Қарастырылатын аудан сипаттамасы

КІРІСПЕ

Электр энергия қолайлы әрі, арзан энергия түріне жатады. Электр энергиясының кең таралуына оның оңай өндірілуі, түрлендірілуі және өте алыс қашықтықтарға жеңіл берілетіні әсер етті. Электр энергиясын жеткізу жүйесінде, электр энергиясын түрлендіруге және таратуға арналған электр қосалқы станцияларының маңызы зор. Сондықтан білікті маман даяарлауда электр қосалқы станцияларының жұмысына мән берілуі ең маңызды кезең.

Қосалқы станцияларды жобалаған кезде типтік шешімдерді, сұлбаларды және элементтерді пайдалана отырып, қосалқы станция жабдықтарын бірінғайлауға әкеледі, де соның нәтижесінде оның күтімі мен жобалау құны арзандайды. Алайда қосалқы станцины жобалау кезінде оның орнатылатын орны, тағы да басқа көптеген шарттар қатерге алынады.

Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы энергия тұтынуымен тығыз байланысты. Электр энергиясының тұтынушыларын электр энергиясымен қамтуда ең негізгі қорек көзі энергожүйелері, оған қоса энергия көздері бар өндірістік кәсіпорындарболып қалуда.

Қазақстанның барлық тепе-теңдігі бойынша өндірістің меншікті салмағы шамамен 70% құрайды, осыған байланысты өндірістік кәсіпорнын электрмен жабдықтау үлкен көз қараспен қарайды. Сондықтан электр күшін қабылдайтын құралдардың басты сұранысын қанағаттандыру үшін, еліміз бойынша энергия жүйесінен алынатын барлық электр энергиясын таратуға және тұтынуға арналғанжүйелер мынадай жағдаймен құралады.

Электрлік жүйесінің өзінен басталатын біріккен электр станциялар, электрлік және жылулық желісімен бірігіп істелетін өнеркәсіп электр энергиясымен жіберу және тарату. Елдердің бірдей энергия жүйесіне үлкен сұранысына, өнеркәсіптің даму жағдайымен өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау әдістеріне жаңалық ендіруге, үлкен масштабтар бойынша диспетчерлі істелетін өнеркәсіпті енгізуге

Электрлік желілердің негізгі міндеті тұтынушыларды электрмен қамтамасыздандыру. Бұл қорек көзінен электр энергиясының берілісі мен тұтынушылар арасында оларды тарату деген мағына береді.

Ауданның энергетикасының дамуы, энергия жүйелері арасындағы байланыстарды объектілер, соның ішінде кернеуі 110 кВ болатын электр желілерініі құрылысының кеңейтілуін талап етеді.

Электрлік желілердің негізгі міндеттерінен электрмен жабдықтаудың жеткілікті сенімділігін қамтамасыз ету керектігі байқалады. Тәжірибе жинақтаудан электрлік желілері элементтерінің барлығы дерлік кейде істен шығуы мүмкін. Желіні пайдаланудың тиісті сапасы кезінде климаттық жағдайдан істен шығуы мүмкін.

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 Қарастырылатын аудан сипаттамасы

Облыста электр энергиясын беру кернеулері 220, 110, 35, 10 және 0, 4 кВ болатын электрлік желілері бойынша жүзеге асырылады. 220 кВ желілерін пайдалану облысында ЗАО КЕООС және АҚ КРЭК айналысады. ЗАО КЕООС пайдалануда болатын ВЛ 220 кВ ұзақтылығы 1035 км құрайды. Пайдаланылатын АО КРЭК барлық кернеулердің электрберілісі желісі трассаларының ұзақтылығы 2014 жылдың 1 қаңтарында 12 632 км құрайды. Оның ішінде ауа ЛЭП келесідей кернеуде

• 220 кВ - 220 км
• 110 кВ - 938 км
• 35 кВ - 3008 км
• 6 и 10 кВ - 4947 км
• 0, 38 кВ - 3306 км

Кабельді ЛЭП 6 и 10 кВ - 163 км

• 0, 38 кВ - 50 км

АҚ КРЭК электр желілерінде 860, 2 МВА жиынтық қуаттылығымен 2206дана санында барлық кернеудің трансформаторлы Қосалқы станциятері пайдаланылады, соның ішінде:

• 220 кВ кернеулі - 115 МВА жиынтық орнатылған қуатымен 4 бірлік; 110 кВкернеулі- 58, 8 МВАжиынтық орнатылған қуатымен 7 бірлік;
• Н35/10(6) ) кВкернеулі - 352, 6 МВА жиынтық орнатылған қуатымен 104 бірлік;
• 10(6) /0, 4 кВкернеулі - 333, 3МВА жиынтық орнатылған қуатымен 2087 бірлік;
• 35/0, 4 кВкернеулі- 0, 52 МВА жиынтық орнатылған қуатымен 4 бірлік.

Қазіргі уақытта АҚ КРЭК 20 жыл бұрын пайдалануға берілген

электрберіліс желілерінің 38, 7 % және осы уақытта пайдалануға енген трансформаторлы Қосалқы станциятердің 52, 0 % пайдаланылады. Кернеулері 35 және 110 кВ болатын электрберіліс желілері негізінен темірбетон тіреулерінде құрылған (3571 км, немесе 90, 5%) және ағаш бағаналары тіреулерімен жасалған, ал қалған 262, 7 км металды тіреулерде орындалған.

1. 2 Ауданның географиялық сипаттамасы

Облыс Сырдария өзенінің төменгі ағысында Арал көліненшығысқа қарай орналасқан, негізінен Тұран ойпаты шекарасында (биіктігі 50-200 м) . Сырдарияның сол жағалауы - Жанадария және Қуандария құрғақ арнасымен кесіп өтетін Қызылқұм төмпешікті - тізбекті кеңкөлемді кеңістік; оң жағалауы бойынша қыраттар (Егізқара, 288 м), құм аймағы (Арысқұм және т. б. ), топырқты терең емес шұңқырлар кездеседі. Солтүстікте дөңді құм аумағы (Төменгі Барсук және Арал маңындағы Қарақұм) . Қызылорда облысы аралығында шеткі оңтүстік-шығысқа Қаратау жотасының солтүстік-батыс тарамдары жатады (биіктігі 1419 м дейін) . Климаты континентті, жылы, қысқа және аз қарлы қыс және ұзақ ыстық пен құрғақ жазбен құрғатылған. Солтүстік-батыста шілденің орташа температурасы 25, 9 °С, оңтүстік-шығыста

2. °С, қаңтар сәйкесінше - 3, 5 °С және - 19, 8 °С. Арал теңізінің жағалауында солтүстік-батыста түнба мөлшері шамамен 100 мм (Қазақстанда төмен), Қаратау жотасының оңтүстік-шығысында 175 мм дейін. Қызылорда облысы шекарасына Арал теңізінің солтүстік-шығыс жартысы жатады. Жалғыз ірі өзен - кең балшықтанған атырау мен ағыстар мен жағалау көптігімен, қатты иректелген арнамен шамамен 1 мың км ұзындықта оңтүстік- шығыс облысының орталық бөлігі арқылы солтүстік-батысқа ағатын Сырдария. Өзен жағалауын су тасқынынан сақтау үшін бөгеттер құрылған; 1956 жылы Сырдария өзенінде Қызыл Орда бекінісі құрылды; 1958 жылы Жаңадария арнасы бойынша жайлауды суландыру және алаңды суару үшін өзендер суы жіберілген. Жазға қарай құрғайтын тұзды көлдер көп (Жақсы Қылыш, Қамыслыбас, Арыс және т. б. ) ; Купек және Терескен көлдерінде - емдеу балшықтары. Қызылорда облысы шекарасында солтүстік-шығысына Сарысу өзен сағасы кіреді.

Сурет 1. 1 - Қызылорда облысы

Аймақтың айтарлықтай бөлігі өсімдіктері жойылған құммен; жусанды бетегелі бекітілген топырақта; ал көктемде сораң өсімдік, ал қоңыр және сұртопырақты құмайт және сортаң жерде құбылмалы; құм арасында бәсеңдегенде таспашөптер, жүзгіндер, бидайық түрлері бар. Дөңесті құм ақ сексеуіл, жыңғыл, теріскен, биюргун, жусанмен бекітілген. Сырдария алқабында шөгінді шабындық, жиі тұздалған жер, тоғайлы орман және бұтақтармен шабындық өсімдікпен жабылған (тал, тораңғы және жиде), саға мен жағалауда -қамыстар өскен.

1. 3 Тұтынушылар мен қорек көзінің сипаттамасы

Қызылорда облысының аймағы тұрғындардың 226 мың км22004 жылдың 1 қаңтарына 603, 4 мың адам құрайды, соның ішінде: қалалық тұтұрғындар 367, 8 мың адам (61%), ауылдық - 235, 6 мың адам (39%) . Аудандар саны - 7, қала - 4, қала типті ауылдар - 12, ауыл аймақтары - 77, ауыл - 257. Қызылорда облысының 273 елді мекен ішінен 5еуі ғана дамуыдың жоғарғы потенциалына ие, 152 орташа потенциал, 111 -әлсіз және 5 ауыл қолайсыз экологиялық жағдайлар салдарынан дамудың потенциалына ие емес.

Қызылорда облысы Сырдария өзенінің төменгі ағысы бойынша және шөл аймағында орналасқан және Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауының айтарлықтай бөлігін алып жатыр.

Кесте 1. 1- Аудандар тізімі

2014 жылдың 1 қаңтарына қызылорда облысында тіркелді:

а) 217 ауылшаруашылық кәсіпорындары, оның ішінде

мемлекеттік шаруашылығы 2

серіктестіктер 173

акционерлі қоғам 26

өндірістік ұжым 16;

б) 728 арнайы крестьян шаруашылығы, оның ішінде

егіншілік 570

мал шаруашылығы 139

егін-мал шаруашылығы 19

в) үй шаруашылығы.

АҚ КРЭК негізінен электр энергиясын КЕООС желісі арқылы сатып алады, және электр энергиясының бөлігі Қызылорда ЖЭО-6 жасалады. Ауыл шаруашылығының күтілетін перспективті сұрауын электрэнергиясына бағалау үшін 2015 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан Республикасының өнімділік күшті орналастыр мен дамыту сұлбасы материалдарында көрсетілген ауыл шаруашылықты дамытудың болжау көрсеткіштері мен статистика бойынша облыстық басқарманың есептік мәліметтері пайдаланылған.

Ауыл тұтынушылары құрамына жатады:

• ауылдық аймақта тұратын халықты қамтитын коммуналды-тұрмыстық сектор;
• ауыл шаруашылығының өндірісітік секторы (шаруашылық объектілері) ;
• ауыл аймағында орналасқан ауылшаруашылығы өнімін қайта өңдеу бойынша өзге ұсақ кәсіпорындар;
• коммуналды-тұрмыстық сектор электрді тұтыну сипаты бойынша тұрмыстық (үй іші және үй жанында электрді тұтыну) және қоғамдық- коммуналды тұтынушылар (әлеуметтік сала, инфрақұрылым) деп бөлінеді.

Жылдық электрмен тұтынуды болжау үшін нормативті әдіс (тура есеп) қолданылды. Осы әдіс бойынша қарастырылды:

• ауыл халқының саны, мал басы мен құстар туралы сенімді сандық ақпарат;
• ауыл шаруашылығы технологиялық үрдістеріне электр энергиясы шығынының бекітілген нормасы;
• электр энергиясын тұрмыстық пайдаланудың алдын ала деңгейі, сонымен қатар мәдени-тұрмыстық және қоғамдық қызмет ету саласында оны пайдаланудың көлемі.

Нормативті әдіс негізделген:

• Коммуналды-тұрмыстық қажеттіліктер - электртұрмыстық приборларының дәстүрлі жинағымен ауыл халқын қамтумен пәтеріші қажеттіліктерге арналған (тұрғын үй, бір ауыл тұрғыны үшін) электр энергиясы шығынының орташа нормасы, сонымен қатар коммуналды- тұрмыстық қызмет ету саласында электр энергиясы шығынының орташа нормасында;

- Өндірістік қажеттіліктерге - ауыл шаруашылық өндірістік үрдістері мен үлгілік жобалардың технологиялық карталары негізінде жасалған электрэнергияның жалпыөндірістік шығынының орташа меншікті нормасында (мал және құс басы, өнім бірлігіне) .

Өндірістік үрдістерге электрмен тұтынудың негізгі саласы (60%) мал шаруашылығы болып табылады. Ауылдық жерлерде қайта өңделетін кәсіпорындардың өндірістік қажеттіліктерге электрэнергияны тұтыну ауыл шаруашылығы өндірістік қажеттіліктерге жалпы тұтынудан 25% құрады. Қызылорда облысында электрэнергияны тұтынудың жалпы шы ғыны, сонымен қатар қорек көзінің 10 кВ центрі шиналарында максималды жүктеменің өсуі 1. 2 кестеде келтірілген.

Кесте1. 2 -Электр энергия шығындары

Кесте мәліметтері бойынша, 2015 жылы электрэнергияның жіберілмейтін шығыны «коммерциялық жоғалымдар» деп аталатыны көрініп тұр. Электр энергиясы шығынын есептегенде және оны төлеуде тәртіп жүргізу керек.

Болашақта ауыл тұтынушыларыны электр энергиясын пайдалану Қызылорда облысы бойынша жалпы тұтынудан 15% құрайды.

1. 4 Жаңа ӘЖ және қосалқы бекет ғимараттар қажеттілігін негіздеу

Кернеуі 110 кВ болатын электр желілерінің дамытудың негізгі техникалық бағыттары және «2015 жылға дейін перспективамен 2010 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан Республикасының Бірлік энергетикалық жүйесінің

даму Бағдарламасына» сәйкес төменде қабылданған, 2003 жылы ҚР арнайыландырылған энергетикалық институттармен орындалған:

1. электр желілерін ары қарай дамытуды 110 кВ кернеулі желілерді ары қарай дамытуға жағдай жасайтын және электр энергиясы трансформациясының санын азайтатын 110, 10, 0, 38 кВ кернеулі жүйелерді пайдалану арқылы 220, 110, 35, 10, 0, 38 кВ кернеулі құрылған жүйелерде жүргізуге болады.
2. 10кВ желілері әрекетінің радиусын қысқарту мақсатында 35 және 110 кВ Қосалқы станцияі санының өсуі.
3. 35 және 110 кВ желілерінің құрылуы қорек көзінен кез келген тұтынушы үшін артық электрмен жабдықтауды қамтамасыз ету мүмкіндігі болатындай жасалды. Бұл шарт 35 және 110 кВ желілерінің негізі бір Қосалқы станция шиналарының түрлі секциялары немесе түрлі торапты Қосалқы станциятерінен артық қоректенудің автоматты енгізілуімен 35 және 110 кВ біртізбекті магистралды өзара сақталған желілерді құрайды.
4. Қосалқы станциятерді техникалық құралдандыру және қайта құру, кеңейті, құрылысы кезінде пайдалану жүктемемен кернеуді автоматты реттеу құрылғысымыен трансформаторлыр, сонымен қатар осындай трансформаторлармен 35 және 110 кВ жоғары кернеулі Қосалқы станциятерді қамтамасыз ету.
5. автоматтандыру, телесигнализация, телебасқару құралдарымен электр желілерін жабдықтау
6. жөнсіз деп табылған техникалық немесе экономикалық шарты бойынша пайдалану, электр желілері объектілерін уақытылы ауыстыру.
7. автоматты секцияландырылған ажыратқыштар және пункттермен АВР зақымданудың орнын фиксациялау және аварияға қарсы автоматика құрылғыларымен 10, 35, 110 кВ кернеулі желілерді жабдықтау.
8. құнарлы жерлер және ауыр метеожағдайлармен аудандарда жауапты тұтынушыларды қоректендіру үшін кабельді желілерді пайдалану.
9. жауапты электрқабылдағыштарды сақтау қорегінің автономды көзін пайдалану
10. Электр энергияның жаңартылатын көздерін пайдалану.

Схеманы орындау кезінде келесідей қабылданған кернеудің жіберілетін ауытқуларына сәйкес электр қондырғылары құрылғылары Ережесіне сәйкес электр энергиясы сапасына қойылатын талаптар саналады:

Қалыпты режимде электрқабылдағыш қысқышында - ±5 %, авариядан кейінгі режимде қалыпты режим кернеуіне қатысыбойынша 5% кернеу төмендеді.

2 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

2. 1 Желінің перспективті сызбасын талдау

Тұтынушыларды электрмен жабдықтауды қамту үшін жаңа, жобаланған «Оңтүстік» Қосалкыі станцияі шығатын қорек көзі әрекет етуі керек. Бұл Қосалқы станцияті жасап тұрған желіге тиімді жағдайда қосу керек, осы жобаның тиімділігі мен қажеттілігін негіздеу керек және негізгі экономикалық көрсеткіштерді есептеу керек.

Бастапқы мәліметтер: желінің параметрлері мен конфигурациясы (қуаты, Қосалқы станция сызбасы, желі өткізгіштерінің қимасы және кернеу), жаңа пункттердің географиялық орналасуы, электр энергиясын тұтынушылар туралы мәліметтер, сонымен қатар қорек көзі туралы мәліметтер (түрлі режимде шиналарда кернеу, түрі, генератор қуатының коэффициенті) . Осыдан шыға келе, электрлендірілген ауданды, жаңа тұтынушыларды және қорек көзін сипаттау керек, өзіндік құны мен осы жобаның мақсатын анықтау қажет.

Сурет 2. 1 - Ауданның 110 кВ желісін ауыстыру сызбасы

Жаңа қосалқы станцияті жобалау кезінде жоғарыда көрсетілген шығындардың нормасынан асатын шығындарды айтарлықтай азайтуға және осы жүйенің әлсіз жерлерін көрсетуге мүмкіндік беретін 110 кВ қоректену желісінің жұмыс режимі қарастырылады.

2. 2 Аймақта қосалқы станциялардың есептеу жүктемелерін анықтау

Қарастырылып отырған ауданның жүктемелерінің өсуі және жүйе дамуы кезінде жүктемелерді білуі қажет. Қосалқы станциялардың жүктемелерін 2. 1 кестеге енгіземіз.

Кесте2. 1-Түйіндер нөмірі

Қосалқы станциятерді жобалау аудан бойынша және бөлек бөлек энергия торабы бойынша қуат балансын қамтамасыз етудің мүмкіндігін тексеру керек. Қуат балансы электр энергияның жеткілікті мөлшерінде тұтынушыларды қамтамасыз ету үшін қажет. Қорек көзінің қуаты тұтынушылар жүктемесінің белсенді жиынтық қуатын жабуы керек. Қорек көзі қуатты энергия жүйенің шиналары болып табылады және осндықтан да белсенді қуат балансы тұтынушылар жұмысының барлық режимінде бақыланады. Дипломдық жоба тапсырмасында жүктеме торабында белсенді максималды қуатының мэні келтіріледі, соsφ немесе tgφ максималдыжүктеме режимі үшін, максималды Р _т және максимум пайдаланатын уақыт Т _т . Осы мәліметтерді пайдалана отырып, максималды жүктемелеррежимдеріне арналған сәйкес тораптарда реактивті және толық қуатын табу керек.

Төменгі кернеудегі шиналарында қолданатын реактивті қуат :

(2. 1)

мұндағы, Р - жүктеменің активті қуаты, МВт;

Сәйкесінше әрбір түйін үшін төменгі кернеудегі шиналардың реактивті қуаттарын есептейміз. Тораптардағы төменгі кернеулі шиналардағы қуаттың орташа коэффициенті cosφ = 0, 93, тең, ол tgφ = 0, 4 сәйкес. Барлық тораптардағы қамтамасыз ететін құралдардың қондырғысын алдын ала қарастыру керек. Олардың қуатын мына формула арқылы анықтаймыз:

(2. 2)

мұндағы, Р - максимал режидегі жүктеме қуаты, МВт; м

tgφ сәйкесінше жүктемеге берілген қуат коэффициенті,

Әрбір түйін үшін қамтамасыз етілетін қондырғылардың қуатын сәйкесінше есептейміз. Тораптардағы төменгі кернеулі шиналардың реактивті қуаты:

(2. 3)

мұндағы,

Q _рl - і-нші жүктемедегі реактивті қуат, Мвар ;

Q _kуl - қамтамасыз етілетін қондырғылардың реактивті қуаты, Мвар.

Төменгі кернеулі шиналардың реактивті қуатын әрбір түйін үшін сәйкесінше есептейміз.

Тораптардағы толық қуат:

(2. 4)

Әрбір түйін үшін толық қуатты сәйкесінше есептейміз.

2. 3 Өткізгіштер қимасын таңдау

Өткізгіштер қимасын таңдау критерийі келтірілген шығындардың минимумы болып табылады. Жаппай құрылыс желісін жобалау практикасында өткізгіштер қимасын таңдау техника экономикалық есептеулерге салғастырмалы емес, қалыпты жалпыланған көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Қазіргі уақытта 35-750 кВ ауа желілерін жобалау кезінде осындай көрсеткіштер ретінде ВЛ конструкциясын сәйкестендірумен анықталған түрлі кернеулер ВЛ үшін өткізгіштің әр маркасының экономикалық токты интервалдары қолданылады. Өткізгіштің таңдалған қимасы қыздыру арқылы жіберілген ток жүктемесі бойынша тексерілуі керек:

І _р ≥І _доп (2. 5)

мұндағы, І _р - есептелуші ток;

І _доп - ұзақ жіберілген ток

(2. 6)

Желі аумағындағы токтың анықталуы:

мұндағы, 8 - Аккум - Болат аумағындағы қуат;

И _n - номиналды кернеу;

Шыққан өлшемдерді (2. 6) қоямыз:

Алынған мәліметтерді 2. 2 кестеге енгіземіз:

Кесте2. 2 - Таңдалған сымның есептік мәліметтері

2. 4 Трансформатор қуаты мен санын таңдау

Электр бекеттерінде және Қосалқы станциятерде құрылғанкүш трансформаторлары бір кернеуден екіншісіне электр энергияның түрленуіне арналған. Үшфазалы трансформаторлар кеңінен қолданылған, себебі ондағы шығындар 12-15% төмен, ал осындай жиынтық қуаттағы үш тобына қарағанда белсенді материалдар шығыны мен құны 20-25% аз. Трансформатор қуаты келесі формула бойынша таңдалады:

(2. 7)

мұндағы, S _нагр - типотрансформатордың типтік қуаты.

Трансформаторлар мен автотрансформаторлар жүктемемен кернеудің құрылған реттелуімен қабылданады.

8т = 2, 52/1, 4 = 1, 8 МВА

ТМН/-6300/110 жүктемесін арттыруға перспективті трансформатор таңдаймыз S _ном = 6, 3МВА.

Қосалқы станциятердің басқа да трансформаторларын есептеу жоғарыда келтірілгендерге ұқсас орындалады.

Алынған мәліметтерді 2. 3 кестеге енгіземіз:

Кесте 2. 3- Трансформатордың паспорттық берілімдері

... жалғасы

Химиялық өндірістерді және қондырғыларды жобалаудың негізгі сатылары

Ақбақай алтын кенорнын жерасты игеру жобасы

Электротехниканың теориялық негіздері

Сырдария суының химиялық құрамын қалыптастырушы табиғи факторлар

Өтімділік

Геометриялық есептерді алгебралық, тригонометриялық теңдеулер құру арқылы шығару әдістері

Ақмола өңірінің географиялық атауларының қалыптасуындағы геоэкологиялық құрастырушылар ( Зеренді және Атбасар аудандарының мысалында )

Механикалық қозғалыс

Жер астындағы су деңгейін жасанды төмендету жұмыстары

Мектеп жасына дейінгі балаларды қарапайым математикамен таныстыру

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс