүре алатынын дәлелдеп берді. Сайып келгенде, еліміздің осынау тәжірибесі 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға, 2011 жылы ИКҰ-на төрағалық етуіне себеп болды. Еуразия құрлығының дәл жүрегінде орналасқан Қазақстан - дүниенің екі бөлігі: Еуропа мен Азияның арасын жалғастырушы көпірдің рөлін атқарады. Тек қана географиялық тұрғыдан емес, сондай-ақ мәдени, рухани тұрғыдан да солай болып отыр.Еуропадағы қауіпсіздік және ынты - мақтас - тық ұйымына басшылық еткен елі - міз Еуразия құрлығындағы қауіпсіздік пен ынтымақ - таст - ықты қамтамасыз етуге, яғни, еуропалық және азиялық мемлекеттердің рухани жақындасуына ықпал етті. Қазақстанның ЕҚЫҰ-дағы төрағалық міндетіне кірісуі кезінде сөз сөйлеген Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Біздің ұлтаралық және дінаралық келісімнің моделі - бүкіл әлемдегі түрлі конфессиялар арасындағы қарым-қатынас ісіне Қазақстанның қосқан қомақты үлесі деген болатын.
Еліміздің ЕҚЫҰ-дағы төрағалығындағы ұраны төрт Т: Trust (сенім), Tradition (дәстүр), Transparency (транспаренттілік) және Tolerance (толеранттылық) болғаны белгілі. Бұл схемадағы төртінші компонент -толеранттылық - мәдениеттер, діндер мен өркениеттер арасындағы диалогты нығайту қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Сондай ақ, Қазақстан Ислам конференциясы ұйымының тізгінін ұстай отырып, өркениеттер диалогын әсіресе Батыс пен Шығыстың арасындағы байланысты ретке келтіруге ұмтылды. Ислам кон - ференциясы ұйымына төрағалық барысында Ба - тыс пен Шығыс, Еуропа мен Азияны, христиан өркениеті мен ислам өркениеті ара - сын - жақындастыру мәселесін алға қою арқылы, Қазақстан әлемдік өркениеттер аралық диалогқа бастамашы ел ретінде өзінің имиджін қалыптастыра алды [4, 12].
Қазақстан жөңкіле жылжып бара жатқан әлемдік бейбітшілік пен үйлесімділікке бағытталған қозғалыстың жүрегіне айналып келеді. Ұлтаралық келісімді қалыптастыру, конфессияаралық диалогты жалғастыру үшін жағдайлар жасау - бұл біздің мемлекетіміздің және оның Президенті Н.Назарбаевтың стратегиялық бағдары. Ол халықтар мен діндер арасындағы бір-біріне деген сенім мен ынтымақтастықтың арта түсуі үшін барлық күш- жігерді жұмсайды және де бұл жұмыс өзінің оң нәтижелерін беруде.
Қазіргі уақытта Қазақстанда дінге өркениетті көзқарас демократиялық өзгерістердің бір бөлігіне айналуда. Республикада діни конфессиялардың тұрақты диалог негізінде бейбіт қатар өмір сүруіне барлық жағдай жасалған. Мемлекет бұл процесте бастамашылық жасап, кез келген оң ынтаны қолдайды.
Кеңес өкіметі тұсында Қазақстан көп ұлтты мемлекетке айналды. Республикада 130 ұлт пен ұлыстардың өкілдері тұрды, қазір де солай. Ұлтына, нәсіліне, діни сеніміне қарамай, қазақтар мен басқа ұлт өкілдері Қазақстан халқын кұрап отыр. Ол дүниежүзілік қоғамдастықтың ажырамас бір бөлігі бола отырып, қазақ мемлекетінің бұлжымастығының негізіне айналды.
Қандай бір қайшылықтар мен қиыншылықтар болмасын, Қазақстанды мекендеген халықтар өзара достықта өмір сүрді. Бір-бірімен қарым-қатынастары тығыз болды, өзара достық қалыптасты. Қазақ халқы республикаға келген басқа халықтарға кең пейілдік білдіріп, көмек көрсетті. Қазіргі азаматтық татулықтың негізі қаланды.
Саясаттың жақсы нәтижесін берген бір саласы - халыққа білім беру саласы. Халықтың білімділігі жағынан біз бірқатар дамыған елдерден кем емеспіз. Сауатсыздық деген атымен жойылды. Жаппай жалпыға бірдей орта білім беруге көшкенбіз. Әрбір үш жарым адамның бірінің жоғары және орта арнаулы білімі болды. Жоғары потенциалды ғылымның берік негізі қаланды.
Қазақстан шикізат шығарушы аймаққа айналғаны да шындық. Бірақ табиғи байлықты игеру, ірі зауыттар, фабрикалар, шахталар салудан, олардың техникалық базасын нығайтып, әлемдік дәрежеге көтеруден де артта қала қоймадық. Ауыл шаруашылығы саласындағы жетістіктер ауыз толтырып айтуға, мақтаныш тұтуға боларлықтай еді.
Халыққа қызмет ету салаларының да жетістігі аз болған жоқ. Денсаулық сақтау қызметкерлерінің саны, олардың тәжірибеге қосқан үлесі жөнінен де, ол саланың материалдық базасын нығайтуда да үлкен жетістіктің негізі қаланды. Олардың қазіргі қиыншылықтарға төтеп беруінің негізі міне осында жатыр.
Ұлт саясатының нәтижесінде творчестволық интеллигенция қалыптасты. Жүздеген, мыңдаған ғалымдар, жазушылар, ақындар, дәрігерлер, инженерлер - біздің мақтанышымыз.
Қол жеткен табысты атамау, оған дұрыс баға бермеу, сонымен қатар орын алған кемшіліктерді де санамау, дұрыс болмас еді. Оқушы қауым, бұларға баға беруде сіздерге дербестік берілген, өз көзқарастарыңды қалыптастыруға тырысыңдар.
Қазақстандағы экономикалық және саяси реформаларды жүзеге асырушы басты тұлға - адам. Біз құрып жатқан жаңа қоғамның ең жоғарғы құндылығы да - адам, бүкіл өзгерістің бәрі сол үшін, соның игілігі үшін соның қолымен жасалып жатыр. Адамның құқықтары мен бостандықтарының кепілдігі заң жүзінде қамтамасыз етілген. Ұлтаралық келісім, барлық ұлттар мен ұлыстардың теңдігі идеяларын негіздеу күрделі мәселенің бірі болып отыр.
Күйреген Кеңес Одағының Конституциясында да, социализм тұсында да, адам ең жоғары құндылықтың санатына жатқызылған. Бірақ олардың бәрі іске аспады, қағазда ғана жазылды, олар туралы жоғарыда айтылды.
Сондықтан Қазақстан егеменді ел болып жарияланумен бірге өз конституциясын, негізі Заңын қабылдады. Онда Қазақстан мемлекетінің саяси-бағыт бағдары, мемлекеттік органдардың жүйесі, олардаң құрылымы мен қызмет ету тәртібі, адамдардың негізгі құқықтары мен міндеттері тұжырымдалды. Ол сонымен бірге қазіргі заманғы аса маңызды саяси құжат болып табылады. Оның шынайы жасампаздары - қазақ халқы және Қазақстанды мекендеген өзге ұлт өкілдері. Егемен, тәуелсіз Қазақстан дегеніміз - қазақ халқының дербестігі, еркіндігі, бостандығы, өзінің тағдырын шешуге толық билігі барлығы.
Біз жоғарыда ұлт мәселесін қарағанда бұрынғы Совет өкіметі кезінде оны шиеленістірген жағдайларға тоқталғанбыз. Бұларды бір күнде шешіп тастау мүмкін емес. Бүгін таңда күн тәртібінде Қазақстан экономикасын дағдарыстан шығарудың қандай күрделі міндеті тұрса, ұлт саясаты саласында да сондай күрделі міндет тұр.
Ұлт саясатындағы маңызды мәселенің бірі - азаматтық татулық пен ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету. Бұл келісім халықтардың экономикалық теңдігін, саяси және мәдени дамуын, өзара достықты, ұлттық мүдделер мен ұлттық ерекшеліктерді, тілдердің бір-біріне деген құрметін қамтамасыз етеді.
1997 жылы Қазақстан Республикасындағы тіл туралы Заң қабылданды. Конституцияның бірінші бөлімінің 7-бабында Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік тіл - қазақ тілі. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады деп тұжырымдалған.
Өтпелі кезеңдегі саяси жұмыстың өзегі - бірігу, қоғамдық процесс және әлеуметтік серіктестік. Қазақстан халықтарының тілегі - дүниежүзілік қоғамдастықтың ажырамас бөліміне айналу, қазақ мемлекетінің бұлжымас негізін нығайту, демократиялық қоғам мен құқықтық мемлекет құру, конституцияның принциптері мен ережелерін іске асыру. Міне, сондықтан да Ата Заңның әрбір қағидасы, әрбір тұжырымы, әрбір бабы ұлт проблемасымен тығыз байланысты.
Қазақстанда жүргізіліп жатқан саясат - көп ұлтты халқымызды өзара жақындастыру, олардың қарым-қатынастарын, достығын нығайту.
Қазақстан халқы этностық құрамы бойынша әртүрлі. Бұнда 130 ұлттың өкілдері тұрып жатыр. Этностық мәдениеттің саны бойынша ең үлкең байырғы этнос - қазақтар, олар республика халқының 53,4 пайыз, орыстар - 30 пайыз , украиндықтар - 3,7 пайыз , өзбектер - 2,4 пайыз , немістер - 2,4 пайыз , татарлар - 1,7 пайыз, ұйғырлар - 1,4 пайыз , белорустар - 0,7 пайыз, корейлер - 0,7 пайызын құрайды [1, 12].
Көп ұлттар Қазақстанға өз еркімен емес, саяси қуғын-сүргіннің нәтижесінде келген. Сталиндық кезеңде Қазақстанға Ресейден және Кеңес Одағының басқа аймақтарынан бір жарым миллион саяси жер аударылған тұтқындарды қабылдаған. Және тағы бір миллион үш жүз мыңға жуық қоныс аударғандар сенімсіз халықтар өкілдері ретінде Қазақстанға жер аударылды. Бұл адамдардың барлығы қазақ халқының түсіністігі мен қолдауын көрген, Қазақстан жерінде екінші Отанын тапқан.
Қазақстанда елімізде тұрып жатқан ұлттардың теңдік принципі қатал сақталады. Әрбір қазақстандық үшін толықұлттық өзін білдіруге барлық жағдайлар жасалған және өз этномәдениеттік мүдделерін жүзеге асыруға құқықтар берілген.
Республикада қолданылатын барлық тілдерге құқықтық кепілдіктер мен көрсітелетін құрмет кез келген ұлттың өз тілі мен мәдениетін дамытуға ажырамас құқығын қорғайды. Республиканың 40 пайызға жуық орта оқу орындары мен 70 пайыз жоғары оқу орындары оқу процесін орыс тілінде жүзеге асырады. Аз ұлттардың жинақы тұратын жерлерінде ұйғыр, өзбек, тәжік, украин, неміс, поляк және басқа тілде оқытатын мектептер жұмыс істейді.
Ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы демалыс мектептері ана тілін оқуға мемлекеттік қолдау алды. Қазіргі кезеңде 170 демалыс мектептерінде және ұлттық жаңғыру мектептерінде Қазақстанның этностық топтарының 23 тілі оқытылуда.
Әрбір ұлттың өз ерекшелігі бар. Қазақстанның барлық түпкірлерінде құрылған ұлттық ерекшелігін қолдайтын ұлттық-мәдени орталықтары сияқты нысан кең даму үшін. Оның ең жоғары трибунасы - Қазақстан халықтары Ассамблеясы. Сондықтан ұлттық қатынасты жан-жақты дамыта отырып, әрбір ұлттың, халықтың өзінің тарихи қалыптасқан дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын, салт-сана жүйелерін байыта түсуге толық жағдай жасалынады. Мұны біздің республикамызды мекендеуші ұлттардың өкілдері өздерінің күнделікті тұрмысында сезінуде. Олардың өз тілінде оқуға, білім алуға, түрлі қоғамдық ұйымдарды құруға құқықты екені Конституцияда былай жазылған: Қазақстан республикасының азаматтарына, ұлтына, жынысына, тіліне, әлеуметік, мүліктік және лауазымдық жағдайына, әлеуметтік тегіне, тұрғылықты жеріне, дінге көзқарасына, сеніміне, қоғамдық бірлестікке мүшелілігіне, сондай-ақ бұрын қылмыстық жазаға тартылғанына қарамастан құқықтар мен бостандықтар теңдігіне кепілдік берілді. Азаматтарды кемсітушіліктің кез келген түріне тыйым салынады делінген. Бұл қағидалар ұлтаралық мәдениеттің, оны жүргізудің бұлжымас негізі.
Бүгінгі Қазақстанда ұлтаралық дамуға толық мәнді ақпараттық кеңісітік жасалынған. 1998 жылы Республикада - 1425 газет шығарылды, олардың орыс тіліндегісі - 581, орыс-қазақ тіліндегісі - 514, орыс, қазақ және басқа тілдердегісі - 330, журналдардың орыс тілінде шығатыны - 64. Қазақстанда Известия, Комсомольская правда, Аргументы и факты, Новая газета, Труд газеттері басып шығарылуда.
Республикада 371 электрондық бұқаралық ақпарат құралдары (СМИ) қазақ және орыс тілдерінде жарияланады. Россия телехабары күн сайын 8 сағат көлемінде беріледі, ол Өзбекстанда 4 сағат қана, Түркменстанда мүлдем берілмейді. Республикада украин тілінде Украинские новини, кәріс тілінде Коре илбо газеттері шығарылады.
Ана тілінде (қазақ, орыс, өзбек, ұйғыр, тәжік, украин және неміс) сөйлейтін балалар бақшасында 426 мың бала тәрбиеленеді. Аз ұлт өкілдері үшін ұйымдастырылған 14 мектепте оқу ана тілінде өткізіледі.
Түрлі ұлттардың өкілдері мемлекеттік басқару ұйымдарында да жұмыс істейді. Президент әкімшілігінде қазақ, орыс, украин, беларусь, кәріс, ұйғыр, татар және болгар қызметкерлер жұмыс істейді. Үкімет құрамында 8 қазақ, соншалықты орыс, украиндар бар, бір татар, бір ұйғыр бар.
Сот жүйесінде қазақ, орыс, украин, татар, кәріс, ингуш, армян, өзбек, поляк, беларусь, молдаван, еврей, ұйғыр, әзірбайжан, чечен, башкир, чуваш, осетин және қырғыздар жұмыс істейді.
Тұнғыш рет дұнғандар мен курдтардың форумы - мерекелері республика деңгейінде өткізілді. Ұйғыр жастарының бірініші, неміс балалар шығармашылығының республикалық фестивалі өткізілді. Жамбыл облысы Қордай ауданының Масанчи селосында дұңған тарихының мұражайы жұмыс істейді. Алматыда - ақпараттық Бәйт-Исраэль орталығы құрылып, жемісті жұмыс істеуде. Қазақстандағы түріктердің өмірін баяндайтын кітап шығарылды. Қазақстан халықтарының энциклопедиясы дайындалды. Диаспоралар тілдеріндегі әдебиетті сататын Отан дүкені өз жұмысын қайта бастады. Қазақстанның белгілі қайраткерлері Левон Мирзоян мен Магазы Масанчидың есімдерін еске алу және мерей тойын өткізу туралы армян және дұнған мәдени орталығының ұсыныстары қабылданды.
Павлодар, Семей, Жамбыл, Өскемен, Петропавл, Көкшетау және басқа қалаларда кіші Ассамблеяларға, ұлттық-мәдени орталықтарға арнаулы үйлер берілді.
Ассамблея диаспоралармен жұмыс істейтін ұйымдық жұмыстың орталығына айналды. Ассамблеяның жұмысшы органына мемлекеттік мәртебе берілді. Бұл ұлттық-мәдени орталықтың көлемді проблемаларды шешуіне мүмкіндік берді, олардың қайсы біреулері бойынша үкімет деңгейінде шешім қабылдануда.
Ұлттық-мәдени орталықтарға қаражаттық көмек беретін республикалық Қор құрылды, оның филиалдары барлық облыстарда жұмыс істеуде. Ассамблея халықтық дипломатияның органына айналды. Ол диаспоралардың тарихи отанымен байланысын қамтамасыз етуде. Соның нәтижесінде Ресей мен Беларусьте қазақ студенттерінің саны көбеюде. Қырғыз халқының Ассамблеясымен байланысы күшейе түсті. Ассамблея тәжірибесін ТМД елдері зерттеуде.
Ассамблея ұсынысымен республикамыздың барлық жоғары оқу орындарында этникалық аз топтардың балалары жеңілдікпен қабылданады. 1995 - 1998 жылдар аралығында олардың саны 12-ден 17,7 пайызға артты. 1995 жылдан бері республиканың жоғары оқу орындарына аз ұлттық топтардың 4600 баласы қабылданды. Бұл маңызы үлкен саяси шара болып отыр.
Қазақстан мемлекеті барлық ұлттық мәдениеттің дамуына тең құқық берген. Республикада қазақ және орыс тілдерінен басқа ұйғыр, кәріс, немістердің де кәсіби театрлары жұмыс істейді, 500-ден астам ұлттық көркемөнер ұжымдары бар.
Қазақстан бұрыңғы КСРО-да тұратын ұлттардың саны жағынан бесінші республика еді, сонда да өз жерінде азшылдықта болды, оның ұлттық тілі де жойылып кете жаздады. Бұл, әрине, қоғамдық системаның кемшілігі еді. Қазақ ұлтының өз тарихын және мәдениетін, ұлттық тұрмысын дамытуға және гүлдендіруге ұмтылуы Қазақстандағы әртүрлі басқа ұлттардың тарапынан қарсылық көрмей, құрметтелуі елдегі тұрақтылықтың және адамдар арасындағы өзара сенімнің стратегиялық негізі болып табылады.
Қазақстанда мәдени саладағы ұлтаралық қатынастар саяси теорияның қайдағы бір қияли кеңістігінде өмір сүріп жатқан жоқ. Олар шамамен алғанда төрт деңгейде жүзеге асырылып жатыр: атап айтқанда, жеке адамдардың қарым-қатынасында, ұлттық-мәдени орталықтар арқылы ұйымдастырылған этникалық топтар деңгейінде; мұның өзі Қазақстан Халықтары Ассамблеясының қызметінде заңды тұжырымымен тапқан, сосын заңдылық тұрғысынан жеткілікті құрылымдар деңгейінде, ақыр соңында аймақтық, ірі аймақтық мәдени-өркениет деңгейінде жүргізіліп келеді. Соңғысында, әсіресе, Қазақстан жағдайында кең тараған ислам мен христиан діни жүйелері де бар.
Осынау деңгейлердің әрқайсысында шешімін таппаған өзіндік мәселелер де бар, бірақ біріндегі проблеманы басқасына телуге болмайды. Ал кейінде таза тұрмыстық қайшылықтарды тұтас ұлттық топтардың қарым-қатынасы деңгейіне, тіпті мемлекет саясаты деңгейіне көтеруге тырысушылық жиі төбе көрсетеді. Ондайда ауыл-үй тентегінің қылығы бұқара санасында ұлттық саясаттың көрінісі болып шыға келеді. Міне, осы сияқты тезис алмастыру дерті жекелеген саясатшылар үшін күлкілі тұжырым жасауға желеу болады. Әдетте, ондайларға диаспоралардың жайма шуақ өмірі түк емес, тек өз отандастарына қорған болғансымақтанып, беделін көтерсе болғаны.
Егер осынау ұлтаралық һәм мәдениетаралық өзара қимылдарға жітірек ой жүгіртіп, талдап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz